ارقم بن ابی‌ارقم: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جا:ویرایش}} ارقم بن ابی‌ارقم:از نخستین مسلمانان و مهاجران؛ دفن شده در قبرست...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۹]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Jalalyaghmoori }}
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۹]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Jalalyaghmoori }}
 


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]


ارقم بن ابی‌ارقم:از نخستین مسلمانان و مهاجران؛ دفن شده در قبرستان بقیع
ارقم بن ابی‌ارقم:از نخستین مسلمانان و مهاجران؛ دفن شده در قبرستان بقیع


ارقم بن عبدمناف (ابی ارقم) بن اسد از تیره بنی‌‌مخزوم قریش و کنیه‌اش ابوعبدالله است.<ref>الطبقات، ج3، ص183؛ تاریخ طبری ج11، ص519، 673؛ الاستیعاب ج1، ص131.</ref> در روزگار جاهلیت، کنیه‌‌اش ابوعبدمناف بود و چون مسلمان شد، به ابوعبدالرحمن تغییر یافت.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص214.</ref> در اسلام آوردن پدرش اختلاف است. ابن اثیر به گزارش از ابوخیثمه، پدرش را مسلمان دانسته<ref>اسد الغابه، ج1، ص60.</ref>؛ ولی ابن عبدالبر آن را نپذیرفته است.<ref>الاستیعاب، ج1، ص1311.</ref> مادر ارقم، اُمَیمَه دختر حارث بن حَباله از بنی‌‌خُزاعه بود.<ref>الطبقات، ج3، ص183؛ معرفة الصحابه، ج1، ص322؛ اسد الغابه، ج1، ص87.</ref> بر پایه نوشته ذهبی، ارقم از خردمندان قریش بود<ref>سیر اعلام النبلاء، ج2، ص479.</ref> و در پیمان حلف الفضول شرکت داشت.<ref>الاستیعاب، ج1، ص131.</ref>
ارقم بن عبدمناف (<small><small>ابی ارقم</small>) بن اسد از تیره بنیمخزوم قریش و کنیه‌اش ابوعبدالله است.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ تاریخ طبری ج۱۱، ص۵۱۹، ۶۷۳؛ الاستیعاب ج۱، ص۱۳۱.</ref> در روزگار جاهلیت، کنیهاش ابوعبدمناف بود و چون مسلمان شد، به ابوعبدالرحمن تغییر یافت.<ref>انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴.</ref> در اسلام آوردن پدرش اختلاف است. ابن اثیر به گزارش از ابوخیثمه، پدرش را مسلمان دانسته<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref>؛ ولی ابن عبدالبر آن را نپذیرفته است.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱۱.</ref> مادر ارقم، اُمَیمَه دختر حارث بن حَباله از بنیخُزاعه بود.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۲۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۸۷.</ref> بر پایه نوشته ذهبی، ارقم از خردمندان قریش بود<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۷۹.</ref> و در پیمان حلف الفضول شرکت داشت.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.</ref>


