Kamran (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
Salar (بحث | مشارکت‌ها)
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:بقیع.png|300px|thumb|left|قبرستان بقیع قبل از تخریب]]
[[پرونده:بقیع.png|300px|thumb|left|قبرستان بقیع قبل از تخریب]]
'''بقیع''' مشهورترین و بافضیلت‌‌ترین قبرستان مسلمانان در شهر [[مدینه]] است. این زمین به دلیل وجود درختان خاردار [[غرقد]] به بقیع الغرقد نیز معروف بوده است. برخی از مکان‌های هم‌جوار به این نام معروف بوده‌اند. بقیع مسیر دسترسی به قبایل یهودی‌نشین و مجاور گورستان یهودیان و [[قبیله بنی‌قریظه]] بود. بعدها در هنگام دیوارکشی مدینه، بقیع بیرون از دیوار شهر قرار گرفت.
'''بقیع''' مشهورترین و بافضیلت‌‌ترین قبرستان مسلمانان در شهر [[مدینه]] است. [[پیامبر(ص)]] بعد از [[هجرت]] به مدینه، زمین بقیع را برای دفن مردگان مسلمانان انتخاب نمود، این زمین در جنوب شرق مسجدالنبی و در نزدیکی آن قرار داشت. [[اسعد بن زراره خزرجی]] اولین فرد از [[انصار]] و [[عثمان بن مظعون]] اولین فرد از [[مهاجران]] بودند که در این قبرستان دفن شدند. بعدها با الحاق [[قبرستان حش کوکب]] و خانه‌های [[صحابه]] که بین [[مسجدالنبی]] و بقیع قرار داشت وسعت این قبرستان افزوده شد. در دوره معاصر نیز زمین شهرداری مدینه، به این قبرستان الحاق شد.
 
[[پیامبر(ص)]] بعد از [[هجرت]] به مدینه، زمین بقیع را برای دفن مردگان مسلمانان انتخاب نمود، این زمین در جنوب شرق مسجدالنبی و در نزدیکی آن قرار داشت. [[اسعد بن زراره خزرجی]] اولین فرد از [[انصار]] و [[عثمان بن مظعون]] اولین فرد از [[مهاجران]] بودند که در این قبرستان دفن شدند. بعدها با الحاق [[حش کوکب]] و خانه‌های [[صحابه]] که بین [[مسجدالنبی]] و بقیع قرار داشت وسعت این قبرستان افزوده شد. در دوره معاصر نیز زمین شهرداری مدینه، به این قبرستان الحاق شد.


روایات زیادی درباب فضیلت قبرستان بقیع نقل شده و این قبرستان همواره مورد توجه و احترام مسلمانان بوده است. پیامبر(ص) و [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] به زیارت مدفونان این قبرستان می‌رفتند و استحباب [[زیارت]] این قبرستان مورد تاکید علمای [[شیعه]] قرار گرفته است.
روایات زیادی درباب فضیلت قبرستان بقیع نقل شده و این قبرستان همواره مورد توجه و احترام مسلمانان بوده است. پیامبر(ص) و [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] به زیارت مدفونان این قبرستان می‌رفتند و استحباب [[زیارت]] این قبرستان مورد تاکید علمای [[شیعه]] قرار گرفته است.
خط ۱۴: خط ۱۲:


مکان‌های گوناگون در مدینه و پیرامون آن بقیع خوانده شده که از آن جمله می‌توان به [[بقیع الخیل]] (بازاری در مدینه)،<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص306.</ref> [[بقیع الزبیر]] (منطقه‌ای در مدینه)،<ref>معجم البلدان، ج1، ص474.</ref> بقیع الخبجبه،<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص266؛ معجم البلدان، ج2، ص343.</ref> [[بقیع المصلی]] (محل برگزاری نمازهای عید در غرب مدینه)،<ref>معجم البلدان، ج5، ص82.</ref> [[بقیع بطحان|بقیع بُطحان]] (وادی‌ای در مدینه)<ref>الطبقات، ج4، ص80؛ معجم ما استعجم، ج1، ص258.</ref> و [[بقیع الخضمات]] (دهی نزدیک مدینه) اشاره کرد.<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص266؛ معجم البلدان، ج5، ص302.</ref>  
مکان‌های گوناگون در مدینه و پیرامون آن بقیع خوانده شده که از آن جمله می‌توان به [[بقیع الخیل]] (بازاری در مدینه)،<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص306.</ref> [[بقیع الزبیر]] (منطقه‌ای در مدینه)،<ref>معجم البلدان، ج1، ص474.</ref> بقیع الخبجبه،<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص266؛ معجم البلدان، ج2، ص343.</ref> [[بقیع المصلی]] (محل برگزاری نمازهای عید در غرب مدینه)،<ref>معجم البلدان، ج5، ص82.</ref> [[بقیع بطحان|بقیع بُطحان]] (وادی‌ای در مدینه)<ref>الطبقات، ج4، ص80؛ معجم ما استعجم، ج1، ص258.</ref> و [[بقیع الخضمات]] (دهی نزدیک مدینه) اشاره کرد.<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص266؛ معجم البلدان، ج5، ص302.</ref>  
برخی بقیع الخبخبه یعنی محل رویش درختان خبخبه را به عنوان نام دیگر قبرستان بقیع برشمرده‌اند.<ref>الطبقات، ج3، ص303؛ المستدرک، ج3، ص190.</ref> اما به عقیده گروهی دیگر، این محل جایی جز بقیع و نزدیک [[چاه ابی‌ایوب]] در مدینه است.<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص265.</ref>  
برخی بقیع الخبخبه یعنی محل رویش درختان خبخبه را به عنوان نام دیگر قبرستان بقیع برشمرده‌اند؛<ref>الطبقات، ج3، ص303؛ المستدرک، ج3، ص190.</ref> اما به عقیده گروهی دیگر، این محل جایی جدای از بقیع و نزدیک [[چاه ابی‌ایوب]] در مدینه است.<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص265.</ref>


==جایگاه جغرافیایی==
==جایگاه جغرافیایی==
خط ۲۶: خط ۲۴:
==سیر شکل‌گیری و تحول==
==سیر شکل‌گیری و تحول==


با هجرت [[پیامبر]] به مدینه و گسترش این شهر، تعیین قبرستانی برای دفن اموات [[مسلمانان]] ضرورت یافت. از این رو، پیامبر(ص) در پی بازدید از مناطق گوناگون مدینه، بقیع را که در فاصله‌ای‌ اندک از جنوب شرقی مسجد نبوی و در مسیر [[باب جبرئیل]] مسجد قرار داشت،<ref>بقیع الغرقد، ص34.</ref> برگزید و فرمود: «من به این مکان فرمان یافته‌ام.»<ref>الطبقات، ج3، ص303؛ المستدرک، ج3، ص189-190.</ref>  
با هجرت [[پیامبر]] به مدینه و گسترش این شهر، تعیین قبرستانی برای دفن اموات [[مسلمانان]] ضرورت یافت. از این رو، پیامبر(ص) در پی بازدید از مناطق گوناگون مدینه، بقیع را، که در فاصله‌ای‌ اندک از جنوب شرقی مسجد نبوی و در مسیر [[باب جبرئیل]] مسجد قرار داشت،<ref>بقیع الغرقد، ص34.</ref> برگزید و فرمود: «من به این مکان فرمان یافته‌ام.»<ref>الطبقات، ج3، ص303؛ المستدرک، ج3، ص189-190.</ref> از زمان این رویداد گزارشی در دست نیست؛ ولی با توجه به هنگام وفات [[اسعد بن زراره خزرجی]] در [[شوال]] سال اول قمری و دفن او در بقیع، شاید بتوان تعیین بقیع به عنوان قبرستان مسلمانان را به سال اول هجرت و پس از بنای مسجد و یا هم‌زمان با آن دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص459؛ الاستیعاب، ج4، ص1600.</ref> برخی نویسندگان به قرینه مرثیه [[عمرو بن نعمان بیاضی]]، تاریخ دفن مردگان در بقیع را پیش از [[اسلام]] یاد کرده و گفته‌اند که با ظهور اسلام این آرامگاه به مسلمانان اختصاص یافت.<ref>معالم مکة و المدینه، ص420.</ref> در این دوره، بقیع پر از درختان غرقد بود. از این رو، اصحاب برای دفن مردگان خود برخی درختان را قطع می‌کردند.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص100-101.</ref> پس از دفن [[عثمان بن مظعون جحمی|عثمان بن مظعون جُمحی]] در [[ذی‌حجه]] سال دوم و تاکید پیامبر بر مقام و جایگاه او،<ref>الطبقات، ج1، ص115.</ref> مسلمانان برای دفن مردگان خود در بقیع ترغیب شدند.


