ادب فنای مقربان

ادب فنای مقربان

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالله جوادی آملی
به کوشش	محمد صفایی , دیگران
محتوا
موضوع	شرح زیارت جامعه کبیره
سبک	شرح - تفسیر - نقد
زبان	فارسی
نشر
تعداد جلد	تا کنون ۱۰ جلد
قطع	وزیری
ناشر	اسراء
محل نشر	قم

ادب فنای مقربان کتابی به زبان فارسی که در آن به شرح زیارت جامعه کبیره پرداخته شده است. این اثر زیر نظر عبدالله جوادی آملی مفسر و فیلسوف شیعه (تولد۱۳۱۲ش)، توسط تعدادی از پژوهشگران تالیف شده و تا کنون ده جلد از آن به چاپ رسیده است.

درباره کتاب

کتاب «ادب فنای مقربان» مشتمل بر مطالب عقلی، قرآنی و روایی، پیرامون شرح و تفسیر فقرات زیارت شریف جامعه کبیره است.در این کتاب با استفاده از آیات و احادیث و نظرات عالمان دینی، اسرار و لطایف معنوی کلام امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره، به تفصیل شرح داده شده است.
مطالب و محتویات این اثر، توسط گروهی از محققین با بهره گیری از منابع و متون دینی و سخنان حکما و آراء اندیشمندان اسلامی، آماده سازی و تدوین گردیده و پس از ملاحظه حضرت آیت الله جوادی آملی و افزودن نکات(اشارات) ایشان، به چاپ سپرده شده است.

ویژگی و محتوای کتاب

مجموعه مجلدات ده گانه «ادب فنای مقربان» حاوی مباحث عمیق معرفتی پیرامون موضوع امامت و ولایت است و در نوع خود یک دایرة المعارف اسلامی در حوزه مباحث کلامی، به ویژه در باب امام شناسی محسوب می شود که از مختصات ویژه ای برخوردار است.
مهم‌ترین ویژگی این کتاب، جامعیت مباحث مطرح شده در شرح فقرات زیارت جامعه کبیره است که آن را از دیگر شروح نوشته شده درباره این زیارت، متمایز می سازد.
ویژگی دیگر این کتاب، بیان مطالب کلی و مهم در مقدمه کتاب است که در آن مفهوم، چرایی، حکمت ها و آثار زیارت از دیدگاه قرآن، حدیث و فقه تبیین گردیده و مطالب مفیدی راجع به مسائل مختلف امام شناسی مانند ضرورت امامت، جایگاه و ویژگی های امام(ع)، ذکر شده است.
هم چنین پاسخ دهی علمی و مستدل به مهم ترین پرسش ها و اشکالات مطرح شده از سوی مخالفان شیعه پیرامون مسائل مربوط به امامت و موضوع زیارت، از دیگر ویژگی های این اثر شمرده می شود.

مباحث مطرح شده در کتاب

مجلدات منتشر شده از این اثر تاکنون به ده جلد رسیده است. به برخی از مهم ترین محورهای مورد بحث در هر جلد اشاره می شود:

• ادب فنای مقربان (جلد ۱):حکمت زیارت، سلام تحیتی الهی، مراد از بیت نبوت، معنای جایگاه رسالت، میزبانان ملایک، امتیاز انبیا بر دیگران، سرچشمه‌های رحمت، گنجینه‌های علم، همراهی علم و حلم، سفره‌داران کرامت، رهبران الهی جامعه، ولی‌نعمت‌های نظام هستی، پیشوایان نور، و….
• ادب فنای مقربان(جلد۲):صاحبان عقل کامل، بهترین پناهگاه، میراث‌داران فضایل، الگوهای برتر، حجت‌های الهی، ریشهٴ برتری ائمه(ع)، معادن حکمت، عالمان اسرار، حاملان کتاب الهی، عالی‌ترین تحیّات، فراخوانان به سوی خدا، راهنمایان به رضایت پروردگار، بندگان خالص، ریشهٴ محبت، جایگاه توحید، آشکارکنندگان فرمان‌های الهی، جایگاه عبودیت.
• ادب فنای مقربان(جلد۳):پیشوایان صالح، اقسام ولایت، مدافعان حمایتگر، هادیان به ذکر، فرمانروایان دینی، برگزیدگان الهی، مخزن علوم الهی، حجت‌های الهی، انوار هدایت، مظاهر برهان، شهادت راستین بر یگانگی خدا، آیین پایدار، عبودیت پایگاه رسالت، پیامد شهادت به کمالات، هدایت‌شدگان الهی، گسترهٴ معنای عصمت، پیشوایان کریم، نزدیک‌تر شدن به خدا، برکات تقوا، ایستادگی در برپایی حق و عدل، عاملان به ارادهٴ خدا، فوز عبودیت، گزینش عالمانه، آگاهی از غیب، رازداران هستی.
• ادب فنای مقربان(جلد۴):تحلیل عقلی قدرت الهی، هدایت عزّت آفرین، جانشینان الهی، یاوران دین حق، مراتب سرّ، گنجینه‌های علم الهی، اُمنای حکمت، ترجمان وحی، پایه‌های یکتاپرستی، گواهی اعمال در معاد، عَلَم‌های طریق عبودیت.
• ادب فنای مقربان(جلد۵):بر بلندای عصمت، محتوا و مفهوم آیهٴ تطهیر، عصمت و اختیار، بزرگدارندگان جلال الهی، تمجید کرم الهی، ملازمان یاد خدا، وفاداران به پیمان الهی، فرمانبرداران فروتن، ناصحان همیشگی، روشنگران راه رستگاری، فداکاری برای کسب رضای خدا، پیشگامان صبر.
• ادب فنای مقربان(جلد۶):زیارت معصومان(ع)، برپا دارندگان نماز، تفاوت اقامهٴ نماز با خواندن آن، پرداخت کنندگان زکات، مقارنت نماز و زکات، نظارت همگانی(امر به معروف و نهی از منکر)، برترین جهادگران، پاسداران شریعت، صیرورت انسان یا سلوک معنوی، زیارت جامعه و توهم غلوّ، زمامداران حق، میراثداران کمالات انبیا(ع)، داوران پایانی، آیات الهی در اختیار ائمه(ع)، جایگاه عزیمت‌های الهی، اختیارداران نظام تکوین و تشریع.
• ادب فنای مقربان(جلد۷):چیستی ولایت و عداوت الهی، روش‌ها و آسیب‌های ولایت‌مداری، ولایت و عداوت امامان(ع)، برکات ولایت امامان(ع)، مفهوم و حقیقت محبت، تلازم محبت الله با محبت معصومان(ع)، چیستی و اقسام اعتصام، پیوند اعتصام به اهل بیت(ع) با اعتصام خدا، چیستی و گونه‌های صراط، معنای شهید، مظلومیت و شهادت حضرت زهرا(س)، چیستی و گونه‌های شفاعت، شافعان، شبهات شفاعت، معنا و حقیقت رحمت.
• ادب فنای مقربان(جلد۸):چیستی‌شناسی ممکنات، چگونگی دلالت آیه بر ذوالآیه، دلالت مظهر بر ظاهر متعالی، دلالت متحرک منفعل بر محرک فعال، گونه‌شناسی آیات عالم، چرایی اطلاق آیه بر اهل بیت(ع)، آیت بودن امامان معصوم(ع)، آیت الهی بودن حضرت زهرا(س)، علی(ع) آیت کبرای الاهی، آیت مُنتَظَر بودن حضرت حجت(عج)، راز مخزون بودن آیت کبری و... .
• ادب فنای مقربان(جلد۹):واژه‌پژوهی، یگانگی و پاکی ارواح و نور و طینت امامان معصوم(ع)، جلوه‌های نور الهی، حضور نوری امامان در عرش، تابشگاه فرشی انوار عرشی، چیستی و چندگونگی منت، چیستی و چندگونگی جعل، چیستی و چندگونگی اذن الاهی، چیستی و چندگونگی رفعت، چیستی و چندگونگی ذکر الاهی، گونه‌های صلوات، چگونگی صلوات، چرایی صلوات، پیوند صلوات با ولایت امامان، برکات صلوات و دوستی امامان، اعتقاد ازلی به برتری امامان، و….
• ادب فنای مقربان(جلد۱۰):ایمان به حقایق نهان و امور آشکار امامان(ع)، چیستی و معناشناسی تفویض، ضرورت تسلیم در برابر ائمه(ع)و مراتب آن، وجوب و فراگیر بودن تبعیت از امام(ع)، آمادگی برای یاری اهل بیت(ع)، فطری بودن تولّی و تبرّی، آمادگی برای نصرت اهلبیت(ع)، تلاش برای بسط ولایت اهلبیت(ع) با ظهور آخرین ولی معصوم(ع، همراهی و تبعیت از ایشان، رجعت اهلبیت(ع) و... از مهم ترین موضوعات مطرح شده در این جلد از کتاب است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب کتابشناسی زیارت، رضا باقریان موحد بخش «ادب فنای مقربان» در صفحه ۱۹و۲۰ است.

• نشر اسراء