بازسازی مسجدالنبی (دوره عباسی): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۰: خط ۲۰:
==گسترش مساحت مسجد ==
==گسترش مساحت مسجد ==
{{بیشتر|بازسازی مسجدالنبی (مهدی عباسی)}}
{{بیشتر|بازسازی مسجدالنبی (مهدی عباسی)}}
در دوره خلافت مهدی (158-169ه.ق)، مساحت [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، بنا بر اقوال مختلف بین 53<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 125</ref> تا 100 <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص 75]</ref>ذراع افزایش یافت. برای بازسازی در این زمان که تنها از سمت شمال مسجد صورت می‌گرفت،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص75]</ref> خانه‌های اطراف خریداری و به مسجد افزوده شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 125</ref> از نکات قابل توجه در این بازسازی تخریب [[مقصوره اموی]]{{یادداشت|مقصوره (عربی: مقصورة، به معنای «فضای بسته»)، محوطه، جعبه یا صفحه چوبی در نزدیکی محراب یا مرکز دیوار قبله در مسجد است. معمولاً برای یک حاکم مسلمان و اطرافیانش در نظر گرفته شده و در اصل برای محافظت از او در برابر قاتلان احتمالی در هنگام نماز طراحی شده بود.}} و جایگزین شدن مقصوره چوبی<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref> و نیز گشودن 24 درِ جدید برای مسجد بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref>
در دوره خلافت مهدی (158-169ه.ق)، مساحت [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، بنا بر اقوال مختلف بین 53<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]</ref> تا 100 <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص 75]</ref>ذراع افزایش یافت. برای بازسازی در این زمان که تنها از سمت شمال مسجد صورت می‌گرفت،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص75]</ref> خانه‌های اطراف خریداری و به مسجد افزوده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]</ref> از نکات قابل توجه در این بازسازی تخریب [[مقصوره اموی]]{{یادداشت|مقصوره (عربی: مقصورة، به معنای «فضای بسته»)، محوطه، جعبه یا صفحه چوبی در نزدیکی محراب یا مرکز دیوار قبله در مسجد است. معمولاً برای یک حاکم مسلمان و اطرافیانش در نظر گرفته شده و در اصل برای محافظت از او در برابر قاتلان احتمالی در هنگام نماز طراحی شده بود.}} و جایگزین شدن مقصوره چوبی<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref> و نیز گشودن 24 درِ جدید برای مسجد بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref>


تزیینات ساخت مسجد در این دوره مرمر و کاشی‌های معرق‌کاری شده بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 128</ref> معماری بنا بر عهده عبدالله بن عاصم بن عمربن عبدالعزیز و عبدالملک بن شبیب غسانی از اهالی شام بود که پس از وفات ابن عاصم عبدالله بن موسی حمصی به جای وی به کار پرداخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref>
تزیینات ساخت مسجد در این دوره مرمر و کاشی‌های معرق‌کاری شده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=114 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 114]</ref> معماری بنا بر عهده عبدالله بن عاصم بن عمربن عبدالعزیز و عبدالملک بن شبیب غسانی از اهالی شام بود که پس از وفات ابن عاصم عبدالله بن موسی حمصی به جای وی به کار پرداخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref>


==تعمیر سقف ==
==تعمیر سقف ==
خط ۳۳: خط ۳۳:


==نوسازی دیوار شرقی ==
==نوسازی دیوار شرقی ==
در دوره خلافت معتضد(289-295ه.ق)، در سال 282ق/895م، اصلاحاتی در بخشی از دیوار شرقی مسجد که مشرف بر صحن بود انجام گرفت.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 177؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=116 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116]</ref>
در دوره خلافت معتضد(289-295ه.ق)، در سال 282ق/895م، اصلاحاتی در بخشی از دیوار شرقی مسجد که مشرف بر صحن بود انجام گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%89_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%A5%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%87_%D8%AD%D8%AA%D9%89_%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%85%D9%84%D9%88%D9%83%D9%89.pdf&page=167 عماره المسجد النبوی، ص 177]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=116 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116]</ref>


==پوشش دیوار قبر نبوی با مرمر ==
==پوشش دیوار قبر نبوی با مرمر ==
خط ۶۲: خط ۶۲:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* '''تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ'''، ناجی محمدحسن القادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مشعر
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.


* '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001
* '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001


* '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م
* '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۶

بازسازی مسجدالنبی (دوره عباسی)، به توسعه و تعمیرات مسجدالنبی در دوره حکومت عباسیان (حکومت: ۱۳۲-۶۵۶ق) اشاره دارد. در این دوره تنها در زمان حکومت مهدی عباسی توسعه صورت گرفت و در زمان دیگر خلفای عباسی تعمیرات و تغییرات جزئی در بنای مسجد ایجاد شد.

