احرام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
 
(۶۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:لباس احرام.jpg|360px|بندانگشتی|گروهی از [[حاجیان]] در [[لباس احرام]]]]
{{جعبه اطلاعات اعمال
| عنوان = [[احرام]]
| تصویر = لباس احرام.jpg
| توضیح تصویر =
| فیلم =
| توضیح فیلم =
| دسته = مناسک حج
| مربوط به آیین = [[عمره]] و [[حج]]
| مکان = [[حرم مکی]]
| زمان =
| عمل قبلی =
| عمل بعدی =
| حکم = برای عمره‌گزار و حج‌گزار واجب است
| کفاره =
| پیامد فقهی = حرام شدن برخی از اعمال
| ثواب =
| آداب وابسته = [[غسل]]؛ [[نیت]]؛[[تلبیه]]؛[[لباس احرام|پوشیدن لباس احرام]]؛
| فلسفه و اسرار =
| منشاء و تاریخچه =
| مکان‌های وابسته =
| اشیای وابسته =
| ذکرهای وابسته =
| دعاهای وابسته =
| مفاهیم فقهی وابسته =
| احکام فقهی وابسته = [[محرمات احرام]]؛ مستحباب احرام؛ واجبات احرام
| صفحه فتواهای مراجع =
| جستارهای وابسته = [[میقات]]؛[[محرمات احرام]]
[[احرام#فیلم‌های آموزشی|فیلم‌های آموزشی درباره احرام]]
}}


'''اِحرام'''، نخستین عمل واجب و از [[ارکان حج]] و [[ارکان عمره|عُمره]] است و ترک عمدی آن موجب ابطال حج و عمره می‌شود. در احرامْ [[حاجی|حج‌گزار]]، [[لباس احرام]] به تن می‌کند و [[لبیک]] می‌گوید. با این کار به او [[محرم|مُحرِم]] می‌گویند. برای احرام، [[نیت|نیّت]]، پوشیدن [[لباس احرام]] و [[تلبیه|تَلبِیَه]] (لبیک گفتن) واجب است.
'''اِحرام''' از [[ارکان حج]] و [[ارکان عمره|عُمره]] است و ترک عمدی آن موجب باطل شدن [[حج]] و [[عمره]] می‌شود. [[نیت|نیّت]]، پوشیدن [[لباس احرام]] و [[تلبیه|تَلبِیَه]] (لبیک گفتن) از واجبات احرام است.  


برخی کارها در حال احرام، ممنوع و حرام است که به آن‌ها [[محرمات احرام|مُحَرَّمات]] احرام می‌گویند. شکار ([[صید]])، آمیزش و التذاذ جنسی، ازدواج، ازاله یا قطع‌کردن موی سر یا بدن، کندن یا کوتاه‌کردن ناخن، [[استعمال بوی خوش]] و نگاه‌کردن در آینه از محرمات مشترک میان مردان و زنان است. پوشیدن لباس دوخته، پوشاندن سر، زیر سایه رفتن، پوشاندن روی پا و استفاده از انگشتر، محرمات ویژه مردان مُحرم و پوشاندن صورت، استفاده از زیورآلات و پوشیدن دستکش، از مُحَرَّمات مخصوص زنان مُحرم است.
برخی کارها در حال احرام، ممنوع و حرام است که به آن‌ها [[محرمات احرام|مُحَرَّمات احرام]] می‌گویند. از محرمات احرام، بعضی مشترک میان مردان و زنان است مانند [[شکار]]، [[آمیزش]] و [[لذت‌های جنسی|التذاذ جنسی]]، [[عقد نکاح|ازدواج]]، [[ازاله مو|ازاله یا قطع‌کردن موی سر یا بدن]]، [[ناخن گرفتن|کندن یا کوتاه‌کردن ناخن]]، [[استعمال بوی خوش]] و [[نگاه کردن در آینه]].


احرام باید در زمان‌ها و مکان‌های خاصی صورت گیرد. احرام [[عمره مفرده|عُمره مُفرَده]] در زمان به‌جاآوردن عمره و احرام‌های [[عمره تمتع|عمره تَمَتُّع]] و حج، در [[ماه‌های حج]] یعنی [[شوال|شَوّال]]، [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]] صورت می‌گیرد. به مکان‌های انجام احرام [[میقات]] می‌گویند.  
همچنین [[پوشیدن لباس دوخته]]، [[پوشاندن سر]]، [[استظلال|زیر سایه رفتن]]، [[پوشاندن پا|پوشاندن روی پا]] و استفاده از انگشتر، محرمات ویژه مردان محرم و [[پوشاندن صورت]]، [[زینت|استفاده از زیورآلات]] و [[پوشاندن دست|پوشیدن دستکش]]، از محرمات مخصوص زنان محرم است.
 
احرام در مکان‌های خاصی صورت می‌گیرد که به آن [[میقات]] گفته می‌شود. احرام‌های [[عمره تمتع|عمره تَمَتُّع]] و حج، در [[ماه‌های حج]] ([[شوال|شَوّال]]، [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]]) صورت می‌گیرد و احرام [[عمره مفرده|عُمره مُفرَده]] در زمان به‌جاآوردن عمره انجام می‌شود.  
{{احکام احرام عمودی}}


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
واژه اِحرام از ریشه «ح ر م» به معنای منع‌کردن و بازداشتن است.<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۲، «حرم».</ref> معنای دیگر این واژه درآمدن به حریمی است که هتک حرمت آن روا نیست؛<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ تاج العروس، ج۱۶، ص۱۳۴، «حرم».</ref>، مانند ورود به حَرَم یا ماه حرام<ref>العین، ج۳، ص۲۲۱-۲۲۲؛ الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷.</ref> یا بستن عهد و پیمانی خاص.<ref>معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۳.</ref>
احرام عمل نخست [[حج]] و [[عمره]] است که در آن فرد [[لباس احرام]] پوشیده و پس از [[نیت]]، [[تلبیه|لبیک]] می‌گوید. اِحرام را از آن رو به این نام می‌نامند که احرام‌گزار برخی کارهایی را که پیشتر بر وی [[حلال]] بوده<ref>تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۶؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۱.</ref> یا کارهایی را که با اعمال [[حج]] و [[عمره|عُمره]] ناسازگار است، بر خود [[حرام]] می‌شمرَد.<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.</ref> به فرد در حالت احرام «مُحْرِم» می‌گویند.<ref>المدونة الکبری، ج۱، ص۳۶۰؛ المقنعه، ص۴۳۱-۴۳۲.</ref> <br />احرام به نظر فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۷۶؛ مجمع الفائده، ج۶، ص۱۷۵.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>المجموع، ج۸، ص۲۶۵؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۰.</ref> از [[ارکان حج]] و [[ارکان عمره|عمره]] به شمار می‌رود که ترک عمدی آن، حج و عمره را باطل می‌سازد.


