|
|
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| مسجدهای مدینه
| | {{جعبه اطلاعات کتاب |
| ==مسجدالنبی== | | | تصویر = رهنمای زوار عتبات جلد کتاب.jpg |
| مسجدالنبی در مرکز شهر مدینه قرار دارد و پس از [[مسجدالحرام]] مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین مسجد نزد مسلمانان است. در گوشه سمت جنوب شرق آن [[قبر پیامبر|مرقد حضرت محمد(ص)]] و [[خانه فاطمه(س)|خانه حضرت زهرا(س)]] قرار گرفته است. این مسجد شامل [[روضه شریفه]]، [[محراب پیامبر]]، [[منبر پیامبر]] و [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های مقدس و تاریخی]] است.
| | | عرض تصویر = |
| | | توضیح تصویر = تصویر جلد کتاب |
| | | نویسنده = سید محمد عادلی |
| | | برگرداننده = |
| | | به کوشش = |
| | | به تصحیح = |
| | | تاریخ نگارش = 1328 شمسی |
| | | ویراستار = |
| | | موضوع = معرفی زیارتگاه‌های عراق |
| | | سبک = راهنمای سفر |
| | | زبان = فارسی |
| | | تعداد جلد = ۱ |
| | | صفحه = 136 |
| | | قطع = رقعی |
| | | ناشر = کتابخانه و چاپخانه مرکزی |
| | | وبسایت ناشر = |
| | | محل انتشارات = |
| | | تاریخ_نشر = |
| | | ترجمه به = |
| | | شمارگان = |
| | | شابک = |
| | | مجموعه = |
| | | نوع رسانه = |
| | | تصویرگر = |
| | | نسخه الکترونیکی = |
| | | رده‌بندی کنگره = |
| | | رده‌بندی دیویی = |
| | | سایر مشخصات = |
| | }} |
| | '''رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق''' کتاب راهنمایی برای سفر به عتبات عالیات عراق است که در سال ۱۳۲۸ شمسی در تهران منتشر شده است. این اثر به تاریخ و جغرافیای عراق پرداخته و جزییات سفر به شهرهای مقدس عراق را برای زائر ایرانی شرح داده است و از راه‌ها، وسایل و نیازمندی‌های سفر به این شهرها سخن گفته است. کتاب همچنین به شرح تاریخ و جغرافیای شهرهای کربلا، نجف، کوفه، کاظمین، سامرا و بغداد پرداخته است. |
| | == نویسنده == |
| | مؤلف کتاب، سید محمد عادلی، دبیر دبیرستان‌های وزارت فرهنگ و مترجم آثاری مانند ''اصول علم سیاست''، ''عراق از قیمومیت تا استقلال'' و ''نهضت‌های سیاسی و اقتصادی در عراق'' بوده است. او در دیباچه اشاره کرده که بیست و پنج سال ساکن عراق بوده است.<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، دیباچه</ref> |
|
| |
|
| پیامبر(ص) در روایتی نماز در این مسجد را برابر با ده‌هزار نماز در مساجد دیگر، غیر از مسجدالحرام، دانسته است.<ref>الکافی، ج4، ص 556</ref> بر اساس روایات شیعه<ref>الکافی، ج4، ص 553-555</ref> و اهل سنت<ref>صحیح مسلم، ج4، ص 123</ref> ایستادن به نماز و عبادت در محدوده [[روضةالنبی|روضه]] ثواب و فضیلت بیشتری دارد.
| | == محتوا == |
| | کتاب در سه بخش اصلی تنظیم شده است: |
|
| |
|
| مسجدالنبی به فرمان پیامبر در ربیع‌الاول سال اول هجری (622ق.) در مساحتی به طول 70 ذراع و عرض 60 ذراع (حدود 35 در 30 متر) ساخته شد و در دوره‌های مختلف تاریخی [[بازسازی مسجدالنبی|بازسازی]] شد و محدوده بنای آن گسترش پیدا کرد. مسجدالنبی در حال حاضر بیش از 98 هزار متر مربع مساحت دارد.<ref>المساجدالاثریه، ص 18-24</ref>
| | ==== راهنمای سفر ==== |
| | راهنمای سفر به عراق، شامل اطلاعاتی دربارهٔ ملزومات سفر، وسایل نقلیه، تشریفات قانونی، مسیرهای مختلف و زمان‌بندی سفر، همچنین اماکن اقامتی.<ref>نک:رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص1-24</ref> |
|
| |
|
| ==مسجد ابی‌ذر== | | ==== تاریخ و جغرافیای عراق ==== |
| {{اصلی|مسجد البحیر}}
| | تاریخ و جغرافیای عراق، با توضیحاتی دربارهٔ منابع آبی، محصولات کشاورزی، اقتصاد نفتی و ساختار حکومتی این کشور. این بخش که در دورهٔ ملک فیصل دوم نوشته شده، نویسنده نگاهی مثبت به دولت وقت دارد و گزارشی از ادارات کشور ارائه می‌دهد.<ref>نک:رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص25-40</ref> |
| مسجد ابی‌ذر در شمال شرق مسجدالنبی در تقاطع شارع ابوذر با شارع مطار و در فاصله حدود 900 متری از مسجدالنبی واقع شده است.<ref>المساجدالاثریه، ص 93</ref> این مسجد را با نام‌های دیگر، از جمله مسجدالسجده، مسجد الشکر، مسجد اسواف، مسجد البحیری، مسجد السافله، نیز نامیده‌اند. <ref>المساجد الاثریه& ص 92-93</ref>
| |
| روایت شده که پیامبر در مسیر غزوه احد وقتی از این منطقه گذشتند، در محلی که بعدا این مسجد ساخته شده، نماز گزاردند. یکی از سجده‌های پیامبر به دلیل نزول جبرئیل بر آن حضرت بسیار طولانی شد به قدری که اصحاب تصور کردند پیامبر وفات کرده است.<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج1، ص 344</ref>
| |
| ==مسجد بنی‌انیف== | |
| {{اصلی|مسجد بنی‌انیف}}
| |
| مسجد بنی‌اُنیف یکی از مساجد تاریخی مدینه در حاشیه [[طریق الهجرة]] بود که در حال حاضر اثری از آن نیست. این مسجد در فاصله چند صد متری جنوب [[مسجد قبا]] و در سمت قبله آن به سمت غرب در کنار [[چاه عذق]] قرار داشته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص ۷۱</ref> بر اساس روایتی پیامبر(ص) در هنگام هجرتش به مدینه<ref>المدینه بین الماضی و الحاضر، ص۲۶۱</ref> یا در هنگام استقبالش از [[امام علی(ع)]] (در هنگامی که پس از پیامبر از مکه به مدینه هجرت نمود) در میان [[بنی‌انیف]] در محل این مسجد نماز صبح گزارد.<ref>المساجد و الاماکن الاثریهُ ص ۸۴-۸۶</ref> بعدها در جای نماز آن حضرت مسجدی ساختند که به مسجد بنی‌انیف و مسجد صبح یا مسجد مٌصَبّح معروف شد.<ref>ر.ک: المدینه بین الماصی و الحاضر، همان.</ref>
| |
|
| |
|
| ==مسجد بنی بیاضه== | | ==== تاریخ و معرفی شهرها و اماکن زیارتی ==== |
| از مساجد تاریخی مدینه که در حال حاضر اثری از آن برجای نمانده است.<ref>مساجد متبرک، ص ۱۶۷</ref> این مسجد در سمت غرب مسجد قباء در حرة غربی (حره بنی‌بیاضه) بین [[مسجد توبه]] و [[مسجد بنی‌سالم]] (مسجد جمعه) قرار داشته است.<ref>عمدة الاخبار، ص۲۰۸</ref>
| | تاریخ و جغرافیای شهرهای زیارتی مهم عراق، شامل کربلا، نجف، کوفه، کاظمین، بغداد و سامرا. در این بخش، علاوه بر تاریخچه‌ی شهرها، به جغرافیای انسانی، محلات، خیابان‌ها، زیارتگاهها و برخی آداب زیارت اشاره شده است.<ref>نک:رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص41-133</ref> |
|
| |
|
| ==مسجد بنی حبلی==
| | در این بخش از کتاب غیر از معرفی حرم امامان شیعه (ع) در عراق و بناهای وابسته به آن‌ها زیارتگاهها و برخی اماکن تاریخی این شهرها هم معرفی شده است. |
| از مسجد بنی‌حُبلی نیز در حال حاضر اثری نیست.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۳، ص ۴۴۷</ref> این مسجد در جنوب مدیه میان طایفه بنی‌حبلی (تیره‌ای از [[خزرج]]) قرار داشته است.<ref>ر.ک: وفاء الوفاء، ج۳، ص ۶۸</ref> برخی محل تقریبی آن را در منطقه قربآن یا نزدیکی آن یعنی بین خیابان قربان (طریق الامیر عبدالمحسن) و خیابان عوالی، حول و حوض مستشفی الزهراء یا پشت آن دانسته‌اند.<ref>مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۴۰۹ و ۴۱۰</ref> گویند رسول خدا(ص) در آنجا نماز خوانده است.<ref>تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۶۴</ref>
| |
| ==مسجد بنی دینار==
| |
| {{اصلی|مسجد بنی‌دینار}}
| |
| مسجد بنی‌دینار از مساجد تاریخی مدینه در جنوب غرب مسجدالنبی در محله بنی‌دینار بن نجار (از طایفه خزرج) قرار داشت.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۳</ref> و با نام‌های مسجد بنی‌دینار الأدنی، مسجد مَغسِله یا مُغَیسَله و مسجد الغسّالین نیز شناخته می‌شود.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۲</ref>
| |
| گفته شده که به درخواست اهالی محله بنی‌دینار، پیامبر در محل این مسجد که کنار غسّالخانه بود، نماز خوانده است.<ref>المغانم المطابة، ج۲، ص ۵۳۳</ref> مسجد بنی دینار مذکور در پشت وادی بطحان در سمت غربی حره در منطقه مغیسله<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص ۶۴</ref> (حی مغیسله) و در فاصله ۱۰۲۰ متری جنوب غرب مسجدالنبی قرار داشته است.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۷۲</ref>
| |
| اخیرا دولت سعودی مسجد مذکور را تخریب کرد و به فاصله اندکی در جنوب آن مسجد دیگری ساخت که به نام مسجد مُغَیسله نامیده شد ولی سپس به مسجد مالحه تغییر نام یافت.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۴۶ و ۳۶۵</ref> در محل مسجد بنی‌دینار تاریخی نیز ساختمان سه طبقه مربوط به مسجد جدید ساخته شد.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۴۶ و ۳۶۸</ref>
| |
|
| |
|
| == مسجد بنی ظفر ==
| | * '''کربلا''': در شهر کربلا افزون بر [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] از زیارتگاه‌هایی مانند [[مقام شیر فضه]]،<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص48</ref> [[مرقد حر بن یزید ریاحی]]،<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص49</ref> مرقد حضرت عون<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص49</ref> و وادی کربلا<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص50</ref> معرفی شده است. |
| {{اصلی|مسجد بنی ظفر}}
| | * '''نجف''': پس از توصیف حرم امام علی(ع) از [[مقام امام زین‌العابدین (نجف)|مقام حضرت سجاد]]،<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص72</ref> مسجد خانه (در راه کوفه)،<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص72</ref>[[مرقد کمیل بن زیاد نخعی|مرقد کمیل بن زیاد]]،<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص72</ref> [[مسجد صعصعة بن صوحان|مسجد صعصعه بن صوحان]]، [[مسجد زید بن صوحان]]، و قبور علما و مدارس و حمام‌ها و باغ شهرداری<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص84-89</ref> یاد شده است. |
| مسجد بنی ظفر از مسجدهای تاریخی مدینه بود که در شرق قبرستان بقیع قرار داشت.<ref> [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=58 المساجد الاثریه، ص] ۵۸</ref> این مسجد را مسجد البغلة هم گفته‌اند زیرا نقشی از اثر پای استر پیامبر در صخره‌ای در کنار مسجد وجود داشته است. این مسجد امروزه از میان رفته است اما بنابر گزارشی در نیمه قرن چهاردم قمری این مسجد اتاق مربعی کوچکی به طول و عرض ۳ متر و ۷۰ سانتیمتر بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=134 آثار المدینه المنوره، ص ۱۳۴]</ref>
| | * '''کوفه''': در توصیف این شهر افزون بر [[مسجد کوفه]] و اماکن وابسته به آن از [[مرقد مسلم بن عقیل]]، مرقد حضرت یونس، [[مسجد سهله]]، [[مرقد مختار ثقفی]]، مرقد خدیجه دختر امام علی، [[مرقد میثم تمار]] و خانه امام علی یاد شده است.<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص95-100</ref> |
| | * '''کاظمین''': دراین بخش افزون بر [[حرم امام موسی کاظم(ع)]] از [[مسجد براثا]]<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص108</ref> و قبور علما یاد شده است. |
| | * '''بغداد''': در توصیف [[بغداد]] از زیارتگاه‌هایی مانند مرقد عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، علی بن محمد سیمری، کلینی، [[مرقد سلمان فارسی|سلمان فارسی]]، ابو حنیفه و عبدالقادر گیلانی<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص116-120</ref> و بازارها و تفرجگاه‌ها و بناهای دولتی یاد شده است.<ref>رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، ص122-123</ref> |
| | * '''سامراء''': بعد از معرفی حرم [[امام علی النقی(ع)]] و [[امام حسن عسکری(ع)]] از قبر حکیمه خاتون، سرداب صاحب الزمان و قبر سید محمد پسر امام علی النقی یاد شده است. |
|
| |
|
| == مسجد بنی عبدالاشهل == | | == اطلاعات نشر == |
| {{اصلی|مسجد بنی عبدالاشهل}}
| | کتاب در ۱۳۶ صفحه، در قطع رقعی، توسط کتابخانه و چاپخانه مرکزی تهران منتشر شده است. تاریخ دقیق چاپ در کتاب ذکر نشده، اما دیباچهٔ آن در آذر ۱۳۲۸ نوشته شده است. در صفحات نخست کتاب تصویر ملک فیصل دوم پادشاه عراق و امیر عبدالله ولیعد این کشور به چاپ رسیده است. |
| مسجد بنی عبدالاشهل مسجدی در حره واقم در شمال شرق مسجدالنبی قرار داشت و مسجد واقم نیز نامیده می‌شد. این مسجد در محل سکومت طایفه بنی عبدالاشهل قرار داشت و بنابر گزارش‌هایی پیامبر بارها در آن نماز خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=67 تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص ۶۷]</ref> این مسجد بعدها از میان رفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=228 وفاء الوفاء، ج۳، ص۲۲۸]</ref>
| |
| ==مسجد بنی عدی و مسجد دارالنابغه==
| |
| {{اصلی|مسجد دارالنابغه}}
| |
| هر دو این مساجد در خانه نابغه (دار النابغه) در زقاق الطوال (زقاق آمنه) مقابل باب السلام مسجدالنبی قرار داشت.<ref>معالم المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸۲-۵۹۰</ref> نابغه مردی از بنوی عدی بن نجار (یکی از تیره‌های خزرج) بود که عبدالله پدر پیامبر در خانه او دفن شد.<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ۷۹</ref> این مسجد امروزه از میان رفته و محل آن در داخل حیاط مقابل مسجدالنبی است.
