حج افراد: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
 
(۴۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363  }}
{{اقسام حج عمودی}}
'''حج اِفراد'''، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان [[شیعه]]، یک بار به جا آوردن آن بر [[اهل حرم|مردم مکه]] و اطراف آن واجب بوده و [[حج تمتع]] برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای [[آفاقی|غیر اهل مکه]] مجزی نیست.


حج اِفراد، يکي از انواع سه گانه حج  
حج افراد،‌ در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، لازم نیست [[عمره]] پیش از [[حج]] ادا شود، و [[قربانی]] کردن در آن واجب نبوده، بلکه تنها مستحب است.


معناي لغوي واژه اِفراد از ريشه «ف ر د» جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العين، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاييس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقها يکي از انواع حج است که در آن عمره جدا از حج و پس از آن انجام مي‌گيرد.<ref>المغني، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخي منابع فقهي از حج افراد به «حج مبتوله» تعبير شده است<ref>الکافي، حلبي، ص161؛ المبسوط في فقه الاماميه، ج 1، ص316.</ref>، از آن رو که در اين نوع حج، ميان حج و عمره فاصله و جدايي است.<ref>السرائر، ج1، ص618.</ref>
درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند.  


حج افراد در ديدگاه مذاهب اسلامي جايگاه و اهميتي ويژه دارد، به گونه‌اي که به نظر مشهور اماميان<ref>الكافي، حلبي، ص191ـ192؛ غنية النزوع، ص151ـ152؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175 ـ176.</ref> و حنفيان<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2؛ ص632.</ref> يک بار بجا آوردن آن به عنوان حجة الاسلام* بر ساکنان اهل مکه و اطراف آن تا فاصله‌اي معين واجب است و حج تمتّع براي آنان مجزي نيست. (←ادامه مقاله، حکم حج افراد *) شافعيان<ref>الأم، ج7، ص226؛ مختصر المزني، ص63؛ فتح العزيز، ج7، ص107-108.</ref> و مالکيان<ref>مواهب الجليل، ج4، ص68؛ الشرح الكبير، ابو البركات، ج2، ص27-28.</ref> بدين استناد که حج پيامبر اکرم(ص) در سال دهم هجرت، (حجة الوداع) از نوع حج افراد بوده، آن را بافضيلت‌ترين نوع حج مي‌دانند. البته از ديدگاه شافعيان شرط افضل بودن افراد اين است که عمره و حج در يک سال گزارده شود.<ref>فتح العزيز، ج7، ص113-114؛ المجموع، ج7، ص151؛ روضة الطالبين، ج2، ص320.</ref> حنبليان نيز حج افراد را براي اهل مکه مجزي و آن در رتبه پس از حج تمتّع و برتر از حج قران شمرده‌اند.<ref>المغني، ج3، ص232؛ كشاف القناع، ج2، ص476.</ref>
فقیهان [[حنفی]]، حج افراد را بر اهل مکه واجب دانسته و حج تمتع و قران را، مگر در مواردی برای آنان مجزی نمی‌دانند؛ ولی فقیهان [[شافعی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]]، برای اهل مکه مانند غیر اهل مکه، ادای هر کدام از سه گونه حج را مُجزی می‌دانند.


حج افراد، دارای دو بخش حج و عمره بوده و دارای مناسکی مانند [[احرام]]، [[تلبیه]]، [[وقوف در عرفات]]، [[وقوف در مشعر]]، [[رمی جمره]]، [[حلق]] یا تقصیر، بیتوته در منا، طواف زیارت و نماز آن، [[سعی]] میان [[صفا و مروه]]، طواف نساء و نماز آن. در برخی از مناسک و احکام آن، میان مذاهب اسلامی اختلاف نظر است.


در منابع روايي و تاريخي گزارش‌هاي متعددي از حج‌گزاري پيامبران الهي مانند حضرت آدم،<ref>علل الشرائع، ج2، ص594؛ عيون اخبار الرضا، ج1، ص270؛ تفسير عياشي، ج1، ص186.</ref> حضرت ابراهيم،<ref>تاريخ يعقوبي، ج1، ص27؛ تاريخ الطبري، ج1، ص260-262؛ تفسير قمي، ج2، ص224.</ref> حضرت موسي<ref>الكافي، کليني، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>، حضرت سليمان عليهم السلام و خاندان آنها و ديگر پيامبران<ref>الكافي، کليني، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>وجود دارد. از آنجا که حج تمتّع در اسلام و سالها پس از هجرت تشريع شد،<ref>الکافي، کليني، ج 4، ص245-249؛ علل الشرائع، ج2، ص412؛ دروس تمهيديه، ج 1، ص420.</ref> شايد بتوان نتيجه گرفت که حج پيامبران و امّتهاي گذشته از جمله حج اعراب در عصر جاهلي، (حج جاهلي) حج اِفراد يا مشابه آن بوده يعني حج و عمره در آن از هم جدا بوده‌اند.
==واژه==
واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقیهان، یکی از انواع حج است که در آن [[عمره]] جدا از [[حج]] و پس از آن انجام می‌گیرد.<ref>المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»{{یادداشت|مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن است.}}<ref>العين، ج‏8، ص124.</ref> تعبیر شده است؛<ref>الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.</ref> از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.<ref>السرائر، ج1، ص618.</ref>


بنا بر احاديث، پيامبر اکرم (ص) در دوران اقامتش در مکه 20 حج مخفيانه بجا آورد<ref>الكافي، کليني، ج4، ص245ـ252؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص238؛ علل الشرائع، ج2، ص450.</ref> که احتمالا به گونه افراد بوده است ولي در دوران اقامتش در مدينه تنها يک حج بجا آورد که به حجة الوداع، حجة الاسلام و حجة البلاغ مشهور است.<ref>الطبقات، ج2، ص131؛ الكافي، کليني، ج4، ص248ـ258؛ تهذيب، ج5، ص458.</ref> شافعيان و مالکيان اين حج را از نوع حج افراد<ref>مختصر المزني، ص63؛ المجموع، ج7، ص153؛ مواهب الجليل، ج4، ص69.</ref>، اماميان <ref>الارشاد، ج 1، ص171؛ الخلاف، ج 2، ص268.</ref> و حنفيان <ref>المبسوط، سرخسي، ج 4، ص26.</ref> به استناد احاديث<ref>سنن النسائي، ج 5، ص148؛ الكافي، کليني، ج4، ص245؛ تهذيب، ج5، ص455، 457.</ref> آن را حج قران ( با تعاريفي متفاوت با هم؛ حج قران *) و حنبليان آن را حج تمتّع مي‌دانند.<ref>المغني، ج 3، ص234-235.</ref> موضوع «حج افراد» منابع جامع فقهي غالبا در مبحث حج ذيل باب «انواع حج» مطرح شده است.<ref>المبسوط في فقه الاماميه، ج1، ص306؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ فتح العزيز، ج7، ص103.</ref>
==حج‌ افراد مخصوص چه کسانی است؟==
==شرائط و اجزاي حج افراد==
به نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]]،<ref name=":2">النهایة، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهیه، ص65-66.</ref> حج افراد{{یادداشت|یا حج قران.}} بر [[اهل حرم|اهل مکه]] و اطراف آن، به عنوان [[حجة الاسلام]] واجب بوده و [[حج تمتّع]] برای آنان مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0">كتاب العين، ج‏8، ص124.</ref> نیست.<ref name=":4">السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهیه، ص66؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.</ref> درباره اینکه ساکنان با چه مسافتی از مکه شامل حکم وجوب می‌شوند، و اینکه مبدأ محاسبه مسافت کجاست، اختلاف نظر است.
اماميان<ref>المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.</ref> و اهل سنت<ref>روضة الطالبين، ج7، ص310-312؛ حاشية رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبير، ابو البرکات، ج2، ص21-22. </ref> به استناد دلائلي از جمله آيه «الحج اشهر معلومات» (بقره / 2، 197) و اجماع،<ref>المجموع، ج7، ص196؛ مواهب الجليل، ج4، ص45؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191-192.</ref> شرائطي براي صحت انواع حج از جمله حج افراد ذکر کرده‌اند: 1) نيت 2) وقوع در ماه‌هاي حج يعني شوال، ذي قعده و ذي حجه 3) احرام بستن از يکي از مواقيت پنجگانه يا منزل (در صورت ساکن بودن در مکه يا اطراف آن). برخي شافعيان ترتيب در اداي اعمال حج را نيز به اين شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجي، ج2، ص143.</ref>