اِحرام را از آن رو به این نام می‌نامند که احرام‌گزار برخی کارهایی را که پیشتر بر وی [[حلال]] بوده<ref>تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۶؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۱.</ref> یا کارهایی را که با اعمال [[حج]] و [[عمره|عُمره]] ناسازگار است، بر خود [[حرام]] می‌شمرَد.<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.</ref> به فرد در حالت احرام «مُحْرِم» می‌گویند.<ref>المدونة الکبری، ج۱، ص۳۶۰؛ المقنعه، ص۴۳۱-۴۳۲.</ref> <br />احرام از مهم‌ترین [[واجب|واجبات]] حج و عمره است <ref>سوره مائده، آیه‌های ۱ و ۹۵.</ref>و به نظر فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۷۶؛ مجمع الفائده، ج۶، ص۱۷۵.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>المجموع، ج۸، ص۲۶۵؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۰.</ref> از [[رکن|ارکان]] این دو عبادت به شمار می‌رود که ترک عمدی آن، حج و عمره را باطل می‌سازد. بر این اساس، بخشی مهم از مبحث حج در منابع [[فقه|فقهی]] به احرام اختصاص یافته است.
واژه اِحرام از ریشه «ح ر م» به معنای منع‌کردن و بازداشتن است.<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۲، «حرم».</ref> معنای دیگر این واژه، وارد شدن به حریمی است که هتک حرمت آن روا نیست؛<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ تاج العروس، ج۱۶، ص۱۳۴، «حرم».</ref> مانند ورود به [[حرم مکی|حَرَم]] یا ماه حرام<ref>العین، ج۳، ص۲۲۱-۲۲۲؛ الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷.</ref> یا بستن عهد و پیمانی خاص.<ref>معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۳.</ref>


==فلسفه احرام==
==فلسفه احرام==
[[آیه]] ۱۹۷ [[سوره بقره]]، حکمت احرام و ترک برخی مُحَرَّمات را تقوا بر‌شمرده است. در حدیثی، سبب تشریع احرام، ورود [[حاجی|حاجیان]] به [[حرم مکی|حَرَم مکی]] بیان شده است.<ref>المحاسن، ج۲، ص۳۳۰؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۹۵.</ref> برپایه حدیثی دیگر، حکمت [[وجوب]] احرام پیش از ورود به حرم الهی، ایجاد حالت خضوع و خشوع، کناره‌گیری از کارها و لذت‌های دنیایی، و صبر در برابر سختی‌ها دانسته شده ست.<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۴؛ عیون اخبار الرضا۷، ج۱، ص۱۲۷.</ref>
[[آیه ۱۹۷ سوره بقره]]، حکمت احرام و ترک [[محرمات احرام|مُحَرَّمات احرام]] را تقوا بر‌شمرده است. در حدیثی، سبب تشریع احرام، ورود [[حاجی|حاجیان]] به [[حرم مکی|حَرَم مکی]] بیان شده است.<ref>المحاسن، ج۲، ص۳۳۰؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۹۵.</ref> همچنین گفته شده حکمت [[واجب|وجوب]] احرام پیش از ورود به حرم الهی، ایجاد حالت خضوع و خشوع، کناره‌گیری از کارها و لذت‌های دنیایی و صبر در برابر سختی‌هاست.<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۴؛ عیون اخبار الرضا۷، ج۱، ص۱۲۷.</ref>


==مواردی که احرام واجب است==
==مواردی که احرام واجب است==
فقیهان احرام را در این موارد واجب دانسته‌اند:‌
===حج و عمره===
===حج و عمره===
احرام از ارکان حج و عمره است و عبور آگاهانه از [[میقات]] بدون احرام، موجب بطلان آن است.<ref>النهایه، ص۲۷۲.</ref> به نظر بسیاری از فقیهان امامی<ref>النهایه، ص۲۷۳؛ المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۱۹۸.</ref>، در صورت عبور از میقات بدون احرام، بازگشتن [[حاجی|حج‌گزار]] به میقات و محرم شدن از آن‌جا واجب است؛ و گرنه حج باطل خواهد بود. در صورت ترک احرام به سبب ندانستن حکم یا فراموشی نیز بازگشت به میقات واجب است، مگر آنکه از این کار ناتوان باشد. در این صورت، حج‌گزار می‌تواند از همان جا که جهل یا فراموشی او از میان رفته، محرم شود.<ref>المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۰.</ref> به نظر بیشتر فقیهان امامی اگر جهل یا فراموشی حج‌گزار تا پایان اعمال [[حج]] ادامه یابد، حج وی صحیح است، مشروط به آن که برای ادای حج قصد کرده باشد.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۶۸؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۲۰۰.</ref>  
به فتوای فقیهان، احرام از ارکان حج و عمره است و عبور آگاهانه از [[میقات]] بدون احرام، موجب بطلان حج و عمره است.<ref>النهایه، ص۲۷۲.</ref> به نظر بسیاری از فقیهان [[شیعه]]<ref>النهایه، ص۲۷۳؛ المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۱۹۸.</ref>، در صورت عبور از میقات بدون احرام، بازگشتن [[حاجی|حج‌گزار]] به میقات و محرم شدن از آن‌جا واجب است؛ در غیر این صورت، حج باطل خواهد بود.  
 
در صورت ترک احرام به سبب ندانستن حکم یا فراموشی نیز بازگشت به میقات واجب است، مگر آنکه از این کار ناتوان باشد. در این صورت، حج‌گزار می‌تواند از همان‌جا که جهل یا فراموشی او از میان رفته، محرم شود.<ref>المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۰.</ref> همچنین اگر جهل یا فراموشی حج‌گزار تا پایان [[اعمال حج]] ادامه یابد، حج وی صحیح است، مشروط به آن که برای ادای حج قصد کرده باشد.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۶۸؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۲۰۰.</ref>  


بیشتر فقیهان اهل سنت برآنند که اگر حج‌گزار احرام را ترک کند، در هر حال باید به میقات بازگردد و اگر نتواند، واجب است [[قربانی]] کند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۶-۲۱۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۷۴؛ البحر الرائق، ج۳، ص۸۵.</ref>  
به نظر فقیهان اهل سنت اگر حج‌گزار احرام را ترک کند، در هر حال باید به میقات بازگردد و اگر نتواند، واجب است [[قربانی]] کند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۶-۲۱۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۷۴؛ البحر الرائق، ج۳، ص۸۵.</ref>  


===ورود به حرم مکی===
===ورود به حرم مکی===
به باور برخی از [[فقه|فقیهان]] شیعه<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۸؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۵۳۴.</ref> و [[اهل سنت]]،<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ المجموع، ج۷، ص۱۴.</ref> ورود به منطقه حرم مکی بدون احرام جایز نیست. برخی از فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۳۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۸؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴۷.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۷.</ref> بر آنند که اگر کسی قصد ادای [[حج]] یا [[عمره|عُمره]] نداشته باشد، می‌تواند بدون احرام به حرم پای نهد.<ref>مجمع الفائده، ج۶، ص۱۶۵؛ موسوعة الفقه الاسلامی، ج۶، ص۲۳۲.</ref>
به باور برخی از فقیهان شیعه<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۸؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۵۳۴.</ref> و [[اهل سنت]]،<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ المجموع، ج۷، ص۱۴.</ref> ورود به منطقه [[حرم مکی]] بدون احرام جایز نیست؛ اما در مقابل، برخی دیگر از فقیهان شیعه<ref>مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۳۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۸؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴۷.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۷.</ref> معتقدند اگر کسی قصد ادای [[حج]] یا [[عمره|عُمره]] نداشته باشد، می‌تواند بدون احرام وارد حرم شود.<ref>مجمع الفائده، ج۶، ص۱۶۵؛ موسوعة الفقه الاسلامی، ج۶، ص۲۳۲.</ref>


