احجار المراء: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ اوت ۲۰۱۸، ساعت ۱۵:۳۷

اَحجارُ المِراء: جایگاه دیدار پیامبر(ص) با جبرئیل در مدینه، نزدیک مسجد قبا. برطبق منابع روایی اهل سنت، در این دیدار جبرئیل حدیث اَحرُف سَبعه را به پیامبر گفته است. اهل سنت این حدیث را دلیلی بر جایزبودن قرائت قرآن مطابق با هریک از قرائت‌های هفت‌گانه می‌دانند. برخی گفته‌اند دیدار پیامبر(ص) با جبرئیل و بیان حدیث احرف سبعه، در محلی به نام «حصحاص» در مکه نزدیک ذی طُوی روی داده است. شیعیان این حدیث را نمی‌پذیرند.

وجه نامگذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این نام از دو واژه اَحجار جمع حَجَر به معنای سنگ‌ و مِراء جایی از قُبا ترکیب یافته است. مِراء جمع مَروه^[۱] به معنای سنگ سفید اشتعال‌پذیر^[۲] است. مردم مدینه در منطقه احجار المراء قلعه‌های سنگی بلندی ساخته بودند که «أُطم» نام داشت.^[۳] بنی‌عمرو از تیره‌های اوس، صاحب یکی از این بناها به نام «شُنَیف» بودند که نزدیک احجار المراء قرار داشت.^[۴] احجار المراء در منابع تاریخی، جغرافیایی و حدیثی نام دو مکان است: مکانی نزدیک مسجد قبا کنار نهر بنی غفار در مدینه منوره^[۵] و نیز جایی در مکه که محل گفت‌و‌گو و فخرفروشی قریش بوده است.^[۶]

دیدار پیامبر و جبرئیل در احجار المراء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حدیث احرف سبعه

برطبق منابع حدیثی اهل سنت، جبرئیل در احجار المراء حدیث اَحرُف سَبعه را برای پیامبر اسلام(ص) بیان کرده است.

در منابع روایی^[۷] و تفسیری^[۸] اهل سنت، در حدیثی درباره اَحرُف سَبعه آمده است: پیامبر(ص) هنگام ورود به مدینه، در احجار المراء در دیداری با جبرئیل، به او گفت: من بر امتی اُمّی مبعوث شده‌ام که توانایی خواندن ندارد و تاکنون کتابی نخوانده است. جبرئیل پاسخ داد: به راستی که قرآن بر هفت حرف نازل شده است. مسلمانان این روایت را دلیلی بر جواز قرائت‌های هفت‌گانه دانسته‌اند. این روایت مباحث بسیاری در علوم قرآنی، به ویژه فنون قرائت، پدید آورده است.^[۹] در منابع شیعه این روایت نیامده است؛ اما در روایت‌های مشابه، بارها از بطن‌های هفت‌گانه قرآن سخن رفته است.

دیدگاه دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از مکه‌شناسان، دیدار پیامبر(ص) با جبرئیل و حدیث احرف سبعه را در جایی به نام «حصحاص» نزدیک ذی طُوی^[۱۰] در یک فرسخی کعبه و نزدیک نهر کوچک بنی غفاردر مکه دانسته‌اند که مدفن برخی از مهاجران بوده است؛^[۱۱] اما برخی از صاحب‌نظران بر پایه ادله زیر، این دیدار و محل صدور روایت و احجار المراء را در مدینه می‌دانند:

گواهی مدینه‌شناسان نام‌آوری همچون سمهودی (م.۹۱۱ق.) بر وقوع این رخداد در مدینه.^[۱۲]
وجود ابی بن کعب مدنی در سند این حدیث که از اهالی مدینه و در شمار مسلمانان پس از هجرت بوده است.^[۱۳]
اسلام پیش از هجرت در میان قبایل مختلف رواج نداشته تا اختلاف لهجه‌ها سبب اختلاف قرائت‌ها شود و حرف‌های هفت‌گانه به معنای قرائت با لهجه‌های مختلف معنا یابد؛ بلکه اسلام پس از هجرت در میان قبایل مختلف رواج یافته و زمینه اختلاف قرائت‌ها پدید آمده است.^[۱۴]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶، «مرو»؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».
↑ النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».
↑ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۹، «اطم».
↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ المعالم الاثیره، ص۱۵۴.
↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.
↑ اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.
↑ مسند ابی داود، ص۷۳؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۵، ۴۰۰-۴۰۱، ۴۰۵؛ النهایه، ج۴، ص۳۲۲.
↑ جامع البیان، ج۱، ص۱۳.
↑ مسند احمد، ج۵، ص۱۳۲؛ الاحرف السبعة للقرآن، ج۱، ص۱۱؛ البیان، ص۱۷۵.
↑ معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۳.
↑ اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.
↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.
↑ الاستیعاب، ج۱، ص۶۵.
↑ المعالم الاثیره، ص۲۹.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل احجار المراء.

الاحرف السبعة للقرآن: عثمان بن سعید ابوعمر الدانی (م.۴۴۴ق.)، به کوشش عبدالمهیمن، مکه، مکتبة المناره، ۱۴۰۸ق.
اخبار مکه: الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
الاستیعاب: ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
البیان فی تفسیر القرآن: الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، انوار الهدی، ۱۴۰۱ق.
جامع البیان: الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
مجمع البحرین: الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
مسند ابی‌داود الطیالسی: سلیمان بن داود (م.۲۰۳ق.)، بیروت، دار الحدیث.
مسند احمد: احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر.
المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
معجم ما استعجم: عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق.
النهایه: ابن اثیر مبارک بن محمد الجزری (م.۶۰۶ق.)، به کوشش محمود محمد و طاهر احمد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش.
وفاء الوفاء: السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.

[1] النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶، «مرو»؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».

[2] النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».

[3] لسان العرب، ج۱۲، ص۱۹، «اطم».

[4] وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ المعالم الاثیره، ص۱۵۴.

[5] وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.

[6] اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.

[7] مسند ابی داود، ص۷۳؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۵، ۴۰۰-۴۰۱، ۴۰۵؛ النهایه، ج۴، ص۳۲۲.

[8] جامع البیان، ج۱، ص۱۳.

[9] مسند احمد، ج۵، ص۱۳۲؛ الاحرف السبعة للقرآن، ج۱، ص۱۱؛ البیان، ص۱۷۵.

[10] معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۳.

[11] اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.

[12] وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.

[13] الاستیعاب، ج۱، ص۶۵.

[14] المعالم الاثیره، ص۲۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۱۸]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad  }}
+'''اَحجارُ المِراء''': جایگاه دیدار [[پیامبر(ص)]]  با [[جبرئیل]] در [[مدینه]]، نزدیک [[مسجد قبا]]. برطبق منابع روایی [[اهل سنت]]، در این دیدار جبرئیل حدیث [[احرف سبعه|اَحرُف سَبعه]] را به پیامبر گفته است. اهل سنت این حدیث را دلیلی بر جایزبودن قرائت [[قرآن]] مطابق با هریک از [[قرائت‌های هفت‌گانه]] می‌دانند. برخی گفته‌اند دیدار پیامبر(ص) با جبرئیل و بیان حدیث احرف سبعه، در محلی به نام «[[حصحاص]]» در مکه نزدیک [[ذی طوی|ذی طُوی]] روی داده است. [[امامیه|شیعیان]] این حدیث را نمی‌پذیرند.
-'''اَحجارُ المِراء''': جایگاه دیدار پیامبر  با جبرئیل در مدینه، نزدیک قبا.
 ==وجه نامگذاری==
-این نام از دو واژه اَحجار جمع حَجَر به معنای سنگ‌ و مِراء ترکیب یافته است. مِراء جایی از قبا است. نیز مِراء جمع مَروه<ref>النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶، «مرو»؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».</ref> به معنای سنگ سفید اشتعال‌پذیر<ref>النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».</ref> است. مردم مدینه در منطقه احجار المراء قلعه‌های سنگی بلند ساخته بودند که «أُطم» نام داشت.<ref>لسان العرب، ج۱۲، ص۱۹، «اطم».</ref> بنی‌عمرو بن عوف بن مالک اوسی صاحب یکی از این بناها به نام «شُنَیف» بودند که نزدیک احجار المراء قرار داشت.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ المعالم الاثیره، ص۱۵۴.</ref> احجار المراء در منابع تاریخی، جغرافیایی و حدیثی نام دو مکان است: مکانی نزدیک مسجد قبا کنار نهر بنیغفار در مدینه منوره<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.</ref> و نیز جایی در مکه که محل گفت‌و‌گو و فخرفروشی قریش بوده است.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.</ref>
+این نام از دو واژه اَحجار جمع حَجَر به معنای سنگ‌ و مِراء جایی از [[قبا|قُبا]] ترکیب یافته است. مِراء جمع مَروه<ref>النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶، «مرو»؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».</ref> به معنای سنگ سفید اشتعال‌پذیر<ref>النهایه، ج۴، ص۳۲۳؛ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۷۵-۲۷۶؛ مجمع البحرین، ج۴، ص۱۹۴، «مرو».</ref> است. مردم [[مدینه]] در منطقه احجار المراء قلعه‌های سنگی بلندی ساخته بودند که «أُطم» نام داشت.<ref>لسان العرب، ج۱۲، ص۱۹، «اطم».</ref> [[بنی‌عمرو]] از تیره‌های [[اوس]]، صاحب یکی از این بناها به نام «شُنَیف» بودند که نزدیک احجار المراء قرار داشت.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ المعالم الاثیره، ص۱۵۴.</ref> احجار المراء در منابع تاریخی، جغرافیایی و [[حدیثی]] نام دو مکان است: مکانی نزدیک مسجد قبا کنار [[نهر بنی غفار]] در مدینه منوره<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.</ref> و نیز جایی در [[مکه]] که محل گفت‌و‌گو و فخرفروشی [[قریش]] بوده است.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.</ref>
 ==دیدار پیامبر و جبرئیل در احجار المراء==
-{{جعبه نقل قول | عنوان= حدیث احرف سبعه| نقل‌قول= برطبق منابع حدیثی [[اهل سنت]]، [[جبرئیل]] در احجار المراء حدیث [[احرف سبعه]] را برای [[پیامبر اسلام(ص)]] بیان کرده است.|تاریخ بایگانی | | منبع = | تراز = چپ| عرض = 32۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
+{{جعبه نقل قول | عنوان= حدیث احرف سبعه| نقل‌قول= برطبق منابع حدیثی [[اهل سنت]]، [[جبرئیل]] در احجار المراء حدیث [[احرف سبعه|اَحرُف سَبعه]]  را برای [[پیامبر اسلام(ص)]] بیان کرده است.|تاریخ بایگانی | | منبع = | تراز = چپ| عرض = 32۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
-در منابع روایی<ref>مسند ابی داود، ص۷۳؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۵، ۴۰۰-۴۰۱، ۴۰۵؛ النهایه، ج۴، ص۳۲۲.</ref> و تفسیری<ref>جامع البیان، ج۱، ص۱۳.</ref> اهل سنت، در حدیثی درباره احرف سبعه آمده است: پیامبر هنگام ورود به مدینه، در احجار المراء در دیداری با جبرئیل، بدو فرمود: من بر امتی امی مبعوث شده‌ام که توانایی خواندن ندارد و تاکنون کتابی نخوانده است. جبرئیل پاسخ داد: به راستی که قرآن بر هفت حرف نازل شده است. مسلمانان این روایت را دلیلی بر جواز قرائت‌های هفت‌گانه دانسته‌اند. این روایت مباحث بسیاری در علوم قرآنی، به ویژه فنون قرائت، پدید آورده است.<ref>مسند احمد، ج۵، ص۱۳۲؛ الاحرف السبعة للقرآن، ج۱، ص۱۱؛ البیان، ص۱۷۵.</ref> در منابع شیعه این روایت نیامده است؛ اما در روایت‌های مشابه، بارها از بطن‌های هفت‌گانه قرآن سخن رفته است.
+در منابع روایی<ref>مسند ابی داود، ص۷۳؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۵، ۴۰۰-۴۰۱، ۴۰۵؛ النهایه، ج۴، ص۳۲۲.</ref> و تفسیری<ref>جامع البیان، ج۱، ص۱۳.</ref> [[اهل سنت]]، در حدیثی درباره [[احرف سبعه|اَحرُف سَبعه]] آمده است: [[پیامبر(ص)]] هنگام ورود به [[مدینه]]، در احجار المراء در دیداری با [[جبرئیل]]، به او گفت: من بر امتی اُمّی مبعوث شده‌ام که توانایی خواندن ندارد و تاکنون کتابی نخوانده است. جبرئیل پاسخ داد: به راستی که [[قرآن]] بر هفت حرف نازل شده است. [[مسلمانان]] این [[روایت]] را دلیلی بر جواز [[قرائت‌های هفت‌گانه]] دانسته‌اند. این روایت مباحث بسیاری در [[علوم قرآنی]]، به ویژه فنون [[علم قرائت|قرائت]]، پدید آورده است.<ref>مسند احمد، ج۵، ص۱۳۲؛ الاحرف السبعة للقرآن، ج۱، ص۱۱؛ البیان، ص۱۷۵.</ref> در منابع [[شیعه امامی|شیعه]] این روایت نیامده است؛ اما در روایت‌های مشابه، بارها از بطن‌های هفت‌گانه قرآن سخن رفته است.
 ===دیدگاه دیگر===
+برخی از [[مکه|مکه‌شناسان]]، دیدار [[پیامبر(ص)]] با [[جبرئیل]] و حدیث [[احرف سبعه]] را در جایی به نام «[[حصحاص]]» نزدیک [[ذی طوی|ذی طُوی]]<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۳.</ref> در یک فرسخی [[کعبه]] و نزدیک نهر کوچک [[بنی غفار]]در مکه دانسته‌اند که مدفن برخی از [[مهاجران]] بوده است؛<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.</ref> اما برخی از صاحب‌نظران بر پایه ادله زیر، این دیدار و محل صدور روایت و احجار المراء را در [[مدینه]] می‌دانند:
-برخی از مکه‌شناسان، دیدار پیامبر(ص) با جبرئیل و حدیث پیش‌گفته را در جایی به نام «حصحاص» نزدیک ذی طُوی<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۳.</ref> در یک فرسخی کعبه، مدفن برخی از مهاجران در مکه و نزدیک نهر کوچک بنی غفار، دانسته‌اند؛<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۱۳؛ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۱۷.</ref> اما برخی از صاحب‌نظران بر پایه ادله زیر، این دیدار و محل صدور روایت و احجار المراء را در مدینه می‌دانند:
+* گواهی مدینه‌شناسان نام‌آوری همچون [[سمهودی]] (م.۹۱۱ق.) بر وقوع این رخداد در مدینه.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.</ref>
-*گواهی مدینه‌شناسان نام‌آور همچون سمهودی (م.۹۱۱ق.) بر وقوع این رخداد در مدینه؛<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴؛ ج۴، ص۱۰.</ref>
+* وجود ابی بن کعب مدنی در سند این حدیث که از اهالی مدینه و در شمار مسلمانان پس از [[هجرت]] بوده است.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۶۵.</ref>
-*وجود ابی بن کعب مدنی در سند این حدیث که از اهالی مدینه و در شمار مسلمانان پس از هجرت بوده است؛<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۶۵.</ref>
+* [[اسلام]] پیش از هجرت در میان قبایل مختلف رواج نداشته تا اختلاف لهجه‌ها سبب اختلاف قرائت‌ها شود و حرف‌های هفت‌گانه به معنای قرائت با لهجه‌های مختلف معنا یابد؛ بلکه اسلام پس از هجرت در میان قبایل مختلف رواج یافته و زمینه اختلاف قرائت‌ها پدید آمده است.<ref>المعالم الاثیره، ص۲۹.</ref>
-*اسلام پیش از هجرت در میان قبایل مختلف رواج نداشته تا اختلاف لهجه‌ها سبب اختلاف قرائت‌ها شود و حرف‌های هفت‌گانه به معنای قرائت با لهجه‌های مختلف معنا یابد؛ بلکه اسلام پس از هجرت در میان قبایل مختلف رواج یافته و زمینه اختلاف قرائت‌ها پدید آمده است.<ref>المعالم الاثیره، ص۲۹.</ref>
 ==پانویس==
@@ خط ۲۵: / خط ۲۲: @@
 {{دانشنامه
   | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9297
-  | عنوان = احجار الزیت
+  | عنوان = احجار المراء
   | نویسنده = حامد قرائتی، محمد الله‌اکبری
 }}
-'''الاحرف السبعة للقرآن''': عثمان بن سعید ابوعمر الدانی (م.۴۴۴ق.)، به کوشش عبدالمهیمن، مکه، مکتبة المناره، ۱۴۰۸ق
+*'''الاحرف السبعة للقرآن''': عثمان بن سعید ابوعمر الدانی (م.۴۴۴ق.)، به کوشش عبدالمهیمن، مکه، مکتبة المناره، ۱۴۰۸ق.
-'''اخبار مکه''': الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق
+*'''اخبار مکه''': الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
-'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
+*'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
-'''البیان فی تفسیر القرآن''': الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، انوار الهدی، ۱۴۰۱ق
+*'''البیان فی تفسیر القرآن''': الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، انوار الهدی، ۱۴۰۱ق.
-'''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق
+*'''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
-'''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
+*'''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
-'''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق
+*'''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
-'''مسند ابی‌داود الطیالسی''': سلیمان بن داود (م.۲۰۳ق.)، بیروت، دار الحدیث
+*'''مسند ابی‌داود الطیالسی''': سلیمان بن داود (م.۲۰۳ق.)، بیروت، دار الحدیث.
-'''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر
+*'''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر.
-'''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق
+*'''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
-'''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
+*'''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
-'''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق
+*'''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق.
-'''النهایه''': ابن اثیر مبارک بن محمد الجزری (م.۶۰۶ق.)، به کوشش محمود محمد و طاهر احمد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش
+*'''النهایه''': ابن اثیر مبارک بن محمد الجزری (م.۶۰۶ق.)، به کوشش محمود محمد و طاهر احمد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش.
-'''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
+*'''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
+{{پایان}}
+<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
+ | عنوان‌بندی = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | عکس = <!--شد، - -->
+ | جعبه نقل قول = شد<!--شد، - -->
+ | پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
+ | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
+ | پانویس و منابع = شد
+ | ناوبری =
+ | رده =
+ | تغییر مسیر = شد
+}}<onlyinclude>
-[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]