|
|
| (۳۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| | '''اهل‌سنت''' یکی از مذاهب بزرگ اسلامی است. |
| | عنوان =مزار امامزاده قاسم بن امام حسن(ع)
| |
| | تصویر =مرقد امامزاده قاسم بن امام حسن.jpg
| |
| | اندازه تصویر =300px
| |
| | بنيانگذار =
| |
| | تأسیس =دوره [[آل‌بویه]]
| |
| | کاربری =مرقد
| |
| | مکان =شهر مسیب در [[عراق]]
| |
| | نام‌های دیگر =ابوجاسم، قاسم بن حسن عتیکاوی
| |
| | وقایع مرتبط =
| |
| | ظرفیت =
| |
| | وضعیت =از زیارتگاههای مشهور و بزرگ منطقه
| |
| | مساحت =
| |
| | امکانات =ایوان، رواق، گنبد، صحن و حجره
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | بازسازی =
| |
| | وبگاه =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| '''مزار امامزاده قاسم بن حسن(ع)''' حدود چهار فرسخی [[کربلا]]، در منطقه عتیکات نزدیک شهر مسیّب قرار دارد که بین اهالی، به ابوجاسم و قاسم بن حسن عتیکاوی، شهرت دارد. این بقعه یکی از زیارتگاههای مشهور و بزرگ منطقه است.
| | ==واژه شناسی== |
| ==موقعیت و بنا==
| | اهل‌سنت، نام فرقه‌ای است که پس از وفات رسول‌الله(ص)، خلافت را به شورای مسلمانان مشروط کرد.<ref>فرهنگ فرق اسلامی، ص۸۴.</ref> |
| این مزار، حدود چهار فرسخی [[کربلا]]، در منطقه «عتیکات» (عتیکات یا عتیکیات جمع عُتیکی، منسوب به عُتَیک (صیغه تصغیر) است و به روزهای بسیار گرم گفته می‌شود و شاخه‌ای از قبیلة ا. زدی‌ها در آنجا سکونت دارند.) نزدیک شهر «مسیّب» (شهر مسیّب نزدیک رود فرات قرار دارد و شاید ریشه لغوی نام آن ماده «سیب» باشد که نام نهری در منطقه ذنابة الفرات بوده است. در گذشته در این ناحیه شهری قرار داشت که صباح بن هارون، یحیی بن احمد مقری، هبة الله بن عبدالله مؤدب [[مقتدر عباسی]] و احمد بن عبدالله مؤدب مقتدر عباسی از آنجا برخاسته بودند.) قرار دارد که بین اهالی، به «ابوجاسم»<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194.</ref> و قاسم بن حسن عتیکاوی، شهرت دارد.<ref>المشاهد المشرّفة، ج4، ص145.</ref>
| | اهل سنت، مشهور به سنی، اصطلاحى است که اشاره به گرايش مذهبى فرقه بزرگی از مسلمانان، غیر از گروه‌های شیعه و اباضیه دارد. فرق و مرزبندی اهل‌سنت و دیگر گروه‌های مذهبی مسلمانان در عصر حاضر، بر مبنای دیدگاه مذاهب نسبت به خلفای نخستین مسلمانان صورت می‌پذیرد. گروه‌های اهل‌سنت، خلافت ۴ خلیفه اول را مشروع و بر آن اتفاق نظر دارند، برخلاف شیعیان که حضرت علی(ع) را جانشین بلافصل پیامبر اسلام(ص) می‌دانند و اباضیه که به خلافت عثمان و حضرت علی(ع) منتقد هستند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۴-۴۷۵.</ref> |
| [[پرونده:ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع).jpg|بندانگشتی|ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع)|200px]]
| |
|
| |
|
| ساختمان قبلی آرامگاه که براساس برخی باورها، از آثار دوره [[آل‌بویه]] بوده است، سال 1950 م خراب شد و به‌جای آن، آرامگاه باشکوهی، شامل ایوان، رواق، گنبد، صحن و حجره‌ها، ساخته شد؛ تا جایی‌که به یکی از زیارتگاههای مشهور و بزرگ منطقه، تبدیل گردید. به گفته متولی زیارتگاه، آقای حمید فواز، از خاندان آل‌جعفر، از این قبر، کرامات فراوانی، دیده شده است..<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>
| |
| ==مدفون در مزار==
| |
| درباره شخص مدفون در این بقعه، چند دیدگاه وجود دارد؛ برخی تصور کرده‌اند که این مکان، مدفن قاسم بن امام حسن مجتبی(ع) است؛ در حالی‌که به [[اجماع]] همه مورخان و ارباب تراجم، قاسم بن حسن(ع)، در کربلا به شهادت رسید و به نوشته [[بیهقی]]، مقابل عمویش در کربلا در سن 16 سالگی کشته شد و قاتل وی، «عمرو بن سعید بن نفیل» بود. او کنار سایر شهدا، در کربلا به خاک سپرده شد.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