ارقم در شمار اسلام آورندگان نخستین است. فرزندانش او را هفتمین مسلمان<ref>الطبقات، ج3، ص183؛ انساب الاشراف، ج10، ص214؛ الاستیعاب، ج1، ص131.</ref> دانسته‌اند؛ ولی بر پایه گزارش‌هایی، او یازدهمین<ref>الاستیعاب، ج1، ص218؛ الاصابه، ج1، ص197.</ref> یا دوازدهمین<ref>الاستیعاب، ج1، ص218؛ اسد الغابه، ج1، ص74.</ref> مسلمان بوده است.‌گزارشی نیز اسلام آوردن وی را هم‌هنگام با ابوعبیده جرّاح و عثمان بن عفّان در یک روز دانسته است.<ref>البدایة و النهایه، ج4، ص1031.</ref> بر پایه سخن مشهور، در سال‌های نخست بعثت و پیش از علنی شدن دعوت اسلام، خانه ارقم در دامنه کوه صفا<ref>اخبار مکه، ج2، ص260.</ref> مکان همایش و دیدار مخفیانه مسلمانان با پیامبر(ص) بود<ref>الطبقات، ج3، ص183؛ الاستیعاب، ج1، ص131؛ جمهرة انساب العرب، ص143.</ref> تا آن‌گاه که شمار مسلمانان به 40 تن رسید و از آن‌جا بیرون شدند.<ref>الطبقات، ج3، ص185؛ الاستیعاب، ج1، ص132؛ اسد الغابه، ج1، ص60.</ref> (← خانه ارقم) ارقم از مهاجران به مدینه است.<ref>الاستیعاب، ج1، ص131؛ اسد الغابه، ج1، ص74.</ref> در پیمان برادری در مدینه، پیامبر(ص) او را با ابوطلحه زید بن سهل نجاری<ref>الطبقات، ج3، ص185؛ انساب الاشراف، ج10، ص215؛ المحبر، ص72.</ref> (طلحة بن زید)<ref>اسد الغابه، ج1، ص75؛ ج2، ص467؛ عیون الاثر، ج1، ص267؛ سبل الهدی، ج3، ص366.</ref> و به گزارشی ضعیف، با عبدالله بن انیس<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص362؛ تاریخ دمشق، ج4، ص326.</ref> برادر خواند. او در غزوه‌های پیامبر(ص) حضور داشت.<ref>الطبقات، ج3، ص185؛ انساب الاشراف، ج10، ص215؛ تاریخ طبری، ج11، ص519. </ref> در برابر، برخی‌گزارش‌ها تنها به حضور او در بدر اشاره دارند.<ref>المغازی، ج1، ص155؛ انساب الاشراف، ج1، ص214.</ref> پیامبر(ص) به درخواست وی، شمشیری گرانبها متعلق به بنی‌‌عائذ بن عمرو از بنی‌‌مخزوم را که در شمار غنیمت‌های غزوه بدر بود، به او بخشید.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص469؛ المغازی، ج1، ص104؛ اسد الغابه، ج3، ص58.</ref> نیز در سریه‌ای در اواخر سال سوم ق. به سوی قبیله بنی‌اسد به فرماندهی ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی همراه او بود.<ref>المغازی، ج1، ص341.</ref> گویند: پیامبر در محله بنی‌‌زُریق زمینی به او بخشید و او در همان محله ساکن شد.<ref>الطبقات، ج3، ص184.</ref>
ارقم در شمار اسلام آورندگان نخستین است. فرزندانش او را هفتمین مسلمان<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.</ref> دانسته‌اند؛ ولی بر پایه گزارش‌هایی، او یازدهمین<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۷.</ref> یا دوازدهمین<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> مسلمان بوده است.‌گزارشی نیز اسلام آوردن وی را هم‌هنگام با ابوعبیده جرّاح و عثمان بن عفّان در یک روز دانسته است.<ref>البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۰۳۱.</ref> بر پایه سخن مشهور، در سال‌های نخست بعثت و پیش از علنی شدن دعوت اسلام، خانه ارقم در دامنه کوه صفا<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۶۰.</ref> مکان همایش و دیدار مخفیانه مسلمانان با پیامبر(<small><small>ص</small>) بود<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۳.</ref> تا آن‌گاه که شمار مسلمانان به ۴۰ تن رسید و از آن‌جا بیرون شدند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> (<small>← خانه ارقم</small>) ارقم از مهاجران به مدینه است.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> در پیمان برادری در مدینه، پیامبر(<small>ص</small>) او را با ابوطلحه زید بن سهل نجاری<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ المحبر، ص۷۲.</ref> (<small>طلحة بن زید</small>)<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۷۵؛ ج۲، ص۴۶۷؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۶۷؛ سبل الهدی، ج۳، ص۳۶۶.</ref> و به گزارشی ضعیف، با عبدالله بن انیس<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۲؛ تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۲۶.</ref> برادر خواند. او در غزوه‌های پیامبر(<small>ص</small>) حضور داشت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹. </ref> در برابر، برخی‌گزارش‌ها تنها به حضور او در بدر اشاره دارند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۵؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۱۴.</ref> پیامبر(<small>ص</small>) به درخواست وی، شمشیری گرانبها متعلق به بنیعائذ بن عمرو از بنیمخزوم را که در شمار غنیمت‌های غزوه بدر بود، به او بخشید.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۶۹؛ المغازی، ج۱، ص۱۰۴؛ اسد الغابه، ج۳، ص۵۸.</ref> نیز در سریه‌ای در اواخر سال سوم ق. به سوی قبیله بنی‌اسد به فرماندهی ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی همراه او بود.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۴۱.</ref> گویند: پیامبر در محله بنیزُریق زمینی به او بخشید و او در همان محله ساکن شد.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۴.</ref>


