ابوالمعالی جوینی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - 'http://phz.hajj.ir/422' به 'http://hzrc.ac.ir/post')
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات عالم
| عنوان = ابوالمعالی جوینی
| تصویر = الارشاد جوینی.jpg
| اندازه تصویر =
| نام کامل = عبدالملک بن عبدالله
| لقب = ابوالمعالی، ضیاءالدین
| نسب =
| خویشاوندان سرشناس =
| تاریخ تولد = ۴۱۷ق یا ۴۱۹ق
| شهر تولد = جُوین [[سبزوار]]
| کشور تولد =
| محل زندگی = [[بغداد]]، [[نیشابور]]، [[مکه]]، [[مدینه]]
| تاریخ وفات = ۴۷۸ق
| شهر وفات =نیشابور
| محل دفن =قبرستان حسین نیشابور
| استادان = پدرش ابومحمد جوینی، قاضی حسین، ابوالقاسم اسکافی
| شاگردان = [[ابوحامد غزالی]]، کیا الهراسی شافعی، حاکم عمر النوقانی
| محل تحصیل =
| اجازه روایت از = پدر، نیز [[ابونعیم اصفهانی]]
| اجازه اجتهاد از =
| اجازه روایت به =
| اجازه اجتهاد به =
| تالیفات = اصول الدین، البرهان فی اصول الفقه، تلخیص التقریب، الارشاد، العقیدة النظامیه، غیاث الامم، مدارک العقول و النهایه.
| سایر = مذهب شافعی
| سیاسی =
| اجتماعی = تدریس در مکه، امامت جمعه نیشابور، ریاست مدرسه نظامیه نیشابور، ریاست اوقاف، زعامت مذهب شافعی، تشکیل مجالس خطابه و وعظ
| امضا =
| وبگاه رسمی =
}}
'''ابوالمعالی جوینی''' معروف به '''امام الحرمین''' از پیشوایان و دانشوران بزرگ [[مذهب شافعی|شافعی]] که حدود چهار سال به تدریس در [[مکه]] و [[مدینه]] مشغول بود. ابوالمعالی تحصیلات خویش را نزد پدرش آغاز کرد و پس از ادامه تحصیل در این شهر و سپس مهاجرت به [[بغداد]]، به [[نیشابور]] بازگشت و صاحب کرسی تدریس شد. با اعلان لعن [[شیعه|شیعیان]]، [[مذهب اشعری|اشعریان]] و شافعیان توسط سلطان [[طغرل سلجوقی]]، ابوالمعالی به نشانه اعتراض به [[حجاز]] رفت و به مدت چهار سال در مکه و مدینه به تدریس پرداخت. پس از وفات طغرل و در زمان حکومت [[آلب ارسلان]] به نیشابور بازگشت و در سال ۴۷۸ق در این شهر درگذشت.
'''ابوالمعالی جوینی''' معروف به '''امام الحرمین''' از پیشوایان و دانشوران بزرگ [[مذهب شافعی|شافعی]] که حدود چهار سال به تدریس در [[مکه]] و [[مدینه]] مشغول بود. ابوالمعالی تحصیلات خویش را نزد پدرش آغاز کرد و پس از ادامه تحصیل در این شهر و سپس مهاجرت به [[بغداد]]، به [[نیشابور]] بازگشت و صاحب کرسی تدریس شد. با اعلان لعن [[شیعه|شیعیان]]، [[مذهب اشعری|اشعریان]] و شافعیان توسط سلطان [[طغرل سلجوقی]]، ابوالمعالی به نشانه اعتراض به [[حجاز]] رفت و به مدت چهار سال در مکه و مدینه به تدریس پرداخت. پس از وفات طغرل و در زمان حکومت [[آلب ارسلان]] به نیشابور بازگشت و در سال ۴۷۸ق در این شهر درگذشت.


