ابن علان مکی: تفاوت میان نسخه‌ها
Abbassehati (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی « ابن علان مکی یکی از مولفان پرکار قرن 11 هجری است که بیش از 180 اثر در زمینه‌های...» ایجاد کرد) |
Abbassehati (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
محمد علی ابن علاَّن مکی شافعی، مفتی بزرگ شافعیان مکه بوده است. و یکی از مولفان پرکار قرن 11 هجری است که بیش از 180 اثر در زمینه‌های گوناگون [[علوم اسلامی]] نگاشت که 28 اثر درباره [[مکه]]، 4 اثر درباره [[مدینه]] و یک اثر درباره منازل بین مکه و مدینه است. با توجه به حضور همیشگی او در مکه و تدریس و تحقیق در جوار [[مسجدالحرام]]، آثار او درباره مکه، در صدر قرار دارد. این 28 اثری که با محوریت مکه نوشته، 12 اثر درباره بازسازی مکه پس از سیل معروف سال 1040ق، 8 کتاب درباره [[اماکن مکه]] و 8 اثر درباره مسجدالحرام است. | |||
ابن | با توجه به این آمار، تنها مولفی است که این حجم را درباره [[بازسازی مسجدالحرام]] پس از سیل نوشته است. | ||
با توجه به این آمار، تنها مولفی است که این حجم را درباره بازسازی مسجدالحرام پس از سیل نوشته است. | |||
==نسب== | ==نسب== | ||
محمد علی ابن علاَّن مکی شافعی، مفتی بزرگ شافعیان مکه بوده است. برخی دیگر از خاندان او نیز اهل علم و ادب بودند که نشانگر بیت علمی این خاندان است. | محمد علی ابن علاَّن مکی شافعی، مفتی بزرگ شافعیان مکه بوده است. برخی دیگر از خاندان او نیز اهل علم و ادب بودند که نشانگر بیت علمی این خاندان است. | ||
جدّش ابوالمکارم محمد علاّن مکی، آثاری، از جمله | * جدّش ابوالمکارم محمد علاّن مکی، آثاری، از جمله «مثیر شوق الأنام إلی حج بیت الله الحرام» نگاشته است. | ||
جد دیگرش، علی بن علی بن مبارک شاه صدیقی ساوجی شافعی نیز در آن ناحیه، جامع علوم و فنون بود | * جد دیگرش، عبدالملک بن علی چندین اثر از جمله «الحبل المتین فی الأذکار والأدعیة المأثورة عن سید المرسلین» نگاشت. اصالت وی به ساوه بر می‌گردد که پس از مدتی به [[تبریز]] و از آنجا به [[قزوین]] و در نهایت به [[شیراز]] کوچ کرد و در آنجا ساکن شد.<ref>ابن علان، بی‌تا، ج4، ص385.</ref> | ||
علی بن مبارک شاه ساوجی شیرازی، به امام‌الدین ملقب بود که نشانگر نفوذ معنوی وی است | * جد دیگرش، علی بن علی بن مبارک شاه صدیقی ساوجی شافعی نیز در آن ناحیه، جامع علوم و فنون بود <ref>سخاوی، بی‌تا، ج5، ص262.</ref> | ||
غیاث‌الدین، فرزند ابن علان نیز اهل علم و ادب بود و بر کتابی از آثار پدرش با نام «روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی»، حاشیه نگاشت. | * جد اعلای او، علی بن مبارک شاه ساوجی شیرازی، به امام‌الدین ملقب بود که نشانگر نفوذ معنوی وی است <ref>حموی، بی‌تا، ج4، ص184.</ref> | ||
بنابراین اصل این خاندان با نفوذ علمی و فرهنگی، به [[ایران]] بر می‌گردد. | |||
===فرزند=== | |||
غیاث‌الدین، فرزند ابن علان نیز اهل علم و ادب بود و بر کتابی از آثار پدرش با نام «روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی»، حاشیه نگاشت.<ref>غازی مکی، 1435ق، ص204.</ref> | |||
==تولد== | ==تولد== | ||
تولد و رشد علمی ابن علاَّن در مکه بود. او با جدیت قرآن را حفظ کرد و علوم رایج را به خوبی فراگرفت و در سنین جوانی، به عنوان یکی از مدرسان مکه، در کنار کعبه تدریس می‌کرد. | تولد و رشد علمی ابن علاَّن در [[مکه]] بود. او با جدیت [[قرآن]] را حفظ کرد و علوم رایج را به خوبی فراگرفت و در سنین جوانی، به عنوان یکی از مدرسان مکه، در کنار کعبه تدریس می‌کرد. | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
از آثار او بر می‌آید که شافعی دارای عقاید صوفیانه بوده است. به عنوان نمونه اثری دارد با نام «إتحاف أهل الإسلام و الإیمان ببیان أنَّ المصطفی لایخلو عنه زمان ولا مکان» که اثبات حیات نبیّ مکرم اسلام است؛ در حالی که با عقاید سلفیه که با تأسی به برخی آیات | از آثار او بر می‌آید که [[شافعی]] دارای عقاید صوفیانه بوده است. به عنوان نمونه اثری دارد با نام «إتحاف أهل الإسلام و الإیمان ببیان أنَّ المصطفی لایخلو عنه زمان ولا مکان» که اثبات حیات نبیّ مکرم اسلام است؛ در حالی که با عقاید [[سلفیه]] که با تأسی به برخی [[آیات قرآن]]، پیامبر را مرده و منقطع از این دنیا می‌دانند، مخالف است. | ||
==کتابخانه شخصی== | ==کتابخانه شخصی== | ||
ابن علاَّن مکی، کتابخانه بزرگی داشته | ابن علاَّن مکی، کتابخانه بزرگی داشته و کتابهای زیادی را جمع کرد چون کتاب را خیلی دوست داشت اما پس از وفاتش، کتابخانه‌اش از بین رفت و اکثر آثار کتابخانه‌اش، به [[یمن]] رفت <ref>ابن وزیر، 1405ق، ص129.</ref> برخی کتابهای مهم [[اهل سنت]] را نسخه‌برداری کرد که تاکنون هم به خط خودش باقی است.<ref>حسنی، عبدالحی، 1420ق، ج8 ، ص1249.</ref> | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
سرانجام پس از عمری نگارش کتاب در حوزه‌های گوناگون اسلامی، در [[ذیحجه|ذیحجه]] سال 1057ق. وفات یافت و در مقبره خانوادگی آل علاَّن در کنار [[حرم حضرت خدیجه]] در [[قبرستان معلاة]]، به خاک سپرده شد. | |||
==کتاب مهم ابن علان== | ==کتاب مهم ابن علان== | ||
محقق معاصر، ابی‌هاشم ابراهیم بن منصور الامیر، در کتاب «من اعلام البلد الحرام العلامة ابن علان المکی؛ جهوده و آثاره و جهوده فی خدمة البلد الحرام» به تفصیل به شرح زندگانی او پرداخته و در پایان کتابش، اثر مهم وی درباره بازسازی کعبه در سال 1040ق. با نام | محقق معاصر، ابی‌هاشم ابراهیم بن منصور الامیر، در کتاب «من اعلام البلد الحرام العلامة ابن علان المکی؛ جهوده و آثاره و جهوده فی خدمة البلد الحرام» به تفصیل به شرح زندگانی او پرداخته و در پایان کتابش، اثر مهم وی درباره [[بازسازی کعبه]] در سال 1040ق. با نام «[[الأنباء العمیر ببناء البیت الحرام الفخیم]]» را برای اولین بار منتشر کرده است. | ||
