اسکان در حج: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز حذف از رده:مقالههای در دست ویرایش ردهانبوه |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اسکان در حج'''، شامل اسکان حجگزاران در [[مکه]] و [[مدینه]] است و به جهت شمار بسیار حجگزاران در موسم [[حج]]، از گذشته مورد توجه بوده است. کهنترین پیشینه اسکان در [[مکه]]، به دوره [[حضرت ابراهیم(ع)]] و سکونت قبیلههایی از [[جرهم]] بازمیگردد. در دوره [[حضرت محمد(ص)]]، خلفا و [[امام علی(ع)]]، حاجیان در خانههای مردم مکه ساکن میشدند و اجاره گرفتن از حاجیان ممنوع بود. در دوره [[بنیامیه|اموی]] (۴۰-۱۳۲ق) خانههای مکه اجاره داده میشد و به تدریج ساخت اقامتگاههایی ویژه حجگزاران آغاز شد. در عصر [[عثمانی]]، اسکان حاجیان قوانین خاصی به خود گرفت. در سده دوازدهم قمری، گروههایی با نام [[مطوف|مطوِّف]] کار اسکان را بر عهده داشتند. پیشینه اسکان در مدینه، به عصر حضرت محمد(ص) بازمیگردد و در دورهای بعدی خانههای مردم و پس از آن، [[رباط|کاروانسراها]] مورد استفاده زائران قرار میگرفت. | |||
پس از تسلط [[آل سعود]] بر [[عربستان]]، در سال ۱۳۵۵ق. نخستین هتل امروزی در مکه ساخته شد و شمار هتلها در [[حجاز]] فزونی یافت. در سال ۱۴۱۰ق. حاجیان و بعثههای حج در انتخاب مسکن استقلال یافته و مؤسسه مطوّفین تنها نظارت را بر عهده داشت. | |||
امروزه اسکان حجگزاران [[ايران|ایرانی]] در حج، به صورت متمرکز و توسط [[سازمان حج]] انجام میشود. کمترین فاصله محل اقامت حاجیان ایرانی تا مسجدالحرام ۲ کیومتر و بیشترین فاصله ۹ کیلومتر بوده و سرانه مسکن حاجیان ایرانی، بالاترین سرانه مسکن در میان حاجیان است. حجگزاران ایرانی در [[عرفات]] دارای ۹۶۰۰ خیمه و در [[منا]] ۷۲۰۰ خیمه مجهز به برق و کولر هستند. | |||
در دیگر کشورها عمدتاً کاروانها و شرکتهای خصوصی، متصدی اسکان حجگزاران هستند و دولتها بیشتر نقش نظارتی و هماهنگی کلی را بر عهده دارند. برخی کشورها نیز، برای کاهش هزینه، به صورت نوبتی در دو شیفت ۱۲ ساعته حاجیان را در هتل اسکان میدهند. | |||
اسکان در حج، در فقه اسلامی نیز وارد شده و فقیهان، درباره جایز بودن یا جایز نبودن اجاره دادن [[خانههای حرم|خانههای مکه]] بحث کردهاند. | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
| خط ۸: | خط ۱۴: | ||
[[هاجر]] و [[اسماعیل(ع)]]، از سوی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]] در [[مکه]] ساکن شدند. ابراهیم(ع) از خداوند خواست دلهای مردم را به آنها متوجه کند.<ref>سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref> این موارد و پیدایش [[زمزم]] و ساخت [[کعبه]]، باعث شد قبیلههایی از [[جرهم]] در آنجا ساکن شوند. این قبیلهها، برای نگهداری احترام کعبه در بیشتر موارد چادرهای خود را در درههای اطراف کعبه بر پا میکردند.<ref>نک: المعارف، ص27؛ التاریخ القویم ج5 ص229-230؛ نک: المفصل، ج7، ص7-8.</ref> گرایش روزافزون مردم به سوی کعبه و [[زیارت]] آن، رونق بازارهای محلی و شکلگیری کاروانهای تجاری در آن مسیر،<ref>المفصل، ج7، ص6.</ref> میهمانان مکه را بیشتر کرد و با توجه به چادرنشینی مردمان آن روزگار، اسکان آنها با مشکلی روبرو نمیشد. | [[هاجر]] و [[اسماعیل(ع)]]، از سوی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]] در [[مکه]] ساکن شدند. ابراهیم(ع) از خداوند خواست دلهای مردم را به آنها متوجه کند.