الانتقاء فی اخبار المدینه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱۳: خط ۱۳:
| تصویرگر        =
| تصویرگر        =
| طراح جلد        =
| طراح جلد        =
| موضوع          =تاریخ محلی مدینه  
| موضوع          =تاریخ محلی مدینه
| سبک            =
| سبک            =
| زبان            =عربی
| زبان            =عربی
خط ۲۳: خط ۲۳:
| محل انتشارات    =
| محل انتشارات    =
| تاریخ نشر      =
| تاریخ نشر      =
| ترجمه به       =
| ترجمه به       =
| مجموعه          =
| مجموعه          =
| شابک            =
| شابک            =
}}
}}


'''الانتقاء فی اخبار المدینه''' کتابی کهن در تاریخ محلی [[مدینه]] نوشته [[ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بغدادی ذهبی|ابوطاهر محمد]] بن [[عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی|عبدالرحمن]] بن [[عباس بغدادی ذهبی]] (305- 393ق.) می‌باشد. لقب وی مُخَلِّص یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید است. برخی از مورخین گزارشاتی از کتاب را نقل کرده‌اند که می‌توان به کمک این گزارش‌ها پی به محتوای کتاب برد. این گزارش‌ها در رابطه با آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه، [[سیره پیامبر اسلام(ص)]] و [[صحابه]]، و همچنین [[والیان مکه]] و [[والیان مدینه]] و [[والیان حج]] و شورش‌های رخ‌داده در مدینه است.
'''الانتقاء فی اخبار المدینه''' کتابی کهن در تاریخ محلی [[مدینه]] نوشته ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی (۳۰۵–۳۹۳ق) است. این کتاب امروزه در دسترس نیست. اما بر اساس گزارش کتاب‌های بعدی می‌توان پی به محتوای آن برد. گزارش‌هایی که منابع از این کتاب نقل کرده‌اند مجموعه‌ای مرتبط با آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه، [[سیره پیامبر اسلام(ص)]] و [[صحابه]]، و همچنین [[والیان مکه]] و [[والیان مدینه]] و [[والیان حج]] و شورش‌های رخ‌داده در مدینه است.


==نویسنده==
== نویسنده ==
ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی به سال ۳۰۵ق. در [[بغداد]] زاده شد.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-479.</ref>او را مُخَلِّص لقب داده‌اند؛ یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید.<ref>الانساب، ج5، ص228؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479؛ توضیح المشتبه، ج8، ص55.</ref>پدرش عبدالرحمن (درگذشت ۳۵۷ق) از محدثان بغداد بود.<ref>تاریخ بغداد، ج10، ص294-295؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص114.</ref>مخلّص به فرمان او در هفت سالگی (۳۱۲ق) در مجلس حدیث ابن بنت منیع عبدلله بن محمد بغوی(۲۱۳–۳۱۷ق)<ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ تاریخ بغداد، ج10، ص110-113؛ المنتظم، ج15، ص41؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480.</ref>و سپس در مجلس درس ابوبکر بن ابی‌داود (۲۳۰–۳۱۶ق)،<ref>تاریخ بغداد، ج9، ص471-472.</ref> یحیی بن صاعد (۲۲۸–۳۱۸ق)،<ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124.</ref> احمد بن سلیمان طوسی (۲۴۰–۳۲۲ق)،<ref>تاریخ بغداد، ج4، ص399.</ref> رضوان صیدلانی (درگذشت ۳۲۴ق)<ref>تاریخ بغداد، ج8، ص431.</ref>و دیگران حضور یافت. خود نیز در بغداد مجلس روایت حدیث برگزار کرد و طالبان پرشمار از جمله هبةالله بن حسن طبری (درگذشت ۴۱۸ق)،<ref>التقیید لمعرفة رواة السنن، ص473.</ref> ابومحمد حسن خلال (۳۵۲–۴۳۹ق) و ابوسعد اسماعیل سمان (درگذشت ۴۴۵ق) در مجلس درس او شرکت جستند و از او روایت کردند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479.</ref>[[خطیب بغدادی]]، مخلّص را ثقه و [[ذهبی]] وی را محدث راستگوی بغداد در آن دوران خوانده است.<ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص190-191.</ref>