==مکتوبات درباره حرمین شریفین== | ==مکتوبات درباره حرمین شریفین== | ||
185 اثر برای ابن علان مکی شناسایی شده است. آثار او در حوزه‌های مختلف اسلامی همچون | 185 اثر برای ابن علان مکی شناسایی شده است. آثار او در حوزه‌های مختلف اسلامی همچون [[حدیث]]، [[تفسیر]] و [[تاریخ]] است. 33 اثر از مجموع 185 اثر تدوینی وی، به نگارش درباره مکه و مدینه اختصاص دارد که عبارت است از: | ||
===إتحاف الضیف بفضائل مسجد الخیف=== | ===إتحاف الضیف بفضائل مسجد الخیف=== | ||
از این کتاب، اثری باقی نمانده است. ابن علان در فرازی از کتاب فتح الکریم الفتاح، درباره‌اش می‌نویسد: | از این کتاب، اثری باقی نمانده است. ابن علان در فرازی از کتاب فتح الکریم الفتاح، درباره‌اش می‌نویسد: | ||
«[[مسجد خیف]]، به تحقیق یک تک‌نگاری درباره فضایل و بازسازی‌های آن نگاشته‌ام. اصل و بنای مسجد که فضیلت دارد، قبة وسط آن است و آنچه بعدها به آن محلق شده، نزد ما ثابت نیست که حکم [[مسجد]] را داشته باشد؛ زیرا تملک سرزمین [[منا]]، [[جایز]] نیست.» <ref>هاشمی، ابراهیم، 1437، ص113.</ref> | |||
===أسنی المواهب و أهنی الفتوح=== | |||
أسنی المواهب و أهنی الفتوح بعمارة المقام الإبراهیمی و باب بیت الله و سقفه والسطوح، دو نسخه از این اثر خطی موجود است.[[هاشمی، ابراهیم، 1437، ص114.]] | |||
===إعلام الأصاغر و الأکابر=== | |||
در إعلام الأصاغر و الأکابر عمَّا بالحرم المکی من المساجد و المآثر، کعبه و مسجدالحرام، منزل ام‌المؤمنین خدیجه ، [[صفا و مروه]]، مولد النبی و دیگر مکان‌های تاریخی و مذهبی مکه توصیف شده است.<ref>هاشمی، ابراهیم، 1437، ص116.</ref> | |||
===إعلام سائر الأنام بقصة السیل=== | |||
إعلام سائر الأنام بقصة السیل الذی سقط منه بیت الله الحرام و ما یتبع ذلک من عمارة وإشارة وحکم وأحکام، خطی است. وی این اثر را پس از سیل مکه در سال 1039ق. که منجر به فرو ریختن دیوارهای مسجدالحرام و کعبه گردید، نوشت. ابن علان از این کتاب به اصل کبیر و تاریخ کبیر نیز یاد می‌کند که نشانگر اهمیت آن است.<ref>ابن علان، 1428ق، ص149.</ref> | |||
===أنباء المؤید الجلیل=== | |||
أنباء المؤید الجلیل مراد، ببناء بیت الوهاب الجواد، چاپی است. | |||
با تحقیق خالد خالدی، توسط الجمعیة التاریخیة السعودیة در 1428ق. به چاپ رسیده و خلاصه کتاب کبیر «إعلام سائر الانام ...» است. مولف آن را در 24 [[ذیقعده|ذیقعده]] 1045ق. پنج سال بعد از [[بازسازی کعبه]]، نگاشته است.<ref>هاشمی، ابراهیم، 1437، ص121.</ref> | |||
===الإنباء العمیم=== | |||
الإنباء العمیم ببناء البیت الحرام الفخیم، چاپی است. این اثر، مختصر کتاب «انباء المؤید الجلیل مراد...» است که ابی‌هاشم الامیر آن را تصحیح و به چاپ رسانده است. | |||
===الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة=== | |||
الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة بعرفة، خطی است و درباره فضایل و اعمال [[عرفه]] است که با نام «الأقوال المعرفة لما یطلب من الأعمال یوم عرفة» و «الأقوال المعرفة بفضائل أعمال عرفة» نیز معروف است.<ref>هاشمی، ابراهیم، 1437، ص119 و 120.</ref> | |||
===@=== | |||
9. البیان عن توجیه فرضیة عمارة البیت الشریف لسلطان الإسلام و الأیمان، خطی. | 9. البیان عن توجیه فرضیة عمارة البیت الشریف لسلطان الإسلام و الأیمان، خطی. | ||
ابن علاَّن درباره چگونگی بازسازی کعبه پس از سیل 1039ق.، اثری نوشت با نام «نشر ألویة التشریف بالإعلام والتعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من بیت الشریف» و در آن، دلایل شرعی خود، مبنی بر نقش حاکم اسلامی در بازسازی بیت الله الحرام را بیان کرد. پس از آن‌که علما دلایل او را نپذیرفتند، این کتاب را نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص124) و آن را تخلیص و با نام «تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی» در جمادی‌الاولی 1040ق. منتشر کرد (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص127). | ابن علاَّن درباره چگونگی بازسازی کعبه پس از سیل 1039ق.، اثری نوشت با نام «نشر ألویة التشریف بالإعلام والتعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من بیت الشریف» و در آن، دلایل شرعی خود، مبنی بر نقش حاکم اسلامی در بازسازی بیت الله الحرام را بیان کرد. پس از آن‌که علما دلایل او را نپذیرفتند، این کتاب را نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص124) و آن را تخلیص و با نام «تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی» در جمادی‌الاولی 1040ق. منتشر کرد (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص127). | ||
===@=== | |||
10. تنبیه ذوی النُّهی و الحجر علی فضائل و أعمال الحجر، خطی. | 10. تنبیه ذوی النُّهی و الحجر علی فضائل و أعمال الحجر، خطی. | ||
درباره فضایل و اعمال حجرالاسود که تالیف آن را روز دوشنبه، 25 رجب 1041ق. به پایان رساند (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص129). | درباره فضایل و اعمال حجرالاسود که تالیف آن را روز دوشنبه، 25 رجب 1041ق. به پایان رساند (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص129). | ||
===@=== | |||
13. حسن النبا فی فضل قبا، چاپی | 13. حسن النبا فی فضل قبا، چاپی | ||