==شخصیت‌شناسی==
==شخصیت‌شناسی==
عبدالملک بن عبدالله ابوالمعالی ملقب به ضیاء الدین، از پیشوایان و دانشوران بزرگ [[مذهب شافعی|شافعی]] با مسلک اعتقادی اشعری بود.<ref>الانساب، ج۳، ص۴۳۰؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> سال ولادت او را ۴۱۷ق.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷.</ref> یا ۴۱۹ق.<ref>الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۵۰.</ref> در جُوین [[سبزوار]] دانسته‌اند.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۴.</ref> پدرش ابومحمد جوینی نیز از دانشوران بزرگ مذهب شافعی و در تفسیر، اصول و ادب چیره‌دست بود.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۵؛ معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۶۹.</ref> پدرش در تربیت او بسیار دقت داشت و به مادر او که کنیز بود، سفارش کرد که جز خودش کسی او را شیر ندهد.<ref>طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۶۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.</ref>
عبدالملک بن عبدالله ابوالمعالی ملقب به ضیاء الدین، از پیشوایان و دانشوران بزرگ [[مذهب شافعی|شافعی]] با مسلک اعتقادی اشعری بود.<ref>الانساب، ج۳، ص۴۳۰؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> سال ولادت او را ۴۱۷ق.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷.</ref> یا ۴۱۹ق.<ref>الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۵۰.</ref> در جُوین [[سبزوار]] دانسته‌اند.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۴.</ref> پدرش ابومحمد جوینی نیز از دانشوران بزرگ مذهب شافعی و در تفسیر، اصول و ادب چیره‌دست بود.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۵؛ معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۶۹.</ref> پدرش در تربیت او بسیار دقت داشت و به مادر او که کنیز بود، سفارش کرد که جز خودش کسی او را شیر ندهد.<ref>طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۶۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.</ref>  


==تحصیلات==
==تحصیلات==
خط ۸: خط ۳۷:


==اقامت در حجاز==
==اقامت در حجاز==
پس از اجرای فرمان سلطان [[طغرل سلجوقی|طُغْرل سلجوقی]] برای لعن [[شیعه|شیعیان]] و [[مذهب اشعری|اشعریان]] و [[مذهب شافعی|شافعیان]] بر منابر شهرها که به تحریک وزیرش [[عمید الملک کندری|عمید الملک کُنُدری]] حنفی مذهب صورت گرفت، ابوالمعالی همراه دانشمندان شهرهای مختلف از جمله [[ابوالقاسم قشیری|ابوالقاسم قُشَیری]]، [[خراسان]] را معترضانه ترک کرد و به [[مکه]] و [[مدینه]] رفت و آن‌گاه کنار [[کعبه|خانه خدا]] ساکن شد. او به مدت چهار سال در مکه کرسی تدریس و فتوا برپا کرد. در این مدت به مدینه نیز رفت و آمد داشت و از همین رو امام الحرمین خوانده شد<ref>الکامل، ج۱۰، ص۳۳؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الاعلام، ج۴، ص۱۶۰.</ref>.
پس از اجرای فرمان سلطان [[طغرل سلجوقی|طُغْرل سلجوقی]] برای لعن [[شیعه|شیعیان]] و [[مذهب اشعری|اشعریان]] و [[مذهب شافعی|شافعیان]] بر منابر شهرها که به تحریک وزیرش [[عمید الملک کندری|عمید الملک کُنُدری]] حنفی مذهب صورت گرفت، ابوالمعالی همراه دانشمندان شهرهای مختلف از جمله [[ابوالقاسم قشیری|ابوالقاسم قُشَیری]]، [[خراسان]] را معترضانه ترک کرد و به [[مکه]] و [[مدینه]] رفت و آن‌گاه کنار [[کعبه|خانه خدا]] ساکن شد. او به مدت چهار سال در مکه کرسی تدریس و فتوا برپا کرد. در این مدت به مدینه نیز رفت و آمد داشت و از همین رو امام الحرمین خوانده شد<ref>الکامل، ج۱۰، ص۳۳؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الاعلام، ج۴، ص۱۶۰.</ref> .