===ورود به مکه===
===ورود به مکه===
به باور [[فقه|فقیهان]] امامی<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۷۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۷؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۶۹.</ref> و بسیاری از فقیهان اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۴؛ المغنی، ج۳، ص۲۱۹.</ref> کسی که قصد ورود به مکه را دارد، باید با احرام در آن پای نهد، هر چند در سال دو یا سه بار وارد شود.<ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۷.</ref>
به باور [[فقه|فقیهان]] شیعه<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۷۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۷؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۶۹؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۷.</ref> و اهل سنت،<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۴؛ المغنی، ج۳، ص۲۱۹.</ref> کسی که قصد ورود به [[مکه]] را دارد، باید محرم شود؛ مگر کسانی که پیاپی وارد مکه می‌شوند مانند بازرگانان،<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۷۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۱؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.</ref> کسی که از احرام پیشین او بیش از یک ماه نگذشته باشد<ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۲۰؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.</ref> و کسی که از ترس ظالم یا جنگ به مکه پناه آورد<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۶.</ref> و بیماران.<ref>تهذیب، ج۵، ص۱۶۵.</ref>


در پاره‌ای موارد، [[وجوب]] احرام برای ورود به [[مکه]] استثنا شده است؛ از جمله: کسانی که پیاپی وارد مکه می‌شوند از جمله بازرگانان<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۷۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۱؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.</ref>، بیماران<ref>تهذیب، ج۵، ص۱۶۵.</ref>،کسی که برای نبردی مشروع قصد ورود به مکه دارد.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ المجموع، ج۷، ص۱۵؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۶.</ref> کسی که از احرام پیشین او بیش از یک ماه نگذشته باشد<ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۲۰؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.</ref>،کسی که از بیم ظالم یا جنگ به مکه پناه آورد. <ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۶.</ref>
==زمان احرام==
در هریک از اقسام احرام در [[حج]] و [[عمره|عُمره]]، زمانی خاص برای احرام مقرر شده است.


==زمان احرام==
*'''احرام عمره مفرده'''
برای احرام در هریک از اقسام احرام در [[حج]] و [[عمره|عُمره]]، زمانی خاص مقرر شده است
 
به فتوای فقیهان شیعه، در عمره مفرده واجب، احرام باید در زمان به جا آوردن [[عمره]] صورت گیرد؛<ref>الدروس، ج۱، ص۳۳۷؛ مجمع الفائده، ج۷، ص۳۹۲.</ref> اما احرامِ عمره مستحب، وقت خاصی ندارد و در هر زمان، جز فاصله میان [[عمره تمتع|عُمره تَمَتُّع]] و [[حج تمتع|حج تَمَتُّع]]<ref>المعتمد، ج۲، ص۱۷۰، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۶۳.</ref> می‌توان آن را انجام داد.<ref>الام، ج۲، ص۱۵۷؛ الخلاف، ج۲، ص۲۶۰؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref>


====احرام عُمره مُفرَده====
*'''احرام عمره تمتع'''
در [[عمره مفرده]] واجب، احرام باید در زمان به جا آوردن عمره صورت گیرد؛<ref>الدروس، ج۱، ص۳۳۷؛ مجمع الفائده، ج۷، ص۳۹۲.</ref> اما احرامِ عمره مستحب، وقت خاص ندارد و در هر زمان، جز فاصله میان [[عمره تمتع|عُمره تَمَتُّع]] و [[حج تمتع|حج تَمَتُّع]] به نظر فقیهان [[امامیه|امامی]]،<ref>المعتمد، ج۲، ص۱۷۰، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۶۳.</ref> می‌توان آن را انجام داد.<ref>الام، ج۲، ص۱۵۷؛ الخلاف، ج۲، ص۲۶۰؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref>
به اتفاق فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج».</ref> و فقیهان اهل سنت،<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۱۳۶؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۳۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۷.</ref> زمان احرام عمره تمتع، [[ماه‌های حج]] ([[شوال|شوّال]]، [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]]) است که تا وقت امکان انجام اعمال عمره پیش از نیم‌روز [[عرفه]]، ادامه دارد<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج»؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۶۲.</ref> و در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های [[حج]]، عمره تمتع صحیح نیست.<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۱۲.</ref>


====احرام عُمره تَمَتُّع====
*'''احرام حج'''
به اتفاق [[فقه|فقیهان]] امامی<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج».</ref> و بیشتر فقیهان [[اهل سنت]]،<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۱۳۶؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۳۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۷.</ref> زمان احرام عمره تمتع، [[ماه‌های حج]] ([[شوال|شوّال]]، [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]]) است که تا وقت امکان انجام اعمال عمره پیش از نیم‌روز [[عرفه]]، ادامه دارد.<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج»؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۶۲.</ref> از این رو، در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های [[حج]]، عمره تمتع صحیح نیست.<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۱۲.</ref>
به نظر فقیهان شیعه<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۱۲۳.</ref> و برخی فقیهان اهل سنت<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۰.</ref> احرام حج باید در ماه‌های حج انجام شود. بهترین زمان احرام، [[روز ترویه]] پیش از نماز ظهر<ref>المقنعه، ص۴۰۷-۴۰۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰؛ الدروس، ج۱، ص۴۱۵.</ref> یا پس از نماز ظهر و عصر است.<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۷۱۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۲۳.</ref> به نظر برخی دیگر از اهل سنت، احرام حج هر قدر پیش از روز ترویه انجام شود، بهتر است.<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰.</ref> بعضی از فقیهان شیعه، احرام در روز ترویه را واجب شمرده‌اند.<ref>الدروس، ج۱، ص۴۱۵؛ ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۵۰.</ref>


====احرام حج====
همچنین از دید فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، ‌در صورت احرام بستن پیش از [[ماه‌های حج]]، این احرام به احرام [[عُمره|عمره]] تبدیل می‌شود.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۶۵.</ref>
به نظر فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۱۲۳.</ref> و برخی از فقیهان [[اهل سنت]]<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۰.</ref> احرام حج باید در ماه‌های حج انجام شود. بهترین زمان احرام، [[روز ترویه]] پیش از نماز ظهر<ref>المقنعه، ص۴۰۷-۴۰۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰؛ الدروس، ج۱، ص۴۱۵.</ref> یا پس از نماز ظهر و [[نماز عصر|عصر]] است.<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۷۱۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۲۳.</ref> به نظر برخی از اهل سنت، احرام حج هر قدر پیش از روز ترویه انجام شود، بهتر است.<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰.</ref> اندکی از فقیهان امامی، احرام در روز ترویه را [[واجب]] شمرده‌اند.<ref>الدروس، ج۱، ص۴۱۵؛ ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۵۰.</ref> از دید [[فقه|فقیهان]] شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، ‌در صورت احرام بستن پیش از [[ماه‌های حج]]، این احرام به احرام [[عُمره|عمره]] بدل می‌شود.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۶۵.</ref>  


==مکان احرام==
==مکان احرام==
مکان احرام، بسته به اینکه برای انجام حج باشد یا عمره، متفاوت است.


