کاربر:Mz.zamiri

Mz.zamiri

پدید آورندگان
نویسنده	محمد فرضی پوریان و رضا باذلی
محتوا
موضوع	پاسخ به شبهات درباره عصمت ائمه
نشر
تعداد صفحات	198
ناشر	مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	بهار 1401
شابک	9789645409799
رده‌بندی کنگره	‌BP223
رده‌بندی دیویی	297/45

دست نوشته های حج کتابی

نویسنده

اصل کتاب، با عنوان سفرنامه های حج (1911-1910)، توسط حسین کاظم زاده ایرانشهر نگاشته شده و دست نوشته های حج، ترجمه این اثر؛ به نوشته مهدی رستگار اصل می باشد.

محتوای اثر

کتاب از یک مقدمه (از مترجم) حاوی زندگی نامه و تحصیلات مؤلف، آثار قلمی مؤلف و [گزارشی] درباره کتاب، و سه فصل تشکیل شده است. فصل های سه گانه کتاب عبارتند از:

سازمان اقتصادی حج ایرانیان

این بخش، خود شامل ده زیربخش است:

عزیمت از ایران

مسافران حج با فرارسیدن ایام حج درصدد یافتن همسفر و نیز تشکیل کاروان برمی آیند. چارچیان - که آنان را چاوشان می خوانند - در این ایام در کوی و برزن به راه افتاده و با خواندن اشعار مذهبی، مردم را به انجام فریضه حج فرا می خوانند.

کاروان و ترکیب آن

حمله دار (کاروان دار) زائری است که چند بار به حج رفته و با مسیرهای آن، صحرانشینان و رؤسای آن آشنایی دارد. در میان حمله داران افراد متمولی حضور دارند که مالک صدها چادر و تعداد زیادی شتر، قاطر، الاغ و ... هستند. زائران به دلیل سختی سفر، فقدان امکانات تردد و امنیت به دنبال همراهی افراد با تجربه هستند. حمله داری به یک رقابت تبدیل شده و حمله دار پیش از سفر مایحتاج سفر زائران را به بهایی اندک می خرد، امری که پیش از این بر عهده خود زائران بود.

از دیگر اعضای کاروان، خدمه یا «عکام»اند که کاروان دار آنها را برای خدمت به زائران استخدام می کند.

حاملان آب یا «سقایان»، وظیفه آب رسانی به زوار را، در طول مسیر حج بر عهده دارند.

به طور کلی چاوشان (که مأموریت اصلی آنان خواندن قصایدی در مدح امامان(ع) است، درویشان، پیاده ها و حجه فروشان (به جا آورندگان حج به نیابت از اموات) از پرداخت هزینه های خدمات دریافتی و گاهی نیز از اجاره بهای مرکب ها توسط حمله داران معاف اند.

بروات

زائران تمام پول مورد نیاز خود را به همراه نیاورده و از بروات که در هر شهری قابلیت تبدیل شدن به پول نقد را دارد، استفاده می کنند. در تجارت ایران بروات بسیار پرکاربرد است. یک دلال یا یک تجارتخانه که دارای کارگزاری در یک شهر خارجی است، نامه ای برای شخص مبنی بر پرداخت مبلغ ... به آقای ...، صادر می کند. البته مبلغ مزبور پیش تر به وی پرداخت شده است.

قراردادها و اختلافات ناشی از آنها

عقد قرارداد میان زائر و حمله دار بدون دخالت دولت بوده و دولت تنها در بروز اختلافات میانجی گری می کند. سه نوع قرارداد رایج شده است: «ساده یا شفاهی» که بین حمله دار با زائران پیاده یا زائرانی که خود دارای مرکب، خادم و مواد غذایی هستند، بسته می شود. «اجاره مرکب، چادر و خدمات» که در آن حمله دار در قبال تسویه هزینه ها، نسبت به تهیه مرکب، محل اقامت به بهای مشخص شده و نیز ملزومات سفر متعهد می شود. «مکفی» که به موجب آن حمله دار به شکل کلی عهده دار تهیه همه ملزومات سفر می شود و همه خدمات در قرارداد قید می شود و زائر بایستی هزینه سفر (بین 150 تا 400 تومان) را در دو یا سه قسط، پرداخت کند. این نوع قرارداد چندان اطمینان بخش نبوده زیرا زائر تحت امر حمله دار قرار می گیرد و در موارد بسیاری مخصوصا در مورد زمان پرداخت اقساط مورد اختلاف نظر است که در صورت بروز اختلاف، سرکنسول ایران در جدّه با تشکیل دادگاه موقت یا با مداخله مستقیم، مسئله را حل می کند.