در دوره عباسی توجه به مسجدالنبی و تلاش برای نوسازی و توسعه آن ادامه یافت:

  • در دوره منصور دوانیقی بر صحن مسجد سایبان ساخته شد.
  • در دوره مهدی مساحت مسجد گسترش یافت و درهای جدیدی گشوده شد.
  • در دوره هارون سقف مسجد را تعمیر شد تا مانع نفوذ آب به داخل آن شود.
  • در دوره مأمون تعمیراتی در مسجد صورت گرفت.
  • در دوره متوکل سطح مسجد با مرمر پوشیده شد و دیوارها زینت یافت.
  • در دوره معتضد اصلاحاتی در دیوار شرقی مسجد انجام شد.
  • در دوره مقتفی دیوار خارجی قبر نبوی بازسازی شد.
  • در دوره المستنجد به واسطه نورالدین محمود زنگی دیواره ای از سرب دور قبر نبوی ساخته شد.
  • در دوره مستضیء دیوار خارجی قبر نبوی با رخام یا مرمر پوشانده شد.
  • در دوره ناصر گنبدی در صحن ساخته شد برای نگهداری ذخائر و کتبی مانند مصحف عثمان.
  • در دوره مستعصم مسجد دچار آتش سوزی شد. بازسازی پس از حریق تنها منحصر شد به تعمیر سقف مقبره نبوی و اطراف آن. استیلا مغول و پایان کار عباسیان در بغداد، بازسازی مسجد را متوقف نمود.

ساخت سایبان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت منصور(136-158ه.ق)، در سال 140ق (برابر با 756م)، برای نخستین بار[۱]، بر صحن مسجد سایبان قرار گرفت. در این دوره، والی مدینه حسن بن زید بن حسن بن علی(ع)، مرمرهایی که منبر روی آن قرار داشت را کند و از اطراف منبر تا کنار ستون‌ها را با مرمر مفروش کرد.[۲] این اتفاق در سال 151ق صورت گرفت.[۳]

گسترش مساحت مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اطلاعات بیشتر: بازسازی مسجدالنبی (مهدی عباسی) در دوره خلافت مهدی (158-169ه.ق)، مساحت مسجدالنبی، بنا بر اقوال مختلف بین 53[۴] تا 100 [۵]ذراع افزایش یافت. برای بازسازی در این زمان که تنها از سمت شمال مسجد صورت می‌گرفت،[۶] خانه‌های اطراف خریداری و به مسجد افزوده شد.[۷] از نکات قابل توجه در این بازسازی تخریب مقصوره اموی[یادداشت ۱] و جایگزین شدن مقصوره چوبی[۸] و نیز گشودن 24 درِ جدید برای مسجد بود.[۹]

تزیینات ساخت مسجد در این دوره مرمر و کاشی‌های معرق‌کاری شده بود.[۱۰] معماری بنا بر عهده عبدالله بن عاصم بن عمربن عبدالعزیز و عبدالملک بن شبیب غسانی از اهالی شام بود که پس از وفات ابن عاصم عبدالله بن موسی حمصی به جای وی به کار پرداخت.[۱۱]

تعمیر سقف[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوران خلافت هارون الرشید(170-193ه.ق)، ابی البحتری بن وهب بن رشد والی مدینه در این زمان، اصلاحاتی در سقف مسجد انجام داد. این اصلاحات در سقف جهت قبر نبوی بود. [۱۲]بین قبله و صحن سنگ مربعی شکلی قرار گرفت تا مانع نفوذ آب باران به داخل مسجد شود.[۱۳] جمادی الاول 193ق/ 809م زمان این اصلاحات ذکر شده است.[۱۴]

گسترش مساحت مسجد و انجام تعمیرات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت مأمون(198-218ه.ق)، در سال 302ق/18-817م، تعمیراتی در مسجد انجام شد.[۱۵] درباره میزان و محدوده این اصلاحات، در منابع اختلاف نظر وجود دارد. برخی گسترش مسجد به فرمان مأمون را گزارش کرده و برخی دیگر مانند سمهودی این امر را مربوط به دوره مأمون نمی‌دانند.[۱۶]

مفروش شدن مسجد با مرمر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت متوکل (232-247ه.ق)، قسمتی از دیوار که از طاقچه تا کف زمین بود، به ارتفاع 1/75متر از سنگ مرمر ساخته شد.[۱۷] سطح مسجد با مرمر سفید پوشیده شد و برخی دیوارها ضمن مرمت با کاشی‌کاری معرق زینت یافت. ناظر این اصلاحات که در سال 7-246ق/ 61-860م صورت گرفت، اسحاق بن مسلمه بود.[۱۸]

