مقام: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۰

مقام، در زیارتگاه‌ها، به جای خاصی که، به نحوی، به یکی از معصومان(ع)، پیامبران یا اولیا ارتباط یافته، گفته می‌شود؛ مانند اینکه معصوم(ع) در آن مکان حضور یافته یا اقامت کرده یا عبادت کرده است؛ مانند مقام ابراهیم(ع) در مسجدالحرام، مقام خضر(ع) در مسجد اموی دمشق و مقام صاحب الزمان(ع) در کربلا.

واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مقام، واژه‌ای عربی، اسم مکان^[۱] و به معنای جای دو گام^[۲] و جای ایستادن^[۳] است. برخی، معانی دیگری نیز به آن افزوده‌اند؛ مانند توقفگاه، جایگاه، جای اقامت، خانه، مسکن، رتبه و منزلت.^[۴] مقام، به عنوان مصدر و به معنای ایستادن^[۵] و به عنوان اسم زمان و به معنای زمان ایستادن نیز به کار رفته است.^[۱] این واژه در قرآن، در چندین آیه به کار رفته است.^[۶] مقام، یک معنای مصطلح عرفانی نیز دارد، که اشاره به درجه‌های سیر و سلوک و عرفان دارد؛ مانند مقام رضا، مقام فنا، و مقام جمع.^[۴]

در زیارتگاه‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در زیارتگاه‌ها، به جای خاصی که، به نحوی، به یکی از معصومان(ع)، پیامبران، یا اولیا ارتباط یافته، مقام گفته می‌شود؛ برای نمونه، وی در آن مکان حضور یافته یا اقامت کرده یا عبادت کرده است؛ مانند مقام خضر در مسجد اموی دمشق، مقام صاحب الزمان(ع) در کربلا و مقام امام صادق(ع) در مسجد کوفه. حتی به مسجد بُراثا به سبب حضور امام علی(ع) در آن، «مقام الامام علی(ع)» نیز گفته می‌شود.

مقام ابراهیم(ع)، در مسجدالحرام، سنگی است درون یک محفظه شیشه‌ای که بر آن جای پای حضرت ابراهیم(ع)، هنگام بنای کعبه، نقش بسته است. این مقام در قرآن، یکی از نشانه‌های روشن مسجد الحرام دانسته شده^{[یادداشت ۱]}^[۷] و سفارش شده کنار آن نماز خوانده شود.^{[یادداشت ۲]}^[۸] اصطلاح «قدمگاه»، که در بسیاری جاها نزد مردم شهرت داشته و به قداست آن باور دارند، به «مقام» اشاره دارد.^[۴]

پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ مفردات ألفاظ القرآن، ص691.
↑ کتاب العین، ج‏5، ص232؛ المحیط فی اللغة، ج‏6، ص58
↑ الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303.
↑ ^۴٫۰ ^۴٫۱ ^۴٫۲ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص92.
↑ الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص691.
↑ سوره یونس، آیه۷۱؛ سوره الرحمن، آیه۴۶؛ سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ سوره آل عمران، آیه ۹۷؛ سوره دخان، آیه ۲۶ و ۵۱؛ سوره مریم، آیه ۷۳؛ سوره صافات، آیه ۱۶۴؛ سوره نمل، آیه ۳۹.
↑ سوره آل عمران، آیه٩٧.
↑ سوره بقره، آیه ١٢۵.

↑ فِیهِ آیٰاتٌ بَیِّنٰاتٌ مَقٰامُ إِبْرٰاهِیمَ.
↑ وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و یکم، زمستان ۱۳۹۳، ص۹۲ است.

الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
الفروق فی اللغة، حسن بن عبدالله عسکری، دار الافاق الجدیدة، بیروت.
کتاب العین، خلیل بن احمد فراهیدی، نشر هجرت، قم، ۱۴۰۹ق.، ۱۴۰۰ق.
المحیط فی اللغة، اسماعیل بن عباد صاحب، عالم الکتب، بیروت، ۱۴۱۴ق.
مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دار القلم، بیروت، ۱۴۱۲ق.

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ مفردات ألفاظ القرآن، ص691.

[2] کتاب العین، ج‏5، ص232؛ المحیط فی اللغة، ج‏6، ص58

[3] الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303.

[:1-4] ۴٫۰ ^۴٫۱ ^۴٫۲ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص92.

[5] الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص691.

[6] سوره یونس، آیه۷۱؛ سوره الرحمن، آیه۴۶؛ سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ سوره آل عمران، آیه ۹۷؛ سوره دخان، آیه ۲۶ و ۵۱؛ سوره مریم، آیه ۷۳؛ سوره صافات، آیه ۱۶۴؛ سوره نمل، آیه ۳۹.

[8] سوره آل عمران، آیه٩٧.

[10] سوره بقره، آیه ١٢۵.

[7] فِیهِ آیٰاتٌ بَیِّنٰاتٌ مَقٰامُ إِبْرٰاهِیمَ.

[9] وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[یادداشت ۱]

[۷]

[یادداشت ۲]

[۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۱]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363  }}
-[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
+'''مقام'''، در زیارتگاه‌ها، به جای خاصی که، به نحوی، به یکی از [[معصومان(ع)]]، پیامبران یا اولیا ارتباط یافته، گفته می‌شود؛ مانند اینکه معصوم(ع) در آن مکان حضور یافته یا اقامت کرده یا عبادت کرده است؛ مانند [[مقام ابراهیم(ع)]] در [[مسجدالحرام]]، مقام خضر(ع) در مسجد اموی دمشق و [[مقام حضرت مهدی (کربلا)|مقام صاحب الزمان(ع)]] در [[کربلا]].
-'''مقام'''،
-== واژه‌شناسی ==
+==واژه‌شناسی==
-مقام، واژه‌ای عربی،
+مقام، واژه‌ای عربی، اسم مکان<ref name=":0">مفردات ألفاظ القرآن، ص691.</ref> و به معنای جای دو گام<ref>کتاب العین، ج‏5، ص232؛ المحیط فی اللغة، ج‏6، ص58</ref> و جای ایستادن<ref>الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303.</ref> است. برخی، معانی دیگری نیز به آن افزوده‌اند؛ مانند توقفگاه، جایگاه، جای اقامت، خانه، مسکن، رتبه و منزلت.<ref name=":1" /> مقام، به عنوان مصدر و به معنای ایستادن<ref>الصحاح، ج‏5، ص2017؛ الفروق فی اللغة، ص303؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص691.</ref> و به عنوان اسم زمان و به معنای زمان ایستادن نیز به کار رفته است.<ref name=":0" /> این واژه در [[قرآن]]، در چندین آیه به کار رفته است.<ref>سوره یونس، آیه۷۱؛ سوره الرحمن، آیه۴۶؛ سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ سوره آل عمران، آیه ۹۷؛ سوره دخان، آیه ۲۶ و ۵۱؛ سوره مریم، آیه ۷۳؛ سوره صافات، آیه ۱۶۴؛ سوره نمل، آیه ۳۹.</ref> مقام، یک معنای مصطلح عرفانی نیز دارد، که اشاره به درجه‌های سیر و سلوک و عرفان دارد؛ مانند مقام رضا، مقام فنا، و مقام جمع.<ref name=":1" />
-ايستادن و محلّ ايستادن و قيام، توقّفگاه، جايگاه، جاى اقامت، خانه و مسكن، رتبه و منزلت و درجه.
+==در زیارتگاه‌ها==
+در زیارتگاه‌ها، به جای خاصی که، به نحوی، به یکی از [[معصومان(ع)]]، پیامبران، یا اولیا ارتباط یافته، مقام گفته می‌شود؛ برای نمونه، وی در آن مکان حضور یافته یا اقامت کرده یا عبادت کرده است؛ مانند مقام خضر در مسجد اموی [[دمشق]]، [[مقام حضرت مهدی (کربلا)|مقام صاحب الزمان(ع)]] در [[کربلا]] و مقام امام صادق(ع) در [[مسجد کوفه|مسجد کوفه]]. حتی به [[مسجد عتیقه|مسجد بُراثا]] به سبب حضور [[امام علی(ع)]] در آن، «مقام الامام علی(ع)» نیز گفته می‌شود.
+[[مقام ابراهیم(ع)]]، در [[مسجدالحرام]]، سنگی است درون یک محفظه شیشه‌ای که بر آن جای پای [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]]، هنگام بنای [[کعبه]]، نقش بسته است. این مقام در قرآن، یکی از نشانه‌های روشن مسجد الحرام دانسته شده{{یادداشت|فِیهِ آیٰاتٌ بَیِّنٰاتٌ مَقٰامُ إِبْرٰاهِیمَ.}}<ref>سوره آل عمران، آیه٩٧.</ref>  و سفارش شده کنار آن نماز خوانده شود.{{یادداشت|وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی.}}<ref>سوره بقره، آیه ١٢۵.</ref> اصطلاح «قدمگاه»، که در بسیاری جاها نزد مردم شهرت داشته و به قداست آن باور دارند، به «مقام» اشاره دارد.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص92.</ref>
-كتاب العين، ج‏5، ص232
-المَقَامُ‏: موضع القدمين، و المُقَامُ‏ و المُقَامَةُ: الموضع الذي تقيم فيه.
-فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، 9جلد، نشر هجرت - قم، چاپ: دوم، 1409 ه.ق.
-المحيط في اللغة، ج‏6، ص58
-و المَقَامُ‏: مَوْضِعُ القَدَمَيْنِ.
-و أقَمْتُ‏ في المَكانِ‏ مُقَاماً و إقامَةً.
-و المُقَامُ‏ و المُقَامَةُ: المَوْضِعُ الذي تُقِيْمُ فيه.
-صاحب، اسماعيل بن عباد، المحيط فى اللغة، 11جلد، عالم الكتب - بيروت، چاپ: اول، 1414 ه.ق.
-الصحاح، ج‏5، ص2017
-و أمَّا المَقَامُ‏ و المُقَام‏ فقد يكون كلُّ واحدٍ منهمَا بمعنى‏ الإقَامةِ، و قد يكون بمعنى موضع‏ القِيَام‏
-جوهرى، اسماعيل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، 6جلد، دار العلم للملايين - بيروت، چاپ: اول، 1376 ه.ق.
-الفروق في اللغة، ص303
-و المقام‏ بالفتح مصدر قام يقوم مقاما و المقام‏ أيضا موضع القيام.
-عسكرى، حسن بن عبدالله، الفروق فى اللغة، 1جلد، دار الافاق الجديدة - بيروت، چاپ: اول، 1400 ه.ق.
-مفردات ألفاظ القرآن، ص691
-و الْمَقَامُ‏ يكون مصدرا، و اسم مكان القيام، و زمانه. نحو: إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكُمْ‏ مَقامِي‏ وَ تَذْكِيرِي‏ [يونس/ 71]، ذلِكَ لِمَنْ‏
-______________________________
-(1) و هي قراءة ابن عامر. الإتحاف ص 203.
-(2) و هي قراءة ابن عامر و عاصم و حمزة و الكسائي و خلف. الإتحاف ص 220.
-(3) لحم زيم: متعضّل ليس بمجتمع في مكان فيبدن. اللسان (زيم).
-مفردات ألفاظ القرآن، ص: 692
-خافَ‏ مَقامِي‏ وَ خافَ وَعِيدِ [إبراهيم/ 14]، وَ لِمَنْ خافَ‏ مَقامَ‏ رَبِّهِ‏ [الرحمن/ 46]، وَ اتَّخِذُوا مِنْ‏ مَقامِ‏ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى‏ [البقرة/ 125]، فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ‏ مَقامُ‏ إِبْراهِيمَ‏ [آل عمران/ 97]، و قوله: وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ‏ كَرِيمٍ‏ [الدخان/ 26]، إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي‏ مَقامٍ‏ أَمِينٍ‏ [الدخان/ 51]، خَيْرٌ مَقاماً وَ أَحْسَنُ نَدِيًّا [مريم/ 73]، و قال: وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ‏ مَقامٌ‏ مَعْلُومٌ‏ [الصافات/ 164]، و قال: أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ‏ تَقُومَ‏ مِنْ‏ مَقامِكَ‏ [النمل/ 39] قال الأخفش: في قوله‏ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ‏ [النمل/ 39]:
-راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، 1جلد، دار القلم - بيروت، چاپ: اول، 1412 ه.ق.
-المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى، ج‏2، ص520
-َ وَ اسْمُ الْمَوْضِعِ (المَقَامُ‏) بِالْفَتْح‏
-فيومى، احمد بن محمد، المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى، 2جلد، موسسه دار الهجرة - قم، چاپ: دوم، 1414 ه.ق.
-<br />
-== در زیارتگاه‌ها ==
-در زيارتگاه‌ها، گاهى جاى خاصّى كه يكى از معصومين يا پيامبران و اولياى الهى در آن‌جا حضور يافته، يا عبادت كرده يا اقامت داشته‌اند، يا به گونه‌اى به آنان مرتبط است، «مقام» ناميده مى‌شود؛ مثل مقام خضر در مسجد اموى دمشق، مقام صاحب‌الزّمان در كربلا و مقام امام صادق (عليه السلام) در مسجد كوفه. حتى به مسجد بُراثا به سبب حضور امام على (عليه السلام) در آن، «مقام الامام على (عليه السلام) » نيز گفته مى‌شود.
-در مسجدالحرام، سنگى درون يك محفظۀ شيشه‌اى است كه بر آن جاى پاى حضرت ابراهيم (عليه السلام) هنگام بناى كعبه و بالا بردن ديوار آن، نقش بسته است. در قرآن كريم هم از مكه و كعبه ياد شده و از نشانه‌هاى روشنى كه در مسجدالحرام است؛ از جمله مقام ابراهيم: ( فِيهِ آيٰاتٌ بَيِّنٰاتٌ مَقٰامُ إِبْرٰاهِيمَ ).<ref>سوره آل عمران، آيه٩٧.</ref>  نيز توصيۀ خداوند است كه در كنار مقام ابراهيم نماز بخوانيد: ( وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِيمَ مُصَلًّى )<ref>سوره بقره، آيه ١٢۵.</ref> اصطلاح «قدمگاه» هم به همين نكته مربوط مى‌شود كه در بسيارى جاها نزد مردم شهرت دارد و به قداست آن معتقدند.
-مقام، يك معناى مصطلح عرفانى هم دارد كه اشاره به درجات سير و سلوك و مراحل مختلف عرفان و تصوّف است؛ همچون: مقام رضا، مقام فنا، مقام شكر، مقام جمع و... كه به اين مراحل «مقامات» هم گفته مى‌شود.
-<ref>فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص92.</ref>
 ==پانوشت==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
+{{منابع}}{{برگرفتگی
-{{برگرفتگی
 | پیش از لینک = مقاله
 | منبع = فرهنگ نامه زیارت،
@@ خط ۸۲: / خط ۱۹: @@
 | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1374/1/92
 }}
+* '''الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة'''، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
+* '''الفروق فی اللغة'''، حسن بن عبدالله عسکری، دار الافاق الجدیدة، بیروت.
+* '''کتاب العین'''، خلیل بن احمد فراهیدی، نشر هجرت، قم، ۱۴۰۹ق.، ۱۴۰۰ق.
+* '''المحیط فی اللغة'''، اسماعیل بن عباد صاحب، عالم الکتب، بیروت، ۱۴۱۴ق.
+* '''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دار القلم، بیروت، ۱۴۱۲ق.
+{{پایان}}
+[[رده:مفاهیم مرتبط به زیارت]]