تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
(←فهرست) |
جز (جایگزینی متن - 'تاسیس' به 'تأسیس') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر = تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) (کتاب).jpg | | تصویر = تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) (کتاب).jpg | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۶: | ||
| رده‌بندی دیویی = ت ۶۶۴ ک ۷ / ۹۵۶ | | رده‌بندی دیویی = ت ۶۶۴ ک ۷ / ۹۵۶ | ||
| سایر مشخصات = مصور | | سایر مشخصات = مصور | ||
}} | |عرض تصویر=200px}} | ||
'''تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)'''،کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالجواد کلیدار، که به بررسی واژگانی و تاریخی حائر و تاریخچه ساخت حرم امام حسین(ع) از آغاز تا زمان تألیف (۱۳۶۸ق/۱۳۲۷-۱۳۲۸ش) پرداخته است. این کتاب بار نخست در | '''تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)'''،کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالجواد کلیدار، که به بررسی واژگانی و تاریخی [[حائر]] و تاریخچه ساخت [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] از آغاز تا زمان تألیف (۱۳۶۸ق/۱۳۲۷-۱۳۲۸ش) پرداخته است. این کتاب بار نخست در [[بغداد]]، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۳۲۶ش) چاپ شده و دو بار به زبان فارسی برگردانده شده است. | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
سید عبدالجواد کلیدار آل طعمة(م.۱۳۷۹ق)، فرزند علی، متولد | سید عبدالجواد کلیدار آل طعمة(م.۱۳۷۹ق)، فرزند علی، متولد [[کربلا]]، از دانشگاه سوربن [[فرانسه]] دکترای علوم سیاسی<ref name=":0" /> و از دانشگاه بروکسل دکترای حقوق گرفته،<ref>معجم الادباء، ج۳، ص۳۲۷.</ref> در سال ۱۹۳۲م. به [[عراق]] بازگشت و نشریه الاحرار را راه‌اندازی کرد.<ref name=":0">مشاهیر المدفونین فی کربلاء، ص۱۰۲ و ۱۰۳.</ref> او چندین سال تولیت [[آستان مقدس امام حسین(ع)|آستان امام حسین(ع)]] را برعهده داشت.<ref>مقاله تاریخ کربلا و حائر حسین(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۳۵۳.</ref> برخی از آثار او معالم انساب الطالبین<ref>[http://www.worldcat.org/oclc/236039901 کتاب‌شناسی معالم انساب الطالبین]، worldcat</ref> و مدینة الحسین أو مختصر تاریخ کربلا است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1945167 کتاب‌شناسی مدینة الحسین او مختصر تاریخ کربلا]، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران؛ [http://www.lib.ir/book/86127225/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%88-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7/ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)]، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.</ref> | ||
==ساختار و محتوا== | ==ساختار و محتوا== | ||
نام کامل این کتاب، «تاریخ کربلاء و | نام کامل این کتاب، «تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع): و هو بحث واسع عن الحائر و تاریخه فی اللغه و التاریخ و الفقه و الحدیث و عمارته و هدمه من الصدر الاول الی العصر الحاضر» است.<ref>تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، صفحه عنوان کتاب.</ref> | ||
کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، به موقعیت سرزمین [[کربلا]] پیش از شهادت [[امام حسین(ع)]]، نخستین ساخت وساز بر [[آستان مقدس امام حسین(ع)|قبر وی]]، نام «[[حائر]]» و «حیر»، تغییر و تحولات منطقه و فراز و نشیب‌های آن از آغاز تا زمان تألیف کتاب (1368ق) پرداخته است. این کتاب، دارای ۶ باب و هر باب شامل چند فصل است.<ref>تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، تمام کتاب.</ref> ۶ باب این کتاب عبارتند از: | |||
*باب اول:حائر امام حسین(ع) و کربلا | *باب اول: حائر امام حسین(ع) و کربلا | ||
*باب دوم:حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون | *باب دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون آنها | ||
*باب سوم :حائر و اوضاع و احوال عمومی | *باب سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی آن | ||
*باب چهارم:دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز | *باب چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن | ||
*باب پنجم:حائر و دوران تخریب و ویرانی | *باب پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و غارت | ||
