حج انبیا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363  }}
'''حج انبیا'''، گزارش روایت‌های اسلامی از [[حج|حج‌گزاری]] پیامبران از [[حضرت آدم(ع)]] تا [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] است. بر پایه برخی روایات، همه پیامبران [[حج]] گزارده‌اند و به حج‌گزاری برخی از آنها به صورت خاص تصریح شده است. بنابر روایات اسلامی نخستین بار حضرت آدم [[کعبه]] را ساخت و به کمک [[جبرئیل]] حج‌گزارد و پیامبران پس از او حج می‌گزاردند. با طوفان [[نوح]] کعبه از میان رفت، اما پیامبران بعد از نوح بدون دانستن جای دقیق کعبه حج‌گزاری می‌کردند تا اینکه حضرت [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم]] کعبه را دوباره ساخت. [[حضرت موسی|موسی]]، [[حضرت عیسی|عیسی]]، [[حضرت سلیمان|سلیمان]]، [[حضرت داود|داود]]، [[خضر]]، [[حضرت یونس|یونس]] و [[حضرت الیاس(ع)|الیاس]] از جمله پیامبرانی هستند که در روایت‌های اسلامی از حضور آنان در [[مکه]] برای حج‌گزاری یاد شده است.


حج انبياء، گزارش حج پيامبران در روايات
==جایگاه در روایات==
حج گزاردن پیامبران در روایات پرشماری در منابع اسلامی مطرح شده است؛ در برخی کتاب‌های جامع روایی، بابی با عنوان «حج الانبیاء» این روایات را گرد آورده است.<ref>الکافی، ج4، ص212؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص229؛ بحار الانوار، ج96، ص28.</ref> شماری از این روایات<ref>تفسیر عیاشی، ج 1، ص60، 186.</ref> در ذیل آیه‌ای آمده که [[کعبه]] را نخستین خانه در روی زمین معرفی کرده{{یادداشت|{{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ}}
يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در [[مكه]] است.}}<ref>آل عمران(۳)، آیه 96.</ref> و شماری دیگر، ذیل آیه‌‌ای که کعبه را {{آیه|الْبَيْتِ الْعَتِيقِ
}}{{یادداشت|خانه کهن.}}<ref>سوره حج (۲۲)، آیه ۳۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۳۶.</ref> دانسته است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص399؛ الخلاف، ج6، ص58.</ref> همچنین برخی روایات در ذیل آیه {{آیه|وَلِکلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنَا مَنسَکا
}}،{{یادداشت|{{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ}}
يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در [[مكه]] است.}} [[مناسک حج]] را یکی از مناسک واجب برای همه امت‌ها شمرده‌اند.<ref>مجمع البیان، ج 7، ص134؛ تفسیر قرطبی، ج12، ص58.</ref>


حج گزاردن پيامبران الهي در روايات پرشماري مطرح شده است؛ در برخي جوامع روايي بابي با عنوان «حج الانبياء» اين روايات را گرد آورده است<ref>الکافي، ج4، ص212؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص229؛ بحار الانوار، ج96، ص28.</ref>شماري از اين روايات در ذيل آياتي آمده که کعبه را نخستين خانه در روي زمين معرفي کرده «إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ» (آل عمران /3، 96)<ref>تفسير عياشي، ج 1، ص60، 186.</ref> و آن را «بيت العقيق» دانسته است<ref>علل الشرائع، ج2، ص399؛ الخلاف، ج6، ص58.</ref> (حج /22، 34) همچنين برخي روايات در ذيل آيه «وَلِکلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَکا» مناسک حج را از جمله مناسک واجب براي همه امت‌ها شمرده‌اند.<ref>مجمع البيان، ج 7، ص134؛ تفسير قرطبي، ج12، ص58.</ref> برپايه روايات قدمت آئين حج حتي به پيش از خلقت آدم بازمي‌گردد و نخستين حج‌گزاران فرشتگان در آسمان چهارم بوده‌اند.<ref>علل الشرائع، ج2، ص595؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص18؛ وسائل الشيعه، ج11، ص129.</ref>
==روایت‌ها درباره حج انبیاء==
پس از اينکه حضرت آدم به زمين انتقال يافت، وي به فرمان خداوند مأمور بناي کعبه و برگزاري مراسم حج گرديد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص34-36؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص235؛ وسائل الشيعه، ج13، ص332.</ref> دربارة حج آدم(ع) روايت شده که پس از خروج از بهشت وي بر کوه صفا فرود آمد سپس جبرئيل مناسک حج را به او آموخت و آدم همة اعمال حج از جمله طواف، رمي جمرات، قرباني، حلق، سعي و طواف نساء را بجا آورد.<ref>الکافي، ج4، ص190-191؛ علل الشرائع، ج2، ص400.</ref> برخي روايات از 700 حج و 300 عمرة آدم با پاي پياده گزارش کرده‌اند.<ref>من لايحضره الفقيه، ج2، ص229.</ref> پس از آدم شيث فرزند او کعبه را بازسازي و حج عمره بجاي آورد.<ref>تاريخ الطبري، ج1، ص162؛ عمدة القاري، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> مراسم حج‌گزاري پس از آدم(ع) در ميان فرزندانش تداوم يافت<ref>تاريخ الطبري، ج1، ص162؛ عمدة القاري، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> و پيامبران پس از وي به برگزار نمودن حج اهتمام ويژه‌اي داشتند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص51، 68 – 69، 72-74؛ تفسير قرطبي، ج2، ص130؛ سبل الهدي، ج1، ص210.</ref>