| |
| ===دیدگاه قزوینی===
| |
| اما «[[سیدمهدی قزوینی]]» می‌نویسد که صاحب این مزار، قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) است<ref>فلک النجاة، ص22.</ref> که در رکاب جدش [[امام علی(ع)]] و پدرش [[امام حسن(ع)]] در [[جنگ نهروان|نهروان]]، شرکت کرد و پس از زخمی شدن در این مکان، وفات یافت و به خاک سپرده شد.<ref>آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر، ص303؛ معجم المراقد، ص319.</ref>
| |
| ===دیدگاه حرزالدین===
| |
| [[محمد حرزالدین|حرزالدین]] پس از بازگویی این سخن قزوینی، می‌نویسد:<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194 و 195.</ref>
| |
|
| |
|
| مخفی نماند که سیدمهدی قزوینی، تنها کسی است که این ادعا را کرده است و ما بر منبع سخن ایشان، دست نیافتیم. مؤلف گوید: حالِ صاحب قبر، برای ما روشن نیست و نمی‌دانیم که قاسم بن حسن کیست؟ آیا حسنی است یا حسینی؟
| | == مذاهب فقهی اهل‌سنت== |
| ===دیدگاه کمونه=== | | اهل‌سنت پس از رحلت پيامبر اكرم... سپس فرقه‌هاى ديگرى همچون حنفیه، مالکیه، حنبلیه و شافعیه... |
| [[سیدعبدالرزاق کمونه]] نیز با صراحت می‌گوید: من اطلاعی به دست نیاوردم که حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، به جز قاسم که در کربلا با عمویش [[امام حسین(ع)]] به شهادت رسید، پسری به نام قاسم، داشته باشد و بر منبع سخن سیدمهدی قزوینی، دست نیافتم.<ref>مشاهد العترة الطاهرة، ص237؛ کتاب المزار، ص143 و 144.</ref>
| |
| ===دیدگاه ابوسعیده و عامری===
| |
| [[سیدحسین ابوسعیده]] می‌نویسد: «شاید یکی از نوادگان و ذریه ائمه (علیهم‌السّلام) در این مکان، مدفون باشد که متاسفانه قائل این قول را نمی‌دانم».<ref>المشاهد المشرفة، ج4، ص146.</ref>
| |
|
| |
|
| [[ثامر عبدالحسن عامری]] نیز معتقد است که وی، فرزند بلافصل امام حسن(ع) نیست. بلکه یکی از نوادگان اوست که به اختصار، به قاسم بن حسن(ع)، شهرت یافته است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>
| | اهل سنت در حوزة فقهى، به ۴ مذهب اصلی حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى تقسیم شدند. البته مذاهب دیگری همچون مذهب اوزاعى، مذهب سفيان ثوري، مذهب ابوثور و مذهب ظاهري نیز بودند که در طول زمان، همگى به تاريخ سپرده شده‌اند. مذهب ظاهري امروزه به عنوان مذهبى از مذاهب هشتگانة مسلمين، مورد توجهى محدود قرار گرفته است.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۵.</ref> |
| | === حنفیه=== |
|
| |
|
| ==معرفی اجمالی قاسم بن حسن==
| | اعتقادات حنفیه عبارتند از: |
| به هرحال، از آنجایی که زائران، این مکان را به عنوان مزار قاسم بن امام حسن(ع)، زیارت می‌کنند، ما نیز در اینجا، مختصری از زندگی قاسم را بیان می‌کنیم:
| | * |
| در کتب تاریخ، تراجم و انساب، برای امام حسن مجتبی(ع) از 15 تا 31 فرزند، ذکر شده است.<ref>الارشاد، ج2، ص20؛ اعلام الوری، ص212؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص29؛ الشجرة المبارکة، ص3؛ کشف الغمّة، ج2، ص198؛ تاریخ الائمة، ص18؛ انیس المؤمنین، ص92؛ تاج الموالید، ص103؛ کاشف الغمّة، ص66 و 67؛ التتمة فی تواریخ الائمة، ص69.</ref> با مروری اجمالی به مقاتل و منابع تاریخی، چنین به دست می‌آید که چهار تا شش تن از فرزندان امام حسن مجتبی(ع)، به نام‌های [[حسن مثنّی]]، قاسم، [[عبدالله بن حسن|عبدالله]]، [[عمرو بن امام حسن|عمرو]]، [[عبدالرحمان بن امام حسن|عبدالرحمان]] و [[ابوبکر بن امام حسن|ابوبکر]]، به همراه امام حسین(ع) به سوی کربلا، حرکت کردند.<ref>مناهل الضرب، ص23.</ref> عبدالرحمان در مسیر [[حج]] و با [[لباس احرام]]، در [[منطقه ابواء]] از دنیا رفت<ref>الارشاد، ج2، ص26.</ref> و قاسم، عبدالله و ابوبکر نیز در [[روز عاشورا]]، به شهادت رسیدند.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص100، 102 و 105.</ref>