نام ارقم در شمار کار‌گزاران زکات<ref>اسد الغابه، ج1، ص60.</ref>، کاتبان پیامبر<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص363.</ref> و نگارندگان وحی<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص363.</ref> نیز آمده است. قرارداد اقطاع برای عظیم بن حارثی محاربی در فخ<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص363.</ref>، نامه‌های پیامبر به عاصم بن حارث و عبدیغوث بن وعله از بنی‌‌حارث<ref>الطبقات، ج1، ص205-206.</ref> و نیز نامه‌ای به أجب، مردی از بنی‌سُلیم، را او نگاشته است.<ref>الطبقات، ج1، ص210.</ref>
نام ارقم در شمار کار‌گزاران زکات<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref>، کاتبان پیامبر<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> و نگارندگان وحی<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> نیز آمده است. قرارداد اقطاع برای عظیم بن حارثی محاربی در فخ<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref>، نامه‌های پیامبر به عاصم بن حارث و عبدیغوث بن وعله از بنیحارث<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز نامه‌ای به أجب، مردی از بنی‌سُلیم، را او نگاشته است.<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۱۰.</ref>


بر پایه‌ گزارشی، ارقم می‌خواست به زیارت بیت‌ المقدس رود؛ اما چون از پیامبر(ص) شنید که یک رکعت نماز در مسجدالنبی، از 1000 رکعت در مساجد دیگر، جز مسجدالحرام، بهتر است، از رفتن به قدس منصرف شد.<ref>اسد الغابه، ج1، ص74.</ref> وی از راویان حدیث پیامبر(ص) بوده است.<ref>مسند احمد، ج1، ص417؛ الآحاد و المثانی، ج2، ص19.</ref>
بر پایه‌ گزارشی، ارقم می‌خواست به زیارت بیت‌ المقدس رود؛ اما چون از پیامبر(<small>ص</small>) شنید که یک رکعت نماز در مسجدالنبی، از ۱۰۰۰ رکعت در مساجد دیگر، جز مسجدالحرام، بهتر است، از رفتن به قدس منصرف شد.<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> وی از راویان حدیث پیامبر(<small>ص</small>) بوده است.<ref>مسند احمد، ج۱، ص۴۱۷؛ الآحاد و المثانی، ج۲، ص۱۹.</ref>


ارقم پس از رحلت پیامبر(ص) تا دهه50 ق. زنده بود. در منابع،‌گزارشی از نقش سیاسی و اجتماعی او در این دوره به چشم نمی‌خورد. درگذشت وی را به سال 53 ق. به سن 83 سالگی<ref>تاریخ الاسلام، ج4، ص173؛ سبل الهدی، ج11، ص377.</ref> و نیز به سال 55 ق.<ref>الطبقات، ج3، ص185؛ انساب الاشراف، ج10، ص215؛ تاریخ طبری، ج11، ص519. </ref> در 85<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص363؛ الاصابه، ج1، ص198.</ref> یا 87 سالگی<ref>المنتظم، ج5، ص281.</ref> در مدینه‌ گزارش کرده‌اند. گویند: بر پایه وصیت او، سعد بن ابی‌وقاص بر پیکرش نماز‌ گزارد و او را در قبرستان بقیع به خاک سپردند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص60.</ref> خبری نیز از ابونعیم روایت شده که ارقم در روز وفات ابوبکر به سال 13 ق. درگذشته است. اما صاحبان شرح‌حال‌نامه‌ها این گزارش را نپذیرفته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج1، ص132؛ اسد الغابه، ج1، ص60؛ الاصابه، ج1، ص198.</ref> ابن حجر احتمال داده است در این سال پدر او درگذشته باشد.<ref>الاصابه، ج1، ص198.</ref>
ارقم پس از رحلت پیامبر(<small>ص</small>) تا دهه۵۰ ق. زنده بود. در منابع،‌گزارشی از نقش سیاسی و اجتماعی او در این دوره به چشم نمی‌خورد. درگذشت وی را به سال ۵۳ ق. به سن ۸۳ سالگی<ref>تاریخ الاسلام، ج۴، ص۱۷۳؛ سبل الهدی، ج۱۱، ص۳۷۷.</ref> و نیز به سال ۵۵ ق.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹. </ref> در ۸۵<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> یا ۸۷ سالگی<ref>المنتظم، ج۵، ص۲۸۱.</ref> در مدینه‌ گزارش کرده‌اند. گویند: بر پایه وصیت او، سعد بن ابی‌وقاص بر پیکرش نماز‌ گزارد و او را در قبرستان بقیع به خاک سپردند.<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> خبری نیز از ابونعیم روایت شده که ارقم در روز وفات ابوبکر به سال ۱۳ ق. درگذشته است. اما صاحبان شرح‌حال‌نامه‌ها این گزارش را نپذیرفته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> ابن حجر احتمال داده است در این سال پدر او درگذشته باشد.<ref>الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref>