====احرام عمره مفرده و عمره تمتع====
====احرام عمره مفرده و عمره تمتع====
{{اصلی|میقات}}
{{اصلی|میقات}}
احرام [[عمره|عُمره]] تمتع یا عمره مفرده باید در مکان‌هایی ویژه صورت گیرد که به آنها [[میقات]] می‌گویند.<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۱۶۰؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۲۷.</ref> این مکان‌ها، با توجه به نوع مناسک و نیز موطن حج‌گزار و مسیر حرکت او به سوی حرم و [[کعبه]]، تفاوت دارند. به نظر فقیهان [[امامیه|امامی]]<ref>النهایه، ص۲۰۹؛ الخلاف، ج۲، ص۲۸۶؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۱.</ref> و برخی از فقیهان [[اهل سنت]]<ref>المجموع، ج۷، ص۲۰۰.</ref>، پیش از میقات نمی‌توان مُحرِم شد. بیشتر [[فقیهان]] اهل سنت محرم شدن پیش از میقات را جایز و حتی بهتر دانسته‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۵؛ المجموع، ج۷، ص۲۰۰؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۲۵.</ref>
احرام [[عمره تمتع|عُمره تمتع]] یا [[عمره مفرده]] در مکان‌هایی ویژه صورت می‌گیرد که به آنها [[میقات]] می‌گویند.<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۱۶۰؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۲۷.</ref> این مکان‌ها با توجه به نوع مناسک و نیز موطن حج‌گزار و مسیر حرکت او به سوی [[حرم مکی]]، تفاوت دارند. به نظر فقیهان شیعه<ref>النهایه، ص۲۰۹؛ الخلاف، ج۲، ص۲۸۶؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۱.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت،<ref>المجموع، ج۷، ص۲۰۰.</ref> پیش از میقات نمی‌توان مُحرم شد. در مقابل، بیشتر فقیهان اهل سنت محرم شدن پیش از میقات را جایز و حتی بهتر دانسته‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۱۵؛ المجموع، ج۷، ص۲۰۰؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۲۵.</ref>


====احرام حج====
====احرام حج====
احرام برای حج در [[ترویه|روز ترویه]] در مکه انجام می‌شود.  
احرام برای حج در [[ترویه|روز ترویه]] و در [[مکه]] انجام می‌شود.<ref>المقنعه، ص۴۰۷-۴۰۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰؛ الدروس، ج۱، ص۴۱۵.</ref>


==واجبات احرام==
==واجبات احرام==
[[واجب|واجبات]] احرام که گروهی آن‌ها را ارکان احرام می‌شمرند،<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۴۹.</ref> عبارت‌اند از:
واجبات احرام که برخی از فقیهان آنها را ارکان احرام می‌شمرند،<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۴۹.</ref> عبارت‌اند از:


====نیت====
====نیت====
به باور [[فقیهان]] [[شیعه]]<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و بیشتر فقیهان [[اهل سنت]]<ref>المغنی، ج۳، ص۲۴۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴.</ref> نیت از  واجبات احرام است. در نیت افزون بر قصد قربت، باید جنس آن یعنی [[حج]] یا [[عمره|عُمره]]‌بودن،<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵.</ref> نوع آن یعنی [[تمتع|تَمَتُّع]]، [[حج قران|قِران]] یا اِفرادبودن؛ و وصف آن یعنی واجب یا [[مستحب]]‌بودنش تعیین شود.<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.</ref>ولی برخی بر آنند که اگر عملی خاص را قصد نکند، احرام او صحیح است و اگر در [[ماه‌های حج]] قصد کرده باشد، میان قصد عمره یا حج مخیر است؛ ولی اگر در ماه‌های حج قصد نکرده باشد، احرامش خاص عمره خواهد بود.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۱۹؛ الوسیله، ص۱۶۱.</ref>
{{اصلی|نیت احرام}}
به باور فقیهان شیعه<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و اهل‌سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۲۴۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴.</ref> نیت از  واجبات احرام است. در نیت، افزون بر قصد قربت، باید جنس ([[حج]] یا [[عمره|عُمره بودن]]<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵.</ref> نوع ([[حج تمتع|تَمَتُّع]]، [[حج قران|قِران]] یا [[حج افراد|اِفراد بودن]])؛ و وصف آن (واجب یا مستحب‌ بودن) تعیین شود؛<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.</ref> اما به گفته برخی فقها اگر محرم، عملی خاص را قصد نکند، احرام او صحیح است، به این صورت که اگر در [[ماه‌های حج]] باشد، میان قصد عمره یا حج اختیار دارد و اگر در ماه‌های حج باشد، احرامش خاص عمره خواهد بود.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۱۹؛ الوسیله، ص۱۶۱.</ref>


فقیهان امامی<ref>مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۵۹؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۵۵.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۴.</ref> برآنند که اگر کسی بدون نیت مُحرم شود، احرامش باطل است؛ خواه به عمد صورت گیرد و خواه از روی اشتباه یا جهل. برخی از فقیهان اهل سنت گفته‌اند که احرامْ بدون نیت و تنها با [[تلبیه|تَلبیه]] منعقد می‌شود.<ref>روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۲؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸.</ref>  
فقیهان شیعه<ref>مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۵۹؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۵۵.</ref> و برخی فقهای اهل‌سنت<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۴.</ref> برآنند که اگر کسی بدون نیت محرم شود، احرامش باطل است؛ خواه به عمد صورت گیرد و خواه از روی اشتباه یا جهل. برخی از فقیهان اهل سنت گفته‌اند که احرام، بدون نیت و تنها با [[تلبیه|تَلبیه]] منعقد می‌شود.<ref>روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۲؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸.</ref>  


به نظر برخی فقیهان شیعه، نیت احرام باید هم‌زمان با آغاز احرام باشد، وگرنه صحیح نیست.<ref>المعتبر، ج۲، ص۷۸۱؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵.</ref> شماری دیگر برآنند که نیت فوت شده را تا هنگام [[تحلل|تَحَلُّل]] می‌توان جبران کرد.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۰۷؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref>  
به نظر برخی فقیهان شیعه، نیت احرام باید هم‌زمان با آغاز احرام باشد، وگرنه صحیح نیست.<ref>المعتبر، ج۲، ص۷۸۱؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵.</ref> شماری دیگر معتقدند که اگر نیت نکرده، تا هنگام [[تحلل|تَحَلُّل]] می‌تواند انجام دهد.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۰۷؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref>  


====پوشیدن لباس احرام====
====پوشیدن لباس احرام====
{{اصلی|لباس احرام}}
{{اصلی|لباس احرام}}
به باور [[فقیهان]] [[امامیه|امامی]]، مرد احرام‌گزار باید پس از کندن لباس‌های دوخته شده خود، دو قطعه لباس احرام<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۸.</ref> (یکی به صورت لُنگ و دیگری رِدا) بپوشد.<ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۱۹؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۸۱.</ref> فقیهان اهل سنت پوشیدن نعلین را نیز لازم شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۲۶؛ المجموع، ج۷، ص۲۱۴.</ref> به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، پوشیدن لباس دوخته نشده بر زنان [[واجب]] نیست؛<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۴۵؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۴.</ref> هرچند برخی بر آنند که لباس دوخته شده برای زنان نیز ممنوع است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۱؛ مناسک الحج، گلپایگانی، ص۷۷.</ref>
به باور فقیهان شیعه، مرد احرام‌گزار باید پس از کندن لباس‌های دوخته شده خود، دو قطعه لباس احرام<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۸.</ref> (یکی به صورت لُنگ و دیگری ردا) بپوشد.<ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۱۹؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۸۱.</ref> فقیهان اهل‌سنت پوشیدن نعلین را نیز لازم شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۲۶؛ المجموع، ج۷، ص۲۱۴.</ref> به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، پوشیدن لباس دوخته نشده بر زنان [[واجب]] نیست؛<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۴۵؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۴.</ref> هرچند برخی برآنند که لباس دوخته شده برای زنان نیز ممنوع است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۱؛ مناسک الحج، گلپایگانی، ص۷۷.</ref>