*باب ششم:حائر و اصلاحات بعدی | *باب ششم: حائر و اصلاحات بعدی | ||
==فهرست== | ==فهرست== | ||
{{ستون-شروع|۳}} | |||
برگردان فارسی فهرست کتاب: | <small> | ||
برگردان فارسی فهرست کتاب: | |||
*دیباچه | *دیباچه | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۰: | ||
*اهدای کتاب | *اهدای کتاب | ||
*پیش‌گفتار | *پیش‌گفتار | ||
*بخش اول:[[حائر]] امام حسین(ع) و کربلا | *بخش اول: [[حائر]] [[امام حسین(ع)]] و [[کربلا]] | ||
**فصل اول:حائر و حرمت و قداست آن در دین مبین اسلام | **فصل اول: حائر و حرمت و قداست آن در دین مبین [[اسلام]] | ||
**فصل دوم:حائر در لغت و تاریخ | **فصل دوم: حائر در لغت و تاریخ | ||
**فصل سوم:کربلا و محل‌های دیگری که حائر نامیده شده است | **فصل سوم: کربلا و محل‌های دیگری که حائر نامیده شده است | ||
**فصل چهارم:حائر، حیر و حیره | **فصل چهارم: حائر، حیر و [[حیره]] | ||
**فصل پنجم:حائر در فقه و حدیث | **فصل پنجم: حائر در فقه و حدیث | ||
***١. حدود و مساحت حائر | ***١. حدود و مساحت حائر | ||
****حائر از نظر دلالت عرفی در تاریخ قدیم | ****حائر از نظر دلالت عرفی در تاریخ قدیم | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۱: | ||
***٣. حرم، حدود و اندازه ان | ***٣. حرم، حدود و اندازه ان | ||
***۴. اختلاف نظر متاخرین در اندازه حائر | ***۴. اختلاف نظر متاخرین در اندازه حائر | ||
**فصل ششم:منطقه‌های حرم و حائر و ترتیب قاعده فضیلت و شرف میان آن دو | **فصل ششم: منطقه‌های حرم و حائر و ترتیب قاعده فضیلت و شرف میان آن دو | ||
*بخش دوم:حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون انها | *بخش دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون انها | ||
**فصل اول: تحقیق در مورد نام حائر و حیر به لحاظ تاریخی | **فصل اول: تحقیق در مورد نام حائر و حیر به لحاظ تاریخی | ||
**فصل دوم:حائر و علت پیدایش این نام | **فصل دوم: حائر و علت پیدایش این نام | ||
**فصل سوم: حائر و علت نام‌گذاری ان | **فصل سوم: حائر و علت نام‌گذاری ان | ||
**فصل چهارم: حائر و حیر و کنکاش تاریخی در نام حیر | **فصل چهارم: حائر و حیر و کنکاش تاریخی در نام حیر | ||
*بخش سوم :حائر و اوضاع و احوال عمومی ان | *بخش سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی ان | ||
**فصل اول:حائر و ویژگی‌های آن در دوران نخست | **فصل اول: حائر و ویژگی‌های آن در دوران نخست | ||
**فصل دوم:حائر و جایگاه والای آن در دین مبین اسلام | **فصل دوم: حائر و جایگاه والای آن در دین مبین اسلام | ||
**فصل سوم:حائر مقدس و نقش آن در دنیای اسلام | **فصل سوم: حائر مقدس و نقش آن در دنیای اسلام | ||
**فصل چهارم:حائر و اوضاع و احوال عمومی آن در دوران نخست | **فصل چهارم: حائر و اوضاع و احوال عمومی آن در دوران نخست | ||
***نقش عوامل معنوی و طبیعی در خطرپذیری در راه زیارت امام حسین(ع) | ***نقش عوامل معنوی و طبیعی در خطرپذیری در راه [[زیارت]] امام حسین(ع) | ||
****الف) ایمان کامل و عقیده نیرومند دینی به خاندان نبوت و رسالت | ****الف) ایمان کامل و عقیده نیرومند دینی به خاندان نبوت و رسالت | ||
****ب) تشویق شیعیان از سوی امامان معصوم: جهت زیارت حائر و دعا در انجا | ****ب) تشویق شیعیان از سوی [[امامان(ع)|امامان]] معصوم: جهت زیارت حائر و دعا در انجا | ||
****ج) وجود نینوا و غاضریه در نزدیکی کربلا | ****ج) وجود [[نینوا]] و [[غاضریه]] در نزدیکی کربلا | ||
**فصل پنجم:حائر، زمین مبارک و تربت مقدس ان | **فصل پنجم: حائر، زمین مبارک و تربت مقدس ان | ||
***فضیلت کربلا و قداست تربت آن در دین مبین اسلام | ***فضیلت کربلا و قداست تربت آن در دین مبین اسلام | ||
****١. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت تاریخی | ****١. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت تاریخی | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۳: | ||
****٢. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت دینی | ****٢. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت دینی | ||
*****الف) سبب اختلاف نظر شیعه با دیگران در سجده کردن | *****الف) سبب اختلاف نظر شیعه با دیگران در سجده کردن | ||
*****ب) سبب انتخاب مهر نماز از تربت کربلا | *****ب) سبب انتخاب مهر [[نماز]] از [[تربت]] کربلا | ||
*****ج) سجده امامان معصوم( | *****ج) سجده امامان معصوم(ع) بر تربت امام حسین(ع) و تشویق شیعیان بر این کار | ||
*****د) راز سجده بر تربت امام حسین(ع) | *****د) راز سجده بر تربت امام حسین(ع) | ||
*****ه) رد شبهه یاوه‌گویان و بیان تفاوت سجده بر چیزی و برای چیزی | *****ه) رد شبهه یاوه‌گویان و بیان تفاوت سجده بر چیزی و برای چیزی | ||
**فصل ششم :حائر، مراسم تشرف و | **فصل ششم: حائر، مراسم تشرف و آداب زیارت آن | ||
**فصل هفتم:حائر و اوقات زیارتی | **فصل هفتم: حائر و اوقات زیارتی آن | ||
***١. زیارت عاشورا | ***١. [[زیارت عاشورا]] | ||
***٢. زیارت اربعین | ***٢. [[زیارت اربعین]] | ||
***٣. زیارت اول ماه رجب | ***٣. زیارت اول [[ماه رجب]] | ||
***۴. زیارت نیمه ماه رجب | ***۴. زیارت نیمه ماه رجب | ||
***۵. زیارت نیمه ماه شعبان | ***۵. زیارت نیمه [[ماه شعبان]] | ||
***۶. زیارت امام حسین(ع) در شب‌های قدر | ***۶. زیارت امام حسین(ع) در [[شب قدر|شب‌های قدر]] | ||
***٧. زیارت امام حسین(ع) در عید سعید فطر | ***٧. زیارت امام حسین(ع) در [[عید فطر|عید سعید فطر]] | ||
***٨. زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه و عید قربان | ***٨. زیارت امام حسین(ع) در روز [[عرفه]] و [[عید قربان]] | ||
**فصل هشتم:حائر و نخستین سادات علوی ساکن | **فصل هشتم: حائر و نخستین سادات علوی ساکن در آن | ||
*بخش چهارم:دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز | *بخش چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن | ||
**فصل اول:حائر و ساختمان استوار آن در این روزگار | **فصل اول: حائر و ساختمان استوار آن در این روزگار | ||
**فصل دوم:حائر و نخستین ساخت و ساز | **فصل دوم: حائر و نخستین ساخت و ساز آن، بعد از واقعه [[عاشورا]] در قرن اول هجری | ||
**فصل سوم: حائر و نخستین تجدید بنای | **فصل سوم: حائر و نخستین تجدید بنای آن، بعد از سال ١٩٣ هجری (خلافت امین و [[مامون عباسی]]) | ||
**فصل چهارم:حائر و دومین تجدید بنای آن در ماه‌های پایانی سال ٢۴٧ هجری(روزگار زمامداری المنتصر بالله) | **فصل چهارم: حائر و دومین تجدید بنای آن در ماه‌های پایانی سال ٢۴٧ هجری(روزگار زمامداری [[منتصر عباسی|المنتصر بالله]]) | ||
**فصل پنجم:حائر و سومین تجدید بنای آن در سال ٢٨٣ هجری به دست داعی صغیر (حکمران مازندران) | **فصل پنجم: حائر و سومین تجدید بنای آن در سال ٢٨٣ هجری به دست داعی صغیر (حکمران مازندران) | ||
**فصل ششم:حائر و چهارمین تجدید بنای آن در سال ٣۶٩ هجری به دست سلطان عضد الدوله بویه‌ای و قبر پادشاهان | **فصل ششم: حائر و چهارمین تجدید بنای آن در سال ٣۶٩ هجری به دست سلطان عضد الدوله بویه‌ای و قبر پادشاهان [[آل بویه]] در حائر مقدس | ||
***گورستان سلاطین ال بویه در حائر مقدس | ***گورستان سلاطین ال بویه در حائر مقدس | ||
**فصل هفتم:حائر و پنجمین تجدید بنای آن به دست ابن سهلان رامهرمزی | **فصل هفتم: حائر و پنجمین تجدید بنای آن به دست ابن سهلان رامهرمزی | ||
**فصل هشتم: حائر و ششمین تجدید بنای آن در سال ۶٢٠ هجری به دست احمدالناصر لدین الله عباسی | **فصل هشتم: حائر و ششمین تجدید بنای آن در سال ۶٢٠ هجری به دست احمدالناصر لدین الله عباسی | ||
**فصل نهم:حائر و هفتمین تجدید بنای آن در سال ٧۶٧ هجری به دست سلطان اویس جلایری | **فصل نهم: حائر و هفتمین تجدید بنای آن در سال ٧۶٧ هجری به دست سلطان اویس جلایری | ||
*بخش پنجم:حائر و دوران تخریب و ویرانی و | *بخش پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و چپاول و غارت | ||
**فصل اول:حائر و دوران تیره و تاریکی که بر آن گذشته است | **فصل اول: حائر و دوران تیره و تاریکی که بر آن گذشته است | ||
***ویرانی حائر، نخستین بار در | ***ویرانی حائر، نخستین بار در آغاز خلافت [[منصور دوانیقی]] | ||
**فصل دوم:حائر و ویرانی آن در سال ١٩٣ هجری و روزگار هارون الرشید | **فصل دوم: حائر و ویرانی آن در سال ١٩٣ هجری و روزگار [[هارون الرشید]] | ||
**فصل سوم:حائر و ویرانی آن به دست متوکل عباسی | **فصل سوم: حائر و ویرانی آن به دست [[متوکل عباسی]] | ||
***١. تخریب قبر امام حسین(ع) در | ***١. تخریب قبر امام حسین(ع) در شعبان٢٣٣ق | ||
***٢. تخریب قبر مطهر امام حسین(ع) در سال | ***٢. تخریب قبر مطهر امام حسین(ع) در سال ٢٣۶ق | ||
***٣. تخریب قبر امام حسین(ع) در | ***٣. تخریب قبر امام حسین(ع) در سال٢٣٧ق | ||
***۴. تخریب قبر مطهر امام حسین(ص) در نیمه شعبان | ***۴. تخریب قبر مطهر امام حسین(ص) در نیمه شعبان ٢۴٧ق | ||
****مجریان و عاملان تخریب قبر مطهر | ****مجریان و عاملان تخریب قبر مطهر | ||
**فصل چهارم:حائر و فرو ر یختن سقف آن در دوران الموفق | **فصل چهارم: حائر و فرو ر یختن سقف آن در دوران الموفق | ||
**فصل پنجم:حائر و غارت آن به