ارقم دو پسر به نام‌های عبیدالله و عثمان از کنیزش داشت که بیشتر ‌گزارش‌های مربوط به ارقم از طریق آن دو رسیده است. سه دختر نیز از وی به نام‌های امیمه و مریم از هند دختر عبدالله بن حارث اسدی و صفیه از کنیزش بر جای ماند.<ref>الطبقات، ج3، ص183؛ انساب الاشراف، ج10، ص215.</ref> نسل ارقم از پسرش عثمان ادامه یافت.<ref>الطبقات، ج3، ص183.</ref>
ارقم دو پسر به نام‌های عبیدالله و عثمان از کنیزش داشت که بیشتر ‌گزارش‌های مربوط به ارقم از طریق آن دو رسیده است. سه دختر نیز از وی به نام‌های امیمه و مریم از هند دختر عبدالله بن حارث اسدی و صفیه از کنیزش بر جای ماند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵.</ref> نسل ارقم از پسرش عثمان ادامه یافت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۲۳: خط ۲۳:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
| آدرس = http://hajj.ir/99/3310
| آدرس = http://hajj.ir/99/3310
| عنوان = ارقم بن ابي‌ارقم
| عنوان = ارقم بن ابی‌ارقم
| نویسنده = محمد حسین الهی‌زاده
| نویسنده = محمد حسین الهی‌زاده
}}
}}


