کتیبه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:کتیبه.jpg|بندانگشتی|کتیبه دور گنبد [[آستان مقدس امام رضا(ع)|حرم امام رضا(ع)]].|جایگزین=]]

'''کتیبه''' نوشته‌هایی است، شامل آیه، حدیث و شعر، که با خط زیبا، دور تا دور دیوار مکان‌های مقدس، [[گنبد]]، [[گلدسته|گلدسته‌ها]] و بر سردر و روی دیوارها نقش می‌شود. به تابلوهای نفیس خطی نیز، کتیبه گفته شده است.

کتیبه، واژه‌ای عربی بوده و در برخی از واژه‌نامه‌های عربی به ارتش<ref>الصحاح، ج‏1، ص209.</ref> و گروهی از ارتش که گردآمده باشند (گردان)<ref>المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج‏2، ص525.</ref> معنا شده است. اصل این واژه، «ک، ت، ب» به معنای گردآمدنِ چیزی با چیزی بوده و «کتاب» و «کتابت» نیز از همین اصل گرفته شده است.<ref>معجم مقاییس اللغه، ج‏5، ص158.</ref>

کتیبه در برخی از واژه‌نامه‌های فارسی به آنچه با خط نسخ، نستعلیق، طغرا یا کوفی دور تا دور دیوار مسجد، مقبره و مکان‌های مقدس، یا سردر دروازه امیران و بزرگان نوشته یا نقش شده باشد، معنا شده است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کتیبه، به نقل از ناظم الاطباء.</ref> برخی آنچه روی تخت، کرسی، در، حاشیه سفره، بیرق، جامه و زین‌پوش نوشته می‌شود را به معانی آن افزوده‌اند.<ref>لغت نامه هخدا، ذیل واژه کتیبه.</ref> برخی نیز آن را سنگ‌نبشته{{یادداشت|نوشته‌ای که بر سنگ بدنه کوه یا تخته سنگ می‌نویسند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کتیبه.</ref>}}<ref>فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه کتیبه.</ref> دانسته‌اند.

کتیبه، در مکان‌های مقدس، به نوشته‌هایی گفته می‌شود که با خط زیبا، شامل آیات، احادیث و اشعار، در [[صحن|صحن‌ها]]، [[رواق|رواق‌ها]]، دور [[گنبد]] و [[گلدسته|گلدسته‌ها]]، بر سردر و روی دیوارها نقش می‌شود. تابلوهای نفیس خطی نیز، در ابعاد مختلف، کتیبه نام دارد. کتیبه‌های خطّی «علیرضا عباسی» مشهور است.

برخی، احاطه شدن ورودی‌ها و طاق‌های مکان‌های مقدس با کتیبه را، نشانه‌ای از آمیختگی زندگی مسلمانان با [[قرآن]] و لزوم تمسّک به آن در همه حرکات دانسته‌اند.<ref>حرم در واژه‌ها، ص۳۹.</ref>

| منبع = فرهنگنامه زیارت،

| پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هفدهم، زمستان ۱۳۹۲، ص۷۰

* '''حرم در واژه‌ها'''، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.

* '''معجم مقاییس اللغة'''، احمد بن فارس، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ق.