کوه ثور (مکه): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
جز (removed Category:اماکن مکه using HotCat)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''ثور''' کوه و غاری در جنوب [[مکه]] است. این کوه سه کیلومتر با [[مسجدالحرام]] فاصله داشته و روبروی [[کوه نور]] و [[غار حراء]] قرار دارد.
{{جعبه اطلاعات بنا
 
| عنوان = کوه ثور در مکه
اهمیت این کوه به این دلیل است که [[رسول خدا(ص)]] هنگام [[هجرت]] به [[مدینه]] در [[غار ثور]] واقع در کوه ثور سه روز اقامت داشتند و [[مشرکان]] تا درب آن غار پیامبر را ردیابی کردند اما با اعجاز [[خداوند]] نتوانستند به ایشان دست پیدا کنند.
| تصویر = کوه ثور.webp
 
| اندازه تصویر =
در این کوه دو غار در روبروی هم قرار دارد که یکی بزرگ‌تر از دیگری است که به [[غار ثور]] معروف است. [[مسلمانان]] در دوره‌های گوناگون اهمیت ویژه‌ای به این غار قائل بوده‌اند و همواره به زیارت آن می‌رفتند. تنگی دهانه غار و سختی ورود به آن باعث شد تا به دستور [[شریف عون الرفیق]] امیر [[مکه]] وقت دهانه غار گسترش یافت.
| پیوند تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام‌های دیگر =
| مکان =
| کاربری =
| بزرگداشت نزد =
| وابسته به دین/مذهب =
| باورها =
| آیین‌ها =
| احکام =
| زیارت کنندگان =
| بازدیدکنندگان =
| زمان پایه‌گذاری =
| بنیانگذار =
| رویدادها =
| بازسازی‌ها =
| بازسازی کنندگان =
| بخش‌های از میان رفته =
| ویژگی‌های تاریخی =
| متولیان =
| مساحت =
| طول =
| عرض =
| ارتفاع =
| وضعیت بنا =
| گنجایش =
| امکانات =
| بخش‌های بنا =
| معمار =
| سبک =
| ویژگی‌ها =
| گنبدها =
| مناره‌ها =
| درها =
| رواق‌ها =
| صحن‌ها =
| ایوان‌ها =
| گرداننده =
| نهاد وابسته =
| نهاد نگهدارنده =
| مدیر =
| روحانی =
| نهادهای زیر مجموعه =
| ثبت در =
| شماره ثبت =
| تاریخ ثبت =
| وبگاه =
| عرض جغرافیایی = 21.373242187608977
| طول جغرافیایی =  39.855351404468585
|‌ توضیح نقشه =
}}
'''کوه ثور'''، کوهی در جنوب [[مکه]] است که [[غار ثور]] (محل پناه گرفتن پیامبر(ص) در هنگام [[مهاجرت]] به [[مدینه]]) روی آن قرار دارد. این کوه سه کیلومتر با [[مسجدالحرام]] فاصله دارد و روبروی [[کوه نور]] و [[غار حراء]] قرار دارد.  


==معرفی اجمالی==
==موقعیت کوه ثور==


کوه ثور به ارتفاع 759 متر از سطح دریا در جنوب [[مکه]] در مسیر [[یمن]] و در سه کیلومتری [[مسجدالحرام]] و روبه‌روی [[کوه نور]] و [[غار حراء]] قرار دارد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص384.</ref> این کوه از سنگ‌هایی به رنگ‌های طلایی، نقره‌ای و زغالی تشکیل شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص63.</ref>
کوه ثور به ارتفاع 759 متر از سطح دریا در جنوب [[مکه]] در مسیر [[یمن]] و در سه کیلومتری [[مسجدالحرام]] و روبه‌روی [[کوه نور]] و [[غار حراء]] قرار دارد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص384.</ref> این کوه از سنگ‌هایی به رنگ‌های طلایی، نقره‌ای و زغالی تشکیل شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص63.</ref>


گویا نام اصلی آن اطحل (خاکستری) بوده است.
=== موقعیت امروزی کوه ===
امروزه با گسترش شهر، کوه ثور در میان چند خیابان با نام خیابان ثور، [[جاده طائف]] و [[جاده کدی|جاده کُدی]] قرار گرفته است<ref>آثار اسلامی، ص160.</ref> و راه‌های متعدد برای بالا رفتن و پایین آمدن از کوه وجود دارد.<ref>اخبار مکه، ج4، ص203.</ref>