خلاصه کتاب «جواهر الأنبا فی فضل مسجد قبا»، نوشته ابراهیم بن عبدالله وصابی یمنی شافعی (م967ق.) است که درباره تاسیس مسجد قبا و فضیلت آن نگاشت. مولف این اثر را در مقابل مناره مسجد قبا، هنگامی که موذن مسجد، اذان ظهر می‌گفت، در ظهر روز پنجشنبه 28 ربیع‌الثانی 1050ق. به پایان رساند. این اثر با تحقیق مرزوق علی ابراهیم، در ریاض توسط دارالشریف و همچنین با تحقیق محمد برکات در صنعاء توسط مرکز عبادی، به چاپ رسیده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص131). | خلاصه کتاب «جواهر الأنبا فی فضل مسجد قبا»، نوشته ابراهیم بن عبدالله وصابی یمنی شافعی (م967ق.) است که درباره تاسیس مسجد قبا و فضیلت آن نگاشت. مولف این اثر را در مقابل مناره مسجد قبا، هنگامی که موذن مسجد، اذان ظهر می‌گفت، در ظهر روز پنجشنبه 28 ربیع‌الثانی 1050ق. به پایان رساند. این اثر با تحقیق مرزوق علی ابراهیم، در ریاض توسط دارالشریف و همچنین با تحقیق محمد برکات در صنعاء توسط مرکز عبادی، به چاپ رسیده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص131). | ||
===@=== | |||
14. الخیزران فی فضل و تاریخ دارالخیزران | 14. الخیزران فی فضل و تاریخ دارالخیزران | ||
این تک‌نگاری مهم، درباره دارالخیزان نوشته شده که ابتدا خانه ارقم بن ابی‌الارقم بود و از نخستین مراکز تبلیغ اسلام در مکه به شمار می‌رفت. بنابراین پس از مدتی به دار ابی‌الارقم معروف شد. مهدی عباسی این خانه را خرید و به همسرش خیزران هدیه داد و پس از آن به دارالخیزران معروف شد. | این تک‌نگاری مهم، درباره دارالخیزان نوشته شده که ابتدا خانه ارقم بن ابی‌الارقم بود و از نخستین مراکز تبلیغ اسلام در مکه به شمار می‌رفت. بنابراین پس از مدتی به دار ابی‌الارقم معروف شد. مهدی عباسی این خانه را خرید و به همسرش خیزران هدیه داد و پس از آن به دارالخیزران معروف شد. | ||
===@=== | |||
15. درر القلائد فیما یتعلق بزمزم و سقایة العباس من الفوائد، خطی. نام دیگر این اثر «العقد المنظم فیما تعلق بزمزم» و نیز نام دیگر «فضل زمزم» | 15. درر القلائد فیما یتعلق بزمزم و سقایة العباس من الفوائد، خطی. نام دیگر این اثر «العقد المنظم فیما تعلق بزمزم» و نیز نام دیگر «فضل زمزم» | ||
===@=== | |||
16. رفعالأیدی إلی المنعم الوهاب فی أن یمنع غرة الکعبة الغراء کشف الحجاب، خطی. | 16. رفعالأیدی إلی المنعم الوهاب فی أن یمنع غرة الکعبة الغراء کشف الحجاب، خطی. | ||
تنها نسخه باقیمانده از این اثر، در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه منوره با شماره 1645 در 4 برگ نگهداری می‌شود. مولف این اثر را در جمادی‌الاولی سال 1040ق. به پایان برده است. | تنها نسخه باقیمانده از این اثر، در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه منوره با شماره 1645 در 4 برگ نگهداری می‌شود. مولف این اثر را در جمادی‌الاولی سال 1040ق. به پایان برده است. | ||
===@=== | |||
17. روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی | 17. روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی | ||
پسر ابن علان بر این کتاب تتمه‌ای نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص139). | پسر ابن علان بر این کتاب تتمه‌ای نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص139). | ||
ابن علان درباره این اثر می‌نویسد: «پیامبر9 در مکه متولد شد و محل تولد وی معروف است. هر سال در شب تولد ایشان، یکی از بزرگترین جشن‌ها در آن مکان برگزار می‌شود و بزرگان شهر به همراه مردم، آنجا را زیارت می‌کنند. من جزوه‌ای با نام «طیب المورد» درباره این مکان نوشته و در آن، اقوال مختلف درباره مولد پیامبر را بررسی کرده و در پایان اثبات کرده‌ام که همین مکا ن معروف، محل ولادت ایشان است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص146). | ابن علان درباره این اثر می‌نویسد: «پیامبر9 در مکه متولد شد و محل تولد وی معروف است. هر سال در شب تولد ایشان، یکی از بزرگترین جشن‌ها در آن مکان برگزار می‌شود و بزرگان شهر به همراه مردم، آنجا را زیارت می‌کنند. من جزوه‌ای با نام «طیب المورد» درباره این مکان نوشته و در آن، اقوال مختلف درباره مولد پیامبر را بررسی کرده و در پایان اثبات کرده‌ام که همین مکا ن معروف، محل ولادت ایشان است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص146). | ||
===@=== | |||
20. العلم المفرد فی فضل الحجر الأسود، خطی. | 20. العلم المفرد فی فضل الحجر الأسود، خطی. | ||
| خط ۹۱: | خط ۸۰: | ||
ابن علان در این اثر، حادثه‌های مهم پیرامون حجرالاسود را بازگو کرده است که بر اهمیت آن، می‌افزاید؛ از جمله حادثه سیل سال 1039ق. و بازسازی کعبه در سال 1040ق. او خدا را شکرگزار است که توانسته اثری مستقل درباره حجرالاسود و اتفاقات آن را در کتابی مستقل، گردآوری کند. به اعتراف او «کتابی درابره فضل و تاریخ حجرالاسود نگاشتم و بگمانم تاکنون، بی‌سابقه بوده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص148). | ابن علان در این اثر، حادثه‌های مهم پیرامون حجرالاسود را بازگو کرده است که بر اهمیت آن، می‌افزاید؛ از جمله حادثه سیل سال 1039ق. و بازسازی کعبه در سال 1040ق. او خدا را شکرگزار است که توانسته اثری مستقل درباره حجرالاسود و اتفاقات آن را در کتابی مستقل، گردآوری کند. به اعتراف او «کتابی درابره فضل و تاریخ حجرالاسود نگاشتم و بگمانم تاکنون، بی‌سابقه بوده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص148). | ||
===@=== | |||
21. فتح القدیر فی الأعمال التی یحتاج إلیها من جعل له المل علی البیت ولایة التعمیر، خطی. | 21. فتح القدیر فی الأعمال التی یحتاج إلیها من جعل له المل علی البیت ولایة التعمیر، خطی. | ||