<ref>سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref> این موارد و پیدایش [[زمزم]] و ساخت [[کعبه]]، باعث شد قبیلههایی از [[جرهم]] در آنجا ساکن شوند. این قبیلهها، برای نگهداری احترام کعبه در بیشتر موارد چادرهای خود را در درههای اطراف کعبه بر پا میکردند.<ref>نک: المعارف، ص27؛ التاریخ القویم ج5 ص229-230؛ نک: المفصل، ج7، ص7-8.</ref> گرایش روزافزون مردم به سوی کعبه و [[زیارت]] آن، رونق بازارهای محلی و شکلگیری کاروانهای تجاری در آن مسیر،<ref>المفصل، ج7، ص6.</ref> میهمانان مکه را بیشتر کرد و با توجه به چادرنشینی مردمان آن روزگار، اسکان آنها با مشکلی روبرو نمیشد. | ||
نخستین ساختمان، در کنار [[کعبه]] را [[دارالندوه]] دانستهاند، که قصی بن کلاب دو سده پیش از [[اسلام]] آن را ساخت و پس از آن [[قریش]]، اقدام به ساخت خانههایی در اطراف کعبه کردند.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص230؛ المفصل، ج7، ص8.</ref> با ساخت خانههای گلی و سنگی، و یافتن ظاهر شهری در مکه،{{یادداشت|هرچند گروههای زیادی همچنان در چادرها زندگی میکردند.}} به تدریج، امر «اسکان»، در کنار اموری مانند سقایت{{یادداشت|آبرسانی به حاجیان.}} و [[رفادت]]،{{یادداشت|اطعام حجگزاران.}} برای پذیرایی از میهمانان کعبه افزوده شد و حجگزاران مجاز بودند به [[خانههای حرم|خانههای اهل مکه]] وارد شوند. بر پایه گزارشها، حجگزاران در دوره [[حضرت محمد(ص)]] در خانههای اهل مکه ساکن میشدند<ref>نک: اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص162-163؛ اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص218.</ref> و نه تنها از ورود حاجیان به خانههای اهل مکه جلوگیری نمیشد،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص250.</ref> بلکه اهل مکه در سکونت دادن حاجیان، بر یکدیگر پیشی میگرفتند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص164؛ نک: من لایحضره الفقیه، ج2، ص193؛ نک: الکافی، ج4، ص244.</ref> در روایاتی منسوب به حضرت محمد(ص)، از اجاره خانههای مکه نهی شده است.<ref name=":0">اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص163.</ref> | نخستین ساختمان، در کنار [[کعبه]] را [[دارالندوه]] دانستهاند، که [[قصی بن کلاب]] دو سده پیش از [[اسلام]] آن را ساخت و پس از آن [[قریش]]، اقدام به ساخت خانههایی در اطراف کعبه کردند.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص230؛ المفصل، ج7، ص8.</ref> با ساخت خانههای گلی و سنگی، و یافتن ظاهر شهری در مکه،{{یادداشت|هرچند گروههای زیادی همچنان در چادرها زندگی میکردند.}} به تدریج، امر «اسکان»، در کنار اموری مانند سقایت{{یادداشت|آبرسانی به حاجیان.}} و [[رفادت]]،{{یادداشت|اطعام حجگزاران.}} برای پذیرایی از میهمانان کعبه افزوده شد و حجگزاران مجاز بودند به [[خانههای حرم|خانههای اهل مکه]] وارد شوند. بر پایه گزارشها، حجگزاران در دوره [[حضرت محمد(ص)]] در خانههای اهل مکه ساکن میشدند<ref>نک: اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص162-163؛ اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص218.</ref> و نه تنها از ورود حاجیان به خانههای اهل مکه جلوگیری نمیشد،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص250.</ref> بلکه اهل مکه در سکونت دادن حاجیان، بر یکدیگر پیشی میگرفتند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص164؛ نک: من لایحضره الفقیه، ج2، ص193؛ نک: الکافی، ج4، ص244.</ref> در روایاتی منسوب به حضرت محمد(ص)، از اجاره خانههای مکه نهی شده است.<ref name=":0">اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص163.</ref> | ||