| |
|
| |
|
| قاسم از همسر امام حسن(ع)، به نام «رمله» که [[ام ولد]] بود، به دنیا آمد.<ref>ابصار العین، ص36.</ref> شواهدی وجود دارد که این بانو، مادر ابوبکر بن حسن(ع) نیز بوده و در کربلا، به همراه فرزندانش، حضور داشته است.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
| | === مالکیه === |
|
| |
|
| برخی از منابع، سال ولادت قاسم را 47 هجری ذکر کرده‌اند.<ref>کاشف الغمه، ص33.</ref> بنابراین او در زمان شهادت پدر بزرگوارش، سه ساله و در واقعه کربلا سیزده یا چهارده ساله بوده است.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص109.</ref> اما به گفته بیهقی، او در زمان شهادت، شانزده ساله بود.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
| |
| ==دیدگاه‌ها درباره شخص مدفون در بقعه==
| |
| درباره شخص مدفون در این بقعه، چند دیدگاه وجود دارد؛ برخی تصور کرده‌اند که این مکان، مدفن قاسم بن امام حسن مجتبی(ع) است؛ در حالی‌که به [[اجماع]] همه مورخان و ارباب تراجم، قاسم بن حسن(ع)، در کربلا به شهادت رسید و به نوشته [[بیهقی]]، مقابل عمویش در کربلا در سن 16 سالگی کشته شد و قاتل وی، «عمرو بن سعید بن نفیل» بود. او کنار سایر شهدا، در کربلا به خاک سپرده شد.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
| |
| ===دیدگاه قزوینی===
| |
| اما «[[سیدمهدی قزوینی]]» می‌نویسد که صاحب این مزار، قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) است<ref>فلک النجاة، ص22.</ref> که در رکاب جدش [[امام علی(ع)]] و پدرش [[امام حسن(ع)]] در [[جنگ نهروان|نهروان]]، شرکت کرد و پس از زخمی شدن در این مکان، وفات یافت و به خاک سپرده شد.<ref>آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر، ص303؛ معجم المراقد، ص319.</ref>
| |
| ===دیدگاه حرزالدین===
| |
| [[محمد حرزالدین|حرزالدین]] پس از بازگویی این سخن قزوینی، می‌نویسد:<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194 و 195.</ref>
| |
|
| |
|
| مخفی نماند که سیدمهدی قزوینی، تنها کسی است که این ادعا را کرده است و ما بر منبع سخن ایشان، دست نیافتیم. مؤلف گوید: حالِ صاحب قبر، برای ما روشن نیست و نمی‌دانیم که قاسم بن حسن کیست؟ آیا حسنی است یا حسینی؟
| | === حنبلیه === |
| ===دیدگاه کمونه=== | |
| [[سیدعبدالرزاق کمونه]] نیز با صراحت می‌گوید: من اطلاعی به دست نیاوردم که حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، به جز قاسم که در کربلا با عمویش [[امام حسین(ع)]] به شهادت رسید، پسری به نام قاسم، داشته باشد و بر منبع سخن سیدمهدی قزوینی، دست نیافتم.<ref>مشاهد العترة الطاهرة، ص237؛ کتاب المزار، ص143 و 144.</ref>
| |
| ===دیدگاه ابوسعیده و عامری===
| |
| [[سیدحسین ابوسعیده]] می‌نویسد: «شاید یکی از نوادگان و ذریه ائمه (علیهم‌السّلام) در این مکان، مدفون باشد که متاسفانه قائل این قول را نمی‌دانم».<ref>المشاهد المشرفة، ج4، ص146.</ref>
| |
|
| |
|
| [[ثامر عبدالحسن عامری]] نیز معتقد است که وی، فرزند بلافصل امام حسن(ع) نیست. بلکه یکی از نوادگان اوست که به اختصار، به قاسم بن حسن(ع)، شهرت یافته است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | === شافعیه === |
