زیارتگاه رأس الحسین(مسجد اموی)

اطلاعات اوليه
مکان	دمشق
جنبه دینی
وابسته به دین/مذهب	تشیع
تاریخ بنا
بازسازی‌ها	دوره عثمانی
بازسازی کنندگان	فوادپاشا والی دمشق

زیارتگاه رأس الحسین(مسجداموی)، زیارتگاهی در مسجد اموی که گفته شده در زمان انتقال سر امام حسین به دمشق در این محل قرارگرفته است.

زیارتگاه رأس الحسین در نزدیکی مقام زین العابدین در مسجد اموی قرارگرفته است.

در سال 1414ه.ق، محمد برهان الدین، داعی اسماعیلی، ضریحی بر این زیارتگاه ساخت.

موقعیت مکانی زیارتگاه

اين زيارتگاه در شرق مسجد جامع اُموي دمشق واقع است و براي رسيدن به آن، بايد از تالار واقع در شرق صحن، موسوم به «مشهد علي»، و سپس از مقام امام زين‌العابدين(ع) عبور کرد.

زيارتگاه رأس‌الحسين(ع)، در ضلع شرقي مقام امام زين‌العابدين(ع) قرار دارد. اين دو زيارتگاه، به واسطه طاق عريضي به يکديگر متصل‌ است. بناي زيارتگاه شامل اتاقي مربع شکل با ديوارهاي مرتفع و گنبدي کوچک است. در ضلع جنوبي اتاق، محرابي به چشم مي‌خورد که ديوارهاي آن با رنگ سبز، رنگ‌آميزي، و شکل‌هايي از گياهان و اسامي ائمه معصوم نيز بر آن ترسيم شده است.

جایگاه سر

در گوشه شمال شرقي اتاق، جايگاه سر امام حسين(ع) قرار دارد که با پارچه پوشانيده شده است و بر آن يک ضريح نقره‌اي به طول 5/1، ‌عرض 1 و ارتفاع 2 متر روي پايه‌اي از سنگ مرمر، وجود دارد.

اين ضريح در سال 1414 ه‍ .ق، به کوشش «محمد برهان‌الدين»، داعي مطلق فرقه اسماعيليان بهره هند، نصب شده است. شکل ظاهري آن از معماري اسلامي هند الگو گرفته است. سطح آن نيز به شکل گياهان و کتيبه‌هايي به خط کوفي که بيشتر شامل اشعار عربي است، مزيّن شده است.

زیارتگاه در مسجد اموی

ابن‌عساکر از اين زيارتگاه با نام «مشهد الرأس» ياد کرده و نقل کرده سر امام حسین در زمان آورن به دمشق در این مکان گذاشته شده است. علي ابن ابي‌بکر هروي نيز با عنوان «مشهد حسين و زين‌العابدين» به آن اشاره کرده است.

از نوشته ابن‌عساکر به دست مي‌آيد که اين زيارتگاه، در زمان خودش، به محل گذاشتن سر امام(ع) شهرت داشته است. اما امروزه، به محل دفن سر شريف امام(ع)، براساس يکي از اقوال موجود در اين رابطه، شهرت يافته است.

به نظر مي‌رسد چنين باوري در قرون اخير شکل گرفته باشد؛ زيرا شواهد تاريخي نشان مي‌دهد که در دمشق، زيارتگاه رأس‌الحسين ديگري وجود داشته که به محل دفن سر امام(ع) شناخته مي‌شده است و موقعيت آن، آستانه حضرت رقيه بوده است. اما شايد به علت غلبه شهرت اين زيارتگاه به حضرت رقيه و فراموش شدن و از بين رفتن محل منتسب به سر امام حسين(ع) در آنجا، زيارتگاه موجود کنار مسجد اُموي، به محل دفن سر امام(ع)شهرت يافته است.

بنا و بازسازی زیارتگاه

درباره تاريخ بنا و روند بازسازي‌هاي آن، اطلاعات زيادي در دست نيست. گويا دو مقام امام زين‌العابدين و رأس‌الحسين به علت مجاورت يکديگر، در مراحل تاريخي مختلف، به‌طور هم‌زمان بازسازي مي‌شده است. اما در منابع، گاهي تنها از بازسازي زيارتگاه رأس‌الحسين(ع)، و گاهي از مقام امام زين‌العابدين(ع) سخن به ميان آمده است.

زيارتگاه در دوره عثماني، مدتي ويران شده بود. فؤاد پاشا (والي دمشق)، در سال 1278 ه‍ .ق آن را زيارت کرد و از سلطان عبدالعزيز عثماني براي بازسازي آن موافقت خواست. او در خانه مجاور مزار، تکيه‌اي ساخت که در آن هر روز بعد از نماز عصر، غذا پخته مي‌شد.

نگهداری تار موی پیامبر در زیارتگاه

سلطان عبدالعزيز يک تار موي منتسب به پيامبر(ص) را فرستاد تا در اين زيارتگاه نگهداري شود. اين تار مو، همه ساله در شب 27 رمضان بيرون آورده مي‌شد تا مردم بعد از نماز تراويح، آن را زيارت کنند و به آن تبرک جويند.

در حال حاضر اين تار مو به ساختمان وزارت اوقاف سوريه انتقال يافته است و مراسم ساليانه زيارت تار موي پيامبر(ص) نيز برگزار نمي‌شود.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب آثار پیامبر و زیارتگاه های اهل بیت در سوریه نوشته احمد خامه یار،نشر مشعر، ص 161 تا 165 است.

• «تاریخ المراقد الحسین و اهل بیته و انصاره»، محمدصادق محمد(الکرباسی)، دائره المعارف الحسینیه، ج6، لندن: المرکز الحسینی للدراسات، 1432ق-2011

• آثار پیامبر و زیارتگاه های اهل بیت در سوریه، احمد خامه یار، تهران، مشعر، 1393

• الاثار النبویه، احمدتیمورباشا، القاهره، مکتبه دارالکتاب العربی، 1951

• الاشارت الی معرفه الزیارات، علی بن ابی بکر الهروی، تحقیق: جانین سوردیل - طومین، دمشق، المعهد الفرنسی، 1953

• تاریخ مدینه دمشق، علی بن الحسن الدمشقی(ابن عساکر)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1995-2001