از زمان این رویداد گزارشی در دست نیست؛ ولی با توجه به هنگام وفات [[اسعد بن زراره خزرجی]] در [[شوال]] سال اول ق. و دفن او در بقیع، شاید بتوان تعیین بقیع به عنوان قبرستان مسلمانان را به سال اول ق. و پس از بنای مسجد و یا هم‌زمان با آن دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص459؛ الاستیعاب، ج4، ص1600.</ref> برخی نویسندگان به قرینه مرثیه [[عمرو بن نعمان بیاضی]]، تاریخ دفن مردگان در بقیع را پیش از [[اسلام]] یاد کرده و گفته‌اند که با ظهور اسلام این آرامگاه به مسلمانان اختصاص یافت.<ref>معالم مکة و المدینه، ص420.</ref> در این دوره، بقیع پر از درختان غرقد بود. از این رو، اصحاب برای دفن مردگان خود برخی درختان را قطع می‌کردند.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص100-101.</ref> پس از دفن [[عثمان بن مظعون جحمی|عثمان بن مظعون جُمحی]] در [[ذی‌حجه]] سال دوم ق. و تاکید پیامبر بر مقام و جایگاه او،<ref>الطبقات، ج1، ص115.</ref> مسلمانان برای دفن مردگان خود در بقیع ترغیب شدند.
با وفات ابراهیم، فرزند پیامبر، به سال دهم هجرت و دفن وی نزدیک قبر عثمان بن مظعون، اقبال اصحاب بیشتر شد و قبایل گوناگون مدینه نیز قسمت‌هایی از بقیع را برای دفن مردگان خود اختصاص دادند و درختان آن را قطع کردند. بدین سان، بقیع شکل قبرستانی با مقبره‌های خانوادگی یافت.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص121؛ وفاء الوفاء، ج3، ص83.</ref>  


با وفات ابراهیم، فرزند پیامبر، به سال دهم ق. و دفن وی نزدیک قبر عثمان بن مظعون، اقبال اصحاب بیشتر شد و قبایل گوناگون مدینه نیز قسمت‌هایی از بقیع را برای دفن مردگان خود اختصاص دادند و درختان آن را قطع کردند. بدین سان، بقیع شکل قبرستانی با مقبره‌های خانوادگی یافت.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص121؛ وفاء الوفاء، ج3، ص83.</ref>
دفن [[فاطمه بنت اسد]]، [[عباس عموی پیامبر]]<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص127.</ref> و نیز [[امامان شیعه]]<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص111؛ مروج الذهب، ج3، ص285.</ref> در خانه [[عقیل بن ابی‌طالب]] که در غرب بقیع و در منطقه میان بقیع و مسجد قرار داشت، بیانگر آن است که مسلمانان همچنان مردگان خود را بیرون از قبرستان بقیع و در خانه‌های خود دفن می‌کردند.   
 
دفن [[فاطمه بنت اسد]] مادر [[علی(ع)]]، [[عباس عموی پیامبر]]<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص127.</ref> و نیز [[امامان شیعه]]<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص111؛ مروج الذهب، ج3، ص285.</ref> در خانه [[عقیل بن ابی‌طالب]] که در غرب بقیع و در منطقه میان بقیع و مسجد قرار داشت، بیانگر آن است که مسلمانان همچنان مردگان خود را بیرون از قبرستان بقیع و در خانه‌های خود دفن می‌کردند.   
==گسترش بقیع==
==گسترش بقیع==
با مرگ [[عثمان بن عفان]]، از دفن وی در بقیع جلوگیری شد. به ناچار او در [[حش کوکب]]، بستانی کنار ضلع جنوب شرقی بقیع، که محل دفن یهودیان بود، دفن گشت.<ref>تاریخ طبری، ج4، ص412؛ تاریخ المدینه، ج4، ص1241.</ref>به گزارشی، [[معاویه]] در فرمانی به [[مروان بن حکم]]، او را مامور الحاق حَش کوکب به قبرستان کرد.<ref>شرح نهج البلاغه، ج10، ص7.</ref> [[ابن‌عساکر]] که گرایش اموی دارد، خرید و الحاق حش کوکب به بقیع را به عثمان نسبت داده<ref>تاریخ دمشق، ج39، ص520.</ref> و [[ابن‌شبه]] این الحاق را بدون یاد کردن از نام معاویه، به [[بنی‌امیه]] نسبت داده است.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص113.</ref> این مکان بعدها به آرامگاه بنی‌امیه تبدیل شد.
با مرگ [[عثمان بن عفان]]، از دفن وی در بقیع جلوگیری شد. به ناچار او در [[حش کوکب]]، بستانی کنار ضلع جنوب شرقی بقیع، که محل دفن یهودیان بود، دفن گشت.<ref>تاریخ طبری، ج4، ص412؛ تاریخ المدینه، ج4، ص1241.</ref>به گزارشی، [[معاویه]] در فرمانی به [[مروان بن حکم]]، او را مامور الحاق حَش کوکب به قبرستان کرد.<ref>شرح نهج البلاغه، ج10، ص7.</ref> [[ابن‌عساکر]] که گرایش اموی دارد، خرید و الحاق حش کوکب به بقیع را به عثمان نسبت داده<ref>تاریخ دمشق، ج39، ص520.</ref> و [[ابن‌شبه]] این الحاق را بدون یاد کردن از نام معاویه، به [[بنی‌امیه]] نسبت داده است.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص113.</ref> این مکان بعدها به آرامگاه بنی‌امیه تبدیل شد.
خط ۴۴: خط ۴۰:


==اهمیت بقیع نزد مسلمانان==
==اهمیت بقیع نزد مسلمانان==
 
[[پرونده:قبرستان بقیع۲.jpeg|بندانگشتی|بقیع از زاویه بالا.]]
از [[پیامبر(ص)]] گزارش شده که به وی امر شد تا برای اهل بقیع آمرزش بخواهد و بر آن‌ها درود فرستد.<ref>الارشاد، ج1، ص181؛ وفاء الوفاء، ج3، ص77.</ref> در روایتی دیگر از وی آمده که هفتاد هزار تن با صفات نیکو از بقیع محشور می‌شوند.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص89-90؛ وفاء الوفاء، ج3، ص79.</ref>  
از [[پیامبر(ص)]] گزارش شده که به وی امر شد تا برای اهل بقیع آمرزش بخواهد و بر آن‌ها درود فرستد.<ref>الارشاد، ج1، ص181؛ وفاء الوفاء، ج3، ص77.</ref> در روایتی دیگر از وی آمده که هفتاد هزار تن با صفات نیکو از بقیع محشور می‌شوند.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص89-90؛ وفاء الوفاء، ج3، ص79.</ref>  


خط ۸۱: خط ۷۷:
[[پرونده:قبور ائمه بقیع قبل از تخریب.png|300px|thumb|left|قبور ائمه بقیع]]
[[پرونده:قبور ائمه بقیع قبل از تخریب.png|300px|thumb|left|قبور ائمه بقیع]]


[[امام حسن مجتبی(ع)]]، [[امام علی بن حسین زین العابدین(ع)]]، [[امام محمد باقر(ع)]] و [[جعفر بن محمد (ع)|امام جعفر صادق(ع)]] همراه [[فاطمه بنت اسد]] مادر [[امام علی(ع)]]<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص85، 95.</ref> و [[عباس عموی پیامبر]]<ref>الطبقات، ج4، ص24؛ وفاء الوفاء، ج3، ص95.</ref> که روبه‌روی در ورودی اصلی بقیع به سوی جنوب در سمت راست دفن شده‌اند.<ref>مروج الذهب، ج3، ص286.</ref> دختران رسول خدا [[زینب دختر پیامبر|زینب]]،<ref>الاستیعاب، ج4، ص1853؛ اسد الغابه، ج6، ص130؛ الاصابه، ج8، ص151.</ref> [[رقیه دختر پیامبر|رقیه]]<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839-1840؛ اسد الغابه، ج6، ص114-115.</ref> و‌ [[ام‌کثوم دختر پیامبر|ام‌کلثوم]]<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839-1841؛ اسد الغابه، ج6، ص113-114؛ الاصابه، ج8، ص138-139.</ref> در برابر در اصلی با‌ اندک فاصله‌ای از آن دفن شده‌اند.
[[امام حسن مجتبی(ع)]]، [[امام علی بن حسین زین العابدین(ع)]]، [[امام محمد باقر(ع)]] و [[جعفر بن محمد(ع)|امام جعفر صادق(ع)]] همراه [[فاطمه بنت اسد]] مادر [[امام علی(ع)]]<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص85، 95.</ref> و [[عباس عموی پیامبر]]<ref>الطبقات، ج4، ص24؛ وفاء الوفاء، ج3، ص95.</ref> که روبه‌روی در ورودی اصلی بقیع به سوی جنوب در سمت راست دفن شده‌اند.<ref>مروج الذهب، ج3، ص286.</ref> دختران رسول خدا [[زینب دختر پیامبر|زینب]]،<ref>الاستیعاب، ج4، ص1853؛ اسد الغابه، ج6، ص130؛ الاصابه، ج8، ص151.</ref> [[رقیه دختر پیامبر|رقیه]]<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839-1840؛ اسد الغابه، ج6، ص114-115.</ref> و‌ [[ام‌کثوم دختر پیامبر|ام‌کلثوم]]<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839-1841؛ اسد الغابه، ج6، ص113-114؛ الاصابه، ج8، ص138-139.</ref> در برابر در اصلی با‌ اندک فاصله‌ای از آن دفن شده‌اند.