نوح(ع) نيز پيش از سيل، حج انجام داد<ref>مستدرک الوسائل، ج8، ص9؛ اخبار مکه، ج1، ص72.</ref> و درجريان طوفان کشتي ماموريت يافت تا سرنشينانش را گرد خانه کعبه طواف داده و به منا ببرد. اين کشتي در بازگشت دوباره بر گرد کعبه طواف نمود و سرنشينان کشتي سوار بر آن سعي ميان صفا و مروه انجام دادند.<ref>الکافي، ج4، ص212- 213؛ تفسير عياشي، ج2، ص149؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص230.</ref>
===حضرت آدم و شیث===
بنابر روایات، پس از اینکه [[حضرت آدم(ع)]] به زمین انتقال یافت، به فرمان خداوند مأمور ساختن [[کعبه]] و برگزاری مراسم [[حج إفراد|حج]] گردید.<ref>اخبار مکه، ج1، ص34-36؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص332.</ref> درباره حج حضرت آدم(ع) روایت شده که پس از خروج از بهشت، بر کوه [[صفا و مروه|صفا]] فرود آمد، سپس [[جبرئیل]]، [[مناسک حج]] را به او آموخت و آدم همه اعمال حج از جمله طواف، [[رمی جمره|رمی جمرات]]، [[قربانی]]، [[حلق]]، [[سعی]] و [[طواف نساء]] را بجا آورد.<ref>الکافی، ج4، ص190-191؛ علل الشرائع، ج2، ص400.</ref> برخی روایات، از ۷۰۰ حج و ۳۰۰ عمره آدم با پای پیاده گزارش کرده‌اند.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص229.</ref> پس از آدم(ع)، [[حضرت شیث(ع)]] فرزند او، کعبه را بازسازی و حج [[عمره]] بجای آورد.<ref>تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> مراسم حج‌گزاری پس از آدم در میان فرزندانش ادامه یافت<ref>تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> و پیامبران پس از وی به برگزار نمودن حج اهتمام ویژه‌ای داشتند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص51، 68 – 69، 72-74؛ تفسیر قرطبی، ج2، ص130؛ سبل الهدی، ج1، ص210.</ref>


براساس برخي گزارش‌ها در طوفان نوح(ع) کعبه ناپديد شد. پيامبران الهي بدون آنکه مکان دقيق کعبه را بدانند حج بجا مي‌آوردند<ref>اخبار مکه، ج 1، ص38؛ التبيان، ج1، ص463؛ مجمع الزوائد، ج3، ص288.</ref> تا زماني‌ که ابراهيم(ع) مأمور به بازسازي کعبه و احياي آئين حج گرديد. (حج/22، 26، بقره/2، 127 -128)پس از پايان بازسازي کعبه آن‌ حضرت از خدا خواست که مناسک (اعمال، جايگاه) حج را به وي نشان دهد: «وَأَرِنَا مَنَاسِکنَا» (بقره/2، 128) که جبرئيل نزد ايشان آمد و مناسک حج را يک به يک به او آموخت<ref>الکافي، ج4، ص205؛ سنن الکبري، ج5، ص145.</ref> و پس از فرمان فراخواني انسان‌ها به انجام حج (حج/ 22، 27) ابراهيم بر مکان بلندي (کوه ابوقبيس، يا سنگي که بعد به مقام ابراهيم معروف شد) ايستاد و با صداي بلند مردم را به حج فراخواند<ref>مجمع البيان، ج7، ص128- 129؛ تفسير ابن ابي حاتم، ج8، ص2487.</ref> و خود و پسرش اسماعيل و گروهي از جرهميان حج بجاي آوردند.<ref>اخبار مکه، ج 1، ص66- 72؛ تاريخ الطبري، ج1، ص260-262؛ وسائل الشيعه، ج11، ص8.</ref> پس از آن حج به عنوان سنتي مقدس با اعمالي مخصوص از سوي ديگر پيامبران الهي و پيروان آن‌ها تداوم يافت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص68؛ در راه‌بر پائي حج ابراهيمي، ص200.</ref>
===حضرت نوح===
[[حضرت نوح(ع)]] پیش از سیل، حج انجام داد<ref>مستدرک الوسائل، ج8، ص9؛ اخبار مکه، ج1، ص72.</ref> و در جریان طوفان، مأموریت یافت تا سرنشینانش را گرد کعبه طواف داده و به [[منا]] ببرد. این کشتی در بازگشت، دوباره بر گرد کعبه طواف کرد و سرنشینان کشتی‌سوار بر آن [[سعی]] میان [[صفا و مروه]] انجام دادند.<ref>الکافی، ج4، ص212- 213؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص149؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص230.</ref>