[[ثور بن عبدمنات]] در دامنه این کوه تولد یافت و از آن هنگام، این مکان به ثور اطحل مشهور شد. بعدها نام ثور بر آن غلبه یافت.<ref>معجم البلدان، ج2، ص86-87؛ تاریخ الخمیس، ج1، ص324.</ref> از این کوه با نام ابوثور نیز یاد شده است.<ref>رحلة ابن جبیر، ص83.</ref> ممکن است شباهت منظر جنوبی آن به گاو (ثور)<ref>معجم المعالم الجغرافیه، ص72.</ref> یا سکونت گروهی به نام [[بنی‌ثور]] در این کوه و مناطق پیرامون آن<ref>خزانة التواریخ النجدیه، ج9، ص218.</ref> دلیل این نام‌گذاری باشد.
== دلیل نامگذاری ==
 
گفته شده که [[ثور بن عبدمنات]] در دامنه این کوه تولد یافت و از آن هنگام، این مکان به ثور اطحل مشهور شد. بعدها نام ثور بر آن غلبه یافت.<ref>معجم البلدان، ج2، ص86-87؛ تاریخ الخمیس، ج1، ص324.</ref> از این کوه با نام ابوثور نیز یاد شده است.<ref>رحلة ابن جبیر، ص83.</ref> ممکن است شباهت منظر جنوبی آن به گاو (ثور)<ref>معجم المعالم الجغرافیه، ص72.</ref> یا سکونت گروهی به نام [[بنی‌ثور]] در این کوه و مناطق پیرامون آن<ref>خزانة التواریخ النجدیه، ج9، ص218.</ref> دلیل این نام‌گذاری باشد.
==اهمیت ثور==
 
اهمیت کوه ثور از این رو است که [[پیامبر(ص)]] هنگام [[هجرت]] به [[یثرب]] در غاری بر بالای این کوه، سه روز پنهان شد. ایشان با آگاهی از تصمیم [[مشرکان]] برای قتل خویش، [[حضرت علی(ع)]] را در رختخواب خود گزارد و راهی یثرب گشت. ایشان همراه [[ابوبکر]] با راهنمایی [[جبرئیل]] برای فریب مشرکان به سوی کوه ثور در جهت مخالف مسیر یثرب رفت و در غار ثور پنهان شد.
 
مشرکان با بهره‌گیری از متخصصان ردیابی همچون [[کرز بن علقمه|کُرز بن علقمه]]، به تعقیب ایشان پرداختند و ردّ پا را تا دهانه [[غار ثور]] پی گرفتند. تخم‌گذاری پرندگان، تنیده شدن تار عنکبوت یا روییدن گیاهی کم‌دوام بر در غار، مشرکان را از یافتن پیامبر ناامید کرد.
 
رسول خدا(ص) پس از اقامتی سه روزه در این غار راهی یثرب شد.<ref>الطبقات، ج1، ص177؛ انساب الاشراف، ج1، ص307؛ امتاع الاسماع، ج1، ص58.</ref> گویا تردد در مسیری که پیامبر(ص) هنگام هجرت برای صعود به کوه انتخاب کرده بود، مشکل بود و از این رو، پاهای ایشان هنگام صعود دچار خونریزی شده بود.<ref>اخبار مکه، ج4، ص80.</ref>
 
در روایتی از [[ابن‌عباس]] که پذیرش آن مشکل می‌نماید، کوه ثور محل کشته شدن‌ [[هابیل]] خوانده شده است.<ref>الجامع اللطیف، ص301؛ نک: التاریخ القویم، ج1، ص392.</ref> بر پایه روایت‌های اسطوره‌ای، کوه ثور یکی از قطعات کوه متلاشی شده پس از تجلی قدرت [[خداوند]] بر [[حضرت موسی(ع)]]<ref>اخبار مکه، ج4، ص82؛ اثارة الترغیب، ج2، ص311.</ref> و نیز یکی از کوه‌های پیوسته به زمین هفتم شمرده شده است.<ref>بهجة النفوس، ج1، ص336.</ref> در روایتی دیگر، این کوه پیامبر(ص) را به سوی خود فراخواند و از پناه دادن خود به هفتاد پیامبر گزارش داد.<ref>الجامع اللطیف، ص300.</ref>