دست ضبه بن محمد اسدی | **فصل پنجم: حائر و غارت آن به دست ضبه بن محمد اسدی | ||
**فصل ششم:حائر و ویرانی آن از طریق | **فصل ششم: حائر و ویرانی آن از طریق آتش‌افروزی، در دوران القادربالله | ||
**فصل هفتم:حائر و غارت اموال و خزانه آن به دست المسترشد بالله عباسی | **فصل هفتم: حائر و غارت اموال و خزانه آن به دست المسترشد بالله عباسی | ||
**فصل هشتم:حائر و غارت آن به دست مشعشعیین | **فصل هشتم: حائر و غارت آن به دست مشعشعیین | ||
***علی بن محمد بن فلاح و ویرانی حائر مقدس به دست او | ***علی بن محمد بن فلاح و ویرانی حائر مقدس به دست او | ||
***تحلیل حوادث و رویدادهای یاد شده و دستاوردهای بزرگ | ***تحلیل حوادث و رویدادهای یاد شده و دستاوردهای بزرگ آنها | ||
**فصل نهم:حائر و ویرانی، | **فصل نهم: حائر و ویرانی، آتش‌سوزی، غارت و کشتار به دست [[وهابیت|وهابی‌ها]] | ||
***سال ١٢١۶ه یاداور تمام مصایب کربلا | ***سال ١٢١۶ه یاداور تمام مصایب کربلا | ||
**فصل دهم:حائر و مناره مشهور به (مناره عبد)، تاریخ | **فصل دهم: حائر و مناره مشهور به ([[مناره عبد]])، تاریخ تأسیس آن و ویرانی‌اش در سال ١٣۵۴ هجری | ||
***١. مناره‌های سه‌گانه صحن و حرم امام حسین(ع) | ***١. مناره‌های سه‌گانه صحن و حرم امام حسین(ع) | ||
***٢. تاریخ و علت ساخت مناره و سازنده و موقوفات | ***٢. تاریخ و علت ساخت مناره و سازنده و موقوفات آن | ||
***٣. تعمیر و مرمت مناره عبد در سال | ***٣. تعمیر و مرمت مناره عبد در سال ٩٨٢ق به دست شاه طهماسب صفوی | ||
***۴. ویرانی اثر تاریخی مناره عبد در سال | ***۴. ویرانی اثر تاریخی مناره عبد در سال ١٣۵۴ق و علت آن | ||
***۵. اندیشه گسترش صحن امام حسین(ع) از سمت مشرق | ***۵. اندیشه گسترش صحن امام حسین(ع) از سمت مشرق | ||
***۶. شکل هندسی بارگاه امام حسین(ع)ضریح مطهر و صحن شریف | ***۶. شکل هندسی بارگاه امام حسین(ع) [[ضریح قبر امام حسین(ع)|ضریح]] مطهر و صحن شریف | ||
***٧. مرثیه مناره عبد در شعر شاعران و گفته‌های مردم | ***٧. مرثیه مناره عبد در شعر شاعران و گفته‌های مردم | ||
***٨. سرانجام مناره عبد پس از ویرانی در سال ١٣۵۴ هجری | ***٨. سرانجام مناره عبد پس از ویرانی در سال ١٣۵۴ هجری | ||
*بخش ششم:حائر و اصلاحات بعدی | *بخش ششم: حائر و اصلاحات بعدی | ||
**فصل اول:حائر و اصلاحات شاه اسماعیل صفوی در سال ٩١۴ هجری | **فصل اول: حائر و اصلاحات شاه اسماعیل صفوی در سال ٩١۴ هجری | ||
**فصل دوم:حائر و اصلاحات سلطان سلیمان قانونی در سال ٩۴١ هجری | **فصل دوم: حائر و اصلاحات سلطان سلیمان قانونی در سال ٩۴١ هجری | ||
**فصل سوم:حائر و اصلاحات آن در دولت صفویه به دست شاه طهماسب، شاه عباس کبیر و سپس نادرشاه افشار | **فصل سوم: حائر و اصلاحات آن در دولت [[دوره صفویه|صفویه]] به دست شاه طهماسب، شاه عباس کبیر و سپس [[نادرشاه افشار]] | ||
**فصل چهارم:حائر و اصلاحات مهم آن در دوران قاجار به دست سلطان اقا محمدخان، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه | **فصل چهارم: حائر و اصلاحات مهم آن در [[دوران قاجار]] به دست سلطان اقا محمدخان، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه | ||
**فصل پنجم:حائر و | **فصل پنجم: حائر و آخرین اصلاحات آن، به دست سیدطاهر سیف الدین | ||
**فصل ششم:حائر و متعلقات | **فصل ششم: حائر و متعلقات آن | ||
***شکواییه علمای کربلا | ***شکواییه علمای کربلا | ||
**فصل هفتم:حائر و حرم ابوالفضل العباس(ع) | **فصل هفتم: حائر و [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|حرم ابوالفضل العباس(ع)]] | ||
***شعری درباره حائر فرخنده و مبارک | ***شعری درباره حائر فرخنده و مبارک | ||
***ادای وظیفه شکرگزاری<ref>ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، فهرست.</ref> | ***ادای وظیفه شکرگزاری<ref>ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، فهرست.</ref> | ||
</small> | |||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==در نگاه دیگران== | ==در نگاه دیگران== | ||
[[پرونده:ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع) (کتاب).png|بندانگشتی|250x250px|برگردان فارسی کتاب.|جایگزین=]] | [[پرونده:ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع) (کتاب).png|بندانگشتی|250x250px|برگردان فارسی کتاب.|جایگزین=]] | ||