حج افراد از دو بخش حج و عمره تشکيل مي‌شود. ساختار حج از ديدگاه فقهاي امامي به استناد احاديث<ref>الکافي، کليني، ج4، ص298؛ تهذيب، ج5، ص41 ـ42، 44.</ref> چنين است: 1) احرام * 2) تلبيه * 3) وقوف در عرفات * 4) وقوف در مشعر * 5) اعمال سرزمين منا شامل: رمي جمره * و حلق يا تقصير و بيتوته در منا * 6) طواف زيارت* و نماز آن 7) سعي ميان صفا و مروه * 8) طواف نساء* و نماز آن.<ref>المراسم العلويه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.</ref>  
به نظر برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا ۴۸ میل شامل حکم وجوب حج افراد می‌شوند.<ref name=":5">غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> این گروه، در مبدأ محاسبه مسافت، اختلاف نظر دارند. به نظر برخی مبدأ محاسبه مسافتِ [[مسجدالحرام]] است،<ref>النهایه، ص26؛ الوسیله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.</ref> ولی شماری دیگر مبدأ مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقی، ج2، ص536.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[آفاقی]] تلیک کنید!}}


ساختار حج افراد از ديدگاه فقهاي اهل سنت نيز تقريبا اين گونه است، با اين تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمي‌دانند و به جاي آن، فقهاي برخي مذاهب طواف قدوم را براي حاجيان هنگام ورود به مسجدالحرام<ref>حاشية الدسوقي، ج2، ص21؛ الثمر الداني، ص367.</ref> و برخي ديگر طواف وداع را براي حج‌گزاران غير مکي در خاتمه مناسک<ref>البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشية رد المحتار، ج 2، ص576. </ref> واجب شمرده‌اند. به نظر فقهاي امامي و اهل سنت قرباني کردن در حج افراد مستحب است.<ref>النهاية، ص209؛ توضيح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.</ref>
بیشتر فقیهان معاصر ۴۸ میل را حدود ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند،<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحانی، ص27؛ تعالیق مبسوطه، فیاض، ص82.</ref> ولی نظرهای دیگری نیز مطرح شده است، از جمله ۸۰ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60-61.</ref> ۸۶ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوی، ج3، ص191.</ref> ۸۹ و ۹۰ کیلومتر.<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه ای، ص2، 13.</ref>


واجبات عمره افراد (عمره مفرده) از ديدگاه اماميان<ref>جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ رياض المسائل، ج 7، ص203.</ref> و فقهاي اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغني المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.</ref> به استناد احاديث<ref>الکافي، کليني، ج4، ص538.</ref> چنين است: احرام، طواف، سعي، حلق يا تقصير. البته فقهاي امامي افزون بر اينها طواف نساء و نماز آن را هم واجب شمرده‌اند. (عمره مفرده*) شماري از واجبات حج و عمره افراد رکن حج يا عمره به شمار مي‌روند که درباره تعداد و چگونگي آنها در مذاهب مختلف اختلاف نظر وجود دارد. ( ارکان حج، ارکان عمره)
برخی از فقیهان شیعه، وظیفه حج افراد یا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله ۱۲ میلی مکه شمرده و وظیفه دیگران را حج تمتّع می‌دانند.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17. </ref>
==ويژگيهاي مهم حج افراد==
حج افراد در احکام جزئي تفاوتهايي با دو نوع حج ديگر دارد که مي‌توان آنها را از ويژگي‌هاي مهم اين نوع حج برشمرد:


1) استحباب قرباني (واجب نبودن آن) به استناد آيه 196 بقره / 2 و روايات، <ref>الکافي، کليني، ج 4، ص535؛ تهذيب، ج 5، ص436؛ الاستبصار، ج 2، ص327.</ref> در حج افراد<ref>منتهي المطلب، ج11، ص145.</ref>، بر خلافِ حج تمتّع<ref>روضة الطالبين، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.</ref> و حج قران.<ref>المغني، ج 3، ص494؛ الثمر الداني، ص383.</ref> البته فقهاي امامي در حج قران وجوب قرباني را منوط به همراه داشتن قرباني دانسته‌اند<ref>المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.</ref> و فقهاي اهل سنت نيز براي وجوب قرباني در حج تمتّع شروطي را ذکر کرده‌اند. <ref>المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479. </ref>  
به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد احادیث<ref>تهذیب، ج5، ص34-35.</ref>، هرگاه فرد [[آفاقی]] در مکه اقامت گزیند، تا دو سال حکم آفاقی را دارد و وظیفه‌اش ادای حج تمتّع است ولی پس از پایان دو سال حکم اهل مکه را یافته و وظیفه‌اش حج افراد یا قران می‌شود.<ref>کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.</ref>  


2) در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نيست حج و عمره در يک سال ادا شوند بلکه عمره آن را بايد در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد. <ref>مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.</ref>
بیشتر فقیهان [[شیعه]]<ref name=":2" /> بویژه متأخران از آنان<ref name=":3">العروة الوثقی، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.</ref> حج افراد را جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نمی‌دانند.<ref>المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[تبدل حج و عمره]] تلیک کنید!}}


3) در حج افراد بر خلاف تمتّع، استطاعت نسبت به حج و عمره تفکيک‌پذير است، يعني ممکن است مکلّف تنها نسبت به يکي از آن دو مستطيع شود و در نتيجه تنها همان مناسک (عمره يا حج) بر او واجب خواهد گرديد.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref>
====دیگر مذهب‌ها====
فقیهان [[حنفی]]، حج افراد را بر اهل مکه و کسانی که در مواقیت و مناطق میان مواقیت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را برای آنان مُجزی نمی‌دانند<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.</ref> مگر اینکه قبل از ماه‌های حج، از این محدوده خارج شوند و از مواقیت محرم گردند.<ref>حاشیة رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.</ref> ولی فقیهان [[شافعی]]،<ref>فتح العزیز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169. </ref> [[مالکی]]<ref>مختصر خلیل، ص73 ؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص27.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.</ref> حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غیر مکه، مُجزی می‌دانند.
===وجوب عمره افراد===
فقیهان شیعه عمره افراد{{یادداشت|مفرده.}} را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط [[استطاعت]] واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره اِفراد به تنهایی واجب است.<ref name=":5" /> فقیهان [[شافعی]]<ref>فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نیز عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان [[مالکی]]<ref>الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بیشتر [[حنفی|حنفیان]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقیهان [[اهل سنت]] مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.</ref>
==شرایط==
[[شیعه|شیعیان]]<ref>المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>روضة الطالبین، ج7، ص310-312؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص21-22. </ref> شرائطی برای صحت انواع [[حج]] از جمله «حج افراد» ذکر کرده‌اند:


4) فقهاي امامي<ref>تحرير الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقي، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزيز، ج7، ص79.</ref> به دليل احاديث<ref>المصنّف، ج4، ص349-350؛ الاستبصار، ج 2، ص245؛ تهذيب، ج 5، ص54-55.</ref> و اجماع<ref>المغني، ج3، ص207.</ref> بر آن‌اند که ميقات حج افراد براي ساکنان در مناطق دورتر از ميقات به مکه، يکي از مواقيت پنجگانه است. ( ميقات ) به نظر مشهور اماميان<ref>ذخيرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشيعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغني، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجليل، ج4، ص46.</ref> به استناد احاديث<ref>سنن الدارمي، ج2، ص30؛ الکافي، کليني، ج 4، ص318؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص306.</ref> ميقات حج افراد براي اهل مکه و نيز ساکنان ميان مواقيت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخي فقهاي متأخّر امامي به استناد احاديث<ref>الکافي، کليني، ج 4، ص300، 302؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص454؛ تهذيب، ج 5، ص46.</ref> ميقات حج افراد را براي مکّيان «جعرانه» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحيد خراساني، ص88.</ref> و شماري ديگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> يا اختصاص جعرانه به مجاوران در مکه<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. ميقات عمره مفرده هم به نظر فقهاي امامي و اهل سنت براي ساکنان مکه ادني الحل (نزديکترين مکان به مرز حرم) است. (براي تفصيل  عمره مفرده ؛ ادني الحل)
#نیّت
#وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و [[ذی حجه]].
#[[احرام]] بستن از یکی از میقات‌های پنجگانه برای [[آفاقی|آفاقیان]]، و احرام بستن از خانه برای [[اهل حرم]].


5) در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نيست که عمره پيش از حج ادا شود، مگر اينکه براي عمره افراد استطاعت حاصل شود ولي براي حج آن استطاعت تحقق نيافته باشد که در اين صورت فقط ابتدا بايد عمره ادا شود. <ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضيح المناسک، ص67.</ref>
برخی [[شافعی|شافعیان]]، [[ترتیب]] در ادای [[مناسک حج|اعمال حج]] را نیز به این شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجی، ج2، ص143.</ref>


6) در حج افراد مي‌توان طواف و سعي را حتي در غير موارد اضطرار، بر وقوفين مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنين کاري در آن جايز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضيح المناسک، ص67.</ref>
==اعمال حج افراد==
حج افراد از دو بخش «حج» و «عمره» تشکیل می‌شود.


