صحن: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانوشت) |
جز (حذف از رده:مقاله‌های در دست ویرایش ردهانبوه) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:صحن انقلاب حرم امام رضا(ع).jpg|بندانگشتی|صحن انقلاب اسلامی یا صحن عتیق یا کهنه، قدیمی‌ترین صحن [[حرم امام رضا(ع)]].]] | |||
'''صحن'''، سازه روبازی است که از درِ ورودی بنا آغاز شده و تا بخش اصلی ساختمان ادامه می‌یابد. این فضا، یکی از عناصر مهم معماری اسلامی، در حرم‌ها، مسجدها و مدرسه‌های علمیه شمرده شده، دارای شکل مربع یا مربع‌مستطیل بوده و در بیشتر موارد، وسط آن حوض آبی قرار دارد. | |||
[[ | صحن انقلاب، صحن قدس و صحن آزادى در [[حرم امام رضا(ع)]]، صحن عتيق و صحن اتابكى در [[حرم حضرت معصومه(س)]] نمونه‌هایی از صحن‌ها در حرم‌ها هستند. | ||
==واژه‌شناسی== | |||
صحن، واژه‌ای عربی، به معنای ظرف بزرگ،<ref>كتاب العين، ج3، ص119؛ كتاب الجيم، ج2، ص172؛</ref> زمین هموار<ref name=":0">المحيط في اللغة، ج2، ص461.</ref> و حیاط خانه<ref>المحيط في اللغة، ج2، ص461؛ الصحاح، ج6، ص2151.</ref> است. برخی آن را هر موضع گسترده‌ای معنا کرده‌اند<ref name=":0" /> و ابن فارس، «ص، ح، ن» را اصلی دانسته که بر گستردگی و وسعت در شیء دلالت دارد.<ref>معجم مقاييس اللغه، ج3، ص335.</ref> برای این واژه، در واژه‌نامه‌های فارسی معانی میان سرای، وسط حیات، فضا، میدان، بشقاب یا کاسه بزرگ<ref>فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه صحن؛ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه صحن.</ref> و دیگر معانی<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه صحن.</ref> بیان شده است. برخی نیز، حياط و محوطه وسيع ميان خانه، حرم‌ها و مسجدها، و نیز عرصه، ميدان و فضا را «صحن» دانسته و اصطلاح «در صحنه بودن» را از همين ريشه دانسته‌اند.<ref name=":1" /> | |||
==ویژگی‌ها== | |||
[[پرونده:صحن عتیق حرم حضرت معصومه(س).jpg|بندانگشتی|صحن امام هادی(ع) یا صحن عتیق در [[آستان مقدس حضرت معصومه(س)|حرم حضرت معصومه(س)]].]] | |||
صحن، طرح مربع یا مربع مستطیل داشته و هنگام ورود به آن، بسیاری از عناصر معماری و تزئینات وابسته به معماری، یک‌جا دیده می‌شود. در وسط صحن، حوض قرار دارد که بسته به فضاسازی بنا، به شکل دایره، مربع، مستطیل یا هشت‌گوش ساخته شده است. محل حوض، جایی انتخاب می‌شود که دست‌کم، تصویر بخشی از بنا به ویژه ایوان‌ها و طاق‌نماها که دارای تزئینات هستند، در آب حوض منعکس شود؛ نمونه آن در مسجد امام خمینی اصفهان دیده می‌شود. | |||
در مکان‌های مذهبى مانند حرم‌ها، مسجدها، حسينيه‌ها و مدرسه‌های علميه، بیشتر، از درِ ورودى تا بقعه اصلى و شبستان‌ها، حياط و محوّطه روبازى است كه صحن ناميده شده و از آن براى گردهمایی‌های بزرگ، [[نماز]] جماعت و عزادارى هيئت‌هاى مذهبى استفاده مى‌شود. برخی از حرم‌ها، مثل حرم رضوى، چندين صحن | در برخی مناطق، مانند مسجد عتیق [[شیراز]]، برروی حوض، سکو یا تخت‌گاهی ساخته شده که پایه‌های آن در حوض قرار گرفته است. مردم بالای این سکو که به آن خدای خانه می‌گویند، به خواندن [[قرآن]] می‌پرداختند. در برخی از مسجدها مانند تاریک‌خانه دامغان و بیشتر، در کشورهای اسلامی حوزه مدیترانه، [[هند]] و [[پاکستان]]، اطراف صحن، رواق‌ها قرار گرفته‌اند. | ||