[[ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بغدادی ذهبی|ابوطاهر محمد]] بن [[عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی|عبدالرحمن]] بن [[عباس بغدادی ذهبی]] به سال 305ق. در [[بغداد]] زاده شد.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-479.</ref>او را مُخَلِّص لقب داده‌اند؛ یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید.<ref>الانساب، ج5، ص228؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479؛ توضیح المشتبه، ج8، ص55.</ref>پدرش عبدالرحمن (درگذشت 357ق.) از محدثان بغداد بود.<ref>تاریخ بغداد، ج10، ص294-295؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص114.</ref>مخلّص به فرمان او در هفت سالگی (312ق.) در مجلس حدیث [[عبدلله بن محمد بغوی|ابن بنت منیع عبدلله بن محمد بغوی]](213-317ق.) <ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ تاریخ بغداد، ج10، ص110-113؛ المنتظم، ج15، ص41؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480.</ref>و سپس در مجلس درس [[ابوبکر بن ابی‌داود]] (230-316ق.)، <ref>تاریخ بغداد، ج9، ص471-472.</ref> [[یحیی بن صاعد]] (228-318ق.)، <ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124.</ref> [[احمد بن سلیمان طوسی]] (240-322ق.)، <ref>تاریخ بغداد، ج4، ص399.</ref> [[رضوان صیدلانی]] (درگذشت 324ق.) <ref>تاریخ بغداد، ج8، ص431.</ref>و دیگران حضور یافت. خود نیز در بغداد مجلس روایت حدیث بر‌گزار کرد و طالبان پرشمار از جمله [[هبة‌الله بن حسن طبری]] (درگذشت 418ق.)، <ref>التقیید لمعرفة رواة السنن، ص473.</ref> [[ابومحمد حسن خلال]] (352-439ق.) و [[ابوسعد اسماعیل سمان]] (درگذشت 445ق.) در مجلس درس او شرکت جستند و از او روایت کردند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479.</ref>[[خطیب بغدادی]]، مخلّص را ثقه و [[ذهبی]] وی را محدث راستگوی بغداد در آن دوران خوانده است.<ref>تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص190-191.</ref>
== گزارش‌ها از کتاب ==
[[ابن نجار]] بدون اشاره به نام کتاب، [[واقعه جذع|رویداد جذع]] (فریاد ستون [[مسجد نبوی]] در پی ساخته شدن منبر) را از او گزارش می‌کند.<ref>الدرة الثمینه، ص156.</ref>[[سمهودی]] حدیثی را درباره مسجد نبوی از او روایت نموده و کتاب را با نام الانتقاء آورده است و چنین برمی‌آید که وی کتاب را دیده است.<ref>وفاء الوفاء، ج2، ص30.</ref>شماری از منابع کتاب‌شناسی این اثر را با عنوان الابتغاء یا الانتفاء آورده‌اند که مفقود است.<ref>کشف الظنون، ج1، ص175؛ هدیة العارفین، ج2، ص57؛ معجم ما الف عن المدینه، ص19.</ref>