7) در حج افراد مي‌توان پس از احرام طواف مستحب به جا آورد، ولي به نظر فقهاي امامي اين کار در حج تمتّع جايز نيست. <ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب‌ الاحکام، ج12، ص346.</ref>
===بخش حج===
ساختار حج از دیدگاه فقیهان [[شیعه]] چنین است:


8) انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقيهان امامي به استناد روايات <ref>الکافي، کليني، ج4، ص297؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص324؛ تهذيب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با تلبيه صورت مي‌گيرد ولي در حج قران افزون بر تلبيه با اشعار و تقليد ( اشعار و تقليد * ) نيز انجام مي‌شود. <ref>المبسوط في فقه الاماميه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref>  
#[[احرام]]
#[[تلبیه]]
#[[وقوف در عرفات]]
#[[وقوف در مشعر]]
#اعمال سرزمین [[منا]]، شامل: [[رمی جمره]]، [[حلق]] یا تقصیر و [[بیتوته در منا]]
#طواف زیارت و نماز آن
#[[سعی]] میان [[صفا و مروه]]
#[[طواف نساء]] و نماز آن.<ref>المراسم العلویه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.</ref>


9) به نظر فقيهان اهل سنت در حج افراد احرام‌گزار با يک نيتِ احرام، تنها به حج محرم مي‌شود، ولي در حج قران با يک نيت، هم به حج و هم به عمره محرم مي‌شود. <ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغني، ج 3، ص247؛ فتح العزيز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبير، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref> (نيز  حج قران * )
ساختار حج افراد از دیدگاه فقیهان [[اهل سنت]] نیز تقریباً همین گونه است، با این تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمی‌دانند. فقیهان برخی مذاهب، به جای طواف نساء، طواف قدوم را برای حاجیان هنگام ورود به [[مسجدالحرام]]<ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص21؛ الثمر الدانی، ص367.</ref> واجب شمرده‌اند. برخی دیگر نیز، طواف وداع را برای حج‌گزاران غیر مکّی در خاتمه مناسک<ref>البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص576. </ref> واجب شمرده‌اند.  
==وجوب حج افراد==
به نظر بيشتر فقيهان امامي<ref>النهاية، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهيه، ص65-66.</ref> بويژه متأخران از آنان<ref>العروة الوثقي، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.</ref> حج افراد (يا حج قران) بر اهل مکه و کساني که تا فاصله 48 ميلي آن هستند به عنوان حجة الاسلام واجب بوده و حج تمتّع براي آنان مجزي نيست.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهيه، ص66؛ رياض المسائل، ج6، ص143.</ref> آنان حج افراد را جز در موارد اضطراري براي غير اهل مکه مجزي نمي‌دانند. <ref>المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.</ref> ( تبدّل حج/ عمره*) معدودي از فقيهان امامي علاوه بر حج افراد ـ و قران ـ حج تمتّع را نيز براي اهل مکه مجزي مي‌دانند.<ref>الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179. </ref>


دلائل نظر مشهور فقيهان امامي مبني بر وجوب حج افراد بر اهل مکه عبارت‌اند از: 1) آيه 196 سوره بقره/2: (فمن تمتّع بالعمره الي الحج فما استيسر من الهدي... ذلک لمن لم يکن اهله حاضري المسجدالحرام ) اين آيه بر اختصاص حج تمتّع به غير اهل مکه دلالت دارد. پس آنچه بر اهل مکه واجب شمرده مي‌شود، حج افراد (يا حج قران) است.<ref>غنية النزوع، ص152؛ رياض المسائل، ج6، ص143.</ref> تعبير «حاضري مسجدالحرام» در آيه شريفه اهل مکه و اهالي اطراف آن تا 48 ميل را در بر مي‌گيرد.<ref>المقنع، ص215.</ref> 2) احاديث دال بر وجوب حج افراد- يا قران- بر اهل مکه و اطراف آن. <ref>دعائم الاسلام، ج1، ص318؛ تهذيب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص157.</ref> آن دسته از فقهاي امامي که حج تمتّع را نيز براي اهل مکه مجزي مي‌دانند گفته‌اند که «ذلک» در آيه مذکور اشاره به هدي (قرباني) در حج تمتّع است نه خود حج تمتّع. از اين رو، به نظر آنان از آيه مذکور اختصاص حج تمتّع به غير اهل مکه قابل استفاده نيست.<ref>الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179.</ref>
به باور فقیهان شیعه و اهل سنت، [[قربانی]] کردن در حج افراد مستحب است.<ref>النهایة، ص209؛ توضیح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.</ref>


فقيهان امامي به استناد آيه «و اتموا الحج و العمره لله» (بقره/2، 196) و احاديث<ref>الکافي، ج 4، ص265؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص450.</ref> عمره افراد (مفرده) -که پس از حج افراد بايد انجام شود- را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله 48 ميلي به شرط استطاعت واجب مي‌دانند. حتي اگر استطاعت تنها براي عمره حاصل شود بدون آن که براي حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره افراد به تنهايي واجب است. <ref>غنية النزوع، ص197-198؛ رياض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> فقيهان شافعي<ref>فتح العزيز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و حنبلي<ref>المغني، ج3، ص173؛ الشرح الکبير، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نيز به استناد آيه مذکور و احاديث<ref>المصنّف، ج 4، ص304-305؛ السنن الکبري، ج4، ص349-350.</ref> عمره افراد را مانند حج افراد واجب مي‌دانند ولي فقيهان مالکي<ref>الکافي في فقه اهل المدينه، ص171ـ172؛ بداية المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بيشتر حنفيان<ref>المبسوط، سرخسي، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> به استناد برخي روايات<ref>سنن الترمذي، ج 2، ص205.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخي حنفيان به وجوب آن تمايل بيشتري دارند.<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقيهان اهل سنت مانند اماميان، ابتدا بايد حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>المبسوط، سرخسي، ج 4، ص25؛ مغني المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشية الدسوقي، ج 2، ص28.</ref>
===بخش عمره===
واجبات عمره اِفراد{{یادداشت|[[عمره مفرده]].}} از دیدگاه شیعیان<ref>جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ ریاض المسائل، ج 7، ص203.</ref> و فقیهان اهل سنت،<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.</ref> چنین است:


به نظر برخي اماميان مبدأ محاسبه مسافت 48 ميل براي تفکيک آفاقيان از غير آفاقيان، به استناد ظاهر آيه 196 بقره/2 مسجدالحرام است <ref>النهايه، ص26؛ الوسيله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.</ref> ولي شماري ديگر به استناد صحيحه زراره<ref>مهذب الاحکام، ج12، ص323.</ref> و نيز اطلاق مسجدالحرام بر مکه در آيه 1 اسراء/17 مبدا مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقي، ج2، ص536.</ref> (آفاقي)
#احرام
#طواف
#سعی
#حلق یا تقصیر
#(در باور فقیهان شیعه) طواف نساء و نماز آن.


درباره ميزان دقيق 48 ميل با واحدهاي اندازه‌گيري امروزي، فقهاي معاصر آراي مختلفي دارند. بيشتر آنان 48 ميل را حدود 88 کيلومتر دانسته‌اند،<ref>منهاج الصالحين، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحاني، ص27؛ تعاليق مبسوطه، فياض، ص82.</ref> ولي اقوال ديگري هم مطرح شده است از جمله: 80 کيلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60-61.</ref> 86 کيلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوي، ج3، ص191.</ref> 89 و 90 کيلومتر.<ref>منهاج الصالحين، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه اي، ص2، 13.</ref>
شماری از واجبات حج و عمره اِفراد، [[ارکان حج|رکن حج]] یا [[ارکان عمره|رکن عمره]] به شمار می‌روند که درباره تعداد و چگونگی آنها در مذاهب گوناگون اختلاف نظر وجود دارد.
برخي از فقيهان امامي وظيفه حج افراد يا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله 12 ميلي مکه شمرده و وظيفه ديگران را حج تمتّع مي‌دانند. <ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17. </ref> مهمترين ادله آنان عبارت است از: 1) اطلاق برخي روايات مبني بر وجوب تمتّع بر حج‌گزاران غير مکي<ref>علل الشرائع، ج2، ص411؛ تهذيب، ج5، ص26.</ref> و خروج قدر متيقن از اين وجوب که ساکنان در مسافت کمتر از 12 ميل هستند. 2) از آيه 196 بقره /2 بر مي‌آيد که حج تمتّع ويژه افراد غير حاضر در مکه و حج افراد و قران، وظيفه حاضران در مکه است و حاضر آن است که مسافر نباشد. بنابراين معيار آفاقي بودن يا نبودن، مسافر بودن يا نبودن است که حد سفر شرعي، چهار فرسخ (12 ميل) است. 3) صدق عنوان «حضور» در آيه شريفه عرفا بر ساکنان فواصل دورتر با فاصله بيش از 12 ميل از مکه مشکل است.<ref>نک: المعتمد، ج3، ص224-225.</ref> 4) روايات تصريح کننده به 48 ميل نيز ناظر به فاصله از چهار طرف هستند يعني مراد آنها 12 ميل از هر طرف است نه 48 ميل از هر طرف.<ref>السرائر، ج1، ص519؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309.</ref> در مقابل، پيروان نظر مشهور در رد اين ادله پاسخ داده‌اند که اولاً اطلاق موجود در برخي روايات مبني بر وجوب حج تمتّع بر افراد در برابر نظر فقهاي اهل سنت است که حج افراد را براي آفاقيان کافي مي‌دانند پس مدلول آنها وجوب تمتّع بر هر فرد نيست و اطلاق ندارد. بر فرض اطلاق، اين روايات بوسيله رواياتي که فاصله 48 ميل را از هر طرف ذکر کرده، مقيد مي‌شود.<ref>المعتمد، ج3، ص223-224.</ref> ثانياً مراد از حضور در آيه، حضور در مقابل سفر نيست و ربطي به حد شرعي مسافر ندارد. از سوي ديگر افرادي که کمتر از 12 ميل با مکه فاصله دارند هم عرفا حاضر به شمار نمي‌روند. پس مراد از حاضر معناي شرعي خاصي است که در رواياتِ دال بر فاصله 48 ميل تبيين شده است.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ کشف الرموز، ج1، ص337؛ کشف اللثام، ج5، ص17.</ref>
==تفاوت‌ احکام آن با دیگر انواع حج==
حج افراد در احکام جزئی تفاوت‌هایی با دو نوع حج دیگر دارد که عبارت است از:


در پاره‌اي روايات حد حاضران در مسجدالحرام 18 ميل ذکر شده است.<ref>الکافي، کليني، ج4، ص300.</ref> ولي فقيهان امامي به ادله‌اي اين قول را نپذيرفته‌اند: 1) فقها به اين روايات عمل نکرده‌اند.<ref>الحج في الشريعة، ج2، ص302-303.</ref> 2) مفاد روايات يعني نفي حج تمتّع (و ثبوت حج افراد) براي ساکنان تا فاصله 18 ميلي با نظر مشهور يعني ثبوت حج افراد بر ساکنان در فواصل بيشتر منافاتي ندارد.<ref>کشف اللثام، ج5، ص18؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref> 3) منطوق روايت 18 ميل وجوب حج افراد بر ساکنان در اين فاصله نيست، بلکه مفهوم آن چنين است در حالي که منطوق روايات مربوط به 48 ميل، وجوب حج افراد بر ساکنان تا فاصله 48 ميلي مکه است و قطعا منطوق بر مفهوم مقدّم است.<ref>روضة المتقين، ج4، ص311؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref> برخي ديگر در مقام جمع ميان اين دو دسته روايات گفته‌اند که روايت 18 ميل دال بر تخيير ميان حج افراد و حج تمتّع و روايات 48 ميل دال بر تعيين حج تمتّع است.<ref>مدارک الاحکام، ج7، ص162-163؛ ذخيرة المعاد، ج2، ص551؛ مناهج الاخيار، ج3، ص323.</ref> همچنين در پاره‌اي روايات ديگر<ref>الکافي، کليني، ج4، ص299؛ تهذيب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص158.</ref> حد حاضران، مواقيت پنجگانه يا برخي مناطق اطراف مکه به شمار رفته که به سبب اعراض فقيهان از فتوا دادن بر طبق آنها،<ref>تعاليق مبسوطه، ج9، ص62-63؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> ضعف سندي،<ref>کتاب الحج، ج2، ص92-93.</ref> امکان حمل بر تقيه<ref>ذخيرة المعاد، ج2، ص551؛ وسائل الشيعه، ج11، ص260.</ref> و تعارض با روايات 48 ميل<ref>کتاب الحج، ج2، ص92-93؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> غير قابل استناد شمرده شده است.
#در حج افراد [[قربانی]] کردن مستحب است،<ref>منتهی المطلب، ج11، ص145.</ref> ولی در [[حج تمتع]]<ref>روضة الطالبین، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.</ref> و [[حج قران]]<ref>المغنی، ج 3، ص494؛ الثمر الدانی، ص383.</ref> قربانی کردن واجب است. البته فقیهان [[شیعه]] در حج قران، وجوب قربانی را منوط به همراه داشتن قربانی دانسته‌اند<ref>المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.</ref> و فقیهان [[اهل سنت]] برای وجوب قربانی در حج تمتّع شروطی را ذکر کرده‌اند.<ref>المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479. </ref>
 
#در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نیست [[حج]] و [[عمره]] در یک سال ادا شوند؛ بلکه عمره آن را باید در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد.<ref>مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.</ref>
فقيهان حنفي حج افراد را بر اهل مکه و کساني که در مواقيت و مناطق ميان مواقيت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را براي آنان مجزي نمي‌دانند <ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.</ref> مگر اينکه قبل از ماههاي حج از اين محدوده خارج شوند و از مواقيت محرم گردند. <ref>حاشية رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.</ref> دليل آنان براي وجوب تعييني حج افراد بر اهل مکه روايات حاکي از نفي وجوب تمتّع بر آنان و معين بودن وجوب افراد براي آنان است و دليل آنان براي الحاق ساکنان ميان مکه و مواقيت به اهل مکه، جواز ورود بدون احرام آنان به مکه است.<ref>المصنّف، ج4، ص534-535؛ بدائع الصنائع، ج2، ص169.</ref> ولي فقيهان شافعي،<ref>فتح العزيز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169. </ref> مالکي<ref>مختصر خليل، ص73 ؛ الشرح الکبير، ابوالبرکات، ج2، ص27.</ref> و حنبلي<ref>المغني، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.</ref> حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غير مکه، مجزي مي‌دانند. مستند آنان اين است که هر يک از مناسک حج که در مورد غير مکيان موجب نزديکي به خدا و طاعت الهي باشد، در مورد ساکنان مکه نيز چنين است. در نتيجه اداي حج افراد هم براي ساکنان و هم غير ساکنان مکه مجزي است.<ref>المجموع، ج7، ص169.</ref> به نظر آنان، مراد آيه 196 بقره/2 و نيز رواياتي که تمتّع را در خصوص اهل مکه نفي کرده، نفي قرباني حج تمتّع است، نه نفي حج تمتّع.<ref>المغني، ج3، ص502-503.</ref>  
#در حج افراد بر خلاف تمتّع، [[استطاعت]] نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک{{یادداشت|عمره یا حج.}} بر او واجب خواهد گردید.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref>
 
#فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.</ref> بر آن‌اند که [[میقات]]ِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به [[مکه]]، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان<ref>ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.</ref> میقات حج افراد برای [[اهل حرم|اهل مکه]] و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.</ref> میقات حج افراد را برای مکّیان «[[جعرانه]]» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.</ref> و شماری دیگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> یا اختصاص جعرانه به [[جارالله|مجاوران مکه]]<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، [[ادنی‌الحل|ادنی الحل]] است.
 
#در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره اِفراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
به نظر مشهور فقيهان امامي، به استناد احاديث<ref>تهذيب، ج5، ص34-35.</ref>، هرگاه فرد آفاقي * در مکه اقامت گزيند، تا دو سال حکم آفاقي را دارد و وظيفه‌اش اداي حج تمتّع است ولي پس از پايان دو سال حکم اهل مکه را يافته و وظيفه‌اش حج افراد يا قران مي‌شود.<ref>کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.</ref> در پاره‌اي موارد حج افراد به عمره مفرده يا عمره تمتّع و عمره تمتّع به حج افراد تبديل مي‌شود. (تبدل حج/ عمره)
#در حج افراد می‌توان [[طواف]] و [[سعی]] را حتی در غیر موارد اضطرار، بر [[وقوف در عرفات]] و [[وقوف در مشعر]] مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
#در حج افراد می‌توان پس از [[احرام]]، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.</ref>
#انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با [[تلبیه]] صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با [[اِشعار و تقلید]] نیز انجام می‌شود.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref>
#به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref>


<br />


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
==یادداشت==
{{یادداشت}}
==منابع==
==منابع==
 
{{منابع}}{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد
  | آدرس = hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد
  | عنوان = حج افراد
  | عنوان = حج افراد
  | نویسنده = محمد قدیریان  
  | نویسنده = محمد قدیریان
}}
}}