| |
|
| |
|
| == مسجد بنی قریظه == | | == پاورقی == |
| پیامبر(ص) در سال هجرت در هنگام محاصره یهود بنی‌قریظه در این مکان نماز خواند.<ref>تاریخ مکه المشرفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه، ج۱، ۳۰۱</ref>الیاس عبدالغنی می‌نویسد که مسجد مذکور در شرق [[مسجد فضیخ]] و جنوب [[مشربه ام ابراهیم]] قرار دارد؛ میان بیمارستان الزهراء و بیمارستان الوطنی. مسجد در یک راه فرعی به نام بن جُبَیر قرار گرفته است. این راه از شارع علی بن ابی‌طالب (شارع العوالی) جدا شده و به شارع امیر عبدالمجید منتهی می‌شود. <ref>المساجد الاثریه، ص ۱۷۳-۱۷۴</ref>این مسجد در دوران ملک فهد بازسازی و ترمیم شده ولی در سال ۱۴۲۲ تخریب گردید و امروزه اثری از آن نیست.<ref>تاریخ المدینة المنورة المصور، ص ۱۰۴</ref>
| | {{پانویس}} |
| === متن عنوان ===
| |
| == مسجد جمعه ==
| |
| مسجد جمعه در هفتصد متری شمال مسجد قبا و سمت راست کسی است که از مسجد قبا به سوی مرکز شهر مدینه می‌رود.<ref>المدینه بن الماضی و الحاضر، ص ۱۰۴</ref> پیامبر اسلام(ص) پس از هجرت به مدینه و توقف چند روزه در قباء در روز جمعه دوازدهم ربیع الاول از قبا به سمت مرکز شهر حرکت کرد<ref>العقد الثمین، ج۱، ص ۳۸۲</ref>و ظهر هنگام در محله بنو سالم بن عوف در بطن وادی رانوناء نخستین نماز جمعه را در مکانی که اکنون مسجد جمعه است برگزار کرد.<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص ۱۸۲</ref>
| |
|
| |
|
| | | ==منابع== |
| ==محمد بن ابراهیم الظواهری== | | * رهنمای زوار عتبات مقدسه عراق، سید محمد عادلی، تهران، کتابخانه و چاپخانه مرکزی، 1328ش. |
| شیخ محمد بن ابراهیم الاحمدی الظواهری در سال 1295 قمری (1887م) در روستای «كفر الظواهری» در استان شرقی مصر دیده به جهان گشود. پدرش از عالمان معروف الأزهر بود. عمده تحصیلاتش در جامع الأزهر گذشت و در همان جا بود که متأثر از اندیشه اصلاح خواه استادش، شیخ محمد عبده (م1323ق) شد. الظواهری در سال 1914 میلادی شیخ جامع الاحمدی در طنطا شد و مجله ای را به نام «معهد طنطا» منتشر کرد. در سال 1923 میلادی شیخ بنیاد اسیوط و در میانه سال های 1349ق (1929م) تا 1354 قمری (1935م) سی و سومین شیخ جامع الأزهر شد؛ هرچند رویکرد اصلاحی او در الأزهر با مقاومت برخی منتقدان همراه و سرانجام ناچار به استعفا شد. (الخفاجی، 1432ق، ج2، ص376؛ الطُعمی، 1412ق، ص106؛ الساعدی، 1431ق، ج2، صص96- 94؛ جامع الازهر، 1964م، صص60 - 59؛ برانر، 2015م، ص165؛ صعیدی،1943م، صص119 و 128)
| |
| === آثار ===
| |
| الظواهری در همان سال با دعوت رسمی عبدالعزیز آل سعود (م1373ق) برای شرکت هیئت مصری در کنگره اسلامی، در رأس هیئت مصری وارد حجاز شد و تلاش زیادی برای آزادی عمل پیروان مذاهب اسلامی در سرزمین وحی انجام داد. خاطراتِ ارزشمند الظواهری از آن سفر در بخشی از کتاب السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری برگرفته از اوراق به جای مانده از وی را فرزندش (دکتر فخرالدین الاحمدی الظواهری) تنظیم و منتشر کرده است. فخرالدین الظواهری در مقدمه آن کتاب تأکید دارد که پدرش در اواخر حیات تصمیم به نگارش کتاب خاطراتش داشت، ولی به دلیل بیماری فرصت مقتضی نصیب وی نشد و خاطرات مکتوب یا شفاهی به جا مانده از وی با اجازه و رضایتِ وی در قالب کتاب مذکور تنظیم شدند. (الاحمدی الظواهری،1945م، ص9 و 16) از دیگر آثار او عبارتند از:
| |
| 1. العلم و العلماء
| |
| 2. رسالة الأخلاق الكبرى
| |
| 3. خواص المعقولات فی أول المنطق و سائر العقلیات
| |
| 4. الوصایا و الآداب
| |
| 5. صفوة الأسالیب
| |
| 6. حكم الحكماء
| |
| 7. براءة الإسلام من أوهام العوام
| |
| === سفرهای حج === | |
| شیخ الظواهری دو بار حج به جا آورد. بار اوّل به سال 1344ق (1926م) و در جریان برگزاری کنگره اسلامی در مکه مکرمه بود که ریاست هیئت مصری را به نمایندگی از دولت ملک فؤاد اول (م1936م) برعهده داشت.