====[[تلبیه|تَلبیَه]] (لبیک گفتن):====
====تلبیه (لبیک گفتن):====
به باور فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۶؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۶۳.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت<ref>بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۷۰؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۱۴۸؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱.</ref> از دیگر واجبات احرام، تَلبیه است. بعضی از فقیهان اهل سنت، به ویژه [[مذهب شافعی|شافعیان]] و [[مذهب حنبلی|حنبلیان]]، بر آنند که احرام تنها با نیت و بدون نیاز به تلبیه، منعقد می‌گردد<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۲۰۰؛ المغنی، ج۳، ص۲۵۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱-۲۱۸۲.</ref> و شماری از آنان تلبیه را [[مستحب]] شمرده‌اند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۹۲؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۵۶؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۵.</ref> به نظر فقیهان امامی، در [[حج قِران|حج قران]]، احرام‌گزار می‌تواند به جای تلبیه، [[اشعار|اِشعار]] یا [[تقلید]] کند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۰۹.</ref>  
{{اصلی|تلبیه}}
به باور فقیهان شیعه<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۶؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۶۳.</ref> و برخی از فقیهان اهل‌سنت<ref>بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۷۰؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۱۴۸؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱.</ref> از دیگر واجبات احرام، تَلْبِیَه است. بعضی از فقیهان اهل‌سنت، به ویژه [[مذهب شافعی|شافعیان]] و [[مذهب حنبلی|حنبلیان]]، بر آنند که احرام تنها با نیت و بدون نیاز به تلبیه، منعقد می‌گردد<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۲۰۰؛ المغنی، ج۳، ص۲۵۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱-۲۱۸۲.</ref> و شماری از آنان تلبیه را [[مستحب]] شمرده‌اند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۹۲؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۵۶؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۵.</ref> به فتوای فقیهان شیعه، در [[حج قِران|حج قران]]، احرام‌گزار می‌تواند به جای تلبیه، [[اشعار|اِشعار]] یا [[اشعار و تقلید|تقلید]] کند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۰۹.</ref>


==مستحبات احرام==
==مستحبات احرام==
{{اصلی|مستحبات احرام}}
{{اصلی|مستحبات احرام}}
کارهای بسیاری برای احرام [[مستحب]] شمرده شده که برخی به پیش از احرام بازمی‌گردد و برخی هم‌زمان با آن است:
کارهای بسیاری برای احرام، [[مستحب]] شمرده شده که برخی به پیش از احرام بازمی‌گردد و برخی هم‌زمان با آن است:
===مستحبات پیش از احرام===
===مستحبات پیش از احرام===
مهم‌ترین کارهای مستحب پیش از احرام عبارتند از:
مهم‌ترین کارهای مستحب پیش از احرام عبارتند از:


*کوتاه نکردن موی سر: مستحب است عمره گزار از یک ماه پیش از مناسک عمره و حج‌گزار از آغاز ماه ذی‌القعده موی سر خود را کوتاه نکند.
*کوتاه نکردن موی سر: مستحب است حج‌گزار از آغاز ماه ذی‌القعده و عمره گزار از یک ماه پیش از مناسک عمره، موی سر خود را کوتاه نکند.
*نظافت‌کردن بدن پیش از احرام
*نظافت‌کردن بدن پیش از احرام
*غسل کردن پیش از احرام
*غسل کردن پیش از احرام
خط ۸۱: خط ۱۲۰:
از هنگام احرام تا پایان آن برخی کارها [[مستحب]] شمرده شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
از هنگام احرام تا پایان آن برخی کارها [[مستحب]] شمرده شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:


*[[اشتراط]] یعنی احرام‌گزار هنگام احرام با خداوند شرط کند که اگر هنگام [[حج|حج‌گزاری]] مانعی برایش پیش آید، حج را به [[عمره|عُمره]] تبدیل کند یا از احرام خارج شود.
*[[اشتراط]]: احرام‌گزار هنگام احرام، با خد شرط کند که اگر هنگام اعمال حج مانعی برایش پیش آید، حج را به عُمره تبدیل کند یا از احرام خارج شود.


*بر زبان آوردن نیت احرام
*بر زبان آوردن نیت احرام
خط ۸۷: خط ۱۲۶:
*پوشیدن لباس سفید و پنبه‌ای
*پوشیدن لباس سفید و پنبه‌ای


*آشکار و بلند گفتن [[تلبیه|تَلبیَه]]
*آشکار و بلند گفتن [[تلبیه]]


*تکرار [[تلبیه|تَلبیَه]]
*تکرار [[تلبیه]]
*دعا هنگام احرام
*دعا هنگام احرام
*[[صلوات]] بر پیامبر(ص)
*[[صلوات]] بر [[پیامبر(ص)]]
 
==مُحَرَّمات احرام==


==محرمات احرام==
{{اصلی|محرمات احرام}}
{{اصلی|محرمات احرام}}
هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرِم [[حرام]] می‌شود که از آن‌ها به «تُروک احرام»<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۲؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.</ref> یا «مَحظورات احرام»<ref>روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.</ref> تعبیر شده است. برخی از این مُحَرَّمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>  
هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرم [[حرام]] می‌شود که از آن‌ها به محرمات احرام، تُروک احرام<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۳؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.</ref> یا مَحظورات احرام<ref>روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.</ref> تعبیر شده است. برخی از این محرمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>  


===محرمات مشترک میان مردان و زنان مُحرِم===  
===محرمات مشترک میان مردان و زنان===  


{{ستون-شروع|3}}
{{ستون-شروع|2}}


# [[شکار]]   
# [[شکار]]   
خط ۱۰۶: خط ۱۴۴:
# [[آمیزش]]   
# [[آمیزش]]   
#   
#   
# [[فسوق]] (دشنام‌گویی) 
# [[فسوق]]  
#   
#   
# [[جدال]]   
# [[جدال]]   
خط ۱۱۸: خط ۱۵۶:
# [[ازاله مو]]   
# [[ازاله مو]]   
#   
#   
# [[کوتاه کردن ناخن|کوتاه کردن و کندن ناخن]]   
# [[ناخن گرفتن|کوتاه کردن ناخن]]   
#   
#   
# [[بوی خوش|استعمال بوی خوش]]   
# [[بوی خوش|استعمال بوی خوش]]   
خط ۱۴۲: خط ۱۸۰:
# [[پوشاندن سر]]  
# [[پوشاندن سر]]  
# [[استظلال|زیر سایه رفتن]]  
# [[استظلال|زیر سایه رفتن]]  
# [[پوشاندن پا|پوشاندن روی پا]]  
# [[پوشاندن پا|پوشاندن روی پا]]
# استفاده از انگشتر
{{پایان}}
{{پایان}}


خط ۱۴۹: خط ۱۸۶:


#[[پوشاندن صورت]]
#[[پوشاندن صورت]]
#[[استفاده از زیور آلات]]
#[[زینت#زیور آلات|استفاده از زیور آلات]]
#[[پوشاندن دست]]
#[[پوشاندن دست]]


===کفاره===
==کفاره==
انجام آگاهانه هر یک از این مُحَرَّمات، [[کفاره]] دارد. اما اگر این کار از روی سهو یا خطا و یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز شکار ([[صید]]) که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.<ref>السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.</ref>
انجام آگاهانه هر یک از محرمات احرام، [[کفاره]] دارد اما اگر این کار از روی سهو یا خطا و یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز در شکار کردن که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.<ref>السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.</ref>