براساس برخي گزارش‌ها همة انبياء به جز هود و صالح(ع) که به خاطر اشتغال به تبليغ موفق به حج‌گزاري نشدند. بقية آن‌ها حج بجا آوردند.<ref>سيره ابن اسحاق، ج2، ص73؛ السنن الکبري، ج5، ص177؛ السيرة النبويه، اسماعيل بن عمر بن کثير، ج1، ص272.</ref> ولي اين ديدگاه ضعيف دانسته شده است.<ref>سبل الهدي، ج1، ص210.</ref> افزون بر اين در پاره‌اي روايات بطور صريح از حج‌گزاري هود و صالح ياد شده<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص232؛ البدايه و النهايه، ج1، ص138؛ مجمع الزوائد، ج3، ص220.</ref> حتي گفته شده که آنان در مکه از دنيا رفتند و در جوار خانة خدا دفن شدند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص68. </ref> بنابراين همة پيامبران عليهم السلام حج گزارده‌اند برخي روايات نيز اين ديدگاه را تأييد مي‌کند؛<ref>عيون اخبار الرضا، ج2، ص127؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref> چنانکه امام علي(ع) در سخني کعبه را جايگاه خيل انبياء از آدم تا خاتم و وسيلة آزمايش پيشينيان از آدم تا به آخر دانسته است<ref>نهج البلاغه، خطبه 192.</ref> و در سخني ديگر از فراخواني آدم و فرزندانش بسوي کعبه ياد مي‌کند.<ref>نهج البلاغه، خطبه 192.</ref>
===حضرت ابراهیم و اسماعیل===
بر پایه برخی گزارش‌ها در طوفان حضرت نوح(ع) کعبه ناپدید شد. پیامبران بدون آنکه مکان دقیق کعبه را بدانند حج بجا می‌آوردند<ref>اخبار مکه، ج 1، ص38؛ التبیان، ج1، ص463؛ مجمع الزوائد، ج3، ص288.</ref> تا زمانی که [[حضرت ابراهیم(ع)]] مأمور به بازسازی کعبه و احیای آئین حج شد.<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۶؛ سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۷ -۱۲۸.</ref> پس از پایان بازسازی کعبه، وی از خدا خواست که [[مناسک حج]] را به او نشان دهد.{{یادداشت|{{آیه|وَأَرِنَا مَنَاسِکنَا}}
و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده!}}<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۸؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۰.</ref> جبرئیل نزد وی آمد و مناسک حج را یک به یک به او آموخت<ref>الکافی، ج4، ص205؛ سنن الکبری، ج5، ص145.</ref> و پس از فرمان فراخوانی انسان‌ها به انجام حج،<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۷.</ref> ابراهیم(ع) بر مکان بلندی{{یادداشت|بر [[کوه ابوقُبیس]]، یا سنگی که بعد به [[مقام ابراهیم]] معروف شد.}} ایستاد و با صدای بلند مردم را به حج فراخواند<ref>مجمع البیان، ج7، ص128- 129؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج8، ص2487.</ref> و خود و پسرش [[حضرت اسماعیل(ع)]] و گروهی از [[جرهم|جرهمیان]] حج بجای آوردند.<ref>اخبار مکه، ج 1، ص66- 72؛ تاریخ الطبری، ج1، ص260-262؛ وسائل الشیعه، ج11، ص8.</ref> پس از آن، حج به عنوان سنتی مقدس با اعمالی مخصوص از سوی دیگر پیامبران و پیروان آن‌ها ادامه یافت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص68؛ در راه‌بر پائی حج ابراهیمی، ص200.</ref>


در شماري از روايات نام گروهي از پيامبران حج‌گزار و در مواردي شيوه و تعداد دفعات حج آنان بيان شده است. پس از ابراهيم و اسماعيل ديگر پيامبران حج بجاي آوردند چنانکه در روايتي نقل شده که حضرت موسي(ع) همراه با 70 تن از پيامبران براي انجام حج بر شتري سرخ‌موي پس از گذشتن از منطقة «صفاح الروحا» لبيک‌گويان «لبيک يا کريم لبيک» احرام بست.<ref>الکافي، ج4، ص213-214؛ تفسير عياشي، ج1، ص186؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص234- 235.</ref> در روايتي ابن عباس از پيامبر(ص) نقل کرده است که 70 پيامبر از جمله موسي(ع)به منا آمده و در مسجد خيف نمازگزاردند.<ref>المعجم الکبير، ج11، ص358؛ مجمع الزوائد، ج3، ص221؛ کنز العمال، ج12، ص228.</ref>  
===حضرت موسی===
پس از حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع)، دیگر پیامبران حج بجای آوردند چنان‌که در روایتی نقل شده که [[حضرت موسی(ع)]] همراه با ۷۰ تن از پیامبران برای انجام حج بر شتری سرخ‌موی پس از گذشتن از منطقه «صفاح الروحا» [[تلبیه|لبیک‌گویان]] با ذکر «لَبَّيْكَ يَا كَرِيم‏ُ لَبَّيْك‏» [[احرام]] بست.<ref>الکافی، ج4، ص213-214؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص186؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235.</ref> در روایتی، [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] از [[حضرت محمد(ص)]] نقل کرده است که ۷۰ پیامبر از جمله موسی(ع) به [[منا]] آمده و در [[مسجد خیف]] نمازگزاردند.<ref>المعجم الکبیر، ج11، ص358؛ مجمع الزوائد، ج3، ص221؛ کنز العمال، ج12، ص228.</ref>


حضرت عيسي(ع) نيز حج يا عمره را با گفتن لبيک عبدک و ابن امتک لبيک آغاز کرد<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج2، ص240؛ علل الشرائع، ج2، ص419.</ref> داود(ع) نيز در عرفات هنگامي که موج عظيم حج‌گزاران را ديد دست بدعا برداشت.<ref>الکافي، ج4، ص214؛ الوافي، ج12، ص162-163.</ref> سليمان(ع) هم همراه انس و جن و پرندگان حج گزارد و کعبه را با پارچة مصري پوشاند.<ref>الکافي، ج4، ص213؛ الوافي، ج12، ص162-163.</ref> برابر رواياتي يونس(ع) با سر دادن تلبية «لبيک کشاف الکرب العظيم لبيک»، خضر و الياس با حضور هر ساله در موسم مقرر حج انجام مي‌دهند.<ref>من لايحضره الفقيه، ج2، ص234- 235؛ کمال الدين، ص390- 391؛ بحار الانوار، ج14، ص387، ج96، ص185.</ref> با ظهور اسلام که آئين حج به عنوان يکي از فرائض ديني مسلمانان تشريع گرديد پيامبر(ص) آئين حج‌گزاري را بجا آوردند.
===دیگر پیامبران===
بنابر برخی روایت‌ها، [[حضرت عیسی(ع)]]، حج یا عمره را با گفتن «لَبَّيْكَ عَبْدُكَ ابْنُ أَمَتِكَ لَبَّيْكَ» آغاز کرد<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج2، ص240؛ علل الشرائع، ج2، ص419.</ref> [[حضرت داود(ع)]] نیز در [[عرفات]] هنگامی که موج عظیم حج‌گزاران را دید دست بدعا برداشت.<ref>الکافی، ج4، ص214؛ الوافی، ج12، ص162-163.</ref> [[حضرت سلیمان(ع)]] هم همراه انسان‌ها، جن‌ها و پرندگان حج گزارد و کعبه را با پارچه [[مصر|مصری]] پوشاند.<ref>الکافی، ج4، ص213؛ الوافی، ج12، ص162-163.</ref> برابر روایاتی، [[حضرت یونس(ع)]] با سر دادن [[تلبیه]] «لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظیمِ لَبَّيْك‏»، و [[حضرت خضر(ع)]] و [[حضرت الیاس(ع)|الیاس(ع)]] با حضور هر ساله در موسم مقرر، حج انجام می‌دهند.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235؛ کمال الدین، ص390- 391؛ بحار الانوار، ج14، ص387، ج96، ص185.</ref> در پاره‌ای از روایات از حج‌گزاری [[حضرت هود(ع)]] و [[حضرت صالح(ع)|صالح(ع)]] نیز یاد شده است.<ref name=":0" />