==بازگشت به خراسان==
==بازگشت به خراسان==
با روی کار آمدن [[آلب ارسلان]] و وزیرش [[نظام الملک]] شافعی مذهب، در سال ۴۵۶ق لعن [[مذهب اشعری|اشعریان]] و [[مذهب شافعی|شافعیان]] ممنوع شد و دانشمندان معترض با احترام به [[خراسان]] بازگشتند<ref>الکامل، ج۱۰، ص۲۰۹؛ تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۸۵.</ref> که از جمله آنان ابوالمعالی جوینی بود. نظام الملک مدرسه [[نظامیه]] نیشابور را برای تدریس او بنا نهاد و اموری چون امامت جمعه و ریاست اوقاف و زعامت مذهب شافعی و خطابه و وعظ را به وی سپرد. او به مدت ۳۰ سال بدون رقیب عهده‌دار آن امور بود.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۰-۲۳۱.</ref>
با روی کار آمدن [[آلب ارسلان]] و وزیرش [[نظام الملک]] شافعی مذهب، در سال ۴۵۶ق لعن [[مذهب اشعری|اشعریان]] و [[مذهب شافعی|شافعیان]] ممنوع شد و دانشمندان معترض با احترام به [[خراسان]] بازگشتند<ref>الکامل، ج۱۰، ص۲۰۹؛ تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۸۵.</ref> که از جمله آنان ابوالمعالی جوینی بود. نظام الملک مدرسه [[نظامیه]] نیشابور را برای تدریس او بنا نهاد و اموری چون امامت جمعه و ریاست اوقاف و زعامت مذهب شافعی و خطابه و وعظ را به وی سپرد. او به مدت ۳۰ سال بدون رقیب عهده‌دار آن امور بود.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۰-۲۳۱.</ref>  


==شخصیت علمی==
==شخصیت علمی==
ابوالمعالی در نقل حدیث، از پدر و نیز استادش [[ابونعیم اصفهانی]] (درگذشت ۴۶۰ق) اجازه داشت.<ref>تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۱-۲۳۲؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷؛ الکنی و الالقاب، ج۲، ص۵۵.</ref> برخی او را به ضعف در حدیث متهم کرده‌اند.<ref>الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> در مجلس درس او حدود ۳۰۰ فقیه شرکت داشتند.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷-۱۱۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.</ref> از شاگردان نام‌آور او [[ابوحامد غزالی]] (درگذشت ۵۰۵ق)، کیا الهراسی شافعی (درگذشت ۵۰۴ق) صاحب کتاب احکام القرآن و حاکم عمر النوقانی (درگذشت ۵۴۸ق) را می‌توان نام برد.<ref>الوفیات، ص۲۵۸؛ شذرات الذهب، ج۶، ص۵۶.</ref>
ابوالمعالی در نقل حدیث، از پدر و نیز استادش [[ابونعیم اصفهانی]] (درگذشت ۴۶۰ق) اجازه داشت.<ref>تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۱-۲۳۲؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷؛ الکنی و الالقاب، ج۲، ص۵۵.</ref> برخی او را به ضعف در حدیث متهم کرده‌اند.<ref>الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> در مجلس درس او حدود ۳۰۰ فقیه شرکت داشتند.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷-۱۱۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.</ref> از شاگردان نام‌آور او [[ابوحامد غزالی]] (درگذشت ۵۰۵ق)، کیا الهراسی شافعی (درگذشت ۵۰۴ق) صاحب کتاب احکام القرآن و حاکم عمر النوقانی (درگذشت ۵۴۸ق) را می‌توان نام برد.<ref>الوفیات، ص۲۵۸؛ شذرات الذهب، ج۶، ص۵۶.</ref>  