تنها نسخه این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 5/364 نگهداری می‌شود که در سال 1040ق. (همان سال بازسازی کعبه) توسط محمد بن جعفر سواحلی نقشبندی، استنساخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص151) رساله‌ای است درباره آداب عمارت و نوسازی که در آن 20 شرط برای کسانی بر می‌شمارد که بازسازی بیت الله الحرام و کعبه را برعهده گرفته‌اند (هاشمی، ابراهیم، | تنها نسخه این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 5/364 نگهداری می‌شود که در سال 1040ق. (همان سال بازسازی کعبه) توسط محمد بن جعفر سواحلی نقشبندی، استنساخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص151) رساله‌ای است درباره آداب عمارت و نوسازی که در آن 20 شرط برای کسانی بر می‌شمارد که بازسازی بیت الله الحرام و کعبه را برعهده گرفته‌اند (هاشمی، ابراهیم، | ||
1437، ص152). | 1437، ص152). | ||
===@=== | |||
22. فتح الکریم الفتاح فی حکم ما سد به البیت من حصر وأعواد وألوح، مفقود | 22. فتح الکریم الفتاح فی حکم ما سد به البیت من حصر وأعواد وألوح، مفقود | ||
نام دیگر آن «فتح الفتاح فی معرفة ما سد به البیت من حصر وأعواد وألواح». | نام دیگر آن «فتح الفتاح فی معرفة ما سد به البیت من حصر وأعواد وألواح». | ||
===@=== | |||
24. قرة العین فی حدیث استمتعوا من هذا البیت فقد هدم مرتین، خطی | 24. قرة العین فی حدیث استمتعوا من هذا البیت فقد هدم مرتین، خطی | ||
یک نسخه از این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه با شماره 4/364 نگهداری می‌شود. دکتر سامی خیاط آن را تصحیح و تحقیق کرده و به زودی در مجموعه بزرگ «لقاءات العشر الأواخر»، به چاپ خواهد رسید (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص158). | یک نسخه از این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه با شماره 4/364 نگهداری می‌شود. دکتر سامی خیاط آن را تصحیح و تحقیق کرده و به زودی در مجموعه بزرگ «لقاءات العشر الأواخر»، به چاپ خواهد رسید (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص158). | ||
===@=== | |||
25. قصیدة فی ذکر المنازل من مکة إلی المدینة، خطی | 25. قصیدة فی ذکر المنازل من مکة إلی المدینة، خطی | ||
در کتابخانه قیصری (راشد ا فندی) شماره 1078 در 15 برگ. | در کتابخانه قیصری (راشد ا فندی) شماره 1078 در 15 برگ. | ||
===@=== | |||
26. القول الحق و النقل الصریح بجواز أن یقرأ بجوف الکعبة الحدیث الصحیح، خطی | 26. القول الحق و النقل الصریح بجواز أن یقرأ بجوف الکعبة الحدیث الصحیح، خطی | ||
یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود که شیخ عبدالعزیز ابورحله، به تصحیح و تحقیق این اثر، مشغول است. (ص159) | یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود که شیخ عبدالعزیز ابورحله، به تصحیح و تحقیق این اثر، مشغول است. (ص159) | ||
===@=== | |||
27. کتاب فی باب الکعبة، مفقود | 27. کتاب فی باب الکعبة، مفقود | ||
ابن علان درباره این کتاب: «برای باب کعبه تالیف مستقلی دارم که عمارت و بازسازی آن را بیان می‌کند.» نیز «هنگامی که نجاران کار ساخت باب جدید کعبه را تمام کرده و آن را نصب کردند، برای باب کعبه تالیف نفیسی نوشتم و کلام را در آن بسط داده توضیح دادم که چه کسی این درب را تغییر داده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص160). | ابن علان درباره این کتاب: «برای باب کعبه تالیف مستقلی دارم که عمارت و بازسازی آن را بیان می‌کند.» نیز «هنگامی که نجاران کار ساخت باب جدید کعبه را تمام کرده و آن را نصب کردند، برای باب کعبه تالیف نفیسی نوشتم و کلام را در آن بسط داده توضیح دادم که چه کسی این درب را تغییر داده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص160). | ||
===@=== | |||
28. المبرد المبکی فی رد الصارم المنکی، مفقود | 28. المبرد المبکی فی رد الصارم المنکی، مفقود | ||
سبکی کتابی درباره اثبات زیارت پیامبر نگاشته که با واکنش شدید ابن عبدالهادی حنفی مواجهه شده است. ابن علان این اثر را در حمایت از سبکی و رد بر حنفی نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص161). | سبکی کتابی درباره اثبات زیارت پیامبر نگاشته که با واکنش شدید ابن عبدالهادی حنفی مواجهه شده است. ابن علان این اثر را در حمایت از سبکی و رد بر حنفی نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص161). | ||
===@=== | |||
29. المنهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم یا النهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم، مفقود | 29. المنهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم یا النهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم، مفقود | ||
این اثر خلاصه حدیث «ماء زمزم لما شرب له» است که ابن حجر عسقلانی در جزوه‌ای توضیح داده است. ابن علان: «برای زمزم، جزوه ابن حجر عسقلانی را خلاصه کردم و خودم مطالبی را به آن اضافه کرده و نام آن را المنهج الاقوم .... گذاشتم.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص164). | این اثر خلاصه حدیث «ماء زمزم لما شرب له» است که ابن حجر عسقلانی در جزوه‌ای توضیح داده است. ابن علان: «برای زمزم، جزوه ابن حجر عسقلانی را خلاصه کردم و خودم مطالبی را به آن اضافه کرده و نام آن را المنهج الاقوم .... گذاشتم.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص164). | ||
===@=== | |||
30. مورد الصفا فی مولد المصطفی، خطی. | 30. مورد الصفا فی مولد المصطفی، خطی. | ||