برپاية برخي روايات پيامبر گرامي اسلام 20 حج و سه عمرة مفرده که همة آن‌ها در ماه ذي قعده واقع شد برگزار نمود.<ref>الکافي، ج4، ص251-252؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص238؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص443.</ref> تنها حج رسول خدا پس از هجرت، در سال دهم هجري به همراهي 000/100 تن از مسلمانان انجام گرفت در اين حج عظمت، خلوص و آثار توحيدي مناسک حج به نمايش گذاشته شد و در تاريخ بنام «حجة الوداع» ثبت گرديد<ref>المجموع، ج7، ص104؛ الغدير، ج1، ص266.</ref> ( حجة الوداع)
===حضرت محمد(ص)===
با ظهور [[اسلام]] که آئین حج به عنوان یکی از واجبات دینی مسلمانان تشریع شد، [[حضرت محمد(ص)]] آئین حج‌گزاری را بجا آورد. برپایه برخی روایات، حضرت محمد(ص) ۲۰ حج و سه [[عمره]] مفرده که همه آن‌ها در ماه [[ذی قعده]] واقع شد برگزار نمود.<ref>الکافی، ج4، ص251-252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص443.</ref> تنها حج وی پس از هجرت، در سال دهم هجری به همراهی صد هزار تن از مسلمانان انجام شد و بنام [[حجة الوداع]] مشهور گردید.<ref>المجموع، ج7، ص104؛ الغدیر، ج1، ص266.</ref>


براساس روايتي از حضرت رضا(ع) زمان حج‌گزاري همه پيامبران از جمله آدم، نوح، ابراهيم، موسي، عيسي و محمد(ص) دهه ذي حجه بوده و تا قيامت اينگونه ادامه خواهد داشت.<ref>عيون اخبار الرضا، ج2، ص127؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>دربارة شيوة حج‌گزاري پيامبران حداقل تا ابراهيم اطلاع چنداني در دست نيست، به همين دليل مبهم و مجمل است ولي از زمان ابراهيم تا ظهور اسلام حج با همين شکل و گونة کنوني آن انجام مي‌شده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص68- 72.</ref>
=== مسیر حج انبیاء ===
حضرت محمد(ص) جز برای نماز و استراحت بین راه توقف نمی‌کرد. او فاصله میان [[مدینه]] و [[مکه]] را از راهی پیمود که با مسیر امروزی و مسیری که در زمان سمهودی (سده دهم) استفاده می‌شده، متفاوت بود. این مسیر را، راه حج انبیاء خوانده‌اند.<ref>بهجة النفوس و الأسرار، ج‏1، ص 627؛ تاریخ المدینة، نهروانی، ص 152، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، ج‏3، ص 159.</ref> روایاتی که از حضرت محمد(ص) درباره حج پیامبران الهی در این مسیر آمده، می‌تواند دلیل این نامگذاری باشد.
==حج همه انبیا در روایات بدون ذکر نام==
برخی از روایات از حج پیامبران، بدون ذکر نام آنها خبر داده‌اند. بر پایه برخی گزارش‌ها، همه انبیاء به جز [[حضرت هود(ع)]] و [[حضرت صالح(ع)|صالح(ع)]] که به خاطر اشتغال به تبلیغ موفق به حج‌گزاری نشدند. بقیه آن‌ها حج بجا آوردند.<ref>سیره ابن اسحاق، ج2، ص73؛ السنن الکبری، ج5، ص177؛ السیره النبویه، اسماعیل بن عمر بن کثیر، ج1، ص272.</ref> ولی این دیدگاه ضعیف دانسته شده است.<ref>سبل الهدی، ج1، ص210.</ref> افزون بر این، در پاره‌ای روایات بطور صریح از حج‌گزاری حضرت هود(ع) و صالح(ع) یاد شده<ref name=":0">مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص232؛ البدایه و النهایه، ج1، ص138؛ مجمع الزوائد، ج3، ص220.</ref> حتی گفته شده که آنان در [[مکه]] از دنیا رفتند و در جوار [[کعبه]] دفن شدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=68 اخبار مکه، ج1، ص68.] </ref> از این رو، همه پیامبران حج گزارده‌اند. برخی روایات نقل شده از امامان شیعه نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند؛<ref>عیون اخبار الرضا، ج2، ص127؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref> چنان‌که [[امام علی(ع)]] در سخنی کعبه را جایگاه خیل انبیاء از [[حضرت آدم(ع)|آدم]] تا خاتم دانسته است.<ref>نهج البلاغه، خطبه 192.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۲۴: خط ۳۸:


==منابع==
==منابع==
 
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = hzrc.ac.ir/post/22173/حج-انبيا
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22173/حج-انبيا
  | عنوان = حج انبیا
  | عنوان = حج انبیا
  | نویسنده = محمود گودرزی  
  | نویسنده = محمود گودرزی
}}
}}
* اخبار مکه و ما جاء فيها من الآثار، محمد بن عبدالله الازرقي( -248ق.)، به کوشش رشدي الصالح ملحس، بيروت، دارالاندلس، 1416ق.
*'''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، محمد بن عبدالله الازرقی(م.۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ق.
* بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، محمد باقر المجلسي (1037-1110ق.)، تصحيح محمد باقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمد مهدي موسوي خرسان، بيروت، داراحياء التراث العربي و موسسه الوفاء، 1403ق.
*'''بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار'''، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، داراحیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* البدايه و النهايه في التاريخ، اسماعيل بن عمر بن کثير (700-774ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1408ق.
*'''البدایه و النهایه فی التاریخ'''، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* تاريخ الطبري (تاريخ الامم و الملوک)، محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دار احياء التراث العربي.
*'''البدایه و النهایه فی التاریخ، بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار'''، مرجانی، عبدالله بن عبدالملک، دارالغرب الاسلامی - بیروت، ۲۰۰۲ م.
* التبيان في تفسير القرآن، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش احمد حبيب قصير عاملي، بيروت، دار ‌‌احياء ‌‌التراث ‌‌العربي، 1963م.
*'''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* تفسير ابن ابي حاتم (تفسير القرآن العظيم)، عبدالرحمن بن محمد ابن ابي حاتم ( -327ق.)، تحقيق محمد الطبيب، بيروت، دارالفکر.
*'''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م.
* تفسير العياشي، محمد بن مسعود العياشي ( -320ق.)، تحقيق سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، مکتبه العلميه الاسلاميه، 1380ق.
*'''تفسیر ابن ابی حاتم (تفسیر القرآن العظیم)'''، عبدالرحمن بن محمد ابن ابی حاتم (م.۳۲۷ق)، تحقیق محمد الطبیب، بیروت، دارالفکر.
* تفسير قرطبي (جامع الاحکام القرآن و ال‍م‍ب‍ي‍ن‌ ل‍م‍ا ت‍ض‍م‍ن‌ م‍ن‌ ال‍س‍ن‍ه‌ و اي‌ ال‍ف‍رق‍ان‌)، محمد بن احمد القرطبي ( -671ق.)، تهران، ناصر خسرو،1364ش.  
*'''تفسیر العیاشی'''، محمد بن مسعود العیاشی (م.۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
*  
*'''تفسیر قرطبی (جامع الاحکام القرآن و ال‍م‍ب‍ی‍ن ل‍م‍ا ت‍ض‍م‍ن م‍ن ال‍س‍ن‍ه و ای ال‍ف‍رق‍ان)'''، محمد بن احمد القرطبی (م.۶۷۱ق)، تهران، ناصر خسرو،۱۳۶۴ش.
* تهذيب الاحکام في شرح المقنعه للشيخ المفيد، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش سيد حسن موسوي خرسان و علي آخوندي، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1365ش.
*
* جامع احاديث الشيعه، محمد حسين طباطبايي بروجردي ( -1383ق.)، قم، المطبعة العلميه، 1399ق.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
* الخلاف في الاحکام، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1407ق.
* در راه برپايي حج ابراهيمي، عباسعلي عميد زنجاني، تهران، انتشارات مشعر.
* سبل الهدي و الرشاد في سيره خير العباد، محمد بن يوسف الشمس الشامي ( -942ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دارالکتب العلميه، 1414ق.
* السنن الکبري، احمد بن الحسين البيهقي (384-458ق.)، بيروت، دارالفکر، 1416ق.
* سيرة ابن اسحاق، محمد بن اسحاق المطلبي ( -151ق.)، محمد حميد الله، معهد الدراسات و الابحاث للتعريف.
* السيره النبويه م‍ق‍ت‍ض‍ب‍ا م‍ن‌ ال‍ب‍داي‍ه‌ و ال‍ن‍ه‍اي‍ه، اسماعيل بن عمر بن کثير (700-774ق.)، به کوشش مصطفي عبدالواحد، بيروت، دارالمعرفه/ دار احياء التراث العربي، 1396ق.
* علل الشرائع و الاحکام، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، به کوشش سيد محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحيدريه، 1385ق.
* عمدة القاري، محمود بن احمد البدرالعيني ( -855ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي.
* عيون اخبار الرضا، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، تحقيق حسين اعلمي، بيروت، موسسه الاعلمي، 1404ق.
* الغدير، الاميني ( -1392ق.)، بيروت، دارالکتاب العربي، 1397ق.
* کنز العمال في سنن الاقوال و الافعال، المتقي الهندي ( -975ق.)، به کوشش بکري حياني و صفوه السقاء، بيروت، موسسه الرساله، 1409ق.
* الکافي، محمد بن يعقوب کليني ( -329ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1375ش.
* کمال ‌الدين و تمام النعمه، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1405ق.
* مجمع البيان في تفسير القرآن، الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، به کوشش محمد جواد بلاغي (1864-1933م.)، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
* مجمع الزوائد و منبع الفوائد، علي بن ابي‌بکر الهيثمي ( -807ق.)، بيروت، دارالکتاب العربيه، 1408ق.
* المجموع شرح المهذب، يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، بيروت، دارالفکر.
* مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسين نوري ( -1320ق.)، قم، موسسه آل البيت لاحياء التراث، 1408ق.
* مسند الامام احمد بن حنبل، احمد بن حنبل ( -241ق.)، بيروت، دارالصادر، بي تا.
* المعجم الکبير، سليمان بن احمد الطبراني (260-360ق.)، به کوشش حمدي عبدالمجيد السلفي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1405ق.
* من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، تحقيق و تصحيح علي اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چاپ دوم، 1404ق.
* نهج البلاغه، شريف الرضي (م 406ق.)، شرح صبحي صالح، قم، دارالاسوه، 1415ق.
* الوافي، محمد بن شاه مرتضي فيض کاشاني (1006-1091ق.)، تحقيق ضياء الدين حسيني و کمال الدين فقيه ايماني، اصفهان، کتابخانه اميرالمومنين، 1406ق.
* وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه)، محمد بن الحسن الحر العاملي (1033-1104ق.)، به کوشش عبدالرحيم رباني شيرازي، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1403ق.