ابوالمعالی در علوم مختلف از جمله اصول، [[فقه]]، کلام و ادب تبحر داشت و مناظره‌هایی معروف از او نقل شده است.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> در علم کلام، آرای مخالف اجماع [[مسلمان|مسلمانان]] از او نقل شده است.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> [[ابن جوزی]] که خود از فرقه اهل حدیث و مخالف کلام است، سخنانی را با محتوای پشیمانی از پرداختن به علم کلام از او نقل کرده است.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref> ابوالمعالی افزون بر توانایی در خطابه و وعظ و ادب<ref>طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۷۶.</ref>، در فنون مختلف تألیفاتی داشته است، از جمله: اصول الدین، البرهان فی اصول الفقه، تلخیص التقریب، الارشاد، العقیدة النظامیه، غیاث الامم، مدارک العقول و النهایه.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ شذرات الذهب، ج۵، ص۳۴۰.</ref>
ابوالمعالی در علوم مختلف از جمله اصول، [[فقه]]، کلام و ادب تبحر داشت و مناظره‌هایی معروف از او نقل شده است.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> در علم کلام، آرای مخالف اجماع [[مسلمان|مسلمانان]] از او نقل شده است.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref> [[ابن جوزی]] که خود از فرقه اهل حدیث و مخالف کلام است، سخنانی را با محتوای پشیمانی از پرداختن به علم کلام از او نقل کرده است.<ref>المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref> ابوالمعالی افزون بر توانایی در خطابه و وعظ و ادب<ref>طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۷۶.</ref> ، در فنون مختلف تألیفاتی داشته است، از جمله: اصول الدین، البرهان فی اصول الفقه، تلخیص التقریب، الارشاد، العقیدة النظامیه، غیاث الامم، مدارک العقول و النهایه.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ شذرات الذهب، ج۵، ص۳۴۰.</ref>  


==درگذشت==
==درگذشت==
ابوالمعالی به سال ۴۷۸ق در ۵۷ سالگی در شهر [[نیشابور]] درگذشت.<ref>الانساب، ج۳، ص۴۳۱؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> او را در منزلش به خاک سپردند و پس از دو سال پیکرش را به قبرستان حسین، قبرستان خاندان طاهری، در نیشابور، کنار مقبره پدرش انتقال دادند. در روز مرگ او نیشابور غرق عزا شد و بازار و کلاس‌های درس تعطیل گشت. شاگردانش که حدود ۴۰۰ نفر بودند، پس از مرگ او، قلم و دوات و منبر وی را در مسجد جامع شهر به نشانه بی‌همتایی او شکستند و تا یک ‌سال برایش عزاداری کردند.<ref>تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۸؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۷۰؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> در رثای وی، او را به «خورشید مشرق» تشبیه کردند.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۸.</ref>
ابوالمعالی به سال ۴۷۸ق در ۵۷ سالگی در شهر [[نیشابور]] درگذشت.<ref>الانساب، ج۳، ص۴۳۱؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> او را در منزلش به خاک سپردند و پس از دو سال پیکرش را به قبرستان حسین، قبرستان خاندان طاهری، در نیشابور، کنار مقبره پدرش انتقال دادند. در روز مرگ او نیشابور غرق عزا شد و بازار و کلاس‌های درس تعطیل گشت. شاگردانش که حدود ۴۰۰ نفر بودند، پس از مرگ او، قلم و دوات و منبر وی را در مسجد جامع شهر به نشانه بی‌همتایی او شکستند و تا یک ‌سال برایش عزاداری کردند.<ref>تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۸؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۷۰؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> در رثای وی، او را به «خورشید مشرق» تشبیه کردند.<ref>ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۸.</ref>  
 