الآحادو المثانی: الضحاک (درگذشت در 287ق.)، به کوششاحمدالجوابره، دار الدرایه، 1411ق؛اخبار مکه: الازرقی (درگذشت در 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، دار الثقافه، 1403ق؛الاستیعاب: ابن عبدالبر (درگذشت در 462ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق؛اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت در 630ق.)، بیروت، دار الفکر، 1409ق؛الاصابه: ابن حجر العسقلانی (درگذشت در 852ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق؛انساب الاشراف: البلاذری (درگذشت در 279‌ق.)، به‌کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ‌1417‌ق؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م 774 ق)، بیروت، دار الفکر، 1407ق؛تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت در 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1413ق؛تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (درگذشت در 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1387ق؛تاریخمدینةدمشق‏:ابن عساکر (درگذشت در 571ق.)، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛جمهرة انساب العرب: ابن حزم (درگذشت در 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1403ق؛سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت در 942ق.)، به کوشش عادل عبدالموجود و علی معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت در ‌748ق)، به‌کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، 1413‌ق؛ السیرة النبویه: ابن هشام (درگذشت در 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه؛الطبقات الکبری: ابن سعد(درگذشت در 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410ق؛عیون الاثر: ابن سید الناس(درگذشت در 734ق.)، به کوشش ابراهیم رمضان، بیروت، دار القلم، 1414ق؛المحبّر: ابن حبیب (درگذشت در 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده؛مسند احمد: احمد بن‌حنبل (درگذشت در ‌241‌ق.)، بیروت، دار احیاء‌ التراث‌ العربی، 1415ق؛معرفة الصحابه: ابونعیم الاصفهانی (درگذشت در 430ق.)، به کوشش العزازی، ریاض، دار الوطن للنشر، 1419ق؛المغازی: الواقدی (درگذشت در 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق؛المنتظم: ابن الجوزی (درگذشت در 597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.
*الآحادو المثانی: الضحاک (<small>درگذشت در ۲۸۷ق.</small>)، به کوششاحمدالجوابره،‌ دار الدرایه، ۱۴۱۱ق؛
*اخبار مکه: الازرقی (<small>درگذشت در ۲۴۸ق.</small>)، به کوشش رشدی الصالح، مکه،‌ دار الثقافه، ۱۴۰۳ق؛
*الاستیعاب: ابن عبدالبر (<small>درگذشت در ۴۶۲ق.</small>)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛
*اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (<small>درگذشت در ۶۳۰ق.</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛
*الاصابه: ابن حجر العسقلانی (<small>درگذشت در ۸۵۲ق.</small>)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛
*انساب الاشراف: البلاذری (<small>درگذشت در ۲۷۹‌ق.</small>)، به‌کوشش زکار و زرکلی، بیروت،‌ دار الفکر، ‌۱۴۱۷‌ق؛
*البدایة و النهایه: ابن کثیر (<small>م ۷۷۴ ق</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷ق؛
*تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (<small>درگذشت در ۷۴۸ق.</small>)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۱۳ق؛
*تاریخ طبری (<small>تاریخ الامم و الملوک</small>): الطبری (<small>درگذشت در ۳۱۰ق.</small>)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق؛
*تاریخمدینةدمشق:ابن عساکر (<small>درگذشت در ۵۷۱ق.</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛
*جمهرة انساب العرب: ابن حزم (<small>درگذشت در ۴۵۶ق.</small>)، به کوشش گروهی از علما، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق؛
*سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (<small>درگذشت در ۹۴۲ق.</small>)، به کوشش عادل عبدالموجود و علی معوض، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛
*سیر اعلام النبلاء: الذهبی (<small>درگذشت در ‌۷۴۸ق</small>)، به‌کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳‌ق؛
*السیرة النبویه: ابن هشام (<small>درگذشت در ۲۱۳/۲۱۸ق.</small>)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت،‌ دار المعرفه؛
*الطبقات الکبری: ابن سعد(<small>درگذشت در ۲۳۰ق.</small>)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق؛
*عیون الاثر: ابن سید الناس(<small>درگذشت در ۷۳۴ق.</small>)، به کوشش ابراهیم رمضان، بیروت،‌ دار القلم، ۱۴۱۴ق؛
*المحبّر: ابن حبیب (<small>درگذشت در ۲۴۵ق.</small>)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت،‌ دار الآفاق الجدیده؛
*مسند احمد: احمد بن‌حنبل (<small>درگذشت در ‌۲۴۱‌ق.</small>)، بیروت،‌ دار احیاء‌ التراث‌ العربی، ۱۴۱۵ق؛
*معرفة الصحابه: ابونعیم الاصفهانی (<small>درگذشت در ۴۳۰ق.</small>)، به کوشش العزازی، ریاض،‌ دار الوطن للنشر، ۱۴۱۹ق؛
*المغازی: الواقدی (<small>درگذشت در ۲۰۷ق.</small>)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛
*المنتظم: ابن الجوزی (<small>درگذشت در ۵۹۷ق.</small>)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.


{{پایان}}
{{پایان}}
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۷:۰۲


ارقم بن ابی‌ارقم:از نخستین مسلمانان و مهاجران؛ دفن شده در قبرستان بقیع

ارقم بن عبدمناف (ابی ارقم) بن اسد از تیره بنیمخزوم قریش و کنیه‌اش ابوعبدالله است.[۱] در روزگار جاهلیت، کنیهاش ابوعبدمناف بود و چون مسلمان شد، به ابوعبدالرحمن تغییر یافت.[۲] در اسلام آوردن پدرش اختلاف است. ابن اثیر به گزارش از ابوخیثمه، پدرش را مسلمان دانسته[۳]؛ ولی ابن عبدالبر آن را نپذیرفته است.[۴] مادر ارقم، اُمَیمَه دختر حارث بن حَباله از بنیخُزاعه بود.[۵] بر پایه نوشته ذهبی، ارقم از خردمندان قریش بود[۶] و در پیمان حلف الفضول شرکت داشت.[۷]