نسخه‌ای خطی از این اثر در کتابخانه بغداتلی وهبی در ترکیه (شماره 1143)، دیگری در مرکز الوثائق التاریخیة در منامه بحرین (شماره 179) در 8 برگ، دیگری در کتابخانه دولتی برلین (شماره 54)، دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی (شماره 2/364) ضمن این مجموعه از شماره برگهای (47 ـ 72) که در سال 1040 نسخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص166). او این کتاب را در شب اول شب چهارشنبه، 21 ربیع‌الاول 1039ق. در کوه ابی‌قبیس به پایان رسانده است. نام دیگر آن النفحات العنبریة فی مولد سید البریه | نسخه‌ای خطی از این اثر در کتابخانه بغداتلی وهبی در ترکیه (شماره 1143)، دیگری در مرکز الوثائق التاریخیة در منامه بحرین (شماره 179) در 8 برگ، دیگری در کتابخانه دولتی برلین (شماره 54)، دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی (شماره 2/364) ضمن این مجموعه از شماره برگهای (47 ـ 72) که در سال 1040 نسخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص166). او این کتاب را در شب اول شب چهارشنبه، 21 ربیع‌الاول 1039ق. در کوه ابی‌قبیس به پایان رسانده است. نام دیگر آن النفحات العنبریة فی مولد سید البریه | ||
===@=== | |||
31. نشر ألویة التشریف بالإعلام و التعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من البیت الشریف. | 31. نشر ألویة التشریف بالإعلام و التعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من البیت الشریف. | ||
این اثر با تحقیق محمد باذیب، توسط دار البشائر الاسلامیه در بیروت سال 2001 به چاپ رسیده است. بنابر گزارش شبلی (م. 1093ق.) و محبی (م. 1111): هنگامی که کعبه فرو ریخت (اشاره به سیل 1039ق.)، شریف مسعود حاکم مکه از عالمان دینی شهر، درباره حکم بازسازی آن پرسید که جواب دادند: بر همه مسلمانان واجب کفایی است که بازسازی کنند و حاکم موظف است وسایل آن را مهیا کند. ابن علان | این اثر با تحقیق محمد باذیب، توسط دار البشائر الاسلامیه در بیروت سال 2001 به چاپ رسیده است. بنابر گزارش شبلی (م. 1093ق.) و محبی (م. 1111): هنگامی که کعبه فرو ریخت (اشاره به سیل 1039ق.)، شریف مسعود حاکم مکه از عالمان دینی شهر، درباره حکم بازسازی آن پرسید که جواب دادند: بر همه مسلمانان واجب کفایی است که بازسازی کنند و حاکم موظف است وسایل آن را مهیا کند. ابن علان | ||
ضمن موافقت با دیگر عالمانی که جواب داده بودند، مسئولیت اصلی بازسازی را بر دوش حاکم مکه گماشت و فتوا دادکه جز حاکم، دیگری نمی‌تواند به این عمل دست یازد. سپس ابن علان این کتاب را درباره این حکم نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص169). | ضمن موافقت با دیگر عالمانی که جواب داده بودند، مسئولیت اصلی بازسازی را بر دوش حاکم مکه گماشت و فتوا دادکه جز حاکم، دیگری نمی‌تواند به این عمل دست یازد. سپس ابن علان این کتاب را درباره این حکم نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص169). | ||
===@=== | |||
32. النفحات الأریجة فی متعلقات بیت أم المؤمنین خدیجة، خطی. | 32. النفحات الأریجة فی متعلقات بیت أم المؤمنین خدیجة، خطی. | ||
درباره بیت معروف خدیجه در مکه؛ یک نسخه در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه (شماره 1078) برگ (123 ـ 161) و دیگری در جامع کبیر صنعاء (18مج). | درباره بیت معروف خدیجه در مکه؛ یک نسخه در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه (شماره 1078) برگ (123 ـ 161) و دیگری در جامع کبیر صنعاء (18مج). | ||
===@=== | |||
33. الوشی المرقم فی فضل دار الأرقم، خطی. | 33. الوشی المرقم فی فضل دار الأرقم، خطی. | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۳۴: | ||
علاوه بر این آثار، وی قصاید گوناگونی درباره حادثه خراب شدن خانه خدا در جریان سیل سال 1039ق. دارد. همچنین قصاید دیگری درباره اماکن مکه مکرمه از جمله ابیاتی در آیات حج که در منی سروده است. نیز درباره حدود حرم، بنای کعبه در تاریخ، بنای حجرالاسود و.... | علاوه بر این آثار، وی قصاید گوناگونی درباره حادثه خراب شدن خانه خدا در جریان سیل سال 1039ق. دارد. همچنین قصاید دیگری درباره اماکن مکه مکرمه از جمله ابیاتی در آیات حج که در منی سروده است. نیز درباره حدود حرم، بنای کعبه در تاریخ، بنای حجرالاسود و.... | ||
===دیگر آثار=== | |||
* إیضاح تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی، خطی است. | |||
* جزء یتعلق بعرفات، خطی است. | |||
* جلاء الأبصار فی بیان الحرم بحدوده، خطی است. | |||
* زهر الربا فی فضل مسجد قبا، مفقود است. | |||
* طیب المورد فی تاریخ محل المولد، مفقود است. | |||
* فضائل مکة المکرمة، مفقود است. | |||
==جستارهای ویژه== | ==جستارهای ویژه== | ||
* [[مکه]] | * [[مکه]] | ||
| خط ۲۱۵: | خط ۱۴۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http://miqat.hajj.ir/article_99035.html | | آدرس = http://miqat.hajj.ir/article_99035.html | ||
| عنوان = ابن علان مکی | | عنوان = ابن علان مکی | ||
| نویسنده = | | نویسنده = | ||
}} | }} | ||
نسخهٔ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۲۳
محمد علی ابن علاَّن مکی شافعی، مفتی بزرگ شافعیان مکه بوده است. و یکی از مولفان پرکار قرن 11 هجری است که بیش از 180 اثر در زمینه‌های گوناگون علوم اسلامی نگاشت که 28 اثر درباره مکه، 4 اثر درباره مدینه و یک اثر درباره منازل بین مکه و مدینه است. با توجه به حضور همیشگی او در مکه و تدریس و تحقیق در جوار مسجدالحرام، آثار او درباره مکه، در صدر قرار دارد. این 28 اثری که با محوریت مکه نوشته، 12 اثر درباره بازسازی مکه پس از سیل معروف سال 1040ق، 8 کتاب درباره اماکن مکه و 8 اثر درباره مسجدالحرام است. با توجه به این آمار، تنها مولفی است که این حجم را درباره بازسازی مسجدالحرام پس از سیل نوشته است.