==غار ثور==
==غار ثور==
{{اصلی|غار ثور}}
این کوه از آن روی شهرت دارد و نزد مسلمانان محترم و متبرک است که پیامبر در هنگام مهاجرت به مدینه و گریز از مشرکان که او را تعقیب می‌کردند چند روزی را در غاری که روی این کوه قرار دارد پناه گرفت.<ref>شفاء الغرام، ج1، 464</ref> بر فراز کوه، دو غار نزدیک به هم وجود دارد که هر دو مخفی‌گاه پیامبر(ص) هنگام [[هجرت]] به [[مدینه|یثرب]] شمرده شده‌اند. با توجه به همراهی [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] و [[عامر بن فهیره]]، راهنمای مسیر، با آن حضرت، می‌توان گفت غارِ گسترده‌تر، جایگاه اختفا بوده است. آیه 40 [[سوره توبه]] که در آن، [[خداوند]] از یاری پیامبر و همراهش گزارش می‌دهد، به این رویداد و غار اشاره دارد.<ref name=":0">البدایة و النهایه، ج6، ص184؛ امتاع الاسماع، ج1، ص58.</ref>


بر فراز کوه، دو غار نزدیک به هم وجود دارد که هر دو مخفی‌گاه پیامبر(ص) هنگام هجرت به یثرب شمرده شده‌اند. با توجه به همراهی ابوبکر و نیز [[عامر بن فهیره]]، راهنمای مسیر، با ایشان، می‌توان گفت غارِ گسترده‌تر، جایگاه اختفا بوده است. طول و عرض این غار 5/3 متر مربع و ارتفاع آن 30/1 متر است.<ref>تاریخ و آثار اسلامی، ص96.</ref> آیه 40 [[سوره توبه]] که در آن، [[خداوند]] از یاری پیامبر و همراهش گزارش می‌دهد، به این رویداد و غار اشاره دارد.<ref>البدایة و النهایه، ج6، ص184؛ امتاع الاسماع، ج1، ص58.</ref>
== روایات‌ درباره کوه ثور ==
 
در روایتی کوه ثور محل کشته شدن‌ [[هابیل]] خوانده شده است.<ref>الجامع اللطیف، ص301؛ نک: التاریخ القویم، ج1، ص392.</ref> بر پایه برخی روایت‌ها کوه ثور یکی از قطعات کوه متلاشی شده پس از تجلی قدرت [[خداوند]] بر [[حضرت موسی(ع)]]<ref>اخبار مکه، ج4، ص82؛ اثارة الترغیب، ج2، ص311.</ref> و نیز یکی از کوه‌های پیوسته به زمین هفتم شمرده شده است.<ref>بهجة النفوس، ج1، ص336.</ref> در روایتی دیگر، این کوه پیامبر(ص) را به سوی خود فراخواند و از پناه دادن خود به هفتاد پیامبر گزارش داد.<ref>الجامع اللطیف، ص300.</ref>
 
غار ثور همواره مورد توجه [[مسلمانان]] بوده و افراد بسیار در دوره‌های گوناگون برای دیدن آن از کوه بالا می‌رفتند.<ref>نک: تحصیل المرام، ج1، ص511-512.</ref> گویا در سده 14ق. رسم بر این بوده که مردم [[مکه]]، شنبه‌ها و باقی‌مانده مردم در دیگر روزها از این کوه بازدید می‌کردند.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص912.</ref> در همان هنگام، برای راهنمایی بازدیدکنندگان، نشانه‌هایی سنگی در مسیر و بالای کوه نهاده بودند.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص61.</ref>
 
[[کردی]] (م. 1400ق.) با اشاره به عبارتی از قاموس المحیط و نیز روایت [[ابوبکر]] از اقامت در غار، مدعی شده است که ورودی غار در دوره پیامبر در بخش بالای آن بوده و ورودی‌های کنونی بعدها ایجاد شده است.<ref>نک: التاریخ القویم، ج2، ص394؛ افادة الانام، ج2، ص18.</ref>
 