ارقم در شمار اسلام آورندگان نخستین است. فرزندانش او را هفتمین مسلمان[۸] دانسته‌اند؛ ولی بر پایه گزارش‌هایی، او یازدهمین[۹] یا دوازدهمین[۱۰] مسلمان بوده است.‌گزارشی نیز اسلام آوردن وی را هم‌هنگام با ابوعبیده جرّاح و عثمان بن عفّان در یک روز دانسته است.[۱۱] بر پایه سخن مشهور، در سال‌های نخست بعثت و پیش از علنی شدن دعوت اسلام، خانه ارقم در دامنه کوه صفا[۱۲] مکان همایش و دیدار مخفیانه مسلمانان با پیامبر(ص) بود[۱۳] تا آن‌گاه که شمار مسلمانان به ۴۰ تن رسید و از آن‌جا بیرون شدند.[۱۴] (← خانه ارقم) ارقم از مهاجران به مدینه است.[۱۵] در پیمان برادری در مدینه، پیامبر(ص) او را با ابوطلحه زید بن سهل نجاری[۱۶] (طلحة بن زید)[۱۷] و به گزارشی ضعیف، با عبدالله بن انیس[۱۸] برادر خواند. او در غزوه‌های پیامبر(ص) حضور داشت.[۱۹] در برابر، برخی‌گزارش‌ها تنها به حضور او در بدر اشاره دارند.[۲۰] پیامبر(ص) به درخواست وی، شمشیری گرانبها متعلق به بنیعائذ بن عمرو از بنیمخزوم را که در شمار غنیمت‌های غزوه بدر بود، به او بخشید.[۲۱] نیز در سریه‌ای در اواخر سال سوم ق. به سوی قبیله بنی‌اسد به فرماندهی ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی همراه او بود.[۲۲] گویند: پیامبر در محله بنیزُریق زمینی به او بخشید و او در همان محله ساکن شد.[۲۳]

نام ارقم در شمار کار‌گزاران زکات[۲۴]، کاتبان پیامبر[۲۵] و نگارندگان وحی[۲۶] نیز آمده است. قرارداد اقطاع برای عظیم بن حارثی محاربی در فخ[۲۷]، نامه‌های پیامبر به عاصم بن حارث و عبدیغوث بن وعله از بنیحارث[۲۸] و نیز نامه‌ای به أجب، مردی از بنی‌سُلیم، را او نگاشته است.[۲۹]

بر پایه‌ گزارشی، ارقم می‌خواست به زیارت بیت‌ المقدس رود؛ اما چون از پیامبر(ص) شنید که یک رکعت نماز در مسجدالنبی، از ۱۰۰۰ رکعت در مساجد دیگر، جز مسجدالحرام، بهتر است، از رفتن به قدس منصرف شد.[۳۰] وی از راویان حدیث پیامبر(ص) بوده است.[۳۱]

ارقم پس از رحلت پیامبر(ص) تا دهه۵۰ ق. زنده بود. در منابع،‌گزارشی از نقش سیاسی و اجتماعی او در این دوره به چشم نمی‌خورد. درگذشت وی را به سال ۵۳ ق. به سن ۸۳ سالگی[۳۲] و نیز به سال ۵۵ ق.[۳۳] در ۸۵[۳۴] یا ۸۷ سالگی[۳۵] در مدینه‌ گزارش کرده‌اند. گویند: بر پایه وصیت او، سعد بن ابی‌وقاص بر پیکرش نماز‌ گزارد و او را در قبرستان بقیع به خاک سپردند.[۳۶] خبری نیز از ابونعیم روایت شده که ارقم در روز وفات ابوبکر به سال ۱۳ ق. درگذشته است. اما صاحبان شرح‌حال‌نامه‌ها این گزارش را نپذیرفته‌اند.[۳۷] ابن حجر احتمال داده است در این سال پدر او درگذشته باشد.[۳۸]

ارقم دو پسر به نام‌های عبیدالله و عثمان از کنیزش داشت که بیشتر ‌گزارش‌های مربوط به ارقم از طریق آن دو رسیده است. سه دختر نیز از وی به نام‌های امیمه و مریم از هند دختر عبدالله بن حارث اسدی و صفیه از کنیزش بر جای ماند.[۳۹] نسل ارقم از پسرش عثمان ادامه یافت.[۴۰]