[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
*'''الخلاف فی الاحکام'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
*'''در راه برپایی حج ابراهیمی'''، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، انتشارات مشعر.
*'''سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد'''، محمد بن یوسف الشمس الشامی (م.۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*'''السنن الکبری'''، احمد بن الحسین البیهقی (۳۸۴-۴۵۸ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
*'''سیرة ابن اسحاق'''، محمد بن اسحاق المطلبی (م.۱۵۱ق)، محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث للتعریف.
*'''السیره النبویه م‍ق‍ت‍ض‍ب‍ا م‍ن ال‍ب‍دای‍ه و ال‍ن‍ه‍ای‍ه'''، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفه/ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۶ق.
*'''علل الشرائع و الاحکام'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
*'''عمدة القاری'''، محمود بن احمد البدرالعینی (م.۸۵۵ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*'''عیون اخبار الرضا'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق حسین اعلمی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۴ق.
*'''الغدیر'''، الامینی (م.۱۳۹۲ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
*'''کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال'''، المتقی الهندی (م.۹۷۵ق)، به کوشش بکری حیانی و صفوه السقاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۹ق.
*'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''کمال الدین و تمام النعمه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.
*'''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش محمد جواد بلاغی (۱۸۶۴-۱۹۳۳م)، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
*'''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م.۸۰۷ق)، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۱۴۰۸ق.
*'''المجموع شرح المهذب'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
*'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، حسین نوری (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
*'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق)، بیروت، دارالصادر، بی تا.
*'''المعجم الکبیر'''، سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰-۳۶۰ق)، به کوشش حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*'''من لایحضره الفقیه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
*'''نهج البلاغه'''، شریف الرضی (م ۴۰۶ق)، شرح صبحی صالح، قم، دارالاسوه، ۱۴۱۵ق.
*'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی (-۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
*'''الوافی'''، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی (۱۰۰۶-۱۰۹۱ق)، تحقیق ضیاء الدین حسینی و کمال الدین فقیه ایمانی، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین، ۱۴۰۶ق.
*'''وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)'''، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
{{پایان}}
{{حج و عمره}}


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:حج‌گزاران]]
[[رده:حج پیامبران]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۸

حج انبیا، گزارش روایت‌های اسلامی از حج‌گزاری پیامبران از حضرت آدم(ع) تا حضرت محمد(ص) است. بر پایه برخی روایات، همه پیامبران حج گزارده‌اند و به حج‌گزاری برخی از آنها به صورت خاص تصریح شده است. بنابر روایات اسلامی نخستین بار حضرت آدم کعبه را ساخت و به کمک جبرئیل حج‌گزارد و پیامبران پس از او حج می‌گزاردند. با طوفان نوح کعبه از میان رفت، اما پیامبران بعد از نوح بدون دانستن جای دقیق کعبه حج‌گزاری می‌کردند تا اینکه حضرت ابراهیم کعبه را دوباره ساخت. موسی، عیسی، سلیمان، داود، خضر، یونس و الیاس از جمله پیامبرانی هستند که در روایت‌های اسلامی از حضور آنان در مکه برای حج‌گزاری یاد شده است.

جایگاه در روایات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حج گزاردن پیامبران در روایات پرشماری در منابع اسلامی مطرح شده است؛ در برخی کتاب‌های جامع روایی، بابی با عنوان «حج الانبیاء» این روایات را گرد آورده است.[۱] شماری از این روایات[۲] در ذیل آیه‌ای آمده که کعبه را نخستین خانه در روی زمین معرفی کرده[یادداشت ۱][۳] و شماری دیگر، ذیل آیه‌‌ای که کعبه را ﴿الْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴾[یادداشت ۲][۴] دانسته است.[۵] همچنین برخی روایات در ذیل آیه ﴿وَلِکلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنَا مَنسَکا ﴾،[یادداشت ۳] مناسک حج را یکی از مناسک واجب برای همه امت‌ها شمرده‌اند.[۶]

روایت‌ها درباره حج انبیاء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حضرت آدم و شیث[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر روایات، پس از اینکه حضرت آدم(ع) به زمین انتقال یافت، به فرمان خداوند مأمور ساختن کعبه و برگزاری مراسم حج گردید.[۷] درباره حج حضرت آدم(ع) روایت شده که پس از خروج از بهشت، بر کوه صفا فرود آمد، سپس جبرئیل، مناسک حج را به او آموخت و آدم همه اعمال حج از جمله طواف، رمی جمرات، قربانی، حلق، سعی و طواف نساء را بجا آورد.[۸] برخی روایات، از ۷۰۰ حج و ۳۰۰ عمره آدم با پای پیاده گزارش کرده‌اند.[۹] پس از آدم(ع)، حضرت شیث(ع) فرزند او، کعبه را بازسازی و حج عمره بجای آورد.[۱۰] مراسم حج‌گزاری پس از آدم در میان فرزندانش ادامه یافت[۱۱] و پیامبران پس از وی به برگزار نمودن حج اهتمام ویژه‌ای داشتند.[۱۲]

حضرت نوح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حضرت نوح(ع) پیش از سیل، حج انجام داد[۱۳] و در جریان طوفان، مأموریت یافت تا سرنشینانش را گرد کعبه طواف داده و به منا ببرد. این کشتی در بازگشت، دوباره بر گرد کعبه طواف کرد و سرنشینان کشتی‌سوار بر آن سعی میان صفا و مروه انجام دادند.[۱۴]