==گزارش‌ها از کتاب==
== محتوای کتاب ==
[[ابن نجار]] بدون اشاره به نام کتاب، [[واقعه جذع|رویداد جذع]] (فریاد ستون [[مسجد نبوی]] در پی ساخته شدن منبر) را از او ‌گزارش می‌کند.<ref>الدرة الثمینه، ص156.</ref>[[سمهودی]] حدیثی را درباره مسجد نبوی از او روایت نموده و کتاب را با نام الانتقاء آورده است و چنین برمی‌آید که وی کتاب را دیده است.<ref>وفاء الوفاء، ج2، ص30.</ref>شماری از منابع کتاب‌شناسی این اثر را با عنوان الابتغاء یا الانتفاء آورده‌اند که مفقود است.<ref>کشف الظنون، ج1، ص175؛ هدیة العارفین، ج2، ص57؛ معجم ما الف عن المدینه، ص19.</ref>
منابع حدیثی بسیار از او گزارش کرده‌اند؛ اما از کتاب نام نبرده‌اند.<ref>برای نمونه: المتفق و المفترق، ج3، ص145؛ المتفق و المفترق، ج3، ص176؛ المتفق و المفترق، ج3، ص215؛ اسد الغابه، ج2، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص6؛ تهذیب الکمال، ج5، ص242؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.</ref>بسیاری از اخباری که از او گزارش کرده‌اند، مربوط به شرح‌حال نگاری [[اعلام مدینه|اَعلام مدینه]] است که گویا با مراجعه به کتاب او است. تأثیر [[زبیر بن بکار]] در شیوه تاریخ‌نگاری مخلّص نمایان است. او به واسطه احمد بن سلیمان طوسی، گزارش‌هایی فراوان را از زبیر بن بکار در بارهٔ [[مدینه]] آورده است.<ref>تاریخ دمشق، ج1، ص33؛ تاریخ دمشق، ج3، ص78؛ تاریخ دمشق، ج3، ص98؛ تاریخ دمشق، ج3، ص117؛ المنتظم، ج3، ص167؛ المنتظم، ج5، ص187؛ المنتظم، ج5، ص297؛ البدایة و النهایه، ج2، ص61.</ref>


==محتوای کتاب==
سبعة مجالس من آمالی تنها کتاب به‌جا مانده از مخلّص است. محتوای کتاب انتقاء را می‌توان از گزارش‌های دیگر منابع از آن حدس زد. این منابع آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه مانند نبردهای [[جنگ بدر|بدر]]،<ref>تاریخ دمشق، ج21، ص65؛ المنتظم، ج1، ص323؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.</ref> [[جنگ احد|اُحد]]<ref>المنتظم، ج1، ص325؛ اسد الغابه، ج1، ص793؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص27.</ref>و نیز [[سیره پیامبر(ص)]] و [[صحابه]]<ref>اسد الغابه، ج1، ص793.</ref>را از مخلّص روایت کرده‌اند. افزون بر این، اخبار بسیار درباره اعلام، قضات<ref>تاریخ بغداد، ج10، ص61.</ref>و [[امرای مدینه|والیان مدینه]] و [[والیان مکه|مکه]] در دوره‌های گوناگون،<ref>تاریخ دمشق، ج13، ص65؛ تاریخ دمشق، ج17، ص165؛ تاریخ دمشق، ج17، ص173؛ تاریخ دمشق، ج27، ص297؛ تهذیب الکمال، ج6، ص154؛ تهذیب الکمال، ج14، ص371؛ تهذیب الکمال، ج25، ص520؛ بغیة الطلب، ج2، ص396.</ref> [[امارت حج|والیان حج]]<ref>تاریخ دمشق، ج37، ص239.</ref>و شورش‌های رخ داده در مدینه<ref>تاریخ دمشق، ج19، ص154؛ تاریخ دمشق، ج31، ص13؛ تاریخ دمشق، ج40، ص46؛ بغیة الطلب، ج4، ص110.</ref>نیز از او گزارش شده است. کتاب انتقاء به‌دلیل اهمیتی که داشته، در [[مسجدالنبی]] تدریس می‌شده است.<ref>برنامج الوادی آشی، ج1، ص246.</ref>
منابع حدیثی بسیار از او ‌گزارش کرده‌اند؛ اما از کتاب نام‌ نبرده‌اند.<ref>برای نمونه: المتفق و المفترق، ج3، ص145؛ المتفق و المفترق، ج3، ص176؛ المتفق و المفترق، ج3، ص215؛ اسد الغابه، ج2، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص6؛ تهذیب الکمال، ج5، ص242؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.</ref>بسیاری از اخباری که از او ‌گزارش کرده‌اند، مربوط به شرح‌حال‌ نگاری [[اعلام مدینه|اَعلام مدینه]] است که گویا با مراجعه به کتاب او است. تاثیر [[زبیر بن بکار]] در شیوه تاریخ‌نگاری مخلّص نمایان است. او به واسطه احمد بن سلیمان طوسی، ‌گزارش‌هایی فراوان را از زبیر بن بکار در بارۀ [[مدینه]] ‌آورده است.<ref>تاریخ دمشق، ج1، ص33؛ تاریخ دمشق، ج3، ص78؛ تاریخ دمشق، ج3، ص98؛ تاریخ دمشق، ج3، ص117؛ المنتظم، ج3، ص167؛ المنتظم، ج5، ص187؛ المنتظم، ج5، ص297؛ البدایة و النهایه، ج2، ص61.</ref>
 