|
| |
|
| {{پانویس}}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | == مذاهب کلامی و اعتقادی اهل‌سنت == |
| | اهل‌سنت از نظر اصول اعتقادی و کلامی، از حیث استفاده از راه کلامی و استدلالی و یا پذیرفتن نص و پیروی از شیوه سلف(صحابه و تابعین) در برخورد با مباحث اعتقادی و کلامی، به اشعریه، ماتریدیه و سلفیه تقسیم می‌گردند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۵.</ref> |
|
| |
|
| {{منابع}}
| | ==زیارت از نظر اهل‌سنت == |
| | درباره زیارت، به خصوص زیارت قبر پیامبر اسلام(ص)، بین گروه‌های اهل‌سنت، مخالفت‌هایی وجود دارد مانند سلفیه؛ اما به‌طور کلی زیارت قبور مورد تأیید اهل‌سنت است. |
| | اهل‌سنت درباره زیارت،نظرات گوناگونی داشته اند. برخی این نظرات در چهار دسته ی .... دسته بندی کرده اند. برخی از پژوهشگران شیعه با بررسی شواهد تاریخی و منابع فقهی و حدیثی اهل سنت نشان داده اند که اکثر فقهای مذاهب اسلامی به استحباب یا ... زیارت قائل اند. |
|
| |
|
| {{برگرفتگی
| | == حج در مذاهب فقهی اهل‌سنت == |
| | در کلیات تفاوتی بین مذاهب فقهی اهل‌سنت درباره حج نیست و فقط در جزییات احکام حج باهم تفاوت دارند. برخی از این تفاوت‌ها مانند... است. |
|
| |
|
| |پیش از لینک = کتاب
| |
|
| |
|
| |منبع = زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.
| | ==پانویس== |
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| |پس از لینک = بخش «مزار امامزاده قاسم بن امام حسن(ع)»، ج2، ص90-95، | | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | {{برگرفتگی |
| | |پیش از لینک = کتاب |
| | |منبع = |
| | |پس از لینک = |
| | | لینک = |
| | }} |
| | * '''دائرة المعارف بزرگ اسلامی'''، اهل سنت و جماعت، ج۱۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰ش. |
| | * '''فرهنگ فرق اسلامی'''، محمدجواد مشکور، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۵ش. |
|
| |
|
| | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1473/1/5
| |
|
| |
|
| }}
| |
| *'''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.
| |
| *'''المشاهد المشرفة'''، السيد حسين ابوسعيدة، ط ١، بيروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
| |
| *'''معجم المراقد والمزارات في العراق'''، ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
| |
| *'''لباب الانساب والالقاب والاعقاب'''، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.
| |
| *'''آرامگاه‌هاى خاندان پاك پيامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعين'''، سيد عبدالرّزاق كمونه، ترجمه: عبدالعلى صاحبى، چاپ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧۵ه. ش.
| |
| *'''مشاهد العترة الطاهرة وأعيان الصحابة والتابعين'''، السيد عبدالرزاق كمونة الحسيني، النجف، مطبعة الآداب، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٨م.
| |
| *'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
| |
| *'''اعلام الوري بأعلام الهدي'''، طبرسي، فضل بن حسن، (ط - القديمة)، چاپ سوم، تهران، ١٣٩٠ه. ق.
| |
| *'''مناقب آل ابي‌طالب'''، محمد بن علي السروي المازندراني (ابن شهرآشوب)، تحقيق: يوسف البقاعي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
| |
| *'''الشجرة المباركة في انساب الطالبية'''، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
| |
| *'''كشف الغمّة في معرفة الائمة'''، علي بن عيسي الاربلي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴٠۵ه. ق - ١٩٨۵م.