بر پایه گزارشها، در عصر خلفای چهارگانه، خانههای مکه در نداشت و حاجیان آزادنه بدان رفت و آمد، داشتند.<ref name=":1">الکافی، ج4، ص243ـ244؛ تهذیب، ج5، ص420.</ref> [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم در حکومت خود، از در گذاشتن برای خانههای مکه منع کرد<ref name=":2">اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص251.</ref> و بستن در خانهها را مانعی برای اسکان حج و عمره گزاران میدانست.<ref name=":3">اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص265.</ref> [[امام علی(ع)]] نیز در سال ۳۹ق. طی فرمانی به حاکم خود در مکه، ضمن سفارشاتی در مورد حج و حاجیان و تأمین مسکن آنها، دستور میدهد اهل مکه را از اجاره دادن خانه به حاجیان منع کنند.<ref name=":4">نهج البلاغه، نامه 67؛ تفسیر شاهی، ج1، ص418.</ref> از [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] به عنوان نخستین کسی که بر در خانه خود قفل زد، یاد شده است.<ref>الکافی، ج4، ص243 - 244، ح 1؛ تهذیب، ج5، ص420.</ref> هرچند زمان این گزارش معین نیست، ولی بنابر دیگر گزارشها در [[بنیامیه|دوره اموی]] (۴۰-۱۳۲ق) مکیان، خانههای خود را به حاجیان اجاره میدادند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص164.</ref> جز آنکه، عمر بن عبدالعزیز (حک ۹۹-۱۰۱ق) دستور داد از اجاره دادن خانههای مکه جلوگیری گردد، البته در زمان وی نیز اجاره پنهانی در مکه گزارش شده است.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص163.</ref> | بر پایه گزارشها، در عصر خلفای چهارگانه، خانههای مکه در نداشت و حاجیان آزادنه بدان رفت و آمد، داشتند.<ref name=":1">الکافی، ج4، ص243ـ244؛ تهذیب، ج5، ص420.</ref> [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم در حکومت خود، از در گذاشتن برای خانههای مکه منع کرد<ref name=":2">اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص251.</ref> و بستن در خانهها را مانعی برای اسکان حج و عمره گزاران میدانست.<ref name=":3">اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص265.</ref> [[امام علی(ع)]] نیز در سال ۳۹ق. طی فرمانی به حاکم خود در مکه، ضمن سفارشاتی در مورد حج و حاجیان و تأمین مسکن آنها، دستور میدهد اهل مکه را از اجاره دادن خانه به حاجیان منع کنند.<ref name=":4">نهج البلاغه، نامه 67؛ تفسیر شاهی، ج1، ص418.</ref> از [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] به عنوان نخستین کسی که بر در خانه خود قفل زد، یاد شده است.<ref>الکافی، ج4، ص243 - 244، ح 1؛ تهذیب، ج5، ص420.</ref> هرچند زمان این گزارش معین نیست، ولی بنابر دیگر گزارشها در [[بنیامیه|دوره اموی]] (۴۰-۱۳۲ق) مکیان، خانههای خود را به حاجیان اجاره میدادند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص164.</ref> جز آنکه، عمر بن عبدالعزیز (حک ۹۹-۱۰۱ق) دستور داد از اجاره دادن خانههای مکه جلوگیری گردد، البته در زمان وی نیز اجاره پنهانی در مکه گزارش شده است.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص163.</ref> | ||
| خط ۳۷: | خط ۴۳: | ||
