التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۳: خط ۲۳:
| وبسایت ناشر =
| وبسایت ناشر =
| محل انتشارات =مکه
| محل انتشارات =مکه
| تاریخ نشر =چاپ اول: سال 1385ق. چاپ دوم: سال 2000م.
| تاریخ نشر =چاپ اول: سال ۱۳۸۵ق. چاپ دوم: سال ۲۰۰۰م.
| ترجمه به =فارسی
| ترجمه به =فارسی
| مجموعه =
| مجموعه =
| شابک =
| شابک =
}}
}}
'''التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم''' کتابی در تاریخ محلی [[مکه]]، تالیف [[محمدطاهر کردی]] مکی (1321-1400ق.) است.
'''التاریخُ القَویم لمکة و بیت‌الله الکریم''' کتابی در تاریخ محلی [[مکه]]، تألیف [[محمدطاهر کردی|محمدطاهر کردی مکی]] (۱۳۲۱–۱۴۰۰ق) است.


عبدالرحمن محمد طاهر کردی مکی شافعی معروف به خطاط، از علمای مکه که در خطاطی هم چیره‌دست بود؛ وی علاوه بر خدمت در دادگستری مکه و تدریس و مدیریت مدارس خط، عضو هیئت اجرائی گسترش و بازسازی [[مسجدالحرام]] و رئیس بخش تالیف و آثار تاریخی این هیئت و نیز عضو هیئت نظارت بر تعمیر سقف [[کعبه]] بود.
التاریخ القویم، کتاب دائرةالمعارف گونه‌ای به [[زبان عربی]] در تاریخ مکه، مسجدالحرام و کعبه تا عصر حاضر است. کردی کوشیده با نگاه به منابع مکه‌شناسی گذشته و سفرنامه‌های [[مکه]]، به گونه‌ای جامع به تاریخ این شهر و مکان‌های مقدس آن بپردازد.


کردی تالیفات بسیاری داشته است. کتاب التاریخ القویم او، دائرة‌المعارف گونه‌ای به [[زبان عربی]] در تاریخ مکه، مسجدالحرام و کعبه تا عصر حاضر است. او کوشیده با نگاه به منابع مکه‌شناسی گذشته و سفرنامه‌های [[مکه]]، به گونه‌ای جامع به تاریخ این شهر و مکان‌های مقدس آن بپردازد.
این کتاب دوبار چاپ شده است که چاپ اول آن به سال ۱۳۸۵ق به دست نویسنده، و چاپ دوم آن هم در سال ۲۰۰۰م. انجام شده است.


این کتاب دوبار چاپ شده است که چاپ اول آن به سال 1385ق. به دست نویسنده، و چاپ دوم آن هم در سال 2000م. انجام شده است.
== درباره نگارش کتاب ==


==زندگی نویسنده==
کردی از [[ماه شعبان|شعبان]] ۱۳۷۵ق در ۵۴ سالگی به‌اندیشه گردآوری کتابی فراگیر در زمینه تاریخ مکه افتاد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> گستردگی تتبع و تحقیق وی در موضوعات مختلف، موجب بهره‌گیری از منابع و علوم متعدد از جمله کتاب‌های تفسیر، حدیث، تاریخ و ادبیات<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ج1، ص45.</ref> در تألیف این کتاب گشت. نیز عضویت و حضور او در بسیاری از تعمیرات و تحولات اخیر در مسجدالحرام، زمینه گزارش‌های فراوان را در این کتاب فراهم آورد.


عبدالرحمن محمدطاهر بن عبدالقادر بن محمود کردی به سال 1321ق. در [[مکه]] زاده شد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص25.</ref> پدر او پیش از تولد وی به قصد اقامت در مکه و مجاورت خانه خدا، از اربیل [[عراق]] به مکه مهاجرت کرد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26.</ref>  
وی اهتمام ویژه‌ای به گردآوری آگاهی‌های مرتبط با مکه دارد تا آن‌جا که مدعی است کتابش جامع همه مسائل مرتبط با این شهر از عهد [[حضرت ابراهیم(ع)]] تا هنگام تألیف این کتاب است و همانند آن تاکنون نگاشته نشده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه چاپ اول، ص9.</ref> البته به دلیل آن‌که گرفتار بدگویی از گذشتگان نشود، از بیان تاریخ جنگ‌های مکه خودداری می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص46.</ref>


پدر محمدطاهر به سال 1340ق. یک سال پس از اتمام تحصیل وی در مدرسه فلاح، او را به [[مصر]] برد تا هفت سال در [[الازهر]] به تحصیل دانش بپردازد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26.</ref> به سال 1341ق. هم‌زمان با تاسیس مدرسه تحسین الخطوط العربیة الملکیه در مصر، به آموختن خوشنویسی پرداخت. به سال 1348ق. در پی بازگشت از مصر، در سمت کارمند محاکم شرعی در مکه به کار پرداخت.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص27.</ref>  
وی از آغاز طرح و نظمی خاص در تألیف کتاب نداشت. نخست مباحث را نگاشت و سپس آن‌ها را در فصل‌ها و باب‌هایی مرتب کرد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> این ویژگی و نیز فراوانی و تنوع آگاهی‌های ارائه شده در کتاب و طرح مطالب نامرتبط با کمترین مناسبت<ref>نک: مفاخرة بین القندیل و الشمعدان، ج5، ص27-31. تاریخ النقود منذ صدر الاسلام، ج5، ص255-283.</ref> موجب پراکندگی مباحث گشته است تا جایی که می‌توان این اثر را کشکولی در این موضوع قلمداد کرد.


علاقه وی به خوشنویسی موجب شد که چندین سفر به مصر و عراق انجام دهد. او تا سال 1383ق. و پیش از یک بیماری که تا هنگام مرگ وی را زمین‌گیر کرد<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26-27، 31.</ref> به استادی یا مدیریت مدارس خوشنویسی در مکه اشتغال داشت.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref> وی نُه کتاب در موضوع خوشنویسی نگاشت<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص12-13.</ref> و خود را با لقب خطاط می‌خواند.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص42.</ref>
== نگاهی به محتوای کتاب ==
[[پرونده:صفحه‌ای از کتاب تاریخ القویم.jpg|250px|بندانگشتی|نمونه‌ای از خط نویسنده در صفحات آغازین کتاب]]


کردی، عضو هیئت اجرائی گسترش و بازسازی [[مسجدالحرام]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref> و رئیس بخش تالیف و آثار تاریخی این هیئت و نیز عضو هیئت نظارت بر تعمیر سقف [[کعبه]] بود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص17.</ref> نیز فعالیت‌هایی ماندگار از جمله مشارکت در گسترش مسجدالحرام، تعویض قاب نقره‌ای [[حجرالاسود]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص297.</ref> نظارت و مشارکت در ترمیم کعبه، و ترسیم لوحی بی‌نظیر از [[مقام ابراهیم]]، از کوشش‌های او است.
کتاب التاریخ القویم در شش فصل با محورهای تاریخ مکه قدیم، مکه در روزگار نبوی و [[اسلام]]، کعبه و مباحث مربوط به آن، [[حج]] و [[عمره]]، مشاغل و مناصب مسجدالحرام و اجزاء آن، و معرفی مکان‌های [[شهر مکه]] تقسیم شده است. همچنین زندگی‌نامه دانشمندان مکه و تاریخ‌نگاران آن، فهرستی کامل از امیران مکه پیش و پس از اسلام تا عصر حاضر<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص492-517.</ref> فهرست امیران حج در سنین گوناگون<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص273-288.</ref> فهرستی از امیران و خلفایی که حج گزارده‌اند<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص288-290.</ref> مناسک و سنن حج طبق مذهب شافعی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص92-93.</ref> و جداول و تصاویر و نقشه‌های مختلف، از دیگر مطالب این کتاب است.


[[عبدالوهاب ابوسلیمان]]، از علمای مکه‌شناس و عضو هیئت گسترش مسعی و هیئت کبار العلماء<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص5.</ref> داماد ارشد او است.<ref>نک: اطلس خط؛ نشاة و تطور الکتابة الخطیة العربیه؛ الجواهر الحسان، ج2، ص633-639؛ اعلام الحجاز، ج2، ص315؛ اعلام المکیین؛ موسوعة الادباء، ج3، ص126.</ref>  
کردی در آغاز کتاب، منابع مهم تاریخ مکه را همراه زندگی‌نامه نویسندگان آن‌ها معرفی کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص54-63.</ref> کردی به فراخور سخن، برخی از دیگر رساله‌های خود از جمله رساله [[دعای عرفه]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص97-101.</ref> را نیز در کتاب گنجانده یا بخش‌هایی از دیگر آثار خود را در میان مباحث گزارش نموده و از باب تبرک، به مساجد سه‌گانه، به مباحث مدینه‌شناسی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص341-373.</ref> و نیز فضیلت و جایگاه [[مسجدالاقصی]] نیز اشاره کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص373-384.</ref>


===مذهب===
وی تغییرات صورت گرفته در مقام ابراهیم و ایجاد قاب و محفظه‌ای شیشه‌ای را یاد می‌کند و مراحل انجام این کار را به تفصیل وصف می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص362-378.</ref> نیز درباره تعمیر حجرالاسود و قراردادن دیگر بار آن در دیوار کعبه، دیده‌های خود را به درازدامنی بیان می‌نماید، بدین شرح که حجرالاسود نخست چهار تکه بوده؛ ولی هنگام تعویض قاب نقره‌ای آن به دست مؤلف، در هشت تکه ملاحظه گشته و شکاف بین آن‌ها با موادی از جمله موم و برخی مواد معطر پر شده است. او یکی از علل سیاه‌شدن حجر را فراوانی عطری دانسته که به آن زده می‌شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص228، 236-237.</ref> افزون بر این، کردی از ناظران تعمیر سقف کعبه و استحکام بخشیدن به دیوارهای آن بوده و همه مراحل این طرح را بر پایه دیده‌های خویش گزارش کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص383-420.</ref>
محمدطاهر کردی از دیدگاه فقهی، [[شافعی‌]] مذهب بود و در عقاید نیز گرایش سلفی و وهابی نداشت. او کتابی با عنوان [[تبرک الصحابة بآثار الرسول]] نوشته و در آن از مشروعیت تبرک به آثار باقی مانده از پیامیر(ص) و سابقه این کار نزد صحابه دفاع کرد.<ref>نک: تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله، تمام صفحات</ref>


===درگذشت===
کردی در این اثر، برخی پیشنهادها و طرح‌ها را درباره مکه یا حج ارائه کرده است. از جمله در بحث احکام و مناسک حج، پیشنهاد نموده تا هیئتی از دانشمندان مذاهب چهارگانه برای آسان ساختن کار حاجیان، کتابی در مناسک حج به صورت قابل فهم برای همگان بنگارند تا تشویش حاجیان کم گردد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص105-106.</ref> پیشنهاد دیگر وی، ایجاد دفتری ویژه برای امیران، بزرگان، دانشمندان و مشاهیر هر کشور است تا تصویر و زندگی‌نامه و امضای آن‌ها در آن ثبت شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص254؛ نیز نک: ج5، ص323.</ref>
کردی به سال 1400ق. در [[جده]] درگذشت و کنار قبر مادرش در [[قبرستان معلات]] شهر مکه به خاک سپرده شد.<ref>الجواهر الحسان، ج2، ص638.</ref><ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص19، 48.</ref> زندگی‌نامه او در کتاب‌های متعدد به صورت مفصل آمده است.


==تالیفات==
== زندگی نویسنده ==
{{اصلی|محمدطاهر کردی}}
[[پرونده:تصویر محمد طاهر کردی.jpg|250px|بندانگشتی|محمد طاهر کردی]]
[[پرونده:تصویر محمد طاهر کردی.jpg|250px|بندانگشتی|محمد طاهر کردی]]
تنوع تالیفات در زمینه ادبیات<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص18.</ref> تفسیر، فراهم کردن نقشه کشورها<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref> و نگارش بیش از 42 اثر در موضوعات مختلف، بیان‌گر ابعاد گوناگون فکری و شخصیتی کردی است. از میان این آثار، 22 کتاب وی به چاپ رسیده<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص15-16.</ref> و از سال 1393ق. [[دولت سعودی]] هیئتی ویژه را مامور پیگیری تصحیح و نشر آثار او کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref>
عبدالرحمن محمدطاهر بن عبدالقادر بن محمود کُردی(۱۳۲۱-۱۴۰۰ق)<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص25.</ref> تاریخ‌نگار و خوشنویسِ [[شافعی]] مذهب اهل مکه بود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26.</ref>
 
[[مصحف مکة المکرمه]] ماندگارترین اثر کردی است که خوشنویسی آن در سال 1362ق. به پایان رسید و پس از تایید هیئتی از دانشمندان [[عربستان]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص36.</ref> و تایید شیوخ الازهر<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص8.</ref> در سال 1369ق. به عنوان نخستین [[قرآن]] منتشر شده در مکه، به همت شرکتی با همین نام که خود بنیان نهاده بود<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص11، 36.</ref> چاپ و منتشر گشت.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه ناشر، ص36.</ref>
 
محمدطاهر کردی در موضوع مکه و حج و امور مربوط به آن، افزون بر کتاب التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، تحقیقی از کتاب [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]] نگاشته [[قطب‌الدین نهروالی]] (م. 990ق.) همراه شرح، تعلیقات و تصاویر ارائه کرده<ref>مجلة العرب، ش14، ص211-212.</ref> و [[ارشاد الزمرة لمناسک الحج و العمره]] را در [[مناسک حج]] تالیف نموده<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص80.</ref> که همانند شماری دیگر از آثارش مانند [[منظومة فی اشهر بنایات الکعبة المعظمه]] و مقام ابراهیم(ع)<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص29.</ref> آن‌ها را در ضمن کتاب التاریخ القویم آورده است.
 
==درباره نگارش کتاب==
 
کردی از [[ماه شعبان|شعبان]] 1375ق. در 54 سالگی به‌اندیشه گردآوری کتابی فراگیر در زمینه تاریخ مکه افتاد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> گستردگی تتبع و تحقیق وی در موضوعات مختلف، موجب بهره‌گیری از منابع و علوم متعدد از جمله کتا‌ب‌های تفسیر، حدیث، تاریخ و ادبیات<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ج1، ص45.</ref> در تالیف این کتاب گشت. نیز عضویت و حضور او در بسیاری از تعمیرات و تحولات اخیر در مسجدالحرام، زمینه گزارش‌های فراوان را در این کتاب فراهم آورد.
 
وی اهتمام ویژه‌ای به گردآوری آگاهی‌های مرتبط با مکه دارد تا آن‌جا که مدعی است کتابش جامع همه مسائل مرتبط با این شهر از عهد [[حضرت ابراهیم(ع)]] تا هنگام تالیف این کتاب است و همانند آن تاکنون نگاشته نشده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه چاپ اول، ص9.</ref> البته به دلیل آن‌که گرفتار بدگویی از گذشتگان نشود، از بیان تاریخ جنگ‌های مکه خودداری می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص46.</ref>  
 
وی از آغاز طرح و نظمی خاص در تالیف کتاب نداشت. نخست مباحث را نگاشت و سپس آن‌ها را در فصل‌ها و باب‌هایی مرتب ‌کرد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> این ویژگی و نیز فراوانی و تنوع آگاهی‌های ارائه شده در کتاب و طرح مطالب نامرتبط با کمترین مناسبت<ref>نک: مفاخرة بین القندیل و الشمعدان، ج5، ص27-31.</ref><ref>تاریخ النقود منذ صدر الاسلام، ج5، ص255-283.</ref> موجب پراکندگی مباحث گشته است تا جایی که می‌توان این اثر را کشکولی در این موضوع قلمداد کرد.
 
==نگاهی به محتوای کتاب==
[[پرونده:صفحه‌ای از کتاب تاریخ القویم.jpg|250px|بندانگشتی|نمونه‌ای از خط نویسنده در صفحات آغازین کتاب]]
 
باید پذیرفت که گزارش منظم مباحث کتاب به شیوه متداول در آثار مکه‌شناسی یا هر‌گونه ترتیب منطقی دیگر، مشکل یا ناشدنی است. با این حال، شاید بتوان مباحث کتاب را در شش فصل با محورهای تاریخ مکه قدیم، مکه در روزگار نبوی و [[اسلام]]، کعبه و مباحث مربوط به آن، [[حج]] و [[عمره]]، مشاغل و مناصب مسجدالحرام و اجزاء آن، و سرانجام معرفی مکان‌های [[شهر مکه]] تقسیم کرد.
 
افزون بر این، زندگی‌نامه دانشمندان مکه و تاریخ‌نگاران آن، فهرستی کامل از امیران مکه پیش و پس از اسلام تا عصر حاضر<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص492-517.</ref> فهرست امیران حج در سنین گوناگون<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص273-288.</ref> فهرستی از امیران و خلفایی که حج گزارده‌اند<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص288-290.</ref> مناسک و سنن حج طبق مذهب شافعی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص92-93.</ref> و جداول و تصاویر و نقشه‌های مختلف، از مطالب سودمند کتاب است.


نیز وی در آغاز کتاب، منابع مهم تاریخ مکه را همراه زندگی‌نامه نویسندگان آن‌ها معرفی کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص54-63.</ref> کردی به فراخور سخن، برخی از دیگر رساله‌های خود از جمله رساله [[دعای عرفه]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص97-101.</ref> را نیز در کتاب گنجانده یا بخش‌هایی از دیگر آثار خود را در میان مباحث گزارش نموده و از باب تبرک، به مساجد سه‌گانه، به مباحث مدینه‌شناسی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص341-373.</ref> و نیز فضیلت و جایگاه [[مسجدالاقصی]] نیز اشاره کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص373-384.</ref>  
وی علاوه بر نگارش کتاب‌های مرتبط با تاریخ‌نگاری مکه به فعالیت‌های دیگری نیز اشتغال داشت؛ مانند عضویت در هیئت اجرائی گسترش و بازسازی [[مسجدالحرام]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref> و رئیس بخش تألیف و آثار تاریخی این هیئت و نیز عضویت در هیئت نظارت بر تعمیر سقف [[کعبه]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص17.</ref> و تعویض قاب نقره‌ای [[حجرالاسود]].<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص297.</ref>


وی تغییرات صورت گرفته در مقام ابراهیم و ایجاد قاب و محفظه‌ای شیشه‌ای را یاد می‌کند و مراحل انجام این کار را به تفصیل وصف می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص362-378.</ref> نیز درباره تعمیر حجرالاسود و قراردادن دیگر بار آن در دیوار کعبه، دیده‌های خود را به درازدامنی بیان می‌نماید، بدین شرح که حجرالاسود نخست چهار تکه بوده؛ ولی هنگام تعویض قاب نقره‌ای آن به دست مؤلف، در هشت تکه ملاحظه گشته و شکاف بین آن‌ها با موادی از جمله موم و برخی مواد معطر پر شده است. او یکی از علل سیاه‌شدن حجر را فراوانی عطری دانسته که به آن زده می‌شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص228، 236-237.</ref> افزون بر این، کردی از ناظران تعمیر سقف کعبه و استحکام بخشیدن به دیوارهای آن بوده و همه مراحل این طرح را بر پایه دیده‌های خویش گزارش کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص383-420.</ref>  
برخی تألیفات کردی عبارتند از:
[[مصحف مکة المکرمه]]،<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص36.</ref> [[ارشاد الزمرة لمناسک الحج و العمره]] (درباره [[مناسک حج]])<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص80.</ref> و تبرک الصحابة بآثار الرسول (با موضوع مشروعیت تبرک به آثار باقی مانده از پیامیر(ص) و سابقه این کار نزد صحابه).<ref>نگاه کنید به: تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله.</ref>


کردی در این اثر، برخی پیشنهادها و طرح‌ها را درباره مکه یا حج ارائه کرده است. از جمله در بحث احکام و مناسک حج، پیشنهاد نموده تا هیئتی از دانشمندان مذاهب چهارگانه برای آسان ساختن کار حاجیان، کتابی در مناسک حج به صورت قابل فهم برای همگان بنگارند تا تشویش حاجیان کم گردد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص105-106.</ref> پیشنهاد دیگر وی، ایجاد دفتری ویژه برای امیران، بزرگان، دانشمندان و مشاهیر هر کشور است تا تصویر و زندگی‌نامه و امضای آن‌ها در آن ثبت شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص254؛ نیز نک: ج5، ص323.</ref>
== چاپ‌ها ==
دو چاپ از این کتاب در دسترس است. چاپ اول به دست نویسنده به سال ۱۳۸۵ق. در چهار جلد و دو مجلد منتشر شد که مشتمل بر ۱۱۶ تصویر است.


==چاپ‌ها==
چاپ دیگر کتاب به سال ۲۰۰۰م. در شش جلد و سه مجلد با تحقیق [[عبدالملک بن دهیش]] با ۳۷۳ تصویر، به همت انتشارات دار خضر منتشر گشت. این چاپ بخش‌های باقی‌مانده از اصل تألیف را نیز دربردارد. همچنین چهار مقدمه در زمینه زندگی‌نامه کردی و فهرست‌هایی شایسته دارد. در این چاپ، تصاویر از متن کتاب به انتهای آن انتقال یافته است.
دو چاپ از این کتاب در دسترس است. چاپ اول به دست نویسنده به سال 1385ق. در چهار جلد و دو مجلد منتشر شد که مشتمل بر 116 تصویر است.


چاپ دیگر کتاب به سال 2000م. در شش جلد و سه مجلد با تحقیق [[عبدالملک بن دهیش]] با 373 تصویر، به همت انتشارات دار خضر منتشر گشت. این چاپ بخش‌های باقی‌مانده از اصل تالیف را نیز در بر دارد. همچنین چهار مقدمه در زمینه زندگی‌نامه کردی و فهرست‌هایی شایسته دارد. در این چاپ، تصاویر از متن کتاب به انتهای آن انتقال یافته است.
چاپ نخست کتاب، به رغم ناتمام بودن، به دلیل وضوح تصاویر و جای داشتن آن‌ها کنار مطالب، مزیت دارد. گزیده‌ای از کتاب را هادی انصاری به فارسی ترجمه کرده و به سال ۱۳۷۸ش. در انتشارات مشعر در ۳۲۸ صفحه چاپ نموده است.


چاپ نخست کتاب، به رغم ناتمام بودن، به دلیل وضوح تصاویر و جای داشتن آن‌ها کنار مطالب، مزیت دارد. گزیده‌ای از کتاب را‌ هادی انصاری به فارسی ترجمه کرده و به سال 1378ش. در انتشارات مشعر در 328 صفحه چاپ نموده است.
== پانویس ==
 
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7541
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7541
  | عنوان = التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
  | عنوان = التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
  | نویسنده = اباذر جعفری
  | نویسنده = اباذر جعفری
}}
}}
 
* '''اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی''': حبیب‌الله فضائلی، نشریه انجمن آثار ملی اصفهان، ۱۳۹۱ق.
* '''اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی''': حبیب ‌الله فضائلی، نشریه انجمن آثار ملی اصفهان، 1391ق.
* '''اعلام الحجاز فی القرن الرابع عشر للهجره''': محمد علی مغربی، ۱۴۰۵ق.
 
* '''اعلام المکیین (من القرن التاسع الی القرن الرابع عشر الهجری)''': عبدالله بن عبدالرحمن، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۱ق.
* '''اعلام الحجاز فی القرن الرابع عشر للهجره''': محمد علی مغربی، 1405ق.
* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
 
* '''اعلام المکیین (من القرن التاسع الی القرن الرابع عشر الهجری)''': عبدالله بن عبدالرحمن، مؤسسة الفرقان، 1421ق.
 
* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.


'''تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله''' محمد طاهر الکردی، مکتبه القاهره، ۱۹۹۷م.
'''تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله''' محمد طاهر الکردی، مکتبه القاهره، ۱۹۹۷م.
 
* '''الجواهر الحسان فی تراجم الفضلاء و الاعیان''': زکریا بن عبدالله بیلا، ریاض، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۶ق.
* '''الجواهر الحسان فی تراجم الفضلاء و الاعیان''': زکریا بن عبدالله بیلا، ریاض، مؤسسة الفرقان، 1426ق.
* '''مجلة العرب''': حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۳۹۹ق.
 
* '''موسوعة الادباء و الکتاب السعودیین خلال ستین عاماً ۱۳۵۰–۱۴۱۰ه‌''': احمد سعید، دار المنار، ۱۴۱۳ق.
* '''مجلة العرب''': حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، 1399ق.
* '''نشاة و تطور الکتابة الخطیة العربیه''': فوزی سالم عفیفی، کویت، وکالة المطبوعات، ۱۴۰۰ق.
 
* '''موسوعة الادباء و الکتاب السعودیین خلال ستین عاماً 1350-1410ه‌''': احمد سعید، دار المنار، 1413ق.
 
* '''نشاة و تطور الکتابة الخطیة العربیه''': فوزی سالم عفیفی، کویت، وکالة المطبوعات، 1400ق.


{{پایان}}
{{پایان}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۷

التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
پدید آورندگان
نویسنده عبدالرحمن محمد طاهر کردی مکی شافعی
محتوا
موضوع تاریخ مکه، مسجدالحرام و کعبه تا عصر حاضر
زبان عربی
نشر
تعداد جلد چاپ اول: چهار جلد و دو مجلد. چاپ دوم: شش جلد و سه مجلد
ناشر انتشارات دار خضر
محل نشر مکه
تاریخ نشر چاپ اول: سال ۱۳۸۵ق. چاپ دوم: سال ۲۰۰۰م.
ترجمه به فارسی

التاریخُ القَویم لمکة و بیت‌الله الکریم کتابی در تاریخ محلی مکه، تألیف محمدطاهر کردی مکی (۱۳۲۱–۱۴۰۰ق) است.

التاریخ القویم، کتاب دائرةالمعارف گونه‌ای به زبان عربی در تاریخ مکه، مسجدالحرام و کعبه تا عصر حاضر است. کردی کوشیده با نگاه به منابع مکه‌شناسی گذشته و سفرنامه‌های مکه، به گونه‌ای جامع به تاریخ این شهر و مکان‌های مقدس آن بپردازد.

این کتاب دوبار چاپ شده است که چاپ اول آن به سال ۱۳۸۵ق به دست نویسنده، و چاپ دوم آن هم در سال ۲۰۰۰م. انجام شده است.