راه ها و وسایل تردد

زائرانی که از جنوب ایران به حج می روند از راه خلیج فارس، عدن و جاده به مکه می رسند. اما آنانی که خواستار زیارت مدینه پیش از مکه باشند، از مسیر بغداد، حلب و دمشق می روند و از آنجا با راه آهن حجاز، به مدینه سفر می کنند. برخی دیگر از مدینه بــه دمشق و بیروت و از آنجا با کشتی به جده یا از راه ينبع - جــده بـه حـج می روند. زائران ناحیه شمال ایران و زائران قفقاز، بخارا و ترکستان، از مسیر قسطنطنیه - جده به مکه می رسند. همچنین برخی زائران از مسیر قسطنطنیه، مصر و جده و برخی دیگر از قسطنطنیه، بیروت، دمشق و مدینه به حج میروند و از مسیر جده - بیروت باز می گردند.

عصمت امام و لزوم مشارکت با پیامبر(ص) در اطاعت

معصوم در هرچه می‌گوید اطاعت می‌شود درحالی‌که قرآن، اطاعت مطلق را تنها شامل قرآن و رسول خدا دانسته است. پاسخ آن است که هیچ دلیلی بر تلازم عصمت با لزوم اطاعت نداریم. نیز قرآن از برخی افراد مثل مریم(س) نام می‌برد که معصوم بوده‌اند اما وجوب اطاعت نداشته‌اند. همچنین شیعه نه به دلیل عصمت امام، بلکه با دلایلی از قرآن (مثل آیه اولوالأمر) و سنت پیامبر(ص) (مثل حدیث ثقلین)، اطاعت از امام را واجب می‌شمرد.

مسدود بودن راه برای فهم عصمت در غیر از نبی(ص)

راهی برای تشخیص انسان معصوم (غیر از نبی) نداریم. پاسخ این شبهه آنکه راه تشخیص معصوم، نه عقل بلکه وحی و کلام الهی است. شیعه امامت را انتصابی می‌داند نه انتخابی، زیرا معتقد است امام باید معصوم باشد و از طرفی هیچ‌کس نمی‌تواند معصوم را بشناسد، پس باید خدا و پیامبرش آن را به مردم بشناسانند.

بخش دوم (عصمت ائمه اطهار(ع) و پاسخ به شبهات)

نویسنده پس از شناساندن تعریف لغوی و اصطلاحی عصمت، معنای عصمت در قرآن و روایات را بیان می‌کند. پس از آن، ضرورت طرح مسأله عصمت را شرح داده و عصمت در اندیشه اسلامی را در قالب چند مسأله پیگیری می‌کند:

• منشأ عصمت

• عصمت و اختیار انسان

• قلمرو و گستره عصمت

• دلایل نقلی عصمت

نویسنده در ادامه به هفت شبهه وهابیان پاسخ می‌دهد:

ناسازگاری عصمت ائمه(ع) با آیه 59 سوره نساء

با توجه به آیه 59 سوره نساء، غیر از پیامبر(ص) معصوم دیگری نداریم زیرا خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد هنگام بروز اختلاف، به خدا و رسولش مراجعه کنند. نویسنده پاسخ می‌دهد ابتدای آیه؛ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ، بر عصمت اولوالأمر (صاحبان امر) یعنی امامان دلالت دارد زیرا اطاعت بی‌قید و شرط از اولوالأمر، بدون عصمت ایشان معنا ندارد. اگر امامان در جمله فَإِنْ تَنازَعْتُمْ في‏ شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ ذکر نشده‌اند سه احتمال وجود دارد از جمله اینکه مسأله اولوالأمر و امامت، از مسائل اختلافی میان مسلمانان است و معنا ندارد اختلاف در اولوالأمر به خود اولوالأمر ارجاع داده شود.