اسکان حاجیان پس از تسلط [[آل سعود]] بر [[حرمین]] در سال ۱۳۴۳ق. مانند گذشته، در بیشتر موارد بر عهده [[مطوف|مطوّفان]] بود. نخستین پادشاه سعودی، ملک عبدالعزیز، طی حکمی در همان سال این افراد را در کارهای خود ابقاء کرد. طی قوانینی در سالهای ۱۳۴۵ق، ۱۳۵۵ق، ۱۳۶۵ق و ۱۳۶۷ق. یکی از وظایف رسمی مطوفان آمادهسازی مسکن مناسب حجگزاران ذکر شد.<ref>- http://www.eumra.net قبول یا حج.</ref> در این دوره نیز، مطوفان با وساطت بین حجگزاران و مالکان خانههای مسکونی، اسکان حاجیان را آسان میکردند.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص213.</ref> طی حکمی در سال ۱۴۱۰ق. حاجیان و بعثههای حج در انتخاب مسکن کاملاً استقلال یافته و برای عقد قرارداد اجاره با مالکان مسکن، نیاز به هیچ واسطه ای نبود و مؤسسه مطوّفین نظارت بر این امور را بر عهده داشتند.<ref>نک: دراسة خصائص المسکن الملائم، ص6.</ref> | اسکان حاجیان پس از تسلط [[آل سعود]] بر [[حرمین]] در سال ۱۳۴۳ق. مانند گذشته، در بیشتر موارد بر عهده [[مطوف|مطوّفان]] بود. نخستین پادشاه سعودی، ملک عبدالعزیز، طی حکمی در همان سال این افراد را در کارهای خود ابقاء کرد. طی قوانینی در سالهای ۱۳۴۵ق، ۱۳۵۵ق، ۱۳۶۵ق و ۱۳۶۷ق. یکی از وظایف رسمی مطوفان آمادهسازی مسکن مناسب حجگزاران ذکر شد.<ref>- http://www.eumra.net قبول یا حج.</ref> در این دوره نیز، مطوفان با وساطت بین حجگزاران و مالکان خانههای مسکونی، اسکان حاجیان را آسان میکردند.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص213.</ref> طی حکمی در سال ۱۴۱۰ق. حاجیان و بعثههای حج در انتخاب مسکن کاملاً استقلال یافته و برای عقد قرارداد اجاره با مالکان مسکن، نیاز به هیچ واسطه ای نبود و مؤسسه مطوّفین نظارت بر این امور را بر عهده داشتند.<ref>نک: دراسة خصائص المسکن الملائم، ص6.</ref> | ||
در دوره سعودی افزون بر تغییرات قوانین و نظام حاکم بر اسکان حاجیان، تغییرات فراوانی نیز در ساختمانهای مسکونی انجام شد. گرچه نبود هتل و مسافرخانهها در برخی سفرنامههای اوایل دوره سعودی منعکس شده؛<ref>رحلة الحجاز، ص27.</ref> ولی از سال ۱۳۵۵ق. ساخت هتل و اقامتگاههای امروزی در [[مکه]] آغاز شد. هتل مصر در محله اجیاد، نخستین هتل مکه بود که از سوی وزارت دارائی [[عربستان]] در آن سال ساخته شد و طی مدت کوتاهی هفت هتل دیگر به نامهای هتل تیسیر، سلام، شبرا، الحرم، أم القری، عرفات و مکه بالاس{{یادداشت|قصر.}} ساخته شد. به گزارش کردی (۱۴۰۰ق)، شمار هتلها به سرعت فزونی یافته و نه تنها در مکه بلکه در [[مدینه]]، [[جده]] و سراسر [[حجاز]]، هتلهای پُرشماری ساخته شد.<ref>التاریخ القویم، ج1، ص213 - 214</ref> در کنار هتلهای عمومی، مهمانسراهای مجللی نیز برای شخصیتها و مهمانان حکومتی ساخته شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص215</ref> | در دوره سعودی افزون بر تغییرات قوانین و نظام حاکم بر اسکان حاجیان، تغییرات فراوانی نیز در ساختمانهای مسکونی انجام شد. گرچه نبود هتل و مسافرخانهها در برخی سفرنامههای اوایل دوره سعودی منعکس شده؛<ref>رحلة الحجاز، ص27.</ref> ولی از سال ۱۳۵۵ق. ساخت هتل و اقامتگاههای امروزی در [[مکه]] آغاز شد. هتل مصر در محله اجیاد، نخستین هتل مکه بود که از سوی وزارت دارائی [[عربستان]] در آن سال ساخته شد و طی مدت کوتاهی هفت هتل دیگر به نامهای هتل تیسیر، سلام، شبرا، الحرم، أم القری، عرفات و مکه بالاس{{یادداشت|قصر.}} ساخته شد. به گزارش محمدطاهر کردی (۱۴۰۰ق)، شمار هتلها به سرعت فزونی یافته و نه تنها در مکه بلکه در [[مدینه]]، [[جده]] و سراسر [[حجاز]]، هتلهای پُرشماری ساخته شد.<ref>التاریخ القویم، ج1، ص213 - 214</ref> در کنار هتلهای عمومی، مهمانسراهای مجللی نیز برای شخصیتها و مهمانان حکومتی ساخته شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص215</ref> | ||