==برای مطالعه بیشتر==
* [http://www.lib.ir/book/80356562/%D9%84%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87-%D9%81%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D8%A7%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%86%D9%87-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%87-%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7/ لمع الادله فی قواعد عقائد اهل السنه والجماعه]، نوشته عبد‌الملک الجوینی (امام الحرمین ابوالمعالی)، تقدیم وتحقیق فوقیه حسین محمود، قاهره، الموسسه المصریه العامه للتالیف و الانباء و النشر، ۱۳۴۳ق.
* [https://www.kutub-pdf.com/book/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A-%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%D9%8A%D9%86.html الإمام الجوینی امام الحرمین]، نوشته محمد الزحیلی، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
* [http://www.el-deeb.net/main/index.php?group=view&rid=67 إمام الحرمين أبوالمعالي عبدالملك بن عبدالله الجويني، حياته وعصره - آثاره وفكره]، نوشته عبدالعظیم الدیب، دار القلم.
* [http://youfreeebooks.xyz/?p=17346 الفکر السیاسی عند الامام الجوینی؛ دراسة فقهیة تحلیلیة مقارنة تنزیل]، نوشته رائف محمد النعیم، جهینة للنشر والتوزیع، ۲۰۱۵م.
* [http://www.nooonbooks.com/catalog/product/view/id/47511/s/%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A3%D8%A8%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A-%D9%88%D8%A3%D8%AB%D8%B1%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85/ إمام الحرمین أبو المعالی الجوینی وأثره فی علم الکلام]، نوشته محمد بن علی عثمان حربی، نشر عالم الکتب.
 
==پیوند به بیرون==
* مدخل [http://lib.eshia.ir/23019/1/5247 ابوالمعالی جوینی]، دانشنامه جهان اسلام.
* [http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?ID=4528&bk_no=60&flag=1 ابوالمعالی جوینی]، کتاب سیر أعلام النبلاء.
* [http://shamela.ws/index.php/author/1010 معرفی ابوالمعالی جوینی در پایگاه الشامله].
* [http://www.ensani.ir/fa/content/179513/default.aspx «معرفی آثار علمی امام الحرمین جوینی»]، نوشته مهدی گلجان و یوسف مهرپرور، مجله مسکویه دانشگاه آزاد شهرری، بهار ۱۳۸۶ش، شماره ۶.
* دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/4682 امام الحرمین جوینی].
* [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46178/%D9%85%D9%84%D9%84-%D9%88-%D9%86%D8%AD%D9%84--%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9-%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%84%D9%82%D8%A8-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86?q=%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&score=9.691095&rownumber=57 ملل و نحل/ عبدالملک جوینی ملقب به امام الحرمین]، نویسنده: سبحانی تبریزی، جعفر؛ مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، اسفند ۱۳۷۰، سال ۳۱ - شماره ۱۱ (۳ صفحه - از ۱۹ تا ۲۱)
* [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/86300/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85-%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D8%AB%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%B8%D9%84%D9%85-%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C?q=%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&score=9.691095&rownumber=61 مروری انتقادی بر کتاب غیاث الامم فی الثیات الظلم نوشته امام الحرمین ابوالمعالی جوینی]، نویسنده: کاظمی موسوی، سید احمد؛ مجله تحقیقات اسلامی، سال پنجم، بهار و تابستان ۱۳۶۹ - شماره ۱ و ۲ ISC (۱۱ صفحه - از ۱۳۵ تا ۱۴۵)
* [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/843937/%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%A1-%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%8C-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%82%D9%87?q=%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&score=9.691095&rownumber=83 شرح حال و مؤلفات و آراء خاصه ابوالمعالی جوینی در علم کلام، فقه و اصول الفقه]، معرف: شیخ الاسلامی، اسعد؛ مجله مقالات و بررسی‌ها، بهار و زمستان ۱۳۵۱ ISC (۲۰ صفحه - از ۱۱۰ تا ۱۲۹)
* [http://www.ettelaathekmatvamarefat.com/new/index.php?option=com_content&view=article&id=335:1394-04-04-19-35-44&Itemid=29 اندیشه سیاسی امام الحرمین جوینی]، نویسنده: محمدیاری، معصومه؛ مجله اطلاعات حکمت و معرفت، خرداد ۱۳۹۰ - شماره ۶۳ (۷ صفحه - از ۵۷ تا ۶۳)
* [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/993901/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%DB%8C-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D9%88-%D9%82%D8%A8%D8%AD-%D8%B4%D8%B1%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C?q=%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&score=23.201504&rownumber=12 بررسی نقد نظریۀ حسن و قبح شرعی امام الحرمین جوینی]، نویسنده: جوادی، محسن؛ قربانی، امیر؛ فصلنامه‌اندیشه دینی، بهار ۱۳۹۲ - شماره ۴۶ علمی-پژوهشی/ISC (۱۸ صفحه - از ۳ تا ۲۰)
* [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1073738/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C?q=%D8%AC%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&score=9.691095&rownumber=92 شخصیت و مقام علمی امام الحرمین جوینی]، نویسنده: گلجان، مهدی؛ مجله پژوهشنامه تاریخ، پاییز ۱۳۸۷ - شماره ۱۲ ISC (۲۲ صفحه - از ۱۱۳ تا ۱۳۴)