در تحلیل معماری صحن، آن را فضایی آزاد و روحانی برای واردین به مسجد دانسته و آب حوض را مظهر پاکی و حوض را آیینه‌ای کاذب که با موج کوچکی شکسته شده و نمادی از فنای همه چیز، جز ذات خدا است معرفی کرده‌اند. برخی، صحن را که یکی از عناصر برجسته معماری مسجد است، پیروی از نقشه نخستین مسجد جهان، [[مسجدالنبی(ص)]] دانسته‌اند.<ref name=":2">[http://news.masjed.ir/fa/newsagency/29325/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D9%88-%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C انواع مساجد و عناصر معماری مساجد اسلامی]، دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد، پایگاه تخصصی مسجد.</ref> | |||
==در مکان‌های مقدس== | |||
در مکان‌های مذهبى مانند حرم‌ها، مسجدها، حسينيه‌ها و مدرسه‌های علميه، بیشتر، از درِ ورودى تا بقعه اصلى و شبستان‌ها، حياط و محوّطه روبازى است كه صحن ناميده شده و از آن براى گردهمایی‌های بزرگ، [[نماز]] جماعت و عزادارى هيئت‌هاى مذهبى استفاده مى‌شود.<ref name=":1" /> | |||
برخی از حرم‌ها، مثل حرم رضوى، چندين صحن دارد؛ صحن انقلاب، صحن قدس، صحن آزادى، صحن جامع رضوى در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|حرم امام رضا(ع)]]، صحن عتيق و صحن اتابكى در [[حرم حضرت معصومه(س)]] از اين جمله‌اند. در آداب [[زيارت]]، براى ورود به برخی از صحن‌هاى حرم [[امامان(ع)]] دعاهاى خاصى گفته شده است؛ مثل دعا براى ورود به صحن علوى در [[آستان مقدس امام علی(ع)|حرم امام علی(ع)]] و صحن [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]].<ref name=":1">فرهنگامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۲۸.</ref> | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
{{ | * '''فرهنگامه زیارت'''، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره چهاردهم، بهار 1392، ص28. | ||
* '''الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية'''، اسماعيل بن حماد جوهرى، دار العلم للملايين، بيروت، 1376ق. | |||
* '''المحيط فى اللغة'''، اسماعيل بن عباد صاحب، عالم الكتب، بيروت، 1414ق. | |||
* '''كتاب الجيم'''، اسحاق بن مرار شيبانى، الهيئه العامه لشئون المطابع الاميريه، قاهره، 1975م. | |||
* '''كتاب العين'''، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق. | |||
}}'''فرهنگامه زیارت'''، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره چهاردهم، بهار 1392، ص28. | * '''معجم مقاييس اللغة'''، احمد بن فارس، مكتب الاعلام الاسلامي، قم، 1404ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۹
.jpg)
صحن، سازه روبازی است که از درِ ورودی بنا آغاز شده و تا بخش اصلی ساختمان ادامه می‌یابد. این فضا، یکی از عناصر مهم معماری اسلامی، در حرم‌ها، مسجدها و مدرسه‌های علمیه شمرده شده، دارای شکل مربع یا مربع‌مستطیل بوده و در بیشتر موارد، وسط آن حوض آبی قرار دارد.
صحن انقلاب، صحن قدس و صحن آزادى در حرم امام رضا(ع)، صحن عتيق و صحن اتابكى در حرم حضرت معصومه(س) نمونه‌هایی از صحن‌ها در حرم‌ها هستند.
واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صحن، واژه‌ای عربی، به معنای ظرف بزرگ،[۱] زمین هموار[۲] و حیاط خانه[۳] است. برخی آن را هر موضع گسترده‌ای معنا کرده‌اند[۲] و ابن فارس، «ص، ح، ن» را اصلی دانسته که بر گستردگی و وسعت در شیء دلالت دارد.[۴] برای این واژه، در واژه‌نامه‌های فارسی معانی میان سرای، وسط حیات، فضا، میدان، بشقاب یا کاسه بزرگ[۵] و دیگر معانی[۶] بیان شده است. برخی نیز، حياط و محوطه وسيع ميان خانه، حرم‌ها و مسجدها، و نیز عرصه، ميدان و فضا را «صحن» دانسته و اصطلاح «در صحنه بودن» را از همين ريشه دانسته‌اند.[۷]
ویژگی‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
.jpg)
صحن، طرح مربع یا مربع مستطیل داشته و هنگام ورود به آن، بسیاری از عناصر معماری و تزئینات وابسته به معماری، یک‌جا دیده می‌شود. در وسط صحن، حوض قرار دارد که بسته به فضاسازی بنا، به شکل دایره، مربع، مستطیل یا هشت‌گوش ساخته شده است. محل حوض، جایی انتخاب می‌شود که دست‌کم، تصویر بخشی از بنا به ویژه ایوان‌ها و طاق‌نماها که دارای تزئینات هستند، در آب حوض منعکس شود؛ نمونه آن در مسجد امام خمینی اصفهان دیده می‌شود.
در برخی مناطق، مانند مسجد عتیق شیراز، برروی حوض، سکو یا تخت‌گاهی ساخته شده که پایه‌های آن در حوض قرار گرفته است. مردم بالای این سکو که به آن خدای خانه می‌گویند، به خواندن قرآن می‌پرداختند. در برخی از مسجدها مانند تاریک‌خانه دامغان و بیشتر، در کشورهای اسلامی حوزه مدیترانه، هند و پاکستان، اطراف صحن، رواق‌ها قرار گرفته‌اند.
در تحلیل معماری صحن، آن را فضایی آزاد و روحانی برای واردین به مسجد دانسته و آب حوض را مظهر پاکی و حوض را آیینه‌ای کاذب که با موج کوچکی شکسته شده و نمادی از فنای همه چیز، جز ذات خدا است معرفی کرده‌اند. برخی، صحن را که یکی از عناصر برجسته معماری مسجد است، پیروی از نقشه نخستین مسجد جهان، مسجدالنبی(ص) دانسته‌اند.[۸]
در مکان‌های مقدس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در مکان‌های مذهبى مانند حرم‌ها، مسجدها، حسينيه‌ها و مدرسه‌های علميه، بیشتر، از درِ ورودى تا بقعه اصلى و شبستان‌ها، حياط و محوّطه روبازى است كه صحن ناميده شده و از آن براى گردهمایی‌های بزرگ، نماز جماعت و عزادارى هيئت‌هاى مذهبى استفاده مى‌شود.[۷]
برخی از حرم‌ها، مثل حرم رضوى، چندين صحن دارد؛ صحن انقلاب، صحن قدس، صحن آزادى، صحن جامع رضوى در حرم امام رضا(ع)، صحن عتيق و صحن اتابكى در حرم حضرت معصومه(س) از اين جمله‌اند. در آداب زيارت، براى ورود به برخی از صحن‌هاى حرم امامان(ع) دعاهاى خاصى گفته شده است؛ مثل دعا براى ورود به صحن علوى در حرم امام علی(ع) و صحن حرم امام حسین(ع).[۷]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ كتاب العين، ج3، ص119؛ كتاب الجيم، ج2، ص172؛
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ المحيط في اللغة، ج2، ص461.
- ↑ المحيط في اللغة، ج2، ص461؛ الصحاح، ج6، ص2151.
- ↑ معجم مقاييس اللغه، ج3، ص335.
- ↑ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه صحن؛ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه صحن.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه صحن.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ فرهنگامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۲۸.
- ↑ انواع مساجد و عناصر معماری مساجد اسلامی، دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد، پایگاه تخصصی مسجد.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- فرهنگامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره چهاردهم، بهار 1392، ص28.
- الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، دار العلم للملايين، بيروت، 1376ق.
- المحيط فى اللغة، اسماعيل بن عباد صاحب، عالم الكتب، بيروت، 1414ق.
- كتاب الجيم، اسحاق بن مرار شيبانى، الهيئه العامه لشئون المطابع الاميريه، قاهره، 1975م.
- كتاب العين، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق.
- معجم مقاييس اللغة، احمد بن فارس، مكتب الاعلام الاسلامي، قم، 1404ق.