| |
| *'''التتمة في تواريخ الائمة'''، السيد تاج‌الدين بن علي بن احمد الحسيني العاملي، تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية - مؤسسة البعثة، ط ١، قم، مؤسسة البعثة، ١۴١٢ه. ق.
| |
| *'''مناهل الضرب في انساب العرب'''، سيد جعفر الاعرجي النجفي الحسيني، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
| |
| *'''ابصار العين في انصار الحسين(ع)'''، محمد بن طاهر السماوي، تحقيق: محمد جعفر الطبسي، ط ١، مركز الدراسات الاسلامية لحرس الثورة، ١۴١٩ه. ق - ١٣٧٧ه. ش.
| |
| *'''انيس المومنين'''، حموي، محمدبن اسحاق، قرن ۱۰ق. به تصحيح ميرهاشم محدث، تهران: بنياد بعثت، واحد تحقيقات اسلامي، ۱۳۶۳.
| |
| *'''فلک النجاه فی الامامه و الصلاه'''، علی‌محمد فتح‌الدین‌حنفی، دار الاسلام، قم، 1377.
| |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
اهل‌سنت یکی از مذاهب بزرگ اسلامی است.
اهل‌سنت، نام فرقه‌ای است که پس از وفات رسول‌الله(ص)، خلافت را به شورای مسلمانان مشروط کرد.[۱]
اهل سنت، مشهور به سنی، اصطلاحى است که اشاره به گرايش مذهبى فرقه بزرگی از مسلمانان، غیر از گروه‌های شیعه و اباضیه دارد. فرق و مرزبندی اهل‌سنت و دیگر گروه‌های مذهبی مسلمانان در عصر حاضر، بر مبنای دیدگاه مذاهب نسبت به خلفای نخستین مسلمانان صورت می‌پذیرد. گروه‌های اهل‌سنت، خلافت ۴ خلیفه اول را مشروع و بر آن اتفاق نظر دارند، برخلاف شیعیان که حضرت علی(ع) را جانشین بلافصل پیامبر اسلام(ص) می‌دانند و اباضیه که به خلافت عثمان و حضرت علی(ع) منتقد هستند.[۲]
اهل‌سنت پس از رحلت پيامبر اكرم... سپس فرقه‌هاى ديگرى همچون حنفیه، مالکیه، حنبلیه و شافعیه...
اهل سنت در حوزة فقهى، به ۴ مذهب اصلی حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى تقسیم شدند. البته مذاهب دیگری همچون مذهب اوزاعى، مذهب سفيان ثوري، مذهب ابوثور و مذهب ظاهري نیز بودند که در طول زمان، همگى به تاريخ سپرده شده‌اند. مذهب ظاهري امروزه به عنوان مذهبى از مذاهب هشتگانة مسلمين، مورد توجهى محدود قرار گرفته است.[۳]
اعتقادات حنفیه عبارتند از:
اهل‌سنت از نظر اصول اعتقادی و کلامی، از حیث استفاده از راه کلامی و استدلالی و یا پذیرفتن نص و پیروی از شیوه سلف(صحابه و تابعین) در برخورد با مباحث اعتقادی و کلامی، به اشعریه، ماتریدیه و سلفیه تقسیم می‌گردند.[۴]
درباره زیارت، به خصوص زیارت قبر پیامبر اسلام(ص)، بین گروه‌های اهل‌سنت، مخالفت‌هایی وجود دارد مانند سلفیه؛ اما به‌طور کلی زیارت قبور مورد تأیید اهل‌سنت است.
اهل‌سنت درباره زیارت،نظرات گوناگونی داشته اند. برخی این نظرات در چهار دسته ی .... دسته بندی کرده اند. برخی از پژوهشگران شیعه با بررسی شواهد تاریخی و منابع فقهی و حدیثی اهل سنت نشان داده اند که اکثر فقهای مذاهب اسلامی به استحباب یا ... زیارت قائل اند.
در کلیات تفاوتی بین مذاهب فقهی اهل‌سنت درباره حج نیست و فقط در جزییات احکام حج باهم تفاوت دارند. برخی از این تفاوت‌ها مانند... است.
- ↑ فرهنگ فرق اسلامی، ص۸۴.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۴-۴۷۵.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۵.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۷۵.
این مقاله برگرفته از کتاب است.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، اهل سنت و جماعت، ج۱۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- فرهنگ فرق اسلامی، محمدجواد مشکور، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۵ش.