پانویس

  1. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ تاریخ طبری ج۱۱، ص۵۱۹، ۶۷۳؛ الاستیعاب ج۱، ص۱۳۱.
  2. ↑ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴.
  3. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.
  4. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱۱.
  5. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۲۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۸۷.
  6. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۷۹.
  7. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.
  8. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.
  9. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۷.
  10. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.
  11. ↑ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۰۳۱.
  12. ↑ اخبار مکه، ج۲، ص۲۶۰.
  13. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۳.
  14. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.
  15. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.
  16. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ المحبر، ص۷۲.
  17. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۷۵؛ ج۲، ص۴۶۷؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۶۷؛ سبل الهدی، ج۳، ص۳۶۶.
  18. ↑ البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۲؛ تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۲۶.
  19. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹.
  20. ↑ المغازی، ج۱، ص۱۵۵؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۱۴.
  21. ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۴۶۹؛ المغازی، ج۱، ص۱۰۴؛ اسد الغابه، ج۳، ص۵۸.
  22. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۴۱.
  23. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۴.
  24. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.
  25. ↑ البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.
  26. ↑ البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.
  27. ↑ البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.
  28. ↑ الطبقات، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.
  29. ↑ الطبقات، ج۱، ص۲۱۰.
  30. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.
  31. ↑ مسند احمد، ج۱، ص۴۱۷؛ الآحاد و المثانی، ج۲، ص۱۹.
  32. ↑ تاریخ الاسلام، ج۴، ص۱۷۳؛ سبل الهدی، ج۱۱، ص۳۷۷.
  33. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹.
  34. ↑ البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.
  35. ↑ المنتظم، ج۵، ص۲۸۱.
  36. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.
  37. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.
  38. ↑ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.
  39. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵.
  40. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۳.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ارقم بن ابی‌ارقم.
  • الآحادو المثانی: الضحاک (درگذشت در ۲۸۷ق.)، به کوششاحمدالجوابره،‌ دار الدرایه، ۱۴۱۱ق؛
  • اخبار مکه: الازرقی (درگذشت در ۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه،‌ دار الثقافه، ۱۴۰۳ق؛
  • الاستیعاب: ابن عبدالبر (درگذشت در ۴۶۲ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛
  • اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت در ۶۳۰ق.)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛
  • الاصابه: ابن حجر العسقلانی (درگذشت در ۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛
  • انساب الاشراف: البلاذری (درگذشت در ۲۷۹‌ق.)، به‌کوشش زکار و زرکلی، بیروت،‌ دار الفکر، ‌۱۴۱۷‌ق؛
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (م ۷۷۴ ق)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷ق؛
  • تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۱۳ق؛
  • تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (درگذشت در ۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق؛
  • تاریخمدینةدمشق:ابن عساکر (درگذشت در ۵۷۱ق.)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛
  • جمهرة انساب العرب: ابن حزم (درگذشت در ۴۵۶ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق؛
  • سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت در ۹۴۲ق.)، به کوشش عادل عبدالموجود و علی معوض، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛
  • سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت در ‌۷۴۸ق)، به‌کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳‌ق؛
  • السیرة النبویه: ابن هشام (درگذشت در ۲۱۳/۲۱۸ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت،‌ دار المعرفه؛
  • الطبقات الکبری: ابن سعد(درگذشت در ۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق؛
  • عیون الاثر: ابن سید الناس(درگذشت در ۷۳۴ق.)، به کوشش ابراهیم رمضان، بیروت،‌ دار القلم، ۱۴۱۴ق؛
  • المحبّر: ابن حبیب (درگذشت در ۲۴۵ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت،‌ دار الآفاق الجدیده؛
  • مسند احمد: احمد بن‌حنبل (درگذشت در ‌۲۴۱‌ق.)، بیروت،‌ دار احیاء‌ التراث‌ العربی، ۱۴۱۵ق؛
  • معرفة الصحابه: ابونعیم الاصفهانی (درگذشت در ۴۳۰ق.)، به کوشش العزازی، ریاض،‌ دار الوطن للنشر، ۱۴۱۹ق؛
  • المغازی: الواقدی (درگذشت در ۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛
  • المنتظم: ابن الجوزی (درگذشت در ۵۹۷ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=ارقم_بن_ابی‌ارقم&oldid=5543»