نسب
محمد علی ابن علاَّن مکی شافعی، مفتی بزرگ شافعیان مکه بوده است. برخی دیگر از خاندان او نیز اهل علم و ادب بودند که نشانگر بیت علمی این خاندان است.
- جدّش ابوالمکارم محمد علاّن مکی، آثاری، از جمله «مثیر شوق الأنام إلی حج بیت الله الحرام» نگاشته است.
- جد دیگرش، عبدالملک بن علی چندین اثر از جمله «الحبل المتین فی الأذکار والأدعیة المأثورة عن سید المرسلین» نگاشت. اصالت وی به ساوه بر می‌گردد که پس از مدتی به تبریز و از آنجا به قزوین و در نهایت به شیراز کوچ کرد و در آنجا ساکن شد.[۱]
- جد دیگرش، علی بن علی بن مبارک شاه صدیقی ساوجی شافعی نیز در آن ناحیه، جامع علوم و فنون بود [۲]
- جد اعلای او، علی بن مبارک شاه ساوجی شیرازی، به امام‌الدین ملقب بود که نشانگر نفوذ معنوی وی است [۳]
بنابراین اصل این خاندان با نفوذ علمی و فرهنگی، به ایران بر می‌گردد.
فرزند
غیاث‌الدین، فرزند ابن علان نیز اهل علم و ادب بود و بر کتابی از آثار پدرش با نام «روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی»، حاشیه نگاشت.[۴]
تولد
تولد و رشد علمی ابن علاَّن در مکه بود. او با جدیت قرآن را حفظ کرد و علوم رایج را به خوبی فراگرفت و در سنین جوانی، به عنوان یکی از مدرسان مکه، در کنار کعبه تدریس می‌کرد.
مذهب
از آثار او بر می‌آید که شافعی دارای عقاید صوفیانه بوده است. به عنوان نمونه اثری دارد با نام «إتحاف أهل الإسلام و الإیمان ببیان أنَّ المصطفی لایخلو عنه زمان ولا مکان» که اثبات حیات نبیّ مکرم اسلام است؛ در حالی که با عقاید سلفیه که با تأسی به برخی آیات قرآن، پیامبر را مرده و منقطع از این دنیا می‌دانند، مخالف است.
کتابخانه شخصی
ابن علاَّن مکی، کتابخانه بزرگی داشته و کتابهای زیادی را جمع کرد چون کتاب را خیلی دوست داشت اما پس از وفاتش، کتابخانه‌اش از بین رفت و اکثر آثار کتابخانه‌اش، به یمن رفت [۵] برخی کتابهای مهم اهل سنت را نسخه‌برداری کرد که تاکنون هم به خط خودش باقی است.[۶]
وفات
سرانجام پس از عمری نگارش کتاب در حوزه‌های گوناگون اسلامی، در ذیحجه سال 1057ق. وفات یافت و در مقبره خانوادگی آل علاَّن در کنار حرم حضرت خدیجه در قبرستان معلاة، به خاک سپرده شد.
کتاب مهم ابن علان
محقق معاصر، ابی‌هاشم ابراهیم بن منصور الامیر، در کتاب «من اعلام البلد الحرام العلامة ابن علان المکی؛ جهوده و آثاره و جهوده فی خدمة البلد الحرام» به تفصیل به شرح زندگانی او پرداخته و در پایان کتابش، اثر مهم وی درباره بازسازی کعبه در سال 1040ق. با نام «الأنباء العمیر ببناء البیت الحرام الفخیم» را برای اولین بار منتشر کرده است.
مکتوبات درباره حرمین شریفین
185 اثر برای ابن علان مکی شناسایی شده است. آثار او در حوزه‌های مختلف اسلامی همچون حدیث، تفسیر و تاریخ است. 33 اثر از مجموع 185 اثر تدوینی وی، به نگارش درباره مکه و مدینه اختصاص دارد که عبارت است از:
إتحاف الضیف بفضائل مسجد الخیف
از این کتاب، اثری باقی نمانده است. ابن علان در فرازی از کتاب فتح الکریم الفتاح، درباره‌اش می‌نویسد: «مسجد خیف، به تحقیق یک تک‌نگاری درباره فضایل و بازسازی‌های آن نگاشته‌ام. اصل و بنای مسجد که فضیلت دارد، قبة وسط آن است و آنچه بعدها به آن محلق شده، نزد ما ثابت نیست که حکم مسجد را داشته باشد؛ زیرا تملک سرزمین منا، جایز نیست.» [۷]
أسنی المواهب و أهنی الفتوح
أسنی المواهب و أهنی الفتوح بعمارة المقام الإبراهیمی و باب بیت الله و سقفه والسطوح، دو نسخه از این اثر خطی موجود است.هاشمی، ابراهیم، 1437، ص114.