نوسازی دیوار شرقی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت معتضد(289-295ه.ق)، در سال 282ق/895م، اصلاحاتی در بخشی از دیوار شرقی مسجد که مشرف بر صحن بود انجام گرفت.[۱۹]

پوشش دیوار قبر نبوی با مرمر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت مقتفی(530-555ه.ق)، زمانی که قاسم بن مهنی(مهنا) حسینی والی مدینه بود، در سال 548ق/1153م، جمال الدین (جواد) اصفهانی، وزیر سلاطین زنگی[۲۰] ، مرمر دیوار خارجی قبر نبوی را بازسازی کرد.[۲۱]

ساختن دیوار سربی دور قبر نبوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت المستنجد(555-566ه.ق)، در سال 557ق/62-1161م، توسط نورالدین محمود زنگی، دیواره‌ای از سرب اطراف مقبره نبوی ساخته شد.[۲۲] برخی منابع نیز در این مورد تردید کرده‌اند.[۲۳][۲۴]

پوشش قبر نبوی با مرمر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت مستضیء(566-575ه.ق)، حسین بن ابی الهیجاء، داماد صالح طلائع بن رزیق وزیر،[۲۵] پوشش دیوار‌های خارجی قبر نبوی را با مرمر کامل کرد.[۲۶]

ساخت گنبد در وسط صحن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت ناصر(575-622ه.ق)، در سال 576ق-81-1180م، گنبدی در وسط صحن برای حفظ کتاب‌های نفیس چون مصحف عثمانی ساخته شد.[۲۷] همچنین دیوار شرقی از مأذنه شمالی تا شرقی تا باب دیوار شرقی(قبل از باب النسا، ریطه) بازسازی و در سال 589ه/1193م پایان یافت.[۲۸][۲۹]

آتش‌سوزی مسجد و بازسازی آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره خلافت مستعصم(640-656ه.ق) مسجد دچار آتش‌سوزی شد. این اتفاق در اول رمضان سال 654ق/1256م رخ داد.[۳۰] بر اثر این آتش‌سوزی سقف، منبر، درها، کتاب‌های نفیس و پنجره‌ها، مقصوره‌ها و پوشش حجره سوختند. فقط گنبدی که در وسط صحن برای نگهداری کتاب‌ها ساخته‌شده بود باقی ماند.

ستون‌ها نیز برجای ماند اما در اثر شدت آتش سرب داخل آنها ذوب شد.[۳۱] سقفی که بالای حجره قرارداشت بر بام خانه پیامبر افتاد و همه آن‌ها به درون حجره نبوی ریخته شدند.

در سال 655ه/1257 م تعمیر مسجد آغاز شد. در این بازسازی، مسجد از آثار آتش‌سوزی پاکسازی شد. سقف حجره نبوی و اطرا ف آن تا دیوار شرقی، تا باب جبرئیل و از جنوب تا دیوار قبله و از غرب تا منبر ساخته شد.

در سال 656ه/1258م با استیلاء مغول بر بغداد و پایان یافتن خلافت عباسیان در این شهر، کار بازسازی مسجد متوقف شد.[۳۲]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  2. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  3. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  4. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112
  5. ↑ المدینه المنوره، ص 75
  6. ↑ المدینه المنوره، ص75
  7. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112
  8. ↑ المدینه المنوره، ص 77
  9. ↑ المدینه المنوره، ص 76
  10. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 114
  11. ↑ المدینه المنوره، ص 77
  12. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  13. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  14. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  15. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  16. ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 296
  17. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  18. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  19. ↑ عماره المسجد النبوی، ص 177؛ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  20. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 116
  21. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  22. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  23. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  24. ↑ المدینه المنوره، ص 79
  25. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  26. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  27. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  28. ↑ المدینه المنوره، ص 78
  29. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  30. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  31. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 117
  32. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 118
  1. ↑ مقصوره (عربی: مقصورة، به معنای «فضای بسته»)، محوطه، جعبه یا صفحه چوبی در نزدیکی محراب یا مرکز دیوار قبله در مسجد است. معمولاً برای یک حاکم مسلمان و اطرافیانش در نظر گرفته شده و در اصل برای محافظت از او در برابر قاتلان احتمالی در هنگام نماز طراحی شده بود.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
  • عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001
  • المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=بازسازی_مسجدالنبی_(دوره_عباسی)&oldid=52688»