عصمت ائمه(ع) مستلزم الوهیت و غلو

اعتقاد به عصمت امامان به معنای اثبات الوهیت و غلو در مورد آنان است. پاسخ آنکه حقیقت غلو آن است که معصوم را از حد بندگی بالاتر برده، او را خدا دانسته و در افعالش مستقل یعنی بدون اتکا به خداوند بدانیم. این معنا در مورد امام معصوم مورد ادعای شیعه نیست و طبق روایات شیعه امامان از غلو و غالیان برائت جسته‌اند.

تطور تاریخی اندیشه عصمت امامان(ع)

عقیده عصمت با این گستردگی در معنا، در صدر اسلام وجود نداشته و در طول تاریخ به‌ وجود آمده است. از نگاه نویسنده، اصل اندیشه عصمت از قرآن بوده و در صدر اسلام نیز وجود داشته و روایات شیعه و سنی و نیز کلمات اندیشمندان هر دو مذهب بر آن تاکید دارند.

عصمت امامان(ع) بالاتر از عصمت پیامبران

شیعیان گستره عصمت امامان را بیش از عصمت پیامبران می‌دانند و عصمت از تمام گناهان، سهو و نسیان برای پیامبران هم وجود ندارد. نویسنده معتقد است در این اشکال مغالطه رخ داده و دیدگاه امامیه نسبت به عصمت امامان، با دیدگاه اهل سنت (نه شیعه) نسبت به عصمت پیامبران مقایسه شده است. بیشتر عالمان امامیه در مورد پیامبران نیز به عصمت مطلق (از گناهان، سهو و فراموشی) اعتقاد دارند.

ناسازگاری عصمت ائمه(ع) با گفتار و رفتارشان

برخی گفته‌ها و رفتارهای ائمه(ع) نشان دهنده عدم عصمت ایشان است. نویسنده این اشکال را در سه بخش سخنان و روایات ناسازگار با عصمت، اعتراف به گناه و استغفار ائمه(ع) و تناقض و اختلاف در اقوال و اعمال ائمه(ع)، پاسخ می‌دهد.

عصمت ائمه(ع) مستلزم جبر

عصمت امام به معنای ممکن نبودن تحقق معصیت در امام است که مستلزم جبر بوده و این با اعتقاد مذهب شیعه به مختار بودن انسان، ناسازگار است. پاسخ اول آنکه این اشکال در مورد عصمت پیامبران که اهل‌سنت هم بدان اعتقاد دارند، وجود دارد. نویسنده در پاسخ دیگر اشاره دارد دلایل عقلی و نقلی عصمت، بر سازگار بودن عصمت با اختیار و قدرت بر انجام گناه دلالت دارند.

عصمت ائمه(ع) مستلزم وجود امام‌های معصوم در همه مناطق اسلامی

لازمه قول به عصمت، وجود امامان معصوم در همه مناطق اسلامی است زیرا وجود یک معصوم برای همه‌جا کافی نیست. پاسخ اول نویسنده این است که این اشکال، عصمت همه پیامبران یا دست‌کم عصمت پیامبر اسلام(ص) را نیز نفی می‌کند. پاسخ دیگر اینکه هدف اصلی از وجود امام معصوم، حفاظت از شریعت پیامبر(ص) بوده این مهم، تنها ابا وجود شخص معصوم محقق می‌شود اما ضرورتی ندارد خود امام معصوم در همه مناطق وجود داشته باشد. وجود یک امام معصوم در هر زمان لازم و کافی است و او می‌تواند در مناطق مختلف نائبانی بفرستد تا مبلغ دین باشند.

چاپ و نشر

این کتاب توسط پژوهشکده حج و زیارت و نشر مشعر، در بهار 1401 و در 198 صفحه، به چاپ‌ رسیده‌ است.

منابع

• فرض پوریان، محمد و باذلی، رضا، موسوعه رد شبهات (18)، تهران، مشعر، 1401ش.