همچنین دولت عربستان مطالعات و بررسیهای متعددی در زمینه اسکان حجگزاران انجام داده است؛ از جمله تحقیقات دانشکده حج، وابسته به وزارت آموزش عالی عربستان که فهرست آنها در سایت این مرکز<ref>http://uqu.edu.sa/hajj/researchDB.php.htm</ref> در دسترس است. | همچنین دولت عربستان مطالعات و بررسیهای متعددی در زمینه اسکان حجگزاران انجام داده است؛ از جمله تحقیقات دانشکده حج، وابسته به وزارت آموزش عالی عربستان که فهرست آنها در سایت این مرکز<ref>http://uqu.edu.sa/hajj/researchDB.php.htm</ref> در دسترس است. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۷: | ||
قرآن،{{یادداشت|{{قلم رنگ|سبز|﴿سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ ﴾}} | قرآن،{{یادداشت|{{قلم رنگ|سبز|﴿سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ ﴾}} | ||
مسجدالحرام... را براى همه مردم چه مقيم و حاضر و چه مسافر، يكسان قرار دادهايم.}}<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۵؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۳۵.</ref> همگان را در برخورداری از [[مسجدالحرام]] مساوی دانسته است و منابع فقهی و تفسیری به مناسبت این آیه، درباره این که آیا جایز است [[خانههای حرم|خانههای مکه]] را اجاره داد، مباحث مفصلی دارند. در روایاتی منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] از اجاره خانههای مکه نهی شده است.<ref name=":0" /> او پس از فتح [[مکه]] از گذاشتن در برای خانههای مکه، نهی کرد.<ref>نک: مأساه الزهراء، ج2، ص313-319.</ref> بر پایه گزارشها، در عصر خلفای چهارگانه، خانههای مکه در نداشت و حاجیان آزادنه به آن رفت و آمد داشتند.<ref name=":1" /> [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم در حکومت خود، در | مسجدالحرام... را براى همه مردم چه مقيم و حاضر و چه مسافر، يكسان قرار دادهايم.}}<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۵؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۳۵.</ref> همگان را در برخورداری از [[مسجدالحرام]] مساوی دانسته است و منابع فقهی و تفسیری به مناسبت این آیه، درباره این که آیا جایز است [[خانههای حرم|خانههای مکه]] را اجاره داد، مباحث مفصلی دارند. در روایاتی منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] از اجاره خانههای مکه نهی شده است.<ref name=":0" /> او پس از فتح [[مکه]] از گذاشتن در برای خانههای مکه، نهی کرد.<ref>نک: مأساه الزهراء، ج2، ص313-319.</ref> بر پایه گزارشها، در عصر خلفای چهارگانه، خانههای مکه در نداشت و حاجیان آزادنه به آن رفت و آمد داشتند.<ref name=":1" /> [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم در حکومت خود، گذاشتن در برای خانههای مکه را منع کرد<ref name=":2" /> و بستن در خانهها را مانعی برای اسکان حجگزاران میدانست.<ref name=":3" /> [[امام علی(ع)]] نیز در سال ۳۹ق. طی فرمانی به حاکم خود در مکه، ضمن سفارشاتی در مورد حج و حاجیان و تأمین مسکن آنها، دستور داد اهل مکه را از اجاره دادن خانه به حاجیان منع کنند.<ref name=":4" /> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۶: | ||
{{حج و عمره}} | {{حج و عمره}} | ||
[[رده: | [[رده:اسکان در حج]] | ||