*'''ارشاد الاذهان الي احکام الايمان'''، حسن بن يوسف حلي (648 ـ 726ق.)، تحقيق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1410ق.
*'''ارشاد الاذهان الی احکام الایمان'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق)، تحقیق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
*'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، شيخ مفيد محمد بن محمد بن النعمان (336-413ق.)، تحقيق موسسه آل البيت لاحياء التراث، بيروت، دارالمفيد، 1414ق.
*'''البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)'''، زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*'''الاستبصار فيما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش سيد حسن موسوي الخرسان، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، 1363ش.
*'''بدایة المجتهد و نهایه المقتصد'''، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسی (م.۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''الام، محمد بن ادريس الشافعي (م 204ق.)'''، بيروت، دارالفکر، 1403ق.
*'''بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع'''، ابوبکر بن مسعود الکاسانی (م.۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
*البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)، زين‌الدين بن ابراهيم بن نجيم ( -970ق.)، به کوشش زکريا عميرات، بيروت، دارالکتب العلميه، 1418ق.
*'''تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الشیعهه'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
*بداية المجتهد و نهايه المقتصد، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسي ( -595ق.)، به کوشش العطار، بيروت، دارالفکر، 1415ق.
*'''تحفة الفقیهانء'''، محمد بن احمد السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، ابوبکر بن مسعود الکاساني ( -587ق.)، پاکستان، المکتبه الحبيبيه، 1409ق.
*'''تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی محمد کاظم یزدی'''، محمد اسحاق الفیاض، قم، محلاتی، بی تا.
*تاريخ اليعقوبي، احمد بن ابي يعقوب اليعقوبي ( -292ق.)، بيروت، دار صادر، 1415ق.
*'''توضیح المناسک'''، سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی، قم، مؤلف، ۱۴۳۴ ق.
*تاريخ الطبري (تاريخ الامم و الملوک)، محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دار احياء التراث العربي.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*تحرير الاحکام الشرعيه علي مذهب الاماميه، حسن بن يوسف حلي (648-726ق.)، به کوشش ابراهيم بهادري، قم، انتشارات موسسه امام صادق، 1420ق.
*'''الثمر الدانی علی رساله القیروانی'''، صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق)، بیروت، مکتبه الثقافیه، بی تا.
*تحفة الفقهاء، محمد بن احمد السمرقندي ( -9-535ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه، 1414ق.
*'''جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام'''، محمد حسین نجفی (م.۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
*تعاليق مبسوطه علي العروة الوثقي محمد کاظم يزدي، محمد اسحاق الفياض، قم، محلاتي، بي تا.
*'''حاشیة الدسوقی'''، محمد بن احمد الدسوقی (م.۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
*تفسير العياشي، محمد بن مسعود العياشي ( -320ق.)، تحقيق سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، مکتبه العلميه الاسلاميه، 1380ق.
*'''حاشیة رد المحتار ع‍ل‍ی الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار'''، ش‍رح ال‍ت‍ن‍وی‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ی ف‍ق‍ه م‍ذه‍ب الام‍ام اب‍ی‌ح‍ن‍ی‍ف‍ه ال‍ن‍ع‍م‍ان، محمد امین ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*توضيح المناسک، سيد محمد حسن مرتضوي لنگرودي، قم، مؤلف، 1434 ق.
*'''الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره'''، یوسف بن احمد البحرانی (م.۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
*تهذيب الاحکام في شرح المقنعه للشيخ المفيد، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش سيد حسن موسوي خرسان و علي آخوندي، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1365ش.
*'''ذخیرة المعاد'''، محمد باقر السبزواری (م.۱۰۹۰ق)، آل البیت،.
*الثمر الداني علي رساله القيرواني، صالح بن عبدالله الآبي الازهري ( -1330ق.)، بيروت، مکتبه الثقافيه، بي تا.
*'''روضه الطالبین و عمده المتقین'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
*الجامع للشرائع، يحيي بن سعيد حلي (601-690ق.)، قم، انتشارات موسسه سيد الشهداء، 1405ق.
*'''روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه'''، محمد تقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق)، تحقیق سید حسین موسوی کرمانی، علی پناه اشتهاردی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور، ۱۳۹۹ق.
*جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام، محمد حسين نجفي ( -1266ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، بي‏تا.
*'''ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل'''، سید علی طباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
*حاشية الدسوقي، محمد بن احمد الدسوقي ( -1230ق.)، احياء الکتب العربيه.
*'''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس (م.۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
*حاشية رد المحتار ع‍ل‍ي‌ الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار، ش‍رح‌ ال‍ت‍ن‍وي‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ي‌ ف‍ق‍ه‌ م‍ذه‍ب‌ الام‍ام‌ اب‍ي‌ح‍ن‍ي‍ف‍ه‌ ال‍ن‍ع‍م‍ان‌، محمد امين ابن عابدين ( -1252ق.)، بيروت، دارالفکر، 1415ق.
*'''شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
*الحج في الشريعة الاسلامية الغراء، جعفر السبحاني، قم، مؤسسة الامام الصادق 7، 1424ق.
*'''الشرح الکبیر'''، احمد بن محمد الدردیر (م.۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
*الحدائق الناضره في احکام العتره الطاهره، يوسف بن احمد البحراني ( -1186ق.)، تحقيق محمد تقي ايرواني و علي آخوندي، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1363ش.
*'''الشرح الکبیر'''، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
*الخلاف في الاحکام، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1407ق.
*'''الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
*دروس تمهيديه في الفقه الاستدلالي، باقر الايرواني، قم، 1427 ق.
*'''العروة الوثقی'''، سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
*دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضايا و الاحکام، نعمان بن محمد المغربي ( -363ق.)، تحقيق آصف بن علي اصغر فيضي، قاهره، دارالمعارف، 1383ق.
*'''العین'''، الخلیل بن احمد الفراهیدی (م.۱۷۰ق)، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
*ذخيرة المعاد، محمد باقر السبزواري ( -1090ق.)، آل البيت،.
*'''غنیة النزوع'''، حمزه بن علی بن زهره الحلبی (م.۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
*روضه الطالبين و عمده المتقين، يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دارالکتب العلميه، بي‏تا.
*'''فتح العزیز'''، عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق)، دارالفکر.
*روضه المتقين في شرح من لايحضره الفقيه، محمد تقي مجلسي (1003-1070ق.)، تحقيق سيد حسين موسوي کرماني، علي پناه اشتهاردي، تهران، انتشارات بنياد فرهنگ اسلامي حاج محمد حسين کوشانپور، 1399ق.
*'''فقه الحج بحوث استدلالیه فی الحج'''، لطف الله صافی گلپایگانی، قم، مؤسسه سیده المعصومه، ۱۴۲۳ق.
*رياض المسائل في بيان احکام الشرع بالدلائل، سيد علي طباطبائي ( -1231ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1412ق.
*'''الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی'''، مصطفی الخن و دیگران، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۳ ق.
*السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي، محمد بن احمد ابن ادريس ( -598ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1411ق.
*'''الکافی فی فقه اهل المدینه'''، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
*سنن الترمذي (الجامع الصحيح)، محمد عيسي الترمذي ( -279ق.)، به کوشش عبدالوهاب عبداللطيف، بيروت، دارالفکر، 1402ق.
*'''کتاب الحج'''، سید حسین طباطبایی قمی، قم، چاپخانه باقری، ۱۴۱۵ق.
*سنن الدارمي، عبدالله بن عبدالرحمن الدارمي ( -255ق.)، بي جا، دار احياء السنه النبويه، بي تا.
*'''الکافی فی الفقه'''، ابوالصلاح تقی الدین الحلبی (م.۴۴۷ق)، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۰۳ق.
*السنن الکبري، احمد بن الحسين البيهقي ( -458ق.)، بيروت، دارالفکر.
*'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*سنن النسائي، احمد بن علي النسائي (215-303ق.)، تحقيق صدقي جميل العطار، بيروت، دارالفکر، 1348ق.
*'''کشاف القناع عن متن الاقناع'''، منصور بن یونس البهوتی (م.۱۰۵۲ق)، به کوشش محمد حسن محمد اسماعیل شافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*شرائع الاسلام في مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلي (602-676ق.)، به کوشش سيد صادق شيرازي، تهران، انتشارات استقلال، 1409ق.
*'''کشف الرموز'''، حسن بن ابی طالب الآبی (م.۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۸ق.
*الشرح الکبير، احمد بن محمد الدردير ( -1201ق.)، مصر، دار احياء الکتب العربيه.
*'''کشف اللثام عن قواعد الاحکام'''، محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*الشرح الکبير، عبدالرحمن بن قدامه ( -682ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه.
*'''کلمة التقوی (فتاوی)'''، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
*الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربيه)، اسماعيل بن حماد الجوهري ( -393ق.)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بيروت، دارالعلم للملايين، 1407ق.
*'''المبسوط فی فقه الشیعهه'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، انتشارات مکتبه المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
*الطبقات الکبري، محمد بن سعد ( -230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دارالکتب العلميه، 1410ق.
*'''المبسوط'''، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
*العروة الوثقي، سيد محمد کاظم يزدي ( -1337ق.)، بيروت، اعلمي، 1409ق.
*'''مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان'''، مقدس اردبیلی احمد بن محمد  (م.۹۹۳ق)، به کوشش مجتبی عراقی و حسین یزدی و علی پناه اشتهاردی (۱۲۹۶-۱۳۸۷ش)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