| |
| دومین سفر حج الظواهری سفری عادی و غیر رسمی به سال 1355 قمری (1937م) بود که هرچند اشاره مستقیمی به اخوان وهابی ندارد، اما به صورت گذرا به برخی تحولات نظیر آزادی استفاده از برخی مظاهر جدید تمدن، مانند تلفن و تلگراف، در حجاز اشاره دارد (الاحمدی الظواهری، 1945م، ص262) که با سرکوب اخوان وهابی مرتبط است؛ هرچند در موضوع هدم قبور یا تضییع آزادی های مذهبی حاجیان تغییر محسوسی نیافته و در خاطرات سفر دوم خویش درباره گزارش نکرده است.
| |
| الظواهری در کتاب العلم والعلماء و نظام التعلیم ابتدای بحث در باب ضرورت اصلاح در آموزش علم توحید، بر پرهیز از جدل و تکفیر تأکید دارد؛ زیرا رواج تکفیر منجر به تفرقه میان مسلمانان، تعرض به جان و مال و نوامیس شان و تخریب بلاد اسلامی می شود. (الاحمدی الظواهری، 1904م، ص139) او مصادیق تکفیر را در خاطراتش از حجاز بیان کرده است؛ مانند رویکرد افراطی وهابیان در منع آزادی های مذهبی و تحریم استفاده از ابزار نوین زندگی همچون تلفن، تلگراف و راه آهن. در آن دوران وهابیان استفاده از آن ابزار را عملی شیطانی می دانستند (همان، 1945م، ص231) و مصرف کنندگان دخانیات را اولاد شیطان و «عصاة مارقون» می نامیدند. (همان، ص232) امین الریحانی (م1359ق/1940م) مجازات مصرف کنندگان دخانیات در آن زمان را چهل تا هشتاد ضربه چوب گزارش کرده است. (الریحانی، 1987م، ص562؛ قزوینی، 1366ش، ج2، ص384) و بدیهی است برخی حاجیان تاب آن ضربات را نیاورند؛ یا معلول شدند یا بر اثر آن از دنیا رفتند. در سال های بعد نظایر چنین توصیف هایی از حجاز در گزارش منابع شیعی نیز به وفور دیده می شود.
| |
| | |
| کنگره اسلامی در موسم حج 1344 قمری
| |
| با افزایش فشار بر وهابیان، عبدالعزیز آل سعود که در آن زمان نیازمند کسب مشروعیت سیاسی و درآمدزایی از اقتصاد حج بود، ناچار به برگزاری کنگره ای برای اقناع افکار عمومی جهان اسلام کرد. شیخ الظواهری ریاست هیئت اعزامی مصریان را برعهده داشت. (همان، ص242) از اعضای آن هیئت می توان به محمد المسیری بک (مدیر اداره حج در وزارت داخله مصر) و استاد محمدتوفیق (کنسول مصر در شهر جده) اشاره کرد.
| |
| در روز پایانی کنگرۀ اسلامی شیخ الظواهری از پیشنهادهای هیئت هندی در کنگره حمایت قاطعی کرد که این کار حاکی از رویکرد تقریبی وی بود. لازم به ذکر است که در چنین پیشنهادهایی، متن پیشنهاد بیانگر نظر کلیه موافقان خود است و نقش شیخ الظواهری در طرح پیشنهاد مذکور، که در سه بند زیر خلاصه می شود، بسیار برجسته و حاکی از توجهش به متن پیشنهاد بود:
| |
| 1. بازسازی بناهای اسلامی تخریب شده در اولین فرصت ممکن
| |
| 2. اتخاذ تدابیری برای حفظ (بنا یا الواح) قبوری که هنوز تخریب نشده اند.
| |
| 3. واگذاری بازسازی بنای قبوری که وهابیان ویران کردند، به هیئتی متشکل از علمای مذاهب اهل سنت و شیعه تا هیئت مذکور با بررسی موضوع، نظر نهایی خود را اعلام کند. نص این بخش از پیشنهاد عیناً چنین است: «... أن القبور التی هدمت یترک أمر إعادة بنائها إلی لجنة من علماء المذاهب السنیة والشیعة، فهذه اللجنة تنظر فی ذلک و یکون رأیها نهائیاً....». (الاحمدی الظواهری، 1945م، ص248)
| |
| | |
| بخش عمده ای از سخنرانی های الظواهری در آن کنگره به موضوع آزادی مذهبی حاجیان اختصاص داشت.
| |