إعلام الأصاغر و الأکابر
در إعلام الأصاغر و الأکابر عمَّا بالحرم المکی من المساجد و المآثر، کعبه و مسجدالحرام، منزل ام‌المؤمنین خدیجه ، صفا و مروه، مولد النبی و دیگر مکان‌های تاریخی و مذهبی مکه توصیف شده است.[۸]
إعلام سائر الأنام بقصة السیل
إعلام سائر الأنام بقصة السیل الذی سقط منه بیت الله الحرام و ما یتبع ذلک من عمارة وإشارة وحکم وأحکام، خطی است. وی این اثر را پس از سیل مکه در سال 1039ق. که منجر به فرو ریختن دیوارهای مسجدالحرام و کعبه گردید، نوشت. ابن علان از این کتاب به اصل کبیر و تاریخ کبیر نیز یاد می‌کند که نشانگر اهمیت آن است.[۹]
أنباء المؤید الجلیل
أنباء المؤید الجلیل مراد، ببناء بیت الوهاب الجواد، چاپی است. با تحقیق خالد خالدی، توسط الجمعیة التاریخیة السعودیة در 1428ق. به چاپ رسیده و خلاصه کتاب کبیر «إعلام سائر الانام ...» است. مولف آن را در 24 ذیقعده 1045ق. پنج سال بعد از بازسازی کعبه، نگاشته است.[۱۰]
الإنباء العمیم
الإنباء العمیم ببناء البیت الحرام الفخیم، چاپی است. این اثر، مختصر کتاب «انباء المؤید الجلیل مراد...» است که ابی‌هاشم الامیر آن را تصحیح و به چاپ رسانده است.
الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة
الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة بعرفة، خطی است و درباره فضایل و اعمال عرفه است که با نام «الأقوال المعرفة لما یطلب من الأعمال یوم عرفة» و «الأقوال المعرفة بفضائل أعمال عرفة» نیز معروف است.[۱۱]
@
9. البیان عن توجیه فرضیة عمارة البیت الشریف لسلطان الإسلام و الأیمان، خطی.
ابن علاَّن درباره چگونگی بازسازی کعبه پس از سیل 1039ق.، اثری نوشت با نام «نشر ألویة التشریف بالإعلام والتعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من بیت الشریف» و در آن، دلایل شرعی خود، مبنی بر نقش حاکم اسلامی در بازسازی بیت الله الحرام را بیان کرد. پس از آن‌که علما دلایل او را نپذیرفتند، این کتاب را نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص124) و آن را تخلیص و با نام «تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی» در جمادی‌الاولی 1040ق. منتشر کرد (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص127).
@
10. تنبیه ذوی النُّهی و الحجر علی فضائل و أعمال الحجر، خطی.
درباره فضایل و اعمال حجرالاسود که تالیف آن را روز دوشنبه، 25 رجب 1041ق. به پایان رساند (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص129).
@
13. حسن النبا فی فضل قبا، چاپی
خلاصه کتاب «جواهر الأنبا فی فضل مسجد قبا»، نوشته ابراهیم بن عبدالله وصابی یمنی شافعی (م967ق.) است که درباره تاسیس مسجد قبا و فضیلت آن نگاشت. مولف این اثر را در مقابل مناره مسجد قبا، هنگامی که موذن مسجد، اذان ظهر می‌گفت، در ظهر روز پنجشنبه 28 ربیع‌الثانی 1050ق. به پایان رساند. این اثر با تحقیق مرزوق علی ابراهیم، در ریاض توسط دارالشریف و همچنین با تحقیق محمد برکات در صنعاء توسط مرکز عبادی، به چاپ رسیده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص131).
@
14. الخیزران فی فضل و تاریخ دارالخیزران
این تک‌نگاری مهم، درباره دارالخیزان نوشته شده که ابتدا خانه ارقم بن ابی‌الارقم بود و از نخستین مراکز تبلیغ اسلام در مکه به شمار می‌رفت. بنابراین پس از مدتی به دار ابی‌الارقم معروف شد. مهدی عباسی این خانه را خرید و به همسرش خیزران هدیه داد و پس از آن به دارالخیزران معروف شد.
@
15. درر القلائد فیما یتعلق بزمزم و سقایة العباس من الفوائد، خطی. نام دیگر این اثر «العقد المنظم فیما تعلق بزمزم» و نیز نام دیگر «فضل زمزم»
@
16. رفعالأیدی إلی المنعم الوهاب فی أن یمنع غرة الکعبة الغراء کشف الحجاب، خطی.
تنها نسخه باقیمانده از این اثر، در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه منوره با شماره 1645 در 4 برگ نگهداری می‌شود. مولف این اثر را در جمادی‌الاولی سال 1040ق. به پایان برده است.
@
17. روضة الصفا فی آداب زیارة المصطفی
پسر ابن علان بر این کتاب تتمه‌ای نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص139).
ابن علان درباره این اثر می‌نویسد: «پیامبر9 در مکه متولد شد و محل تولد وی معروف است. هر سال در شب تولد ایشان، یکی از بزرگترین جشن‌ها در آن مکان برگزار می‌شود و بزرگان شهر به همراه مردم، آنجا را زیارت می‌کنند. من جزوه‌ای با نام «طیب المورد» درباره این مکان نوشته و در آن، اقوال مختلف درباره مولد پیامبر را بررسی کرده و در پایان اثبات کرده‌ام که همین مکا ن معروف، محل ولادت ایشان است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص146).
@
20. العلم المفرد فی فضل الحجر الأسود، خطی.
یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود. دیگری در دارالکتب المصریه در قاهره با شماره 3184 و دیگری در کتابخانه عاطف افندی در ترکیه با شماره 2813 و دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 3/364.
ابن علان در این اثر، حادثه‌های مهم پیرامون حجرالاسود را بازگو کرده است که بر اهمیت آن، می‌افزاید؛ از جمله حادثه سیل سال 1039ق. و بازسازی کعبه در سال 1040ق. او خدا را شکرگزار است که توانسته اثری مستقل درباره حجرالاسود و اتفاقات آن را در کتابی مستقل، گردآوری کند. به اعتراف او «کتابی درابره فضل و تاریخ حجرالاسود نگاشتم و بگمانم تاکنون، بی‌سابقه بوده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص148).
@
21. فتح القدیر فی الأعمال التی یحتاج إلیها من جعل له المل علی البیت ولایة التعمیر، خطی.
