وقوف

وقوف حاجیان در عرفات و مشعر.

وقوف به معنای «ماندن در عرفات» و «ماندن در مشعر»، دومین و سومین عمل از اعمال واجبِ حج است. به وقوف در عرفات و مشعر، وقوفَین نیز گفته شده و ماندنِ حداقلیِ آن، دو رکن حج نیز محسوب شده است. هر کدام از این دو وقوف، دارای مستحبات و آدابی است.

مفهوم‌شناسی

وقوف در لغت به معنای ایستادن و توقف کردن است و در اصطلاحِ حج، به ماندن در عرفات و مشعرالحرام گفته می‌شود.

«وقوفین» در لغت به معنای دو وقوف و در اصطلاح، به وقوف در عرفات و وقوف در مشعر می‌گویند. این دو وقوف، دومین و سومین عمل واجب حج است.

در عرفات

تصویری قدیمی از وقوف حاجیان در عرفات، جانب غربی جبل الرحمه (۱۸۸۴-۱۸۸۵م).

نوشتار اصلی: وقوف در عرفات

وقوف در عرفات، دومین عمل واجبِ حج است و به معنای «ماندن در صحرای عرفات» است. به گفته فقیهان شیعه، زمان این وقوف از ظهر روز نهم ذی‌الحجه (روز عرفه) تا غروب شرعی است. در مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز، زمان این عمل، روز عرفه دانسته شده؛ البته در زمان دقیق آن بین این مذاهب اختلاف است.

برای حج‌گزاری که در دعا خواندن ضعف پیدا نکند، مستحب است این روز را روزه بگیرد. با طهارت بودن، غسل و وقوف در پایین کوه و زمین هموار از دیگر مستحبات وقوف در عرفات است.

خواندن دعای امام حسین(ع) در روز عرفه، یکی از آدابی است که شیعیان در این روز و در صحرای عرفات انجام می‌دهند. از دیگر آداب این عمل، توبه و خواندن دعاهایی خاص است.

در مشعر

نوشتار اصلی: وقوف در مشعر

وقوف در مشعر، سومین عملِ واجب حج است و به معنای «ماندن در مشعر» است. زمان این عمل، بر پایه فقه شیعه از طلوع صبح روز دهم ذی‌الحجه (عید قربان) تا طلوع آفتاب است.

خواندن دعاهای خاص، ذکر الهی و گردآوری سنگ‌ریزه‌هایی که در منا به جمرات زده می‌شود از مستحبات وقوف در مشعر است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه مناسک حج، محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۵۷-64 و کتاب فرهنگ اصلاحات حج و عمره:راهنمای زائران سرزمین وحی، مسعود فکری، احمد علائی، تهران، مشعر، ۱۳۹۳، ص۲۷۵ است.

• بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)، علاءالدین بن مسعود الکاشانی، المصادر الفقهیه، بیروت، ۱۴۲۲ق.
• تذكرة الفقهاء، (علامه حلی) حسن بن یوسف بن مطهر، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، ١۴٢٢ق.
• «الجانب الغربی من جبل عرفة»، المکتبة الرقمیة العالمیة، بایگانی شده از نسخه اصلی، تاریخ بازدید مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
• حج در اندیشه اسلامی، علی قاضی‌عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش.
• حج و عمره در قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‌شهری، ترجمه جواد محدثی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.
• درآمدی بر فقه مقارن، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، معاونت امور روحانیون، ۱۳۸۸ش.
• فقه السنه، السّید سابق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق.
• الفقه على المذاهب الأربعه، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفكر، ١۴٢۴ق.
• الفقه على المذاهب الخمسه، محمدجواد المغنیه، قم،مؤسسة دارالكتاب الاسلامى، ١۴٢٢ق.
• کتاب الخلاف فی الفقه، شیخ طوسی، تهران، ۱۳۷۷ش.
• المحجّة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، مولی محسن فیض کاشانی، بیروت: ۱۴۰۳، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
• المصادر الفقهيه، على‌اصغر مرواريد، بیروت، دارالتراث، ١۴١٩ق. مناسك حج با حواشى مراجع، سید روح‌الله خمینی، تهران، نشر مشعر، ١٣٨۵ش.
• مصباح الشریعة ومفتاح الحقیقه، منسوب به امام ششم حضرت صادق علیه السلام ، تهران: ۱۳۶۰، انجمن اسلامی حکمت و فلسفهٔ ایران.
• من لا یحضره الفقیه، محمد بن علی بن‌بابویه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.