==پانویس==
==پانویس==
خط ۲۷: خط ۷۶:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9355
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9355
  | عنوان = ابوالمعالی جوینی
  | عنوان = ابوالمعالی جوینی
  | نویسنده = منصور رمضان‌خانی
  | نویسنده = منصور رمضان‌خانی
خط ۴۷: خط ۹۶:
* '''الوفیات''': ابوالعباس احمد بن علی بن الخطیب (درگذشت ۸۰۹ق)، به کوشش عادل نویهض، بیروت، دار الاقامة الجدیده، ۱۹۷۸م.
* '''الوفیات''': ابوالعباس احمد بن علی بن الخطیب (درگذشت ۸۰۹ق)، به کوشش عادل نویهض، بیروت، دار الاقامة الجدیده، ۱۹۷۸م.
{{پایان}}
{{پایان}}
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
| شناسه = شد
| جعبه اطلاعات = شد<!--شد، - -->
| عنوان‌بندی = شد
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی = شد
| عکس = شد<!--شد، - -->
| جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
| پیوند به بیرون = شد<!--شد، - -->
| مطالعه بیشتر = شد<!--شد، - -->
| پانویس و منابع = شد
| ناوبری =
| رده = شد
| تغییر مسیر = شد
}}<onlyinclude>


[[رده:فقیهان شافعی]]
[[رده:فقیهان شافعی]]
[[رده:اشخاص قرن پنجم]]
[[رده:اشخاص قرن پنجم]]
[[رده:مدفونان در نیشابور]]
[[رده:مدرسان در مکه]]
[[رده:مدرسان در مدینه]]
[[رده:امام الحرمین]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۵۰

ابوالمعالی جوینی
اطلاعات فردی
نام کامل عبدالملک بن عبدالله
لقب ابوالمعالی، ضیاءالدین
تاریخ تولد ۴۱۷ق یا ۴۱۹ق
زادگاه جُوین سبزوار
محل زندگی بغداد، نیشابور، مکه، مدینه
تاریخ وفات ۴۷۸ق
محل دفن قبرستان حسین نیشابور
شهر وفات نیشابور
اطلاعات علمی
استادان پدرش ابومحمد جوینی، قاضی حسین، ابوالقاسم اسکافی
اجازه روایت از پدر، نیز ابونعیم اصفهانی
تألیفات اصول الدین، البرهان فی اصول الفقه، تلخیص التقریب، الارشاد، العقیدة النظامیه، غیاث الامم، مدارک العقول و النهایه.
سایر مذهب شافعی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی تدریس در مکه، امامت جمعه نیشابور، ریاست مدرسه نظامیه نیشابور، ریاست اوقاف، زعامت مذهب شافعی، تشکیل مجالس خطابه و وعظ

ابوالمعالی جوینی معروف به امام الحرمین از پیشوایان و دانشوران بزرگ شافعی که حدود چهار سال به تدریس در مکه و مدینه مشغول بود. ابوالمعالی تحصیلات خویش را نزد پدرش آغاز کرد و پس از ادامه تحصیل در این شهر و سپس مهاجرت به بغداد، به نیشابور بازگشت و صاحب کرسی تدریس شد. با اعلان لعن شیعیان، اشعریان و شافعیان توسط سلطان طغرل سلجوقی، ابوالمعالی به نشانه اعتراض به حجاز رفت و به مدت چهار سال در مکه و مدینه به تدریس پرداخت. پس از وفات طغرل و در زمان حکومت آلب ارسلان به نیشابور بازگشت و در سال ۴۷۸ق در این شهر درگذشت.