محمدحسین | [[محمدحسین کاشف الغطاء]]، این کتاب را اثری ماندگار و خدمتی نه تنها به شیعه، بلکه به تمام بشریت دانسته است.<ref>تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص۵.</ref> [[عبدالحسین امینی]]، صاحب [[کتاب الغدیر]] این اثر را آرزوی دیندار و آرمان همه جوامع بشری خوانده<ref>کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص ۷.</ref> و سید محمدمهدی اصفهانی این کتاب را مصدری برای تاریخ و مرجعی برای نویسندگان معرفی کرده است.<ref>کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص۱۰.</ref> | ||
==ترجمه== | ==ترجمه== | ||
این | محمد صدرهاشمی، این کتاب را به زبان فارسی برگردانده و در ۲۰۷ صفحه، توسط کتابفروشی ثقفی، در [[اصفهان]]، در سال ۱۳۳۷ به چاپ رسانده است.<ref>[http://www.lib.ir/book/84178171/تاریخ-کربلا-و-حائر-الحسین-علیه-السلام/ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)]، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.</ref> پس از آن، به قلم مسلم صاحبی، به زبان فارسی ترجمه شده و با عنوان «ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)»، در ۳۷۵ صفحه، توسط نشر مشعر، در [[تهران]]، در سال ۱۳۸۹ش. چاپ شده است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2093383 کتاب‌شناسی ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)]، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.</ref> | ||
==چاپ== | ==چاپ== | ||
برای بار نخست، توسط المعارف، در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۹م/۱۳۲۶ش)<ref>[http://www.iraqnla.gov.iq/opac/fullrecr.php?nid=150105&hl=ara کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)َ]، دار الکتب و الوثائق العراقیة؛ [http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1518700 کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)]، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.</ref> | این اثر، برای بار نخست، توسط المعارف، در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۹م/۱۳۲۶ش) به چاپ رسید.<ref>[http://www.iraqnla.gov.iq/opac/fullrecr.php?nid=150105&hl=ara کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)َ]، دار الکتب و الوثائق العراقیة؛ [http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1518700 کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)]، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.</ref> پس از آن توسط المطبعة الحیدریة، در نجف، در سال ۱۹۶۷م. (۱۳۴۵-۱۳۴۶ش)<ref>[http://www.worldcat.org/oclc/834801251 Tārīh̲ Karbalāʼ waḥāʼir al-Ḥusayn], worldcat</ref> و توسط المکتبة الحیدریة، در قم، در سال ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش) چاپ شده است.<ref>[http://www.lib.ir/book/84178171/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7-%D9%88-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)]، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.</ref> | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
[http://shiabooks.net/library.php?id=9966 بارگیری کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع).] | * [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/846 خواندن و بارگیری ترجمه کتاب.] | ||
* [http://shiabooks.net/library.php?id=9966 بارگیری کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع).] | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
| منبع = | | منبع = تاریخ کربلا و حائر حسین(ع)، | ||
| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، | | پس از لینک = مسلم صاحبی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دهم و یازدهم، بهار و تابستان 1391، ص353 | ||
| لینک = | | لینک = | ||
}} | }} | ||
*[http://www.lib.ir/ '''پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.'''] | |||
*'''تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، المکتبة الحیدریة، قم، ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش). | *'''تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، المکتبة الحیدریة، قم، ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش). | ||
*'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ١٣٨٩ش. | *'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ١٣٨٩ش. | ||
*'''[http://www.iraqnla.gov.iq/index.html دار الکتب و الوثائق العراقیة ببغداد.]''' | |||
*[https://library.razavi.ir/fa '''سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.'''] | |||