تنها نسخه این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 5/364 نگهداری می‌شود که در سال 1040ق. (همان سال بازسازی کعبه) توسط محمد بن جعفر سواحلی نقشبندی، استنساخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص151) رساله‌ای است درباره آداب عمارت و نوسازی که در آن 20 شرط برای کسانی بر می‌شمارد که بازسازی بیت الله الحرام و کعبه را برعهده گرفته‌اند (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص152).
@
22. فتح الکریم الفتاح فی حکم ما سد به البیت من حصر وأعواد وألوح، مفقود
نام دیگر آن «فتح الفتاح فی معرفة ما سد به البیت من حصر وأعواد وألواح».
@
24. قرة العین فی حدیث استمتعوا من هذا البیت فقد هدم مرتین، خطی
یک نسخه از این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه با شماره 4/364 نگهداری می‌شود. دکتر سامی خیاط آن را تصحیح و تحقیق کرده و به زودی در مجموعه بزرگ «لقاءات العشر الأواخر»، به چاپ خواهد رسید (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص158).
@
25. قصیدة فی ذکر المنازل من مکة إلی المدینة، خطی
در کتابخانه قیصری (راشد ا فندی) شماره 1078 در 15 برگ.
@
26. القول الحق و النقل الصریح بجواز أن یقرأ بجوف الکعبة الحدیث الصحیح، خطی
یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود که شیخ عبدالعزیز ابورحله، به تصحیح و تحقیق این اثر، مشغول است. (ص159)
@
27. کتاب فی باب الکعبة، مفقود
ابن علان درباره این کتاب: «برای باب کعبه تالیف مستقلی دارم که عمارت و بازسازی آن را بیان می‌کند.» نیز «هنگامی که نجاران کار ساخت باب جدید کعبه را تمام کرده و آن را نصب کردند، برای باب کعبه تالیف نفیسی نوشتم و کلام را در آن بسط داده توضیح دادم که چه کسی این درب را تغییر داده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص160).
@
28. المبرد المبکی فی رد الصارم المنکی، مفقود
سبکی کتابی درباره اثبات زیارت پیامبر نگاشته که با واکنش شدید ابن عبدالهادی حنفی مواجهه شده است. ابن علان این اثر را در حمایت از سبکی و رد بر حنفی نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص161).
@
29. المنهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم یا النهج الأقوم فی الکلام علی حدیث ماء زمزم، مفقود
این اثر خلاصه حدیث «ماء زمزم لما شرب له» است که ابن حجر عسقلانی در جزوه‌ای توضیح داده است. ابن علان: «برای زمزم، جزوه ابن حجر عسقلانی را خلاصه کردم و خودم مطالبی را به آن اضافه کرده و نام آن را المنهج الاقوم .... گذاشتم.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص164).
@
30. مورد الصفا فی مولد المصطفی، خطی.
نسخه‌ای خطی از این اثر در کتابخانه بغداتلی وهبی در ترکیه (شماره 1143)، دیگری در مرکز الوثائق التاریخیة در منامه بحرین (شماره 179) در 8 برگ، دیگری در کتابخانه دولتی برلین (شماره 54)، دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی (شماره 2/364) ضمن این مجموعه از شماره برگهای (47 ـ 72) که در سال 1040 نسخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص166). او این کتاب را در شب اول شب چهارشنبه، 21 ربیع‌الاول 1039ق. در کوه ابی‌قبیس به پایان رسانده است. نام دیگر آن النفحات العنبریة فی مولد سید البریه
@
31. نشر ألویة التشریف بالإعلام و التعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من البیت الشریف.
این اثر با تحقیق محمد باذیب، توسط دار البشائر الاسلامیه در بیروت سال 2001 به چاپ رسیده است. بنابر گزارش شبلی (م. 1093ق.) و محبی (م. 1111): هنگامی که کعبه فرو ریخت (اشاره به سیل 1039ق.)، شریف مسعود حاکم مکه از عالمان دینی شهر، درباره حکم بازسازی آن پرسید که جواب دادند: بر همه مسلمانان واجب کفایی است که بازسازی کنند و حاکم موظف است وسایل آن را مهیا کند. ابن علان ضمن موافقت با دیگر عالمانی که جواب داده بودند، مسئولیت اصلی بازسازی را بر دوش حاکم مکه گماشت و فتوا دادکه جز حاکم، دیگری نمی‌تواند به این عمل دست یازد. سپس ابن علان این کتاب را درباره این حکم نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص169).
@
32. النفحات الأریجة فی متعلقات بیت أم المؤمنین خدیجة، خطی.
درباره بیت معروف خدیجه در مکه؛ یک نسخه در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه (شماره 1078) برگ (123 ـ 161) و دیگری در جامع کبیر صنعاء (18مج).
@
33. الوشی المرقم فی فضل دار الأرقم، خطی.
نسخه‌ای در کتابخانه عاطف افندی در ترکیه (شماره 2813) در 14 برگ.
علاوه بر این آثار، وی قصاید گوناگونی درباره حادثه خراب شدن خانه خدا در جریان سیل سال 1039ق. دارد. همچنین قصاید دیگری درباره اماکن مکه مکرمه از جمله ابیاتی در آیات حج که در منی سروده است. نیز درباره حدود حرم، بنای کعبه در تاریخ، بنای حجرالاسود و....
دیگر آثار
- إیضاح تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی، خطی است.
- جزء یتعلق بعرفات، خطی است.
- جلاء الأبصار فی بیان الحرم بحدوده، خطی است.
- زهر الربا فی فضل مسجد قبا، مفقود است.
- طیب المورد فی تاریخ محل المولد، مفقود است.
- فضائل مکة المکرمة، مفقود است.
جستارهای ویژه
پانویس
- ↑ ابن علان، بی‌تا، ج4، ص385.
- ↑ سخاوی، بی‌تا، ج5، ص262.
- ↑ حموی، بی‌تا، ج4، ص184.
- ↑ غازی مکی، 1435ق، ص204.
- ↑ ابن وزیر، 1405ق، ص129.
- ↑ حسنی، عبدالحی، 1420ق، ج8 ، ص1249.
- ↑ هاشمی، ابراهیم، 1437، ص113.
- ↑ هاشمی، ابراهیم، 1437، ص116.
- ↑ ابن علان، 1428ق، ص149.
- ↑ هاشمی، ابراهیم، 1437، ص121.
- ↑ هاشمی، ابراهیم، 1437، ص119 و 120.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابن علان مکی.