==مکروهات احرام==
==مکروهات احرام==
خط ۱۶۸: خط ۲۰۵:
#احرام در لباس رنگی، به ویژه لباس سیاه
#احرام در لباس رنگی، به ویژه لباس سیاه
#خوابیدن بر بستر رنگی یا زرد
#خوابیدن بر بستر رنگی یا زرد
#حنازدن
#حنا زدن
{{پایان}}
{{پایان}}


==خروج از احرام==
==خروج از احرام==
{{اصلی|تحلل}}
{{اصلی|تحلل}}
'''عُمره مُفرَده''':
زمان خروج از احرام و حلال شدن آنچه با احرام حرام شده بود، بسته به اینکه عمره باشد یا حج و اینکه عمره از چه قسمی باشد متفاوت است:
به نظر فقیهان [[امامیه|امامی]]، در عمره مفرده، پس از [[حلق|حَلق]] یا [[تقصیر]]، محرم از احرام بیرون می‌آید و جز کامیابی جنسی ‌همه [[حرام|مُحَرَّمات]] بر او [[حلال]] می‌شوند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۴۷؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.</ref> پس از گزاردن [[طواف نساء]] و [[نماز طواف]]، محرم به طور کامل از احرام خارج می‌شود.<ref>ریاض المسائل، ج۶، ص۵۱۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.</ref> به نظر [[فقه|فقیهان]] [[اهل سنت]]، پس از حَلق یا تقصیر، [[تحلل|تَحَلُّل]] کامل صورت می‌گیرد.<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۰۵؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.</ref>


'''عمره تَمَتُّع''':
'''عمره مفرده''': به فتوای فقیهان شیعه در عمره مفرده، پس از [[حلق|حَلق]] یا [[تقصیر]] محرم از احرام بیرون می‌آید و جز [[التذاذ جنسی|کامیابی جنسی]] ‌همه [[حرام|محرمات]] بر او [[حلال]] می‌شوند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۴۷؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.</ref> پس از گزاردن [[طواف نساء]] و [[نماز طواف]]، کامیابی جنسی از همسر نیز، بر او حلال می‌شود.<ref>ریاض المسائل، ج۶، ص۵۱۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.</ref> به نظر فقیهان اهل‌سنت، پس از حَلق یا تقصیر، تَحَلُّل کامل صورت می‌گیرد.<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۰۵؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.</ref>


به نظر فقیهان امامی<ref>الحدائق، ج۱۶، ص۲۹۶-۳۰۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۵۳.</ref> پس از تقصیر و به نظر فقیهان اهل سنت<ref>الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.</ref> پس از تقصیر یا حَلق، احرام خاتمه می‌یابد و همه محرمات آن حلال می‌شوند.
'''عمره تَمَتُّع''': به نظر فقیهان شیعه<ref>الحدائق، ج۱۶، ص۲۹۶-۳۰۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۵۳.</ref> در عمره تمتع، پس از تقصیر و به نظر فقیهان اهل‌سنت<ref>الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.</ref> پس از تقصیر یا حلق، احرام پایان می‌یابد و همه محرمات آن حلال می‌شوند.


'''حج''':
'''حج''': به فتوای بیشتر فقهای شیعه پس از حلق و [[قربانی]] در روز [[عید قربان]]، همه محرمات جز [[استعمال بوی خوش]] و کامیابی جنسی بر حاجی حلال می‌شود. پس از [[طواف|طواف حج]]، [[نماز طواف]] و [[سعی]]، بهره گرفتن از بوی خوش نیز بر او حلال می‌شود و با انجام دادن طواف نساء، به طور کامل از احرام بیرون می‌آید.<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۴۷-۳۴۸؛ الحدائق، ج۱۷، ص۲۵۰.</ref>


‌به نظر مشهور فقیهان امامی، پس از حلق و [[قربانی]] در روز [[عید قربان]]، همه محرمات جز [[استعمال بوی خوش]] و کامیابی جنسی بر احرام‌گزار حلال می‌شود. پس از [[طواف حج]] و نماز طواف و سعی، بهره گرفتن از بوی خوش نیز بر او حلال می‌گردد و با انجام دادن طواف نساء، به طور کامل از احرام بیرون می‌آید.<ref>الخلاف، ج۲، ص۳۴۷-۳۴۸؛ الحدائق، ج۱۷، ص۲۵۰.</ref>
به نظر برخی فقیهان اهل‌سنت، پس از [[رمی جمره عقبه|رَمی جَمَره عَقَبه]] و قربانی و حلق یا تقصیر، همه محرمات جز کامیابی جنسی یا «کامیابی جنسی و بهره گرفتن از بوی خوش» و یا «این دو و شکار‌» بر محرم حلال می‌شود. برخی دیگر می‌گویند پس از کارهای یاد شده و [[طواف افاضه|طواف اِفاضه]]، همه محرمات حلال می‌گردند و فرد به طور کامل از احرام خارج می‌شود.<ref>الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۲۸۹-۲۲۹۰؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۵-۱۷۶.</ref>
 
به نظر برخی از فقیهان اهل سنت، پس از [[رمی جمره عقبه|رَمی جَمَرَه عَقَبَه]] و قربانی و حلق یا تقصیر، همه محرمات جز کامیابی جنسی یا کامیابی و بهره گرفتن از بوی خوش و یا این دو و شکار‌کردن ([[صید]]) بر محرم حلال می‌گردد. برخی دیگر می‌گویند:‌ پس از کارهای یاد شده و [[طواف افاضه|طواف اِفاضه]]، همه محرمات حلال می‌گردند و فرد به طور کامل از احرام خارج می‌شود.<ref>الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۲۸۹-۲۲۹۰؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۵-۱۷۶.</ref>
 
==پیوند به بیرون==
 
*[http://hzrc.ac.ir/post/9287/%d8%a7%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%85 مدخل احرام در دانشنامه حج و حرمین شریفین]
*[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3979 «احرام»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی]
*[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=2 «احرام»، دایرة المعارف قرآن کریم]
 
==جستارهای وابسته==
 
*[[محرمات احرام]]
*[[مستحبات احرام]]
*[[مکروهات احرام]]