*'''[http://shiabooks.net/library.php?id=9989 مشاهیر المدفونین فی کربلاء]'''، محمد هادی آل طعمة، دار الصفوة، بیروت، ۱۴۳۰ق. | *'''[http://shiabooks.net/library.php?id=9989 مشاهیر المدفونین فی کربلاء]'''، محمد هادی آل طعمة، دار الصفوة، بیروت، ۱۴۳۰ق. | ||
*'''[https://books.google.com/books?id=XnhLCwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PP1#v=onepage&q&f=false معجم الادباء]'''، عبد الفتاح صعيدي، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۴ق. | *'''[https://books.google.com/books?id=XnhLCwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PP1#v=onepage&q&f=false معجم الادباء]'''، عبد الفتاح صعيدي، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''https://www.worldcat.org''' | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{کتاب‌شناسی عتبات عالیات}} | |||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:کتاب‌های تاریخ کربلا]] | ||
[[رده:کتاب‌های قرن چهاردهم قمری]] | |||
[[رده:کتاب‌های سید عبدالجواد کلیدار]] | |||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۷
_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8).jpg) | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سید عبدالجواد الکلیدار |
| برگرداننده | محمد صدرهاشمی، مسلم صاحبی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۷۴ق. (۱۳۳۳-۱۳۳۴ش) |
| محتوا | |
| موضوع | کربلا (عراق)، تاریخ، زیارت، آرامگاه، امام حسین(ع) |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | ۱ |
| قطع | وزیری |
| ناشر | المعارف، المطبعة الحیدریة، مکتبة الحیدریة |
| محل نشر | بغداد، نجف، قم |
| ترجمه به | فارسی |
| رده‌بندی دیویی | ت ۶۶۴ ک ۷ / ۹۵۶ |
| سایر مشخصات | مصور |
| نسخه الکترونیکی | تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) |
تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)،کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالجواد کلیدار، که به بررسی واژگانی و تاریخی حائر و تاریخچه ساخت حرم امام حسین(ع) از آغاز تا زمان تألیف (۱۳۶۸ق/۱۳۲۷-۱۳۲۸ش) پرداخته است. این کتاب بار نخست در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۳۲۶ش) چاپ شده و دو بار به زبان فارسی برگردانده شده است.
نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سید عبدالجواد کلیدار آل طعمة(م.۱۳۷۹ق)، فرزند علی، متولد کربلا، از دانشگاه سوربن فرانسه دکترای علوم سیاسی[۱] و از دانشگاه بروکسل دکترای حقوق گرفته،[۲] در سال ۱۹۳۲م. به عراق بازگشت و نشریه الاحرار را راه‌اندازی کرد.[۱] او چندین سال تولیت آستان امام حسین(ع) را برعهده داشت.[۳] برخی از آثار او معالم انساب الطالبین[۴] و مدینة الحسین أو مختصر تاریخ کربلا است.[۵]
ساختار و محتوا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نام کامل این کتاب، «تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع): و هو بحث واسع عن الحائر و تاریخه فی اللغه و التاریخ و الفقه و الحدیث و عمارته و هدمه من الصدر الاول الی العصر الحاضر» است.[۶]
کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، به موقعیت سرزمین کربلا پیش از شهادت امام حسین(ع)، نخستین ساخت وساز بر قبر وی، نام «حائر» و «حیر»، تغییر و تحولات منطقه و فراز و نشیب‌های آن از آغاز تا زمان تألیف کتاب (1368ق) پرداخته است. این کتاب، دارای ۶ باب و هر باب شامل چند فصل است.[۷] ۶ باب این کتاب عبارتند از:
- باب اول: حائر امام حسین(ع) و کربلا
- باب دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون آنها
- باب سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی آن
- باب چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن
- باب پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و غارت
- باب ششم: حائر و اصلاحات بعدی
فهرست[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برگردان فارسی فهرست کتاب:
- دیباچه
- تقریظ کریمانه امام عالی مقام، شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء دامت برکاته
- تقریظ علامه بزرگوار شیخ عبدالحسین امینی، صاحب کتاب (الغدیر)
- تعیین تاریخ و تقریظ جعفر نقدی، عضو دادگاه تجدید نظر شیعه
- تقریظ استاد بزرگوار سید محمد رشید مرتضی
- تقریظ علامه بزرگوار و نویسنده سرشناس، سید محمدمهدی اصفهانی کاظمی (دام فضله)
- محمدمهدی موسوی اصفهانی کاظمی
- معرفی کتاب و نویسنده آن
- اهدای کتاب