[[عقیل بن ابی‌طالب]]،<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص96؛ تاریخ حرم ائمه بقیع، ص250.</ref> [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب]]،<ref>الغارات، ص694؛ وفاء الوفاء، ج3، ص97.</ref> [[حلیمه سعدیه]] دایه رسول خدا<ref>الاستیعاب، ج4، ص1813؛ اسد الغابه، ج6، ص67-68؛ ج8، ص87.</ref>  
[[عقیل بن ابی‌طالب]]،<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص96؛ تاریخ حرم ائمه بقیع، ص250.</ref> [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب]]،<ref>الغارات، ص694؛ وفاء الوفاء، ج3، ص97.</ref> [[حلیمه سعدیه]] دایه رسول خدا<ref>الاستیعاب، ج4، ص1813؛ اسد الغابه، ج6، ص67-68؛ ج8، ص87.</ref>  
و صفیه عمه پیامبر<ref>اسد الغابه، ج6، ص172-173.</ref> و [[جمانه]] عمه پیامبر،<ref>[https://books.rafed.net/view.php?type=c_fbook&b_id=1546&search=\ جلال معاش ، الحسين (ع) والوهّابيّة ، ص ٤٥٣.]</ref> [[اروى]] عمه پیامبر ، نیز از مدفونان بقیع هستند.
و صفیه عمه پیامبر<ref>اسد الغابه، ج6، ص172-173.</ref> و [[جمانه]] عمه پیامبر،<ref>[https://books.rafed.net/view.php?type=c_fbook&b_id=1546&search=\ جلال معاش ، الحسين(ع) والوهّابيّة ، ص ٤٥٣.]</ref> [[اروى]] عمه پیامبر ، نیز از مدفونان بقیع هستند.
با وجود شهرت دفن [[عاتکه]] عمه دیگر پیامبر در بقیع<ref>فصول من تاریخ المدینه، ص170.</ref> منابع تاریخی گزارشی در این زمینه ارائه نداده‌اند. [[‌ام‌سلمه]]، [[حفصه]]، [[زینب بنت جحش]]، [[زینب بنت خزیمه]]، [[صفیه بنت حیی]]، [[عایشه بنت ابی‌بکر]]، و [[ماریه قبطیه]] از همسران پیامبر در شمال قبور دختران پیامبر در فاصله هشت متری سمت راست دفن شده‌اند.<ref>الطبقات، ج8، ص37.</ref>  
با وجود شهرت دفن [[عاتکه]] عمه دیگر پیامبر در بقیع<ref>فصول من تاریخ المدینه، ص170.</ref> منابع تاریخی گزارشی در این زمینه ارائه نداده‌اند. [[‌ام‌سلمه]]، [[حفصه]]، [[زینب بنت جحش]]، [[زینب بنت خزیمه]]، [[صفیه بنت حیی]]، [[عایشه بنت ابی‌بکر]]، و [[ماریه قبطیه]] از همسران پیامبر در شمال قبور دختران پیامبر در فاصله هشت متری سمت راست دفن شده‌اند.<ref>الطبقات، ج8، ص37.</ref>  
===صحابه و تابعین===
===صحابه و تابعین===
خط ۱۴۲: خط ۱۳۸:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7897
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7897
  | عنوان = بقیع
  | عنوان = بقیع
  | نویسنده = گروه جغرافیا
  | نویسنده = گروه جغرافیا
برگرفته از «https://wikihaj.com/view/بقیع»