سبعة مجالس من امالی تنها کتاب به‌جا مانده از مخلّص است. محتوای کتاب انتقاء را می‌توان از ‌گزارش‌های دیگر منابع از آن حدس زد. این منابع آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه مانند نبردهای [[جنگ بدر|بدر]]، <ref>تاریخ دمشق، ج21، ص65؛ المنتظم، ج1، ص323؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.</ref> [[جنگ احد|اُحد]]<ref>المنتظم، ج1، ص325؛ اسد الغابه، ج1، ص793؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص27.</ref>و نیز [[سیره پیامبر(ص)]] و [[صحابه]]<ref>اسد الغابه، ج1، ص793.</ref>را از مخلّص روایت کرده‌اند. افزون بر این، اخبار بسیار درباره اعلام، قضات<ref>تاریخ بغداد، ج10، ص61.</ref>و [[والیان مدینه]] و [[والیان مکه|مکه]] در دوره‌های گوناگون، <ref>تاریخ دمشق، ج13، ص65؛ تاریخ دمشق، ج17، ص165؛ تاریخ دمشق، ج17، ص173؛ تاریخ دمشق، ج27، ص297؛ تهذیب الکمال، ج6، ص154؛ تهذیب الکمال، ج14، ص371؛ تهذیب الکمال، ج25، ص520؛ بغیة الطلب، ج2، ص396.</ref> [[والیان حج]]<ref>تاریخ دمشق، ج37، ص239.</ref>و شورش‌های رخ داده در مدینه<ref>تاریخ دمشق، ج19، ص154؛ تاریخ دمشق، ج31، ص13؛ تاریخ دمشق، ج40، ص46؛ بغیة الطلب، ج4، ص110.</ref>نیز از او ‌گزارش شده است. کتاب انتقاء به‌دلیل اهمیتی که داشته، در [[مسجدالنبی]] تدریس می‌شده است.<ref>برنامج الوادی آشی، ج1، ص246.</ref>
 
 
==پانویس==
 


== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


== منابع ==
 
==منابع ==
 
{{منابع}}
{{منابع}}


{{دانشنامه
{{دانشنامه


  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/8151
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8151


  | عنوان = الانتقاء فی اخبار المدینه
  | عنوان = الانتقاء فی اخبار المدینه
خط ۶۵: خط ۵۶:


}}
}}
 
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت ۶۳۰ق)، بیروت، دار الکتاب العربی.
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت 630ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
* '''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (درگذشت ۵۶۲ق)، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق.
 
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف.
* '''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (درگذشت 562ق.) ، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، 1408ق.
* '''برنامج الوادی آشی''': محمد جابر الوادی آشی (درگذشت ۷۴۹ق)، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۰۰ق.
 
* '''بغیة الطلب فی تاریخ حلب''': عمر ابن العدیم (درگذشت ۶۶۰ق)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت 774ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف.
* '''تاریخ بغداد''': الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
 
* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (درگذشت ۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
* '''برنامج الوادی آشی''': محمد جابر الوادی آشی (درگذشت 749ق.) ، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1400ق.
* '''التقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید''': محمد بن عبدالغنی البغدادی (درگذشت ۶۲۹ق)، به کوشش کمال یوسف، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.
 
* '''توضیح المشتبه''': ابن ناصر الدین محمد بن عبدالله القیسی (درگذشت ۸۴۲ق)، به کوشش محمد نعیم، بیروت، الرساله، ۱۹۹۳ق.
* '''بغیة الطلب فی تاریخ حلب''': عمر ابن العدیم (درگذشت 660ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.
* '''تهذیب الکمال''': المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، ۱۴۱۵ق.
 
* '''الدرة الثمینة فی اخبار المدینه''': محمد بن محمود النجار (درگذشت ۶۴۳ق)، به کوشش محمد زینهم، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۱۷ق.
* '''تاریخ بغداد''': الخطیب البغدادی (درگذشت 463ق.) ، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.
* '''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
 
* '''کشف الظنون''': حاجی خلیفه (درگذشت ۱۰۶۷ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق.
* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (درگذشت 571ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
* '''المتفق و المفترق''': الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش الحامدی، دمشق، دار القادری، ۱۴۱۷ق.
 
* '''معجم ما الف عن المدینه''': عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، ۱۴۱۷ق.
* '''التقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید''': محمد بن عبدالغنی البغدادی (درگذشت 629ق.) ، به کوشش کمال یوسف، دار الکتب العلمیه، 1408ق.
* '''المنتظم''': ابن الجوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.
 
* '''الوافی بالوفیات''': الصفدی (درگذشت ۷۶۴ق)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* '''توضیح المشتبه''': ابن ناصر الدین محمد بن عبدالله القیسی (درگذشت 842ق.) ، به کوشش محمد نعیم، بیروت، الرساله، 1993ق.
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
 
* '''هدیة العارفین''': اسماعیل پاشا (درگذشت ۱۳۳۹ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* '''تهذیب الکمال''': المزی (درگذشت 742ق.) ، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، 1415ق.
 
* '''الدرة الثمینة فی اخبار المدینه''': محمد بن محمود النجار (درگذشت 643ق.) ، به کوشش محمد زینهم، مکتبة الثقافة الدینیه، 1417ق.
 
* '''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (درگذشت 748ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.
 
* '''کشف الظنون''': حاجی خلیفه (درگذشت 1067ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1413ق.
 
* '''المتفق و المفترق''': الخطیب البغدادی (درگذشت 463ق.) ، به کوشش الحامدی، دمشق، دار القادری، 1417ق.
 
* '''معجم ما الف عن المدینه''': عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، 1417ق.
 
* '''المنتظم''': ابن الجوزی (درگذشت 597ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.
 
* '''الوافی بالوفیات''': الصفدی (درگذشت 764ق.) ، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
 
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (درگذشت 911ق.) ، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م.
 
* '''هدیة العارفین''': اسماعیل پاشا (درگذشت 1339ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{کتاب‌های مرتبط با مدینه}}
{{کتاب‌شناسی مدینه}}


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:کتاب‌های درباره مدینه]]
[[رده:کتاب‌های محمد بن عبدالرحمن بغدادی ذهبی]]
[[رده:کتاب‌های محمد بن عبدالرحمن بغدادی ذهبی]]
[[رده:کتاب‌های قرن چهارم قمری]]
[[رده:کتاب‌های قرن چهارم قمری]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ مدینه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۱

الانتقاء فی اخبار المدینه
پدید آورندگان
نویسنده ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی
محتوا
موضوع تاریخ محلی مدینه
زبان عربی

الانتقاء فی اخبار المدینه کتابی کهن در تاریخ محلی مدینه نوشته ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی (۳۰۵–۳۹۳ق) است. این کتاب امروزه در دسترس نیست. اما بر اساس گزارش کتاب‌های بعدی می‌توان پی به محتوای آن برد. گزارش‌هایی که منابع از این کتاب نقل کرده‌اند مجموعه‌ای مرتبط با آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه، سیره پیامبر اسلام(ص) و صحابه، و همچنین والیان مکه و والیان مدینه و والیان حج و شورش‌های رخ‌داده در مدینه است.

نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی به سال ۳۰۵ق. در بغداد زاده شد.[۱]او را مُخَلِّص لقب داده‌اند؛ یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید.[۲]پدرش عبدالرحمن (درگذشت ۳۵۷ق) از محدثان بغداد بود.[۳]مخلّص به فرمان او در هفت سالگی (۳۱۲ق) در مجلس حدیث ابن بنت منیع عبدلله بن محمد بغوی(۲۱۳–۳۱۷ق)[۴]و سپس در مجلس درس ابوبکر بن ابی‌داود (۲۳۰–۳۱۶ق)،[۵] یحیی بن صاعد (۲۲۸–۳۱۸ق)،[۶] احمد بن سلیمان طوسی (۲۴۰–۳۲۲ق)،[۷] رضوان صیدلانی (درگذشت ۳۲۴ق)[۸]و دیگران حضور یافت. خود نیز در بغداد مجلس روایت حدیث برگزار کرد و طالبان پرشمار از جمله هبةالله بن حسن طبری (درگذشت ۴۱۸ق)،[۹] ابومحمد حسن خلال (۳۵۲–۴۳۹ق) و ابوسعد اسماعیل سمان (درگذشت ۴۴۵ق) در مجلس درس او شرکت جستند و از او روایت کردند.[۱۰]خطیب بغدادی، مخلّص را ثقه و ذهبی وی را محدث راستگوی بغداد در آن دوران خوانده است.[۱۱]

گزارش‌ها از کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابن نجار بدون اشاره به نام کتاب، رویداد جذع (فریاد ستون مسجد نبوی در پی ساخته شدن منبر) را از او گزارش می‌کند.[۱۲]سمهودی حدیثی را درباره مسجد نبوی از او روایت نموده و کتاب را با نام الانتقاء آورده است و چنین برمی‌آید که وی کتاب را دیده است.[۱۳]شماری از منابع کتاب‌شناسی این اثر را با عنوان الابتغاء یا الانتفاء آورده‌اند که مفقود است.[۱۴]

محتوای کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منابع حدیثی بسیار از او گزارش کرده‌اند؛ اما از کتاب نام نبرده‌اند.[۱۵]بسیاری از اخباری که از او گزارش کرده‌اند، مربوط به شرح‌حال نگاری اَعلام مدینه است که گویا با مراجعه به کتاب او است. تأثیر زبیر بن بکار در شیوه تاریخ‌نگاری مخلّص نمایان است. او به واسطه احمد بن سلیمان طوسی، گزارش‌هایی فراوان را از زبیر بن بکار در بارهٔ مدینه آورده است.[۱۶]

سبعة مجالس من آمالی تنها کتاب به‌جا مانده از مخلّص است. محتوای کتاب انتقاء را می‌توان از گزارش‌های دیگر منابع از آن حدس زد. این منابع آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه مانند نبردهای بدر،[۱۷] اُحد[۱۸]و نیز سیره پیامبر(ص) و صحابه[۱۹]را از مخلّص روایت کرده‌اند. افزون بر این، اخبار بسیار درباره اعلام، قضات[۲۰]و والیان مدینه و مکه در دوره‌های گوناگون،[۲۱] والیان حج[۲۲]و شورش‌های رخ داده در مدینه[۲۳]نیز از او گزارش شده است. کتاب انتقاء به‌دلیل اهمیتی که داشته، در مسجدالنبی تدریس می‌شده است.[۲۴]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-479.
  2. ↑ الانساب، ج5، ص228؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479؛ توضیح المشتبه، ج8، ص55.
  3. ↑ تاریخ بغداد، ج10، ص294-295؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص114.
  4. ↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ تاریخ بغداد، ج10، ص110-113؛ المنتظم، ج15، ص41؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480.
  5. ↑ تاریخ بغداد، ج9، ص471-472.
  6. ↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124.
  7. ↑ تاریخ بغداد، ج4، ص399.
  8. ↑ تاریخ بغداد، ج8، ص431.
  9. ↑ التقیید لمعرفة رواة السنن، ص473.
  10. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479.
  11. ↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص190-191.
  12. ↑ الدرة الثمینه، ص156.
  13. ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص30.
  14. ↑ کشف الظنون، ج1، ص175؛ هدیة العارفین، ج2، ص57؛ معجم ما الف عن المدینه، ص19.
  15. ↑ برای نمونه: المتفق و المفترق، ج3، ص145؛ المتفق و المفترق، ج3، ص176؛ المتفق و المفترق، ج3، ص215؛ اسد الغابه، ج2، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص6؛ تهذیب الکمال، ج5، ص242؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.
  16. ↑ تاریخ دمشق، ج1، ص33؛ تاریخ دمشق، ج3، ص78؛ تاریخ دمشق، ج3، ص98؛ تاریخ دمشق، ج3، ص117؛ المنتظم، ج3، ص167؛ المنتظم، ج5، ص187؛ المنتظم، ج5، ص297؛ البدایة و النهایه، ج2، ص61.
  17. ↑ تاریخ دمشق، ج21، ص65؛ المنتظم، ج1، ص323؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.
  18. ↑ المنتظم، ج1، ص325؛ اسد الغابه، ج1، ص793؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص27.
  19. ↑ اسد الغابه، ج1، ص793.
  20. ↑ تاریخ بغداد، ج10، ص61.
  21. ↑ تاریخ دمشق، ج13، ص65؛ تاریخ دمشق، ج17، ص165؛ تاریخ دمشق، ج17، ص173؛ تاریخ دمشق، ج27، ص297؛ تهذیب الکمال، ج6، ص154؛ تهذیب الکمال، ج14، ص371؛ تهذیب الکمال، ج25، ص520؛ بغیة الطلب، ج2، ص396.
  22. ↑ تاریخ دمشق، ج37، ص239.
  23. ↑ تاریخ دمشق، ج19، ص154؛ تاریخ دمشق، ج31، ص13؛ تاریخ دمشق، ج40، ص46؛ بغیة الطلب، ج4، ص110.
  24. ↑ برنامج الوادی آشی، ج1، ص246.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل الانتقاء فی اخبار المدینه.
  • اسد الغابه: ابن اثیر (درگذشت ۶۳۰ق)، بیروت، دار الکتاب العربی.
  • الانساب: عبدالکریم السمعانی (درگذشت ۵۶۲ق)، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق.
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف.
  • برنامج الوادی آشی: محمد جابر الوادی آشی (درگذشت ۷۴۹ق)، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۰۰ق.
  • بغیة الطلب فی تاریخ حلب: عمر ابن العدیم (درگذشت ۶۶۰ق)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.
  • تاریخ بغداد: الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
  • تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (درگذشت ۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
  • التقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید: محمد بن عبدالغنی البغدادی (درگذشت ۶۲۹ق)، به کوشش کمال یوسف، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.
  • توضیح المشتبه: ابن ناصر الدین محمد بن عبدالله القیسی (درگذشت ۸۴۲ق)، به کوشش محمد نعیم، بیروت، الرساله، ۱۹۹۳ق.
  • تهذیب الکمال: المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، ۱۴۱۵ق.
  • الدرة الثمینة فی اخبار المدینه: محمد بن محمود النجار (درگذشت ۶۴۳ق)، به کوشش محمد زینهم، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۱۷ق.
  • سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
  • کشف الظنون: حاجی خلیفه (درگذشت ۱۰۶۷ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق.
  • المتفق و المفترق: الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش الحامدی، دمشق، دار القادری، ۱۴۱۷ق.
  • معجم ما الف عن المدینه: عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، ۱۴۱۷ق.
  • المنتظم: ابن الجوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.
  • الوافی بالوفیات: الصفدی (درگذشت ۷۶۴ق)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  • وفاء الوفاء: السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
  • هدیة العارفین: اسماعیل پاشا (درگذشت ۱۳۳۹ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=الانتقاء_فی_اخبار_المدینه&oldid=51671»