حضرت ابراهیم و اسماعیل[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه برخی گزارش‌ها در طوفان حضرت نوح(ع) کعبه ناپدید شد. پیامبران بدون آنکه مکان دقیق کعبه را بدانند حج بجا می‌آوردند[۱۵] تا زمانی که حضرت ابراهیم(ع) مأمور به بازسازی کعبه و احیای آئین حج شد.[۱۶] پس از پایان بازسازی کعبه، وی از خدا خواست که مناسک حج را به او نشان دهد.[یادداشت ۴][۱۷] جبرئیل نزد وی آمد و مناسک حج را یک به یک به او آموخت[۱۸] و پس از فرمان فراخوانی انسان‌ها به انجام حج،[۱۹] ابراهیم(ع) بر مکان بلندی[یادداشت ۵] ایستاد و با صدای بلند مردم را به حج فراخواند[۲۰] و خود و پسرش حضرت اسماعیل(ع) و گروهی از جرهمیان حج بجای آوردند.[۲۱] پس از آن، حج به عنوان سنتی مقدس با اعمالی مخصوص از سوی دیگر پیامبران و پیروان آن‌ها ادامه یافت.[۲۲]

حضرت موسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع)، دیگر پیامبران حج بجای آوردند چنان‌که در روایتی نقل شده که حضرت موسی(ع) همراه با ۷۰ تن از پیامبران برای انجام حج بر شتری سرخ‌موی پس از گذشتن از منطقه «صفاح الروحا» لبیک‌گویان با ذکر «لَبَّيْكَ يَا كَرِيم‏ُ لَبَّيْك‏» احرام بست.[۲۳] در روایتی، ابن عباس از حضرت محمد(ص) نقل کرده است که ۷۰ پیامبر از جمله موسی(ع) به منا آمده و در مسجد خیف نمازگزاردند.[۲۴]

دیگر پیامبران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر برخی روایت‌ها، حضرت عیسی(ع)، حج یا عمره را با گفتن «لَبَّيْكَ عَبْدُكَ ابْنُ أَمَتِكَ لَبَّيْكَ» آغاز کرد[۲۵] حضرت داود(ع) نیز در عرفات هنگامی که موج عظیم حج‌گزاران را دید دست بدعا برداشت.[۲۶] حضرت سلیمان(ع) هم همراه انسان‌ها، جن‌ها و پرندگان حج گزارد و کعبه را با پارچه مصری پوشاند.[۲۷] برابر روایاتی، حضرت یونس(ع) با سر دادن تلبیه «لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظیمِ لَبَّيْك‏»، و حضرت خضر(ع) و الیاس(ع) با حضور هر ساله در موسم مقرر، حج انجام می‌دهند.[۲۸] در پاره‌ای از روایات از حج‌گزاری حضرت هود(ع) و صالح(ع) نیز یاد شده است.[۲۹]

حضرت محمد(ص)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با ظهور اسلام که آئین حج به عنوان یکی از واجبات دینی مسلمانان تشریع شد، حضرت محمد(ص) آئین حج‌گزاری را بجا آورد. برپایه برخی روایات، حضرت محمد(ص) ۲۰ حج و سه عمره مفرده که همه آن‌ها در ماه ذی قعده واقع شد برگزار نمود.[۳۰] تنها حج وی پس از هجرت، در سال دهم هجری به همراهی صد هزار تن از مسلمانان انجام شد و بنام حجة الوداع مشهور گردید.[۳۱]

مسیر حج انبیاء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حضرت محمد(ص) جز برای نماز و استراحت بین راه توقف نمی‌کرد. او فاصله میان مدینه و مکه را از راهی پیمود که با مسیر امروزی و مسیری که در زمان سمهودی (سده دهم) استفاده می‌شده، متفاوت بود. این مسیر را، راه حج انبیاء خوانده‌اند.[۳۲] روایاتی که از حضرت محمد(ص) درباره حج پیامبران الهی در این مسیر آمده، می‌تواند دلیل این نامگذاری باشد.