*علل الشرائع و الاحکام، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، به کوشش سيد محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحيدريه، 1385ق.
*'''المجموع شرح المهذب'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
*العين، الخليل بن احمد الفراهيدي ( -170ق.)، به کوشش مهدي المخزومي و ابراهيم السامرائي، قم، دارالهجره، 1409ق.
*'''مختصر المزنی'''، اسماعیل بن یحیی المزنی (م.۲۶۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
*عيون اخبار الرضا، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، تحقيق حسين اعلمي، بيروت، موسسه الاعلمي، 1404ق.
*'''المختصر النافع فی فقه الشیعهه (النافع فی مختصر الشرائع)'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۴۱۰ق.
*غنية النزوع، حمزه بن علي بن زهره الحلبي ( -585ق.)، به کوشش بهادري، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417ق.
*'''مختصر خلیل'''، محمد بن یوسف (م.۸۹۷ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
*فتح العزيز، عبدالکريم بن محمد الرافعي ( -623ق.)، دارالفکر.
*'''مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام'''، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۹۵۶ – ۱۰۰۹ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۰ق.
*فقه الحج بحوث استدلاليه في الحج، لطف الله صافي گلپايگاني، قم، موسسه سيده المعصومه، 1423ق.
*'''المراسم العلویه فی الاحکام النبویه'''، سلار حمزه بن عبدالعزیز (م.۴۴۸ق)، به کوشش محسن حسینی امینی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، ۱۴۱۴ق.
*الفقه المنهجي علي مذهب الامام الشافعي، مصطفي الخن و ديگران، دمشق، دارالقلم، 1413 ق.
*'''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام'''، زین الدین بن علی، شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ق)، قم، انتشارات معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*الکافي في فقه اهل المدينه، يوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (368-463ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه، 1407ق.
*'''مستند الشیعه فی احکام الشریعه'''، احمد بن محمدمهدی النراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
*کتاب الحج، سيد حسين طباطبايي قمي، قم، چاپخانه باقري، 1415ق.
*'''المعتبر فی شرح المختصر'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
*الکافي في الفقه، ابوالصلاح تقي الدين الحلبي ( -447ق.)، به کوشش استادي، اصفهان، مکتبة اميرالمؤمنين(ع)، 1403ق.
*'''معتمد العروة الوثقی'''، محاضرات الخویی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ق)، به کوشش رضا خلخالی، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
*الکافي، محمد بن يعقوب کليني ( -329ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1375ش.
*'''المعتمد فی شرح المناسک، (کتاب الحج، محاضرات الخویی)'''، به کوشش محمد رضا موسوی خلخالی، قم، انتشارات دارالعلم/ مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ۱۴۱۰ق.
*کشاف القناع عن متن الاقناع، منصور بن يونس البهوتي ( -1052ق.)، به کوشش محمد حسن محمد اسماعيل شافعي، بيروت، دارالکتب العلميه، 1418ق.
*'''معجم مقاییس اللغه'''، احمد بن فارس (م.۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
*کشف الرموز، حسن بن ابي طالب الآبي ( -690ق.)، به کوشش اشتهاردي و يزدي، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1408ق.
*'''مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج'''، محمد بن احمد الشربینی (م.۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
*کشف اللثام عن قواعد الاحکام، محمد بن الحسن الفاضل الهندي ( -1137ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1416ق.
*'''المغنی'''، عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
*کلمة التقوي (فتاوي)، محمد امين زين الدين، قم، مهر، 1413ق.
*'''المقنع'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، قم، انتشارات مؤسسه الامام الهادی، ۱۴۱۵ق.
*اللمعه الدمشقيه في فقه الاماميه، محمد بن مکي (734-786ق.)، قم، انتشارات دارالفکر، 1411ق.
*'''من لایحضره الفقیه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
*المبسوط في فقه الاماميه، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش محمد باقر بهبودي و سيد محمد تقي کشفي، تهران، انتشارات مکتبه المرتضويه، 1351ش.
*'''مناسک الحج و احکام العمره'''، جعفر السبحانی، قم، موسسة الامام الصادق ۷، ۱۴۲۸ ق.
*المبسوط، محمد بن احمد بن سهل السرخسي ( -483ق.)، بيروت، دارالمعرفه، 1406ق.
*'''مناسک حج و عمره'''، محمدتقی بهجت، قم، شفق، ۱۴۲۴ ق.
*مجمع الفائده و البرهان في شرح ارشاد الاذهان، مقدس اردبيلي احمد بن محمد  ( -993ق.)، به کوشش مجتبي عراقي و حسين يزدي و علي پناه اشتهاردي (1296-1387ش.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1403ق.
*'''مناسک حج'''، سید علی خامنه‌ای.
*المجموع شرح المهذب، يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، بيروت، دارالفکر.
*'''مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار'''، سید احمد علوی عاملی (م. ۱۰۶۰ق)، قم، انتشارات اسماعیلیان.
*مختصر المزني، اسماعيل بن يحيي المزني ( -263ق.)، بيروت، دارالمعرفه، بي تا.
*'''منتخب مناسک حج'''، خمینی،تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۶ ق.
*المختصر النافع في فقه الاماميه (النافع في مختصر الشرائع)، جعفر بن حسن محقق حلي (602-676ق.)، تهران، انتشارات بنياد بعثت، 1410ق.
*'''منتهی المطلب فی تحقیق المذهب'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۴ق.
*مختصر خليل، محمد بن يوسف ( -897ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه، 1416ق.
*'''منهاج الصالحین'''، السید محمد صادق الحسینی الروحانی، به کوشش مصطفی عاملی، قم، مؤلف، ۱۴۲۸ق.
*مدارک الاحکام في شرح شرائع الاسلام، سيد محمد بن علي موسوي عاملي (956 – 1009ق.)، قم، انتشارات موسسه آل البيت لاحياء التراث، 1410ق.
*'''مواهب الجلیل'''، محمد بن محمد الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
*المراسم العلويه في الاحکام النبويه، سلار حمزه بن عبدالعزيز ( -448ق.)، به کوشش محسن حسيني اميني، قم، المجمع العالمي لاهل البيت، 1414ق.
*'''الموتلف من المختلف بین ائمه السلف'''، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از استادان، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۰ق.
*مسالک الافهام الي تنقيح شرائع الاسلام، زين الدين بن علي، شهيد ثاني (911-966ق.)، قم، انتشارات معارف اسلامي، 1416ق.
*'''مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام'''، سید عبدالاعلی السبزواری (م. ۱۴۱۴ق)، قم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۳ ق.
*مستند الشيعه في احکام الشريعه، احمد بن محمدمهدي النراقي (1185-1245ق.)، قم، انتشارات موسسه آل البيت لاحياء التراث، 1415ق.
*'''المهذب'''، القاضی عبدالعزیز بن نحریر البراج (م.۴۸۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۶ق.
*المصنّف في الاحاديث و الآثار، عبدالله بن محمد بن ابي شيبه ( -235ق.)، به کوشش سعيد محمد اللحام، دارالفکر، 1409ق.
*'''النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
*المعتبر في شرح المختصر، جعفر بن حسن محقق حلي (602-676ق.)، قم، انتشارات سيد الشهداء، 1364ش.
*'''وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)'''، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
*معتمد العروة الوثقي، محاضرات الخويي (1317-1413ق.)، به کوشش رضا خلخالي، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، 1404ق.
*'''الوسیلة الی نیل الفضیله'''، محمد بن علی بن حمزه (م.۵۶۰ق)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
*المعتمد في شرح المناسک، (کتاب الحج، محاضرات الخويي)، به کوشش محمد رضا موسوي خلخالي، قم، انتشارات دارالعلم/ موسسه احياء آثار الامام الخويي، 1410ق.
*'''الکافی فی فقه اهل المدینه'''، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
*معجم مقاييس اللغه، احمد بن فارس ( -‌395‌ق.)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1404‌ق.
*'''مناسک حج'''، حسین وحید خراسانی، قم، مدرسه امام باقر العلوم، ۱۴۲۸ق.
*مغني المحتاج الي معرفه معاني الفاظ المنهاج، محمد بن احمد الشربيني ( -977ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1377ق.
*المغني، عبدالله بن قدامه ( -620ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه.
*المقنع، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، قم، انتشارات موسسه الامام الهادي، 1415ق.
*من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، تحقيق و تصحيح علي اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چاپ دوم، 1404ق.
*مناسک الحج و احکام العمره، جعفر السبحاني، قم، موسسة الامام الصادق 7، 1428 ق.
*مناسک حج و عمره، محمدتقي بهجت، قم، شفق، 1424 ق.
*مناسک حج، سيد علي خامنه‌اي.
*مناهج الاخيار في شرح الاستبصار، سيد احمد علوي عاملي ( - 1060ق)، قم، انتشارات اسماعيليان.
*منتخب مناسک حج، خميني،تهران، انتشارات مشعر، 1426 ق.
*منتهي المطلب في تحقيق المذهب، حسن بن يوسف حلي (648-726ق.)، مشهد، انتشارات بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1414ق.
*منهاج الصالحين، السيد محمد صادق الحسيني الروحاني، به کوشش مصطفي عاملي، قم، مؤلف، 1428ق.
*مواهب الجليل، محمد بن محمد الحطاب الرعيني ( -954ق.)، به کوشش زکريا عميرات، بيروت، دارالکتب العلميه، 1416ق.
*الموتلف من المختلف بين ائمه السلف، الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، به کوشش گروهي از استادان، مشهد، انتشارات بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1410ق.
*مهذب الاحکام في بيان الحلال و الحرام، سيد عبدالاعلي السبزواري ( - 1414ق.)، قم، موسسه المنار، 1413 ق.
*المهذب، القاضي عبدالعزيز بن نحرير البراج ( -481ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1406ق.
*النهايه في مجرد الفقه و الفتاوي، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، بيروت، دارالکتاب العربي، 1400ق.
*وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه)، محمد بن الحسن الحر العاملي (1033-1104ق.)، به کوشش عبدالرحيم رباني شيرازي، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1403ق.
*الوسيلة الي نيل الفضيله، محمد بن علي بن حمزه ( -560ق.)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفي، 1408ق.
*الکافي في فقه اهل المدينه، يوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (368-463ق.)، بيروت، دارالکتب العلميه، 1407ق.
*مناسک حج، حسين وحيد خراساني، قم، مدرسه امام باقر العلوم، 1428ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{حج و عمره}}
{{حج و عمره}}
[[ar:حج الإفراد]]