شخصیت‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عبدالملک بن عبدالله ابوالمعالی ملقب به ضیاء الدین، از پیشوایان و دانشوران بزرگ شافعی با مسلک اعتقادی اشعری بود.[۱] سال ولادت او را ۴۱۷ق.[۲] یا ۴۱۹ق.[۳] در جُوین سبزوار دانسته‌اند.[۴] پدرش ابومحمد جوینی نیز از دانشوران بزرگ مذهب شافعی و در تفسیر، اصول و ادب چیره‌دست بود.[۵] پدرش در تربیت او بسیار دقت داشت و به مادر او که کنیز بود، سفارش کرد که جز خودش کسی او را شیر ندهد.[۶]

تحصیلات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوالمعالی علوم حدیث و فقه را از پدرش فراگرفت و سپس نزد قاضی حسین و ابوالقاسم اسکافی[۷] دانش آموخت و پیش از رسیدن به ۲۰ سالگی، صاحب کرسی تدریس پدر شد.[۸] او هنگام درگذشت پدرش ۲۰ ساله بود.[۹] از آن پس به بغداد عزیمت کرد و دیگر بار به خراسان و شهر نیشابور بازگشت.

اقامت در حجاز[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از اجرای فرمان سلطان طُغْرل سلجوقی برای لعن شیعیان و اشعریان و شافعیان بر منابر شهرها که به تحریک وزیرش عمید الملک کُنُدری حنفی مذهب صورت گرفت، ابوالمعالی همراه دانشمندان شهرهای مختلف از جمله ابوالقاسم قُشَیری، خراسان را معترضانه ترک کرد و به مکه و مدینه رفت و آن‌گاه کنار خانه خدا ساکن شد. او به مدت چهار سال در مکه کرسی تدریس و فتوا برپا کرد. در این مدت به مدینه نیز رفت و آمد داشت و از همین رو امام الحرمین خوانده شد[۱۰] .

بازگشت به خراسان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با روی کار آمدن آلب ارسلان و وزیرش نظام الملک شافعی مذهب، در سال ۴۵۶ق لعن اشعریان و شافعیان ممنوع شد و دانشمندان معترض با احترام به خراسان بازگشتند[۱۱] که از جمله آنان ابوالمعالی جوینی بود. نظام الملک مدرسه نظامیه نیشابور را برای تدریس او بنا نهاد و اموری چون امامت جمعه و ریاست اوقاف و زعامت مذهب شافعی و خطابه و وعظ را به وی سپرد. او به مدت ۳۰ سال بدون رقیب عهده‌دار آن امور بود.[۱۲]

شخصیت علمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوالمعالی در نقل حدیث، از پدر و نیز استادش ابونعیم اصفهانی (درگذشت ۴۶۰ق) اجازه داشت.[۱۳] برخی او را به ضعف در حدیث متهم کرده‌اند.[۱۴] در مجلس درس او حدود ۳۰۰ فقیه شرکت داشتند.[۱۵] از شاگردان نام‌آور او ابوحامد غزالی (درگذشت ۵۰۵ق)، کیا الهراسی شافعی (درگذشت ۵۰۴ق) صاحب کتاب احکام القرآن و حاکم عمر النوقانی (درگذشت ۵۴۸ق) را می‌توان نام برد.[۱۶]

ابوالمعالی در علوم مختلف از جمله اصول، فقه، کلام و ادب تبحر داشت و مناظره‌هایی معروف از او نقل شده است.[۱۷] در علم کلام، آرای مخالف اجماع مسلمانان از او نقل شده است.[۱۸] ابن جوزی که خود از فرقه اهل حدیث و مخالف کلام است، سخنانی را با محتوای پشیمانی از پرداختن به علم کلام از او نقل کرده است.[۱۹] ابوالمعالی افزون بر توانایی در خطابه و وعظ و ادب[۲۰] ، در فنون مختلف تألیفاتی داشته است، از جمله: اصول الدین، البرهان فی اصول الفقه، تلخیص التقریب، الارشاد، العقیدة النظامیه، غیاث الامم، مدارک العقول و النهایه.[۲۱]

درگذشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوالمعالی به سال ۴۷۸ق در ۵۷ سالگی در شهر نیشابور درگذشت.[۲۲] او را در منزلش به خاک سپردند و پس از دو سال پیکرش را به قبرستان حسین، قبرستان خاندان طاهری، در نیشابور، کنار مقبره پدرش انتقال دادند. در روز مرگ او نیشابور غرق عزا شد و بازار و کلاس‌های درس تعطیل گشت. شاگردانش که حدود ۴۰۰ نفر بودند، پس از مرگ او، قلم و دوات و منبر وی را در مسجد جامع شهر به نشانه بی‌همتایی او شکستند و تا یک ‌سال برایش عزاداری کردند.[۲۳] در رثای وی، او را به «خورشید مشرق» تشبیه کردند.[۲۴]

برای مطالعه بیشتر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ الانساب، ج۳، ص۴۳۰؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.
  2. ↑ ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷.
  3. ↑ الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۵۰.
  4. ↑ المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۴.
  5. ↑ المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۵؛ معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۶۹.
  6. ↑ طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۶۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.
  7. ↑ وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۶۸.
  8. ↑ المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۵.
  9. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۶۹؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶؛ الوفیات، ص۲۵۸.
  10. ↑ الکامل، ج۱۰، ص۳۳؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الاعلام، ج۴، ص۱۶۰.
  11. ↑ الکامل، ج۱۰، ص۲۰۹؛ تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۸۵.
  12. ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۰-۲۳۱.
  13. ↑ تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۱-۲۳۲؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷؛ الکنی و الالقاب، ج۲، ص۵۵.
  14. ↑ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.
  15. ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷-۱۱۸؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸.
  16. ↑ الوفیات، ص۲۵۸؛ شذرات الذهب، ج۶، ص۵۶.
  17. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۷۰؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.
  18. ↑ المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۷.
  19. ↑ المنتظم، ج۱۶، ص۲۴۶.
  20. ↑ طبقات الشافعیه، ج۵، ص۱۷۶.
  21. ↑ ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۲۸؛ شذرات الذهب، ج۵، ص۳۴۰.
  22. ↑ الانساب، ج۳، ص۴۳۱؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۶۹؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.
  23. ↑ تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۳۸؛ وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۷۰؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۶.
  24. ↑ ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۷؛ الوافی بالوفیات، ج۱۹، ص۱۱۸.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوالمعالی جوینی.
  • الاعلام: الزرکلی (درگذشت ۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م
  • الانساب: عبدالکریم السمعانی (درگذشت ۵۶۲ق)، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق
  • تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق
  • ذیل تاریخ بغداد: ابن النجار البغدادی (درگذشت ۶۴۳ق)، به کوشش مصطفی عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق
  • سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
  • شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق
  • طبقات الشافعیة الکبری: تاج‌ الدین السبکی (درگذشت ۷۷۱ق)، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق
  • الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت ۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق
  • الکنی و الالقاب: شیخ عباس القمی (درگذشت ۱۳۵۹ق)، تهران، مکتبة الصدر، ۱۳۶۸ش
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
  • المنتظم: ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، به کوشش نعیم زرزور، بیروت، دار الکتاب العلمیه، ۱۴۱۲ق
  • الوافی بالوفیات: الصفدی (درگذشت ۷۶۴ق)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق
  • وفیات الاعیان: ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر
  • الوفیات: ابوالعباس احمد بن علی بن الخطیب (درگذشت ۸۰۹ق)، به کوشش عادل نویهض، بیروت، دار الاقامة الجدیده، ۱۹۷۸م.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=ابوالمعالی_جوینی&oldid=37537»