حج همه انبیا در روایات بدون ذکر نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از روایات از حج پیامبران، بدون ذکر نام آنها خبر داده‌اند. بر پایه برخی گزارش‌ها، همه انبیاء به جز حضرت هود(ع) و صالح(ع) که به خاطر اشتغال به تبلیغ موفق به حج‌گزاری نشدند. بقیه آن‌ها حج بجا آوردند.[۳۳] ولی این دیدگاه ضعیف دانسته شده است.[۳۴] افزون بر این، در پاره‌ای روایات بطور صریح از حج‌گزاری حضرت هود(ع) و صالح(ع) یاد شده[۲۹] حتی گفته شده که آنان در مکه از دنیا رفتند و در جوار کعبه دفن شدند.[۳۵] از این رو، همه پیامبران حج گزارده‌اند. برخی روایات نقل شده از امامان شیعه نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند؛[۳۶] چنان‌که امام علی(ع) در سخنی کعبه را جایگاه خیل انبیاء از آدم تا خاتم دانسته است.[۳۷]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ الکافی، ج4، ص212؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص229؛ بحار الانوار، ج96، ص28.
  2. ↑ تفسیر عیاشی، ج 1، ص60، 186.
  3. ↑ آل عمران(۳)، آیه 96.
  4. ↑ سوره حج (۲۲)، آیه ۳۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۳۶.
  5. ↑ علل الشرائع، ج2، ص399؛ الخلاف، ج6، ص58.
  6. ↑ مجمع البیان، ج 7، ص134؛ تفسیر قرطبی، ج12، ص58.
  7. ↑ اخبار مکه، ج1، ص34-36؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص332.
  8. ↑ الکافی، ج4، ص190-191؛ علل الشرائع، ج2، ص400.
  9. ↑ من لایحضره الفقیه، ج2، ص229.
  10. ↑ تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.
  11. ↑ تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.
  12. ↑ اخبار مکه، ج1، ص51، 68 – 69، 72-74؛ تفسیر قرطبی، ج2، ص130؛ سبل الهدی، ج1، ص210.
  13. ↑ مستدرک الوسائل، ج8، ص9؛ اخبار مکه، ج1، ص72.
  14. ↑ الکافی، ج4، ص212- 213؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص149؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص230.
  15. ↑ اخبار مکه، ج 1، ص38؛ التبیان، ج1، ص463؛ مجمع الزوائد، ج3، ص288.
  16. ↑ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۶؛ سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۷ -۱۲۸.
  17. ↑ سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۸؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۰.
  18. ↑ الکافی، ج4، ص205؛ سنن الکبری، ج5، ص145.
  19. ↑ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۷.
  20. ↑ مجمع البیان، ج7، ص128- 129؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج8، ص2487.
  21. ↑ اخبار مکه، ج 1، ص66- 72؛ تاریخ الطبری، ج1، ص260-262؛ وسائل الشیعه، ج11، ص8.
  22. ↑ اخبار مکه، ج1، ص68؛ در راه‌بر پائی حج ابراهیمی، ص200.
  23. ↑ الکافی، ج4، ص213-214؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص186؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235.
  24. ↑ المعجم الکبیر، ج11، ص358؛ مجمع الزوائد، ج3، ص221؛ کنز العمال، ج12، ص228.
  25. ↑ مسند الامام احمد بن حنبل، ج2، ص240؛ علل الشرائع، ج2، ص419.
  26. ↑ الکافی، ج4، ص214؛ الوافی، ج12، ص162-163.
  27. ↑ الکافی، ج4، ص213؛ الوافی، ج12، ص162-163.
  28. ↑ من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235؛ کمال الدین، ص390- 391؛ بحار الانوار، ج14، ص387، ج96، ص185.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص232؛ البدایه و النهایه، ج1، ص138؛ مجمع الزوائد، ج3، ص220.
  30. ↑ الکافی، ج4، ص251-252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص443.
  31. ↑ المجموع، ج7، ص104؛ الغدیر، ج1، ص266.
  32. ↑ بهجة النفوس و الأسرار، ج‏1، ص 627؛ تاریخ المدینة، نهروانی، ص 152، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، ج‏3، ص 159.
  33. ↑ سیره ابن اسحاق، ج2، ص73؛ السنن الکبری، ج5، ص177؛ السیره النبویه، اسماعیل بن عمر بن کثیر، ج1، ص272.
  34. ↑ سبل الهدی، ج1، ص210.
  35. ↑ اخبار مکه، ج1، ص68.
  36. ↑ عیون اخبار الرضا، ج2، ص127؛ علل الشرائع، ج1، ص274.
  37. ↑ نهج البلاغه، خطبه 192.
  1. ↑ ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ﴾ يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در مكه است.
  2. ↑ خانه کهن.
  3. ↑ ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ﴾ يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در مكه است.
  4. ↑ ﴿وَأَرِنَا مَنَاسِکنَا﴾ و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده!
  5. ↑ بر کوه ابوقُبیس، یا سنگی که بعد به مقام ابراهیم معروف شد.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل حج انبیا.
  • اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، محمد بن عبدالله الازرقی(م.۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ق.
  • بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، داراحیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  • البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
  • البدایه و النهایه فی التاریخ، بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، مرجانی، عبدالله بن عبدالملک، دارالغرب الاسلامی - بیروت، ۲۰۰۲ م.
  • تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م.
  • تفسیر ابن ابی حاتم (تفسیر القرآن العظیم)، عبدالرحمن بن محمد ابن ابی حاتم (م.۳۲۷ق)، تحقیق محمد الطبیب، بیروت، دارالفکر.
  • تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود العیاشی (م.۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
  • تفسیر قرطبی (جامع الاحکام القرآن و ال‍م‍ب‍ی‍ن ل‍م‍ا ت‍ض‍م‍ن م‍ن ال‍س‍ن‍ه و ای ال‍ف‍رق‍ان)، محمد بن احمد القرطبی (م.۶۷۱ق)، تهران، ناصر خسرو،۱۳۶۴ش.
  • تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • الخلاف فی الاحکام، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
  • در راه برپایی حج ابراهیمی، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، انتشارات مشعر.
  • سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی (م.۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
  • السنن الکبری، احمد بن الحسین البیهقی (۳۸۴-۴۵۸ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
  • سیرة ابن اسحاق، محمد بن اسحاق المطلبی (م.۱۵۱ق)، محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث للتعریف.
  • السیره النبویه م‍ق‍ت‍ض‍ب‍ا م‍ن ال‍ب‍دای‍ه و ال‍ن‍ه‍ای‍ه، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفه/ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۶ق.
  • علل الشرائع و الاحکام، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
  • عمدة القاری، محمود بن احمد البدرالعینی (م.۸۵۵ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق حسین اعلمی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۴ق.
  • الغدیر، الامینی (م.۱۳۹۲ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
  • کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، المتقی الهندی (م.۹۷۵ق)، به کوشش بکری حیانی و صفوه السقاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۹ق.
  • الکافی، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.
  • مجمع البیان فی تفسیر القرآن، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش محمد جواد بلاغی (۱۸۶۴-۱۹۳۳م)، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
  • مجمع الزوائد و منبع الفوائد، علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م.۸۰۷ق)، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۱۴۰۸ق.
  • المجموع شرح المهذب، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
  • مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین نوری (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
  • مسند الامام احمد بن حنبل، احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق)، بیروت، دارالصادر، بی تا.
  • المعجم الکبیر، سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰-۳۶۰ق)، به کوشش حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
  • من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
  • نهج البلاغه، شریف الرضی (م ۴۰۶ق)، شرح صبحی صالح، قم، دارالاسوه، ۱۴۱۵ق.
  • وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی (-۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
  • الوافی، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی (۱۰۰۶-۱۰۹۱ق)، تحقیق ضیاء الدین حسینی و کمال الدین فقیه ایمانی، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین، ۱۴۰۶ق.
  • وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=حج_انبیا&oldid=59063»