- پیش‌گفتار
- بخش اول: حائر امام حسین(ع) و کربلا
- فصل اول: حائر و حرمت و قداست آن در دین مبین اسلام
- فصل دوم: حائر در لغت و تاریخ
- فصل سوم: کربلا و محل‌های دیگری که حائر نامیده شده است
- فصل چهارم: حائر، حیر و حیره
- فصل پنجم: حائر در فقه و حدیث
- ١. حدود و مساحت حائر
- حائر از نظر دلالت عرفی در تاریخ قدیم
- ٢. حرم و حائر
- ٣. حرم، حدود و اندازه ان
- ۴. اختلاف نظر متاخرین در اندازه حائر
- ١. حدود و مساحت حائر
- فصل ششم: منطقه‌های حرم و حائر و ترتیب قاعده فضیلت و شرف میان آن دو
- بخش دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون انها
- فصل اول: تحقیق در مورد نام حائر و حیر به لحاظ تاریخی
- فصل دوم: حائر و علت پیدایش این نام
- فصل سوم: حائر و علت نام‌گذاری ان
- فصل چهارم: حائر و حیر و کنکاش تاریخی در نام حیر
- بخش سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی ان
- فصل اول: حائر و ویژگی‌های آن در دوران نخست
- فصل دوم: حائر و جایگاه والای آن در دین مبین اسلام
- فصل سوم: حائر مقدس و نقش آن در دنیای اسلام
- فصل چهارم: حائر و اوضاع و احوال عمومی آن در دوران نخست
- فصل پنجم: حائر، زمین مبارک و تربت مقدس ان
- فضیلت کربلا و قداست تربت آن در دین مبین اسلام
- ١. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت تاریخی
- الف) قداست تربت در اغاز ظهور اسلام
- ب) تحول و دگرگونی این روش در دوره‌های میانی
- ٢. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت دینی
- ١. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت تاریخی
- فضیلت کربلا و قداست تربت آن در دین مبین اسلام
- فصل ششم: حائر، مراسم تشرف و آداب زیارت آن
- فصل هفتم: حائر و اوقات زیارتی آن
- ١. زیارت عاشورا
- ٢. زیارت اربعین
- ٣. زیارت اول ماه رجب
- ۴. زیارت نیمه ماه رجب
- ۵. زیارت نیمه ماه شعبان
- ۶. زیارت امام حسین(ع) در شب‌های قدر
- ٧. زیارت امام حسین(ع) در عید سعید فطر
- ٨. زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه و عید قربان
- فصل هشتم: حائر و نخستین سادات علوی ساکن در آن
- بخش چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن
- فصل اول: حائر و ساختمان استوار آن در این روزگار
- فصل دوم: حائر و نخستین ساخت و ساز آن، بعد از واقعه عاشورا در قرن اول هجری
- فصل سوم: حائر و نخستین تجدید بنای آن، بعد از سال ١٩٣ هجری (خلافت امین و مامون عباسی)
- فصل چهارم: حائر و دومین تجدید بنای آن در ماه‌های پایانی سال ٢۴٧ هجری(روزگار زمامداری المنتصر بالله)
- فصل پنجم: حائر و سومین تجدید بنای آن در سال ٢٨٣ هجری به دست داعی صغیر (حکمران مازندران)
- فصل ششم: حائر و چهارمین تجدید بنای آن در سال ٣۶٩ هجری به دست سلطان عضد الدوله بویه‌ای و قبر پادشاهان آل بویه در حائر مقدس
- گورستان سلاطین ال بویه در حائر مقدس
- فصل هفتم: حائر و پنجمین تجدید بنای آن به دست ابن سهلان رامهرمزی
- فصل هشتم: حائر و ششمین تجدید بنای آن در سال ۶٢٠ هجری به دست احمدالناصر لدین الله عباسی
- فصل نهم: حائر و هفتمین تجدید بنای آن در سال ٧۶٧ هجری به دست سلطان اویس جلایری
- بخش پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و چپاول و غارت
- فصل اول: حائر و دوران تیره و تاریکی که بر آن گذشته است
- ویرانی حائر، نخستین بار در آغاز خلافت منصور دوانیقی
- فصل دوم: حائر و ویرانی آن در سال ١٩٣ هجری و روزگار هارون الرشید
- فصل سوم: حائر و ویرانی آن به دست متوکل عباسی
- ١. تخریب قبر امام حسین(ع) در شعبان٢٣٣ق
- ٢. تخریب قبر مطهر امام حسین(ع) در سال ٢٣۶ق
- ٣. تخریب قبر امام حسین(ع) در سال٢٣٧ق
- ۴. تخریب قبر مطهر امام حسین(ص) در نیمه شعبان ٢۴٧ق
- مجریان و عاملان تخریب قبر مطهر
- فصل چهارم: حائر و فرو ر یختن سقف آن در دوران الموفق
- فصل پنجم: حائر و غارت آن به دست ضبه بن محمد اسدی
- فصل ششم: حائر و ویرانی آن از طریق آتش‌افروزی، در دوران القادربالله
- فصل هفتم: حائر و غارت اموال و خزانه آن به دست المسترشد بالله عباسی
- فصل هشتم: حائر و غارت آن به دست مشعشعیین
- علی بن محمد بن فلاح و ویرانی حائر مقدس به دست او
- تحلیل حوادث و رویدادهای یاد شده و دستاوردهای بزرگ آنها
- فصل نهم: حائر و ویرانی، آتش‌سوزی، غارت و کشتار به دست وهابی‌ها
- سال ١٢١۶ه یاداور تمام مصایب کربلا
- فصل دهم: حائر و مناره مشهور به (مناره عبد)، تاریخ تأسیس آن و ویرانی‌اش در سال ١٣۵۴ هجری
- ١. مناره‌های سه‌گانه صحن و حرم امام حسین(ع)
- ٢. تاریخ و علت ساخت مناره و سازنده و موقوفات آن
- ٣. تعمیر و مرمت مناره عبد در سال ٩٨٢ق به دست شاه طهماسب صفوی
- ۴. ویرانی اثر تاریخی مناره عبد در سال ١٣۵۴ق و علت آن
- ۵. اندیشه گسترش صحن امام حسین(ع) از سمت مشرق
- ۶. شکل هندسی بارگاه امام حسین(ع) ضریح مطهر و صحن شریف
- ٧. مرثیه مناره عبد در شعر شاعران و گفته‌های مردم
- ٨. سرانجام مناره عبد پس از ویرانی در سال ١٣۵۴ هجری
- فصل اول: حائر و دوران تیره و تاریکی که بر آن گذشته است
- بخش ششم: حائر و اصلاحات بعدی
- فصل اول: حائر و اصلاحات شاه اسماعیل صفوی در سال ٩١۴ هجری
- فصل دوم: حائر و اصلاحات سلطان سلیمان قانونی در سال ٩۴١ هجری
- فصل سوم: حائر و اصلاحات آن در دولت صفویه به دست شاه طهماسب، شاه عباس کبیر و سپس نادرشاه افشار
- فصل چهارم: حائر و اصلاحات مهم آن در دوران قاجار به دست سلطان اقا محمدخان، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه
- فصل پنجم: حائر و آخرین اصلاحات آن، به دست سیدطاهر سیف الدین
- فصل ششم: حائر و متعلقات آن
- شکواییه علمای کربلا
- فصل هفتم: حائر و حرم ابوالفضل العباس(ع)
- شعری درباره حائر فرخنده و مبارک
- ادای وظیفه شکرگزاری[۸]
در نگاه دیگران[ویرایش | ویرایش مبدأ]
_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8).png)
محمدحسین کاشف الغطاء، این کتاب را اثری ماندگار و خدمتی نه تنها به شیعه، بلکه به تمام بشریت دانسته است.[۹] عبدالحسین امینی، صاحب کتاب الغدیر این اثر را آرزوی دیندار و آرمان همه جوامع بشری خوانده[۱۰] و سید محمدمهدی اصفهانی این کتاب را مصدری برای تاریخ و مرجعی برای نویسندگان معرفی کرده است.[۱۱]
ترجمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محمد صدرهاشمی، این کتاب را به زبان فارسی برگردانده و در ۲۰۷ صفحه، توسط کتابفروشی ثقفی، در اصفهان، در سال ۱۳۳۷ به چاپ رسانده است.[۱۲] پس از آن، به قلم مسلم صاحبی، به زبان فارسی ترجمه شده و با عنوان «ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)»، در ۳۷۵ صفحه، توسط نشر مشعر، در تهران، در سال ۱۳۸۹ش. چاپ شده است.[۱۳]
چاپ[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این اثر، برای بار نخست، توسط المعارف، در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۹م/۱۳۲۶ش) به چاپ رسید.[۱۴] پس از آن توسط المطبعة الحیدریة، در نجف، در سال ۱۹۶۷م. (۱۳۴۵-۱۳۴۶ش)[۱۵] و توسط المکتبة الحیدریة، در قم، در سال ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش) چاپ شده است.[۱۶]
پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مشاهیر المدفونین فی کربلاء، ص۱۰۲ و ۱۰۳.
- ↑ معجم الادباء، ج۳، ص۳۲۷.
- ↑ مقاله تاریخ کربلا و حائر حسین(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۳۵۳.
- ↑ کتاب‌شناسی معالم انساب الطالبین، worldcat
- ↑ کتاب‌شناسی مدینة الحسین او مختصر تاریخ کربلا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران؛ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- ↑ تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، صفحه عنوان کتاب.
- ↑ تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، تمام کتاب.
- ↑ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، فهرست.
- ↑ تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص۵.
- ↑ کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص ۷.
- ↑ کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، ص۱۰.
- ↑ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- ↑ کتاب‌شناسی ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)َ، دار الکتب و الوثائق العراقیة؛ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ Tārīh̲ Karbalāʼ waḥāʼir al-Ḥusayn, worldcat
- ↑ کتاب‌شناسی تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از مقاله تاریخ کربلا و حائر حسین(ع)، مسلم صاحبی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دهم و یازدهم، بهار و تابستان 1391، ص353 است.
- پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، عبدالجواد کلیدار، المکتبة الحیدریة، قم، ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش).
- ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ١٣٨٩ش.
- دار الکتب و الوثائق العراقیة ببغداد.
- سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- مشاهیر المدفونین فی کربلاء، محمد هادی آل طعمة، دار الصفوة، بیروت، ۱۴۳۰ق.
- معجم الادباء، عبد الفتاح صعيدي، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۴ق.
- https://www.worldcat.org