عرب عاربه

عرب عاربه یکی از تقسیمات قوم عرب نزد نسب‌شناسان مسلمان است. این اصطلاح در برابر عرب مستعربه قرار می‌گیرد. عرب عاربه به معنای بخشی از اقوام عربی است که موطن اصلی آن‌ها جنوب جزیرة العرب بوده‌ است. نسب‌شناسان تعدادی از قبایل را جزو قبایل عاربه دانسته‌اند، مانند عاد و ثمود و جرهم اول. برخی برآنند که قحطانی‌ها و عدنانی‌ها (فرزندان اسماعیل) هر دو عرب مستعربه هستند اما برخی قحطانی‌ها را عرب عاربه به حساب آورده‌اند.

تعریف

نسب‌شناسان مسلمان، قوم عرب را به دو دسته تقسیم می‌کنند: عرب عاربه و عرب مستعربه. عرب عاربه عرب‌های اصیل هستند یعنی اقوامی که زبان عربی داشتند اما عرب مستعربه اقوامی هستند که ابتدا عرب نبودند و بعدا عرب شدند. در این کاربرد عاربه به معنای اصیل در عروبیت است.برخی محققان، ریشه این تقسیم‌بندی را منابع یهودی و نویسندگان اهل کتاب دانسته‌اند.

درباره اینکه کدام عرب‌ها عاربه بوده‌اند اختلاف نظر وجود دارد. برخی گفته اند که عرب عاربه عبارتند از اقوامی مانند عاد و ثمود و طسم و جدیس و امیم و عبیل و عمالقه و عبد ضخم و جرهم اولی (اقوامی گاه از آن ها با عنوان بائده یاد می‌شود یعنی عرب‌هایی که از بین رفته‌اند). عرب‌های مستعربه، بنی قحطان و بنی اسماعیل هستند که زبانشان قبل از مهاجرت به جزیرة‌العرب سریانی یا عبرانی بود. قحطانی‌ها عربی را از باقی مانده عرب‌های عاربه که در زمان آن‌ها وجود داشتند یاد گرفتند و بنی اسماعیل عربی را از جرهمیان یاد گرفتند.

گروه دیگری از منابع، عرب عاربه را همان عرب قحطانی و عرب مستعربه را نسل حضرت اسماعیل می‌دانند .در این تعریف مستعربه در واقع عرب حجاز‌ اند که نسل اسماعیل اند. عرب عاربه همان عرب قحطانی یا عرب جنوبی است. نخستین موطن عرب عاربه جنوب عربستان بود. یَعرُب پسر قحطان نخستین کسی است که به زبان عربی سخن گفت و او پدر تمام قبایل عرب جنوبی است. در این برداشت، عرب جنوبی یا عرب قحطانی با عرب عاربه یکی دانسته می‌شود.

منابع

• تاریخ عرب قبل از اسلام، عبدالعزیز سالم، ترجمه باقر صدری نیا، تهران، علمی و فرهنگی، 1383
• نهایة الارب فی انساب العرب، احمد بن علی قلقشندی، بیروت، دار الکتب العلمية، بی‌تا.
• السیره النبویه، اسماعیل ابن کثیر، بیرت، دارالمعرفه، 1971م.
• تاریخ صدر اسلام، غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران، سمت،‌ 1385ش.