درباره نگارش کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کردی از شعبان ۱۳۷۵ق در ۵۴ سالگی به‌اندیشه گردآوری کتابی فراگیر در زمینه تاریخ مکه افتاد.[۱] گستردگی تتبع و تحقیق وی در موضوعات مختلف، موجب بهره‌گیری از منابع و علوم متعدد از جمله کتاب‌های تفسیر، حدیث، تاریخ و ادبیات[۲] در تألیف این کتاب گشت. نیز عضویت و حضور او در بسیاری از تعمیرات و تحولات اخیر در مسجدالحرام، زمینه گزارش‌های فراوان را در این کتاب فراهم آورد.

وی اهتمام ویژه‌ای به گردآوری آگاهی‌های مرتبط با مکه دارد تا آن‌جا که مدعی است کتابش جامع همه مسائل مرتبط با این شهر از عهد حضرت ابراهیم(ع) تا هنگام تألیف این کتاب است و همانند آن تاکنون نگاشته نشده است.[۳] البته به دلیل آن‌که گرفتار بدگویی از گذشتگان نشود، از بیان تاریخ جنگ‌های مکه خودداری می‌نماید.[۴]

وی از آغاز طرح و نظمی خاص در تألیف کتاب نداشت. نخست مباحث را نگاشت و سپس آن‌ها را در فصل‌ها و باب‌هایی مرتب کرد.[۵] این ویژگی و نیز فراوانی و تنوع آگاهی‌های ارائه شده در کتاب و طرح مطالب نامرتبط با کمترین مناسبت[۶] موجب پراکندگی مباحث گشته است تا جایی که می‌توان این اثر را کشکولی در این موضوع قلمداد کرد.

نگاهی به محتوای کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نمونه‌ای از خط نویسنده در صفحات آغازین کتاب

کتاب التاریخ القویم در شش فصل با محورهای تاریخ مکه قدیم، مکه در روزگار نبوی و اسلام، کعبه و مباحث مربوط به آن، حج و عمره، مشاغل و مناصب مسجدالحرام و اجزاء آن، و معرفی مکان‌های شهر مکه تقسیم شده است. همچنین زندگی‌نامه دانشمندان مکه و تاریخ‌نگاران آن، فهرستی کامل از امیران مکه پیش و پس از اسلام تا عصر حاضر[۷] فهرست امیران حج در سنین گوناگون[۸] فهرستی از امیران و خلفایی که حج گزارده‌اند[۹] مناسک و سنن حج طبق مذهب شافعی[۱۰] و جداول و تصاویر و نقشه‌های مختلف، از دیگر مطالب این کتاب است.

کردی در آغاز کتاب، منابع مهم تاریخ مکه را همراه زندگی‌نامه نویسندگان آن‌ها معرفی کرده است.[۱۱] کردی به فراخور سخن، برخی از دیگر رساله‌های خود از جمله رساله دعای عرفه[۱۲] را نیز در کتاب گنجانده یا بخش‌هایی از دیگر آثار خود را در میان مباحث گزارش نموده و از باب تبرک، به مساجد سه‌گانه، به مباحث مدینه‌شناسی[۱۳] و نیز فضیلت و جایگاه مسجدالاقصی نیز اشاره کرده است.[۱۴]

وی تغییرات صورت گرفته در مقام ابراهیم و ایجاد قاب و محفظه‌ای شیشه‌ای را یاد می‌کند و مراحل انجام این کار را به تفصیل وصف می‌نماید.[۱۵] نیز درباره تعمیر حجرالاسود و قراردادن دیگر بار آن در دیوار کعبه، دیده‌های خود را به درازدامنی بیان می‌نماید، بدین شرح که حجرالاسود نخست چهار تکه بوده؛ ولی هنگام تعویض قاب نقره‌ای آن به دست مؤلف، در هشت تکه ملاحظه گشته و شکاف بین آن‌ها با موادی از جمله موم و برخی مواد معطر پر شده است. او یکی از علل سیاه‌شدن حجر را فراوانی عطری دانسته که به آن زده می‌شود.[۱۶] افزون بر این، کردی از ناظران تعمیر سقف کعبه و استحکام بخشیدن به دیوارهای آن بوده و همه مراحل این طرح را بر پایه دیده‌های خویش گزارش کرده است.[۱۷]

کردی در این اثر، برخی پیشنهادها و طرح‌ها را درباره مکه یا حج ارائه کرده است. از جمله در بحث احکام و مناسک حج، پیشنهاد نموده تا هیئتی از دانشمندان مذاهب چهارگانه برای آسان ساختن کار حاجیان، کتابی در مناسک حج به صورت قابل فهم برای همگان بنگارند تا تشویش حاجیان کم گردد.[۱۸] پیشنهاد دیگر وی، ایجاد دفتری ویژه برای امیران، بزرگان، دانشمندان و مشاهیر هر کشور است تا تصویر و زندگی‌نامه و امضای آن‌ها در آن ثبت شود.[۱۹]

زندگی نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: محمدطاهر کردی
محمد طاهر کردی

عبدالرحمن محمدطاهر بن عبدالقادر بن محمود کُردی(۱۳۲۱-۱۴۰۰ق)[۲۰] تاریخ‌نگار و خوشنویسِ شافعی مذهب اهل مکه بود.[۲۱]

وی علاوه بر نگارش کتاب‌های مرتبط با تاریخ‌نگاری مکه به فعالیت‌های دیگری نیز اشتغال داشت؛ مانند عضویت در هیئت اجرائی گسترش و بازسازی مسجدالحرام[۲۲] و رئیس بخش تألیف و آثار تاریخی این هیئت و نیز عضویت در هیئت نظارت بر تعمیر سقف کعبه[۲۳] و تعویض قاب نقره‌ای حجرالاسود.[۲۴]

برخی تألیفات کردی عبارتند از: مصحف مکة المکرمه،[۲۵] ارشاد الزمرة لمناسک الحج و العمره (درباره مناسک حج)[۲۶] و تبرک الصحابة بآثار الرسول (با موضوع مشروعیت تبرک به آثار باقی مانده از پیامیر(ص) و سابقه این کار نزد صحابه).[۲۷]

چاپ‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دو چاپ از این کتاب در دسترس است. چاپ اول به دست نویسنده به سال ۱۳۸۵ق. در چهار جلد و دو مجلد منتشر شد که مشتمل بر ۱۱۶ تصویر است.

چاپ دیگر کتاب به سال ۲۰۰۰م. در شش جلد و سه مجلد با تحقیق عبدالملک بن دهیش با ۳۷۳ تصویر، به همت انتشارات دار خضر منتشر گشت. این چاپ بخش‌های باقی‌مانده از اصل تألیف را نیز دربردارد. همچنین چهار مقدمه در زمینه زندگی‌نامه کردی و فهرست‌هایی شایسته دارد. در این چاپ، تصاویر از متن کتاب به انتهای آن انتقال یافته است.

چاپ نخست کتاب، به رغم ناتمام بودن، به دلیل وضوح تصاویر و جای داشتن آن‌ها کنار مطالب، مزیت دارد. گزیده‌ای از کتاب را هادی انصاری به فارسی ترجمه کرده و به سال ۱۳۷۸ش. در انتشارات مشعر در ۳۲۸ صفحه چاپ نموده است.

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.
  2. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ج1، ص45.
  3. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه چاپ اول، ص9.
  4. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص46.
  5. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.
  6. ↑ نک: مفاخرة بین القندیل و الشمعدان، ج5، ص27-31. تاریخ النقود منذ صدر الاسلام، ج5، ص255-283.
  7. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص492-517.
  8. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص273-288.
  9. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص288-290.
  10. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص92-93.
  11. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص54-63.
  12. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص97-101.
  13. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص341-373.
  14. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص373-384.
  15. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص362-378.
  16. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص228، 236-237.
  17. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص383-420.
  18. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص105-106.
  19. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص254؛ نیز نک: ج5، ص323.
  20. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص25.
  21. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26.
  22. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.
  23. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص17.
  24. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص297.
  25. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص36.
  26. ↑ التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص80.
  27. ↑ نگاه کنید به: تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم.
  • اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی: حبیب‌الله فضائلی، نشریه انجمن آثار ملی اصفهان، ۱۳۹۱ق.
  • اعلام الحجاز فی القرن الرابع عشر للهجره: محمد علی مغربی، ۱۴۰۵ق.
  • اعلام المکیین (من القرن التاسع الی القرن الرابع عشر الهجری): عبدالله بن عبدالرحمن، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۱ق.
  • التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.

تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله محمد طاهر الکردی، مکتبه القاهره، ۱۹۹۷م.

  • الجواهر الحسان فی تراجم الفضلاء و الاعیان: زکریا بن عبدالله بیلا، ریاض، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۶ق.
  • مجلة العرب: حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۳۹۹ق.
  • موسوعة الادباء و الکتاب السعودیین خلال ستین عاماً ۱۳۵۰–۱۴۱۰ه‌: احمد سعید، دار المنار، ۱۴۱۳ق.
  • نشاة و تطور الکتابة الخطیة العربیه: فوزی سالم عفیفی، کویت، وکالة المطبوعات، ۱۴۰۰ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=التاریخ_القویم_لمکة_و_بیت‌الله_الکریم&oldid=57197»