[[ابن‌جبیر]] (م. 612ق.) از دو ورودی برای غار یاد کرده که یکی از آن‌ها فراخ‌تر بوده و مردم بیشتر از آن وارد غار می‌شدند.<ref>رحلة ابن جبیر، ص124-125؛ الرحلة الورثیلانیه، ج2، ص475؛ الجامع اللطیف، ص300.</ref> بر پایه این گزارش، گویا در این دوره‌ها برای دسترسی آسان زائران به غار، ورودی دوم ایجاد شد؛ زیرا دهانه اصلی غار که در سمت [[قبله]] قرار داشت، بسیار تنگ بود و عبور از آن، مهارتی خاص می‌طلبید. به سال 800ق. ورودی اصلی غار با تراشیدن سنگ‌ها به سبب به تنگنا افتادن شخصی در آن،‌اندکی گسترش یافت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص280-281؛ اتحاف الوری، ج3، ص409.</ref>
 
 
به سال 810ق. یا کمی بیش از آن، امیر [[تغری برمش ترکمانی]] مسؤول پخش صدقات در [[حرمین]] از سوی [[مملوکیان]]، این ورودی را به سبب به تنگنا افتادن مردم هنگام ورود به آن، بست. پیشوای حنفیان مکه، [[محمد خوارزمی]] مشهور به معید، از این کار انتقاد کرد و خواستار بازگشایی غار و توبه وی شد.<ref>العقد الثمین، ج3، ص255؛ اتحاف الوری، ج3، ص458-459.</ref> [[حسام السلطنه]] در [[سفر حج]] خویش به سال 1379ق. از وجود درختی در برابر غار یاد کرده است.<ref>سفرنامه مکه، ص127-128.</ref>
 
==تغییرات در ورودی غار==
 
ناتوانی در ورود به غار، مایه پیدایش پندارهای نادرست در باره ورود به آن گشته بود و افرادی که موفق به ورود نمی‌شدند، در معرض اتهام قرار می‌گرفتند. به همین سبب و نیز برای آسانی رفت و آمد بازدیدکنندگان، [[شریف عون الرفیق]] (حک: 1299ق.) امیر مکه دستور داد تا ورودی غار گسترش یابد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص395.</ref>
 
[[عثمان پاشا نوری]]، حکمران [[حجاز]]، به سال 1299ق. و [[اسماعیل حقی پاشا]]، حکمران حجاز، و [[شیخ الحرمین]] به سال 1307ق. کوشش‌های عمرانی در مسیر کوه ثور انجام دادند تا صعود به آن آسان‌تر شود. آن‌ها راه را به صورت پلکانی مارپیچ در آورده بودند.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص61-62.</ref>
 
امروزه با گسترش شهر، کوه ثور در میان چند خیابان با نام خیابان ثور، [[جاده طائف]] و [[جاده کدی|جاده کُدی]] قرار گرفته است<ref>آثار اسلامی، ص160.</ref> و راه‌های متعدد برای بالا رفتن و پایین آمدن از کوه وجود دارد.<ref>اخبار مکه، ج4، ص203.</ref> سعودی‌ها به تقدس این مکان باور ندارند و از این رو، امکاناتی خاص برای بازدیدکنندگان بی‌شمار آن فراهم نکرده‌اند.


== مستحب بودن دعا روی کوه ثور ==
کوه ثور از مکان‌های استجابت دعا به ویژه هنگام ظهر دانسته شده است<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص236.</ref> و نماز خواندن در غار ثور استحباب دارد.<ref>اخبار مکه، ج4، ص35.</ref> شیخ مرتضی انصاری، دانشور گرانقدر شیعی، در مناسک خود دعایی ویژه قرائت در کوه ثور آورده است.<ref>ادعیه و آداب مکه مکرمه، ص204-205.</ref>
کوه ثور از مکان‌های استجابت دعا به ویژه هنگام ظهر دانسته شده است<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص236.</ref> و نماز خواندن در غار ثور استحباب دارد.<ref>اخبار مکه، ج4، ص35.</ref> شیخ مرتضی انصاری، دانشور گرانقدر شیعی، در مناسک خود دعایی ویژه قرائت در کوه ثور آورده است.<ref>ادعیه و آداب مکه مکرمه، ص204-205.</ref>


==نگارخانه==
<gallery>
پرونده:کوه ثور2.webp
پرونده:کوه ثور.webp
</gallery>
==پانویس==
==پانویس==


خط ۵۹: خط ۹۱:
{{دانشنامه
{{دانشنامه


| آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7398
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7398


| عنوان = ثور
| عنوان = ثور
خط ۶۶: خط ۹۸:


}}
}}
* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق؛


* '''اثارة الترغیب''': محمد بن اسحق الخوارزمی (م. 827ق.)، به کوشش الذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، 1418ق؛
* '''اثارة الترغیب''': محمد بن اسحق الخوارزمی (م. 827ق.)، به کوشش الذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، 1418ق؛
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
* '''ادعیه و آداب مکه مکرمه''': مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر، 1386ش؛
* '''ادعیه و آداب مکه مکرمه''': مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر، 1386ش؛
 
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف؛
* '''افادة الانام''': عبدالله بن محمد الغازی (م. 1365ق.)، به کوشش ابن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، 1430ق؛
* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛
 
* '''الجامع اللطیف''': محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛
* '''الجامع اللطیف''': محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق؛
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف؛
* '''بهجة النفوس و الاسرار''': عبدالله المرجانی (م. 699ق.)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 2002م؛
* '''بهجة النفوس و الاسرار''': عبدالله المرجانی (م. 699ق.)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 2002م؛
* '''تاریخ الخمیس''': حسین الدیاربکری (م. 966ق.)، بیروت، مؤسسة شعبان، 1283ق؛
* '''تاریخ الخمیس''': حسین الدیاربکری (م. 966ق.)، بیروت، مؤسسة شعبان، 1283ق؛
* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛
* '''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره''': اصغر قائدان، تهران، مشعر، 1386ش؛
* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛
* '''الجامع اللطیف''': محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛
* '''خزانة التواریخ النجدیه''': عبدالله بن عبدالرحمن آل بسام، 1419ق؛
* '''خزانة التواریخ النجدیه''': عبدالله بن عبدالرحمن آل بسام، 1419ق؛
* '''الرحلة الورثیلانیه''': حسین بن محمد ورثیلانی (م. 1779م.)، قاهره، مکتبة الثقافه، 1429ق؛
* '''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛
* '''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛
* '''سفرنامه مکه حسام السلطنه''': رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1374ش؛
* '''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛
* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
* '''العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛
* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛
* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛
* '''معجم المعالم الجغرافیه''': عاتق بن غیث البلادی، دار مکه، 1402ق؛


* '''معجم المعالم الجغرافیه''': عاتق بن غیث البلادی، دار مکه، 1402ق؛


* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{اماکن مکه}}
{{اماکن مکه}}
خط ۱۲۱: خط ۱۲۱:
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مکه]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مکه]]
[[رده:کوه‌های مکه]]
[[رده:کوه‌های مکه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[ar: جبل ثور]]
[[en:Mount Thawr (Mecca)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۰۰

کوه ثور در مکه

مسیریابی

در حال بارگیری نقشه...

کوه ثور، کوهی در جنوب مکه است که غار ثور (محل پناه گرفتن پیامبر(ص) در هنگام مهاجرت به مدینه) روی آن قرار دارد. این کوه سه کیلومتر با مسجدالحرام فاصله دارد و روبروی کوه نور و غار حراء قرار دارد.

موقعیت کوه ثور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کوه ثور به ارتفاع 759 متر از سطح دریا در جنوب مکه در مسیر یمن و در سه کیلومتری مسجدالحرام و روبه‌روی کوه نور و غار حراء قرار دارد.[۱] این کوه از سنگ‌هایی به رنگ‌های طلایی، نقره‌ای و زغالی تشکیل شده است.[۲]

موقعیت امروزی کوه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه با گسترش شهر، کوه ثور در میان چند خیابان با نام خیابان ثور، جاده طائف و جاده کُدی قرار گرفته است[۳] و راه‌های متعدد برای بالا رفتن و پایین آمدن از کوه وجود دارد.[۴]

دلیل نامگذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گفته شده که ثور بن عبدمنات در دامنه این کوه تولد یافت و از آن هنگام، این مکان به ثور اطحل مشهور شد. بعدها نام ثور بر آن غلبه یافت.[۵] از این کوه با نام ابوثور نیز یاد شده است.[۶] ممکن است شباهت منظر جنوبی آن به گاو (ثور)[۷] یا سکونت گروهی به نام بنی‌ثور در این کوه و مناطق پیرامون آن[۸] دلیل این نام‌گذاری باشد.

غار ثور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: غار ثور

این کوه از آن روی شهرت دارد و نزد مسلمانان محترم و متبرک است که پیامبر در هنگام مهاجرت به مدینه و گریز از مشرکان که او را تعقیب می‌کردند چند روزی را در غاری که روی این کوه قرار دارد پناه گرفت.[۹] بر فراز کوه، دو غار نزدیک به هم وجود دارد که هر دو مخفی‌گاه پیامبر(ص) هنگام هجرت به یثرب شمرده شده‌اند. با توجه به همراهی ابوبکر و عامر بن فهیره، راهنمای مسیر، با آن حضرت، می‌توان گفت غارِ گسترده‌تر، جایگاه اختفا بوده است. آیه 40 سوره توبه که در آن، خداوند از یاری پیامبر و همراهش گزارش می‌دهد، به این رویداد و غار اشاره دارد.[۱۰]

روایات‌ درباره کوه ثور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در روایتی کوه ثور محل کشته شدن‌ هابیل خوانده شده است.[۱۱] بر پایه برخی روایت‌ها کوه ثور یکی از قطعات کوه متلاشی شده پس از تجلی قدرت خداوند بر حضرت موسی(ع)[۱۲] و نیز یکی از کوه‌های پیوسته به زمین هفتم شمرده شده است.[۱۳] در روایتی دیگر، این کوه پیامبر(ص) را به سوی خود فراخواند و از پناه دادن خود به هفتاد پیامبر گزارش داد.[۱۴]

مستحب بودن دعا روی کوه ثور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کوه ثور از مکان‌های استجابت دعا به ویژه هنگام ظهر دانسته شده است[۱۵] و نماز خواندن در غار ثور استحباب دارد.[۱۶] شیخ مرتضی انصاری، دانشور گرانقدر شیعی، در مناسک خود دعایی ویژه قرائت در کوه ثور آورده است.[۱۷]

نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ التاریخ القویم، ج2، ص384.
  2. ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص63.
  3. ↑ آثار اسلامی، ص160.
  4. ↑ اخبار مکه، ج4، ص203.
  5. ↑ معجم البلدان، ج2، ص86-87؛ تاریخ الخمیس، ج1، ص324.
  6. ↑ رحلة ابن جبیر، ص83.
  7. ↑ معجم المعالم الجغرافیه، ص72.
  8. ↑ خزانة التواریخ النجدیه، ج9، ص218.
  9. ↑ شفاء الغرام، ج1، 464
  10. ↑ البدایة و النهایه، ج6، ص184؛ امتاع الاسماع، ج1، ص58.
  11. ↑ الجامع اللطیف، ص301؛ نک: التاریخ القویم، ج1، ص392.
  12. ↑ اخبار مکه، ج4، ص82؛ اثارة الترغیب، ج2، ص311.
  13. ↑ بهجة النفوس، ج1، ص336.
  14. ↑ الجامع اللطیف، ص300.
  15. ↑ اثارة الترغیب، ج1، ص236.
  16. ↑ اخبار مکه، ج4، ص35.
  17. ↑ ادعیه و آداب مکه مکرمه، ص204-205.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ثور.
  • اثارة الترغیب: محمد بن اسحق الخوارزمی (م. 827ق.)، به کوشش الذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، 1418ق؛
  • اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
  • ادعیه و آداب مکه مکرمه: مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر، 1386ش؛
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف؛
  • التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛
  • الجامع اللطیف: محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛
  • الجامع اللطیف: محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛
  • امتاع الاسماع: المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
  • بهجة النفوس و الاسرار: عبدالله المرجانی (م. 699ق.)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 2002م؛
  • تاریخ الخمیس: حسین الدیاربکری (م. 966ق.)، بیروت، مؤسسة شعبان، 1283ق؛
  • خزانة التواریخ النجدیه: عبدالله بن عبدالرحمن آل بسام، 1419ق؛
  • رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛
  • مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛
  • معجم المعالم الجغرافیه: عاتق بن غیث البلادی، دار مکه، 1402ق؛


برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=کوه_ثور_(مکه)&oldid=56255»