[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:انواع حجة الاسلام]]
 
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۸

اقسام حج
اقسام حجة الاسلام
تمتع
افراد
قران
اقسام حج نیابتی
بلدی
میقاتی
استیجاری
تبرعی
اقسام بر اساس حج‌گزار
حج زنان
حج کودکان
حج محجوران
اقسام بر اساس زاد و راحله
بذلی
تسکع
پیاده
دیگر اقسام
قضا
ناتمام
مستحبی

حج اِفراد، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان شیعه، یک بار به جا آوردن آن بر مردم مکه و اطراف آن واجب بوده و حج تمتع برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نیست.

حج افراد،‌ در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، لازم نیست عمره پیش از حج ادا شود، و قربانی کردن در آن واجب نبوده، بلکه تنها مستحب است.

درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند.

فقیهان حنفی، حج افراد را بر اهل مکه واجب دانسته و حج تمتع و قران را، مگر در مواردی برای آنان مجزی نمی‌دانند؛ ولی فقیهان شافعی، مالکی و حنبلی، برای اهل مکه مانند غیر اهل مکه، ادای هر کدام از سه گونه حج را مُجزی می‌دانند.

حج افراد، دارای دو بخش حج و عمره بوده و دارای مناسکی مانند احرام، تلبیه، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر، رمی جمره، حلق یا تقصیر، بیتوته در منا، طواف زیارت و نماز آن، سعی میان صفا و مروه، طواف نساء و نماز آن. در برخی از مناسک و احکام آن، میان مذاهب اسلامی اختلاف نظر است.

واژه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.[۱] «حج افراد» در اصطلاح فقیهان، یکی از انواع حج است که در آن عمره جدا از حج و پس از آن انجام می‌گیرد.[۲] در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»[یادداشت ۱][۳] تعبیر شده است؛[۴] از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.[۵]

حج‌ افراد مخصوص چه کسانی است؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به نظر بیشتر فقیهان شیعه،[۶] حج افراد[یادداشت ۲] بر اهل مکه و اطراف آن، به عنوان حجة الاسلام واجب بوده و حج تمتّع برای آنان مُجزی[یادداشت ۳][۷] نیست.[۸] درباره اینکه ساکنان با چه مسافتی از مکه شامل حکم وجوب می‌شوند، و اینکه مبدأ محاسبه مسافت کجاست، اختلاف نظر است.

به نظر برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا ۴۸ میل شامل حکم وجوب حج افراد می‌شوند.[۹] این گروه، در مبدأ محاسبه مسافت، اختلاف نظر دارند. به نظر برخی مبدأ محاسبه مسافتِ مسجدالحرام است،[۱۰] ولی شماری دیگر مبدأ مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.[۱۱][یادداشت ۴]

بیشتر فقیهان معاصر ۴۸ میل را حدود ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند،[۱۲] ولی نظرهای دیگری نیز مطرح شده است، از جمله ۸۰ کیلومتر،[۱۳] ۸۶ کیلومتر،[۱۴] ۸۹ و ۹۰ کیلومتر.[۱۵]

برخی از فقیهان شیعه، وظیفه حج افراد یا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله ۱۲ میلی مکه شمرده و وظیفه دیگران را حج تمتّع می‌دانند.[۱۶]

به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد احادیث[۱۷]، هرگاه فرد آفاقی در مکه اقامت گزیند، تا دو سال حکم آفاقی را دارد و وظیفه‌اش ادای حج تمتّع است ولی پس از پایان دو سال حکم اهل مکه را یافته و وظیفه‌اش حج افراد یا قران می‌شود.[۱۸]

بیشتر فقیهان شیعه[۶] بویژه متأخران از آنان[۱۹] حج افراد را جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نمی‌دانند.[۲۰][یادداشت ۵]

دیگر مذهب‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقیهان حنفی، حج افراد را بر اهل مکه و کسانی که در مواقیت و مناطق میان مواقیت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را برای آنان مُجزی نمی‌دانند[۲۱] مگر اینکه قبل از ماه‌های حج، از این محدوده خارج شوند و از مواقیت محرم گردند.[۲۲] ولی فقیهان شافعی،[۲۳] مالکی[۲۴] و حنبلی[۲۵] حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غیر مکه، مُجزی می‌دانند.

وجوب عمره افراد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقیهان شیعه عمره افراد[یادداشت ۶] را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط استطاعت واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره اِفراد به تنهایی واجب است.[۹] فقیهان شافعی[۲۶] و حنبلی[۲۷] نیز عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان مالکی[۲۸] و بیشتر حنفیان[۲۹] آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.[۳۰] به نظر فقیهان اهل سنت مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.[۳۱]

شرایط[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شیعیان[۳۲] و اهل سنت[۳۳] شرائطی برای صحت انواع حج از جمله «حج افراد» ذکر کرده‌اند:

  1. نیّت
  2. وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و ذی حجه.
  3. احرام بستن از یکی از میقات‌های پنجگانه برای آفاقیان، و احرام بستن از خانه برای اهل حرم.

برخی شافعیان، ترتیب در ادای اعمال حج را نیز به این شرائط افزوده‌اند.[۳۴]

اعمال حج افراد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حج افراد از دو بخش «حج» و «عمره» تشکیل می‌شود.

بخش حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ساختار حج از دیدگاه فقیهان شیعه چنین است:

  1. احرام
  2. تلبیه
  3. وقوف در عرفات
  4. وقوف در مشعر
  5. اعمال سرزمین منا، شامل: رمی جمره، حلق یا تقصیر و بیتوته در منا
  6. طواف زیارت و نماز آن
  7. سعی میان صفا و مروه
  8. طواف نساء و نماز آن.[۳۵]

ساختار حج افراد از دیدگاه فقیهان اهل سنت نیز تقریباً همین گونه است، با این تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمی‌دانند. فقیهان برخی مذاهب، به جای طواف نساء، طواف قدوم را برای حاجیان هنگام ورود به مسجدالحرام[۳۶] واجب شمرده‌اند. برخی دیگر نیز، طواف وداع را برای حج‌گزاران غیر مکّی در خاتمه مناسک[۳۷] واجب شمرده‌اند.

به باور فقیهان شیعه و اهل سنت، قربانی کردن در حج افراد مستحب است.[۳۸]

بخش عمره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واجبات عمره اِفراد[یادداشت ۷] از دیدگاه شیعیان[۳۹] و فقیهان اهل سنت،[۴۰] چنین است:

  1. احرام
  2. طواف
  3. سعی
  4. حلق یا تقصیر
  5. (در باور فقیهان شیعه) طواف نساء و نماز آن.

شماری از واجبات حج و عمره اِفراد، رکن حج یا رکن عمره به شمار می‌روند که درباره تعداد و چگونگی آنها در مذاهب گوناگون اختلاف نظر وجود دارد.

تفاوت‌ احکام آن با دیگر انواع حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حج افراد در احکام جزئی تفاوت‌هایی با دو نوع حج دیگر دارد که عبارت است از:

  1. در حج افراد قربانی کردن مستحب است،[۴۱] ولی در حج تمتع[۴۲] و حج قران[۴۳] قربانی کردن واجب است. البته فقیهان شیعه در حج قران، وجوب قربانی را منوط به همراه داشتن قربانی دانسته‌اند[۴۴] و فقیهان اهل سنت برای وجوب قربانی در حج تمتّع شروطی را ذکر کرده‌اند.[۴۵]
  2. در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نیست حج و عمره در یک سال ادا شوند؛ بلکه عمره آن را باید در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد.[۴۶]
  3. در حج افراد بر خلاف تمتّع، استطاعت نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک[یادداشت ۸] بر او واجب خواهد گردید.[۴۷]
  4. فقیهان شیعه[۴۸] و اهل سنت[۴۹] بر آن‌اند که میقاتِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به مکه، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان[۵۰] و اهل سنت[۵۱] میقات حج افراد برای اهل مکه و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،[۵۲] میقات حج افراد را برای مکّیان «جعرانه» دانسته‌اند[۵۳] و شماری دیگر به استحباب آن[۵۴] یا اختصاص جعرانه به مجاوران مکه[۵۵] قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، ادنی الحل است.
  5. در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره اِفراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.[۵۶]
  6. در حج افراد می‌توان طواف و سعی را حتی در غیر موارد اضطرار، بر وقوف در عرفات و وقوف در مشعر مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.[۵۷]
  7. در حج افراد می‌توان پس از احرام، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.[۵۸]
  8. انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،[۵۹] فقط با تلبیه صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با اِشعار و تقلید نیز انجام می‌شود.[۶۰]
  9. به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.[۶۱]


پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»
  2. ↑ المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.
  3. ↑ العين، ج‏8، ص124.
  4. ↑ الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.
  5. ↑ السرائر، ج1، ص618.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ النهایة، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهیه، ص65-66.
  7. ↑ كتاب العين، ج‏8، ص124.
  8. ↑ السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهیه، ص66؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.
  10. ↑ النهایه، ص26؛ الوسیله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.
  11. ↑ مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقی، ج2، ص536.
  12. ↑ منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحانی، ص27؛ تعالیق مبسوطه، فیاض، ص82.
  13. ↑ منتخب مناسک حج، ص60-61.
  14. ↑ منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوی، ج3، ص191.
  15. ↑ منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه ای، ص2، 13.
  16. ↑ السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17.
  17. ↑ تهذیب، ج5، ص34-35.
  18. ↑ کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.
  19. ↑ العروة الوثقی، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.
  20. ↑ المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.
  21. ↑ بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.
  22. ↑ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.
  23. ↑ فتح العزیز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169.
  24. ↑ مختصر خلیل، ص73 ؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص27.
  25. ↑ المغنی، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.
  26. ↑ فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.
  27. ↑ المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.
  28. ↑ الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.
  29. ↑ المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.
  30. ↑ بدائع الصنائع، ج 2، ص226.
  31. ↑ المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.
  32. ↑ المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.
  33. ↑ روضة الطالبین، ج7، ص310-312؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص21-22.
  34. ↑ الفقه المنهجی، ج2، ص143.
  35. ↑ المراسم العلویه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.
  36. ↑ حاشیة الدسوقی، ج2، ص21؛ الثمر الدانی، ص367.
  37. ↑ البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص576.
  38. ↑ النهایة، ص209؛ توضیح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.
  39. ↑ جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ ریاض المسائل، ج 7، ص203.
  40. ↑ بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.
  41. ↑ منتهی المطلب، ج11، ص145.
  42. ↑ روضة الطالبین، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.
  43. ↑ المغنی، ج 3، ص494؛ الثمر الدانی، ص383.
  44. ↑ المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.
  45. ↑ المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479.
  46. ↑ مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.
  47. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.
  48. ↑ تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.
  49. ↑ بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.
  50. ↑ ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.
  51. ↑ المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.
  52. ↑ الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.
  53. ↑ المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.
  54. ↑ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.
  55. ↑ الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.
  56. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.
  57. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.
  58. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.
  59. ↑ الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.
  60. ↑ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.
  61. ↑ تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.
  1. ↑ مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن است.
  2. ↑ یا حج قران.
  3. ↑ اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.
  4. ↑ برای آگاهی بیشتر روی آفاقی تلیک کنید!
  5. ↑ برای آگاهی بیشتر روی تبدل حج و عمره تلیک کنید!
  6. ↑ مفرده.
  7. ↑ عمره مفرده.
  8. ↑ عمره یا حج.

یادداشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد حج افراد].
  • ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق)، تحقیق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)، زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • بدایة المجتهد و نهایه المقتصد، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسی (م.۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ابوبکر بن مسعود الکاسانی (م.۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
  • تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الشیعهه، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
  • تحفة الفقیهانء، محمد بن احمد السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
  • تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی محمد کاظم یزدی، محمد اسحاق الفیاض، قم، محلاتی، بی تا.
  • توضیح المناسک، سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی، قم، مؤلف، ۱۴۳۴ ق.
  • تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • الثمر الدانی علی رساله القیروانی، صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق)، بیروت، مکتبه الثقافیه، بی تا.
  • جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، محمد حسین نجفی (م.۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • حاشیة الدسوقی، محمد بن احمد الدسوقی (م.۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
  • حاشیة رد المحتار ع‍ل‍ی الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار، ش‍رح ال‍ت‍ن‍وی‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ی ف‍ق‍ه م‍ذه‍ب الام‍ام اب‍ی‌ح‍ن‍ی‍ف‍ه ال‍ن‍ع‍م‍ان، محمد امین ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، یوسف بن احمد البحرانی (م.۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • ذخیرة المعاد، محمد باقر السبزواری (م.۱۰۹۰ق)، آل البیت،.
  • روضه الطالبین و عمده المتقین، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  • روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محمد تقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق)، تحقیق سید حسین موسوی کرمانی، علی پناه اشتهاردی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور، ۱۳۹۹ق.
  • ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، سید علی طباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محمد بن احمد ابن ادریس (م.۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
  • الشرح الکبیر، احمد بن محمد الدردیر (م.۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
  • الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
  • العروة الوثقی، سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
  • العین، الخلیل بن احمد الفراهیدی (م.۱۷۰ق)، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
  • غنیة النزوع، حمزه بن علی بن زهره الحلبی (م.۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
  • فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق)، دارالفکر.
  • فقه الحج بحوث استدلالیه فی الحج، لطف الله صافی گلپایگانی، قم، مؤسسه سیده المعصومه، ۱۴۲۳ق.
  • الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی، مصطفی الخن و دیگران، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۳ ق.
  • الکافی فی فقه اهل المدینه، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
  • کتاب الحج، سید حسین طباطبایی قمی، قم، چاپخانه باقری، ۱۴۱۵ق.
  • الکافی فی الفقه، ابوالصلاح تقی الدین الحلبی (م.۴۴۷ق)، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۰۳ق.
  • الکافی، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • کشاف القناع عن متن الاقناع، منصور بن یونس البهوتی (م.۱۰۵۲ق)، به کوشش محمد حسن محمد اسماعیل شافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • کشف الرموز، حسن بن ابی طالب الآبی (م.۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۸ق.
  • کشف اللثام عن قواعد الاحکام، محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • کلمة التقوی (فتاوی)، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
  • المبسوط فی فقه الشیعهه، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، انتشارات مکتبه المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
  • المبسوط، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، مقدس اردبیلی احمد بن محمد (م.۹۹۳ق)، به کوشش مجتبی عراقی و حسین یزدی و علی پناه اشتهاردی (۱۲۹۶-۱۳۸۷ش)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
  • المجموع شرح المهذب، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
  • مختصر المزنی، اسماعیل بن یحیی المزنی (م.۲۶۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
  • المختصر النافع فی فقه الشیعهه (النافع فی مختصر الشرائع)، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۴۱۰ق.
  • مختصر خلیل، محمد بن یوسف (م.۸۹۷ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۹۵۶ – ۱۰۰۹ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۰ق.
  • المراسم العلویه فی الاحکام النبویه، سلار حمزه بن عبدالعزیز (م.۴۴۸ق)، به کوشش محسن حسینی امینی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، ۱۴۱۴ق.
  • مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، زین الدین بن علی، شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ق)، قم، انتشارات معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • مستند الشیعه فی احکام الشریعه، احمد بن محمدمهدی النراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
  • المعتبر فی شرح المختصر، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
  • معتمد العروة الوثقی، محاضرات الخویی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ق)، به کوشش رضا خلخالی، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
  • المعتمد فی شرح المناسک، (کتاب الحج، محاضرات الخویی)، به کوشش محمد رضا موسوی خلخالی، قم، انتشارات دارالعلم/ مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ۱۴۱۰ق.
  • معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م.۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
  • مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، محمد بن احمد الشربینی (م.۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
  • المغنی، عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • المقنع، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، قم، انتشارات مؤسسه الامام الهادی، ۱۴۱۵ق.
  • من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
  • مناسک الحج و احکام العمره، جعفر السبحانی، قم، موسسة الامام الصادق ۷، ۱۴۲۸ ق.
  • مناسک حج و عمره، محمدتقی بهجت، قم، شفق، ۱۴۲۴ ق.
  • مناسک حج، سید علی خامنه‌ای.
  • مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، سید احمد علوی عاملی (م. ۱۰۶۰ق)، قم، انتشارات اسماعیلیان.
  • منتخب مناسک حج، خمینی،تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۶ ق.
  • منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۴ق.
  • منهاج الصالحین، السید محمد صادق الحسینی الروحانی، به کوشش مصطفی عاملی، قم، مؤلف، ۱۴۲۸ق.
  • مواهب الجلیل، محمد بن محمد الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • الموتلف من المختلف بین ائمه السلف، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از استادان، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۰ق.
  • مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالاعلی السبزواری (م. ۱۴۱۴ق)، قم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۳ ق.
  • المهذب، القاضی عبدالعزیز بن نحریر البراج (م.۴۸۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۶ق.
  • النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
  • وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • الوسیلة الی نیل الفضیله، محمد بن علی بن حمزه (م.۵۶۰ق)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
  • الکافی فی فقه اهل المدینه، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
  • مناسک حج، حسین وحید خراسانی، قم، مدرسه امام باقر العلوم، ۱۴۲۸ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=حج_افراد&oldid=59062»