==فیلم‌های آموزشی==
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:فیلم احرام عمره تمتع (میقات و زمان).mp4|آموزش احرام عمره تمتع و میقات آن
پرونده:فیلم احکام احرام حج تمتع.mp4|آموزش احرام حج تمتع
پرونده:فیلم احکام محرمات احرام (کلی).mp4|احکام محرمات احرام
فیلم احکام محرمات احرام (ویژه زنان).mp4|احکام محرمات احرام ویژه زنان
فیلم احکام محرمات احرام (ویژه مردان).mp4| احکام محرمات احرام ویژه مردان
</gallery>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۲۱۴: خط ۲۴۴:
*''' تاج العروس''': الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
*''' تاج العروس''': الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
*''' تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.
*''' تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.
*''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل‌ البیت''':، ۱۴۱۴ق.
*''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۴ق.
*''' تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (درگذشت ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*''' تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (درگذشت ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*''' التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (درگذشت ۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
*''' التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (درگذشت ۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
*''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*''' جامع المقاصد''': الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل‌ البیت''':، ۱۴۱۱ق.
*''' جامع المقاصد''': الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۱ق.
*''' جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*''' جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*''' الحج و العمرة فی الکتاب و السنه''': الری شهری، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ش.
*''' الحج و العمرة فی الکتاب و السنه''': الری شهری، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ش.
خط ۲۲۴: خط ۲۵۴:
*''' الخلاف''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
*''' الخلاف''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
*''' الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (درگذشت ۷۸۶ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
*''' الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (درگذشت ۷۸۶ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
*''' ذخیرة المعاد''': محمد باقر السبزواری (درگذشت ۱۰۹۰ق)، آل‌ البیت''':.
*''' ذخیرة المعاد''': محمد باقر السبزواری (درگذشت ۱۰۹۰ق)، آل‌ البیت.
*''' روضة الطالبین''': النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
*''' روضة الطالبین''': النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
*''' ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (درگذشت ۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
*''' ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (درگذشت ۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
خط ۲۵۳: خط ۲۸۳:
*''' المحاسن''': ابن خالد البرقی (درگذشت ۲۷۴ق)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
*''' المحاسن''': ابن خالد البرقی (درگذشت ۲۷۴ق)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
*''' مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
*''' مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
*''' مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (درگذشت ۱۰۰۹ق)، قم، آل‌ البیت''':، ۱۴۱۰ق.
*''' مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (درگذشت ۱۰۰۹ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۰ق.
*''' المدونة الکبری''': مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
*''' المدونة الکبری''': مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
*''' مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (درگذشت ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*''' مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (درگذشت ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*''' مستند الشیعه''': احمد النراقی (درگذشت ۱۲۴۵ق)، قم، آل‌ البیت''':، ۱۴۱۵ق.
*''' مستند الشیعه''': احمد النراقی (درگذشت ۱۲۴۵ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۵ق.
*''' المعتبر''': المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، مؤسسة سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
*''' المعتبر''': المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، مؤسسة سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
*''' معتمد العروة الوثقی''': محاضرات الخوئی (درگذشت ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
*''' معتمد العروة الوثقی''': محاضرات الخوئی (درگذشت ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
خط ۲۷۶: خط ۳۰۶:
*''' النهایه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آغا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
*''' النهایه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آغا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
*''' الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن حمزه (درگذشت ۵۶۰ق)، به کوشش محمد الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
*''' الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن حمزه (درگذشت ۵۶۰ق)، به کوشش محمد الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
{{پایان}}
==مقاله‌های مرتبط==
{{ستون-شروع|۲}}
*[[راهنمای احرام]]
*[[میقات]]
*[[نیت]]
*[[لباس احرام]]
*[[تلبیه]]
*[[محرمات احرام]]
{{پایان}}
{{پایان}}
{{حج و عمره}}
{{حج و عمره}}
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
{{محرمات احرام}}
| شناسه = شد
| جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
| عنوان‌بندی = شد
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی = شد
| عکس = شد <!--شد، - -->
| جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
| پیوند به بیرون = شد<!--شد، - -->
| مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
| پانویس و منابع = شد
| ناوبری = شد
| رده = شد
| تغییر مسیر = شد
}}<onlyinclude>


[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
خط ۳۰۰: خط ۳۲۶:
[[رده:مناسک حج]]
[[رده:مناسک حج]]
[[رده:اعمال عمره مفرده]]
[[رده:اعمال عمره مفرده]]
[[ar:الإحرام]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۸

احرام
دسته مناسک حج
مربوط به آیین عمره و حج
مکان حرم مکی
حکم برای عمره‌گزار و حج‌گزار واجب است
پیامد فقهی حرام شدن برخی از اعمال
آداب وابسته غسل؛ نیت؛تلبیه؛پوشیدن لباس احرام؛
احکام فقهی وابسته محرمات احرام؛ مستحباب احرام؛ واجبات احرام
جستارهای وابسته

میقات؛محرمات احرام

فیلم‌های آموزشی درباره احرام

اِحرام از ارکان حج و عُمره است و ترک عمدی آن موجب باطل شدن حج و عمره می‌شود. نیّت، پوشیدن لباس احرام و تَلبِیَه (لبیک گفتن) از واجبات احرام است.

برخی کارها در حال احرام، ممنوع و حرام است که به آن‌ها مُحَرَّمات احرام می‌گویند. از محرمات احرام، بعضی مشترک میان مردان و زنان است مانند شکار، آمیزش و التذاذ جنسی، ازدواج، ازاله یا قطع‌کردن موی سر یا بدن، کندن یا کوتاه‌کردن ناخن، استعمال بوی خوش و نگاه کردن در آینه.

همچنین پوشیدن لباس دوخته، پوشاندن سر، زیر سایه رفتن، پوشاندن روی پا و استفاده از انگشتر، محرمات ویژه مردان محرم و پوشاندن صورت، استفاده از زیورآلات و پوشیدن دستکش، از محرمات مخصوص زنان محرم است.

احرام در مکان‌های خاصی صورت می‌گیرد که به آن میقات گفته می‌شود. احرام‌های عمره تَمَتُّع و حج، در ماه‌های حج (شَوّال، ذی‌قعده و ذی‌حجه) صورت می‌گیرد و احرام عُمره مُفرَده در زمان به‌جاآوردن عمره انجام می‌شود.

احکام احرام
واجبات
شروع از میقاتنیتلباس احرامتلبیه
محرمات احرام
مشترک بین زن و مرد
شکار حیوانات خشکیکشتن جانوران بدنکندن درختانالتذاذ جنسیآمیزشاستمناءعقد ازدواجفسوقجدالزینتبوی خوشروغن مالیدن به بدننگاه کردن در آینهسرمه کشیدنازاله موناخن گرفتنخون برون آوردنکشیدن دندانحمل سلاح
ویژه مردان
پوشیدن لباس دوختهپوشاندن سراستظلال
ویژه زنان
پوشاندن صورتپوشاندن دست
دیگر احکام
مستحبات احرام
مکروهات احرام

مفهوم‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

احرام عمل نخست حج و عمره است که در آن فرد لباس احرام پوشیده و پس از نیت، لبیک می‌گوید. اِحرام را از آن رو به این نام می‌نامند که احرام‌گزار برخی کارهایی را که پیشتر بر وی حلال بوده[۱] یا کارهایی را که با اعمال حج و عُمره ناسازگار است، بر خود حرام می‌شمرَد.[۲] به فرد در حالت احرام «مُحْرِم» می‌گویند.[۳]
احرام به نظر فقیهان شیعه[۴] و اهل سنت[۵] از ارکان حج و عمره به شمار می‌رود که ترک عمدی آن، حج و عمره را باطل می‌سازد.

واژه اِحرام از ریشه «ح ر م» به معنای منع‌کردن و بازداشتن است.[۶] معنای دیگر این واژه، وارد شدن به حریمی است که هتک حرمت آن روا نیست؛[۷] مانند ورود به حَرَم یا ماه حرام[۸] یا بستن عهد و پیمانی خاص.[۹]

فلسفه احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آیه ۱۹۷ سوره بقره، حکمت احرام و ترک مُحَرَّمات احرام را تقوا بر‌شمرده است. در حدیثی، سبب تشریع احرام، ورود حاجیان به حَرَم مکی بیان شده است.[۱۰] همچنین گفته شده حکمت وجوب احرام پیش از ورود به حرم الهی، ایجاد حالت خضوع و خشوع، کناره‌گیری از کارها و لذت‌های دنیایی و صبر در برابر سختی‌هاست.[۱۱]

مواردی که احرام واجب است[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقیهان احرام را در این موارد واجب دانسته‌اند:‌

حج و عمره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به فتوای فقیهان، احرام از ارکان حج و عمره است و عبور آگاهانه از میقات بدون احرام، موجب بطلان حج و عمره است.[۱۲] به نظر بسیاری از فقیهان شیعه[۱۳]، در صورت عبور از میقات بدون احرام، بازگشتن حج‌گزار به میقات و محرم شدن از آن‌جا واجب است؛ در غیر این صورت، حج باطل خواهد بود.

در صورت ترک احرام به سبب ندانستن حکم یا فراموشی نیز بازگشت به میقات واجب است، مگر آنکه از این کار ناتوان باشد. در این صورت، حج‌گزار می‌تواند از همان‌جا که جهل یا فراموشی او از میان رفته، محرم شود.[۱۴] همچنین اگر جهل یا فراموشی حج‌گزار تا پایان اعمال حج ادامه یابد، حج وی صحیح است، مشروط به آن که برای ادای حج قصد کرده باشد.[۱۵]

به نظر فقیهان اهل سنت اگر حج‌گزار احرام را ترک کند، در هر حال باید به میقات بازگردد و اگر نتواند، واجب است قربانی کند.[۱۶]

ورود به حرم مکی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور برخی از فقیهان شیعه[۱۷] و اهل سنت،[۱۸] ورود به منطقه حرم مکی بدون احرام جایز نیست؛ اما در مقابل، برخی دیگر از فقیهان شیعه[۱۹] و اهل سنت[۲۰] معتقدند اگر کسی قصد ادای حج یا عُمره نداشته باشد، می‌تواند بدون احرام وارد حرم شود.[۲۱]

ورود به مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان شیعه[۲۲] و اهل سنت،[۲۳] کسی که قصد ورود به مکه را دارد، باید محرم شود؛ مگر کسانی که پیاپی وارد مکه می‌شوند مانند بازرگانان،[۲۴] کسی که از احرام پیشین او بیش از یک ماه نگذشته باشد[۲۵] و کسی که از ترس ظالم یا جنگ به مکه پناه آورد[۲۶] و بیماران.[۲۷]

زمان احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در هریک از اقسام احرام در حج و عُمره، زمانی خاص برای احرام مقرر شده است.

  • احرام عمره مفرده

به فتوای فقیهان شیعه، در عمره مفرده واجب، احرام باید در زمان به جا آوردن عمره صورت گیرد؛[۲۸] اما احرامِ عمره مستحب، وقت خاصی ندارد و در هر زمان، جز فاصله میان عُمره تَمَتُّع و حج تَمَتُّع[۲۹] می‌توان آن را انجام داد.[۳۰]

  • احرام عمره تمتع

به اتفاق فقیهان شیعه[۳۱] و فقیهان اهل سنت،[۳۲] زمان احرام عمره تمتع، ماه‌های حج (شوّال، ذی‌قعده و ذی‌حجه) است که تا وقت امکان انجام اعمال عمره پیش از نیم‌روز عرفه، ادامه دارد[۳۳] و در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های حج، عمره تمتع صحیح نیست.[۳۴]

  • احرام حج

به نظر فقیهان شیعه[۳۵] و برخی فقیهان اهل سنت[۳۶] احرام حج باید در ماه‌های حج انجام شود. بهترین زمان احرام، روز ترویه پیش از نماز ظهر[۳۷] یا پس از نماز ظهر و عصر است.[۳۸] به نظر برخی دیگر از اهل سنت، احرام حج هر قدر پیش از روز ترویه انجام شود، بهتر است.[۳۹] بعضی از فقیهان شیعه، احرام در روز ترویه را واجب شمرده‌اند.[۴۰]

همچنین از دید فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، ‌در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های حج، این احرام به احرام عمره تبدیل می‌شود.[۴۱]

مکان احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مکان احرام، بسته به اینکه برای انجام حج باشد یا عمره، متفاوت است.

احرام عمره مفرده و عمره تمتع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

احرام عُمره تمتع یا عمره مفرده در مکان‌هایی ویژه صورت می‌گیرد که به آنها میقات می‌گویند.[۴۲] این مکان‌ها با توجه به نوع مناسک و نیز موطن حج‌گزار و مسیر حرکت او به سوی حرم مکی، تفاوت دارند. به نظر فقیهان شیعه[۴۳] و برخی از فقیهان اهل سنت،[۴۴] پیش از میقات نمی‌توان مُحرم شد. در مقابل، بیشتر فقیهان اهل سنت محرم شدن پیش از میقات را جایز و حتی بهتر دانسته‌اند.[۴۵]

احرام حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

احرام برای حج در روز ترویه و در مکه انجام می‌شود.[۴۶]

واجبات احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واجبات احرام که برخی از فقیهان آنها را ارکان احرام می‌شمرند،[۴۷] عبارت‌اند از:

نیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان شیعه[۴۸] و اهل‌سنت[۴۹] نیت از واجبات احرام است. در نیت، افزون بر قصد قربت، باید جنس (حج یا عُمره بودن[۵۰] نوع (تَمَتُّع، قِران یا اِفراد بودن)؛ و وصف آن (واجب یا مستحب‌ بودن) تعیین شود؛[۵۱] اما به گفته برخی فقها اگر محرم، عملی خاص را قصد نکند، احرام او صحیح است، به این صورت که اگر در ماه‌های حج باشد، میان قصد عمره یا حج اختیار دارد و اگر در ماه‌های حج باشد، احرامش خاص عمره خواهد بود.[۵۲]

فقیهان شیعه[۵۳] و برخی فقهای اهل‌سنت[۵۴] برآنند که اگر کسی بدون نیت محرم شود، احرامش باطل است؛ خواه به عمد صورت گیرد و خواه از روی اشتباه یا جهل. برخی از فقیهان اهل سنت گفته‌اند که احرام، بدون نیت و تنها با تَلبیه منعقد می‌شود.[۵۵]

به نظر برخی فقیهان شیعه، نیت احرام باید هم‌زمان با آغاز احرام باشد، وگرنه صحیح نیست.[۵۶] شماری دیگر معتقدند که اگر نیت نکرده، تا هنگام تَحَلُّل می‌تواند انجام دهد.[۵۷]

پوشیدن لباس احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان شیعه، مرد احرام‌گزار باید پس از کندن لباس‌های دوخته شده خود، دو قطعه لباس احرام[۵۸] (یکی به صورت لُنگ و دیگری ردا) بپوشد.[۵۹] فقیهان اهل‌سنت پوشیدن نعلین را نیز لازم شمرده‌اند.[۶۰] به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، پوشیدن لباس دوخته نشده بر زنان واجب نیست؛[۶۱] هرچند برخی برآنند که لباس دوخته شده برای زنان نیز ممنوع است.[۶۲]

تلبیه (لبیک گفتن):[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان شیعه[۶۳] و برخی از فقیهان اهل‌سنت[۶۴] از دیگر واجبات احرام، تَلْبِیَه است. بعضی از فقیهان اهل‌سنت، به ویژه شافعیان و حنبلیان، بر آنند که احرام تنها با نیت و بدون نیاز به تلبیه، منعقد می‌گردد[۶۵] و شماری از آنان تلبیه را مستحب شمرده‌اند.[۶۶] به فتوای فقیهان شیعه، در حج قران، احرام‌گزار می‌تواند به جای تلبیه، اِشعار یا تقلید کند.[۶۷]

مستحبات احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارهای بسیاری برای احرام، مستحب شمرده شده که برخی به پیش از احرام بازمی‌گردد و برخی هم‌زمان با آن است:

مستحبات پیش از احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مهم‌ترین کارهای مستحب پیش از احرام عبارتند از:

  • کوتاه نکردن موی سر: مستحب است حج‌گزار از آغاز ماه ذی‌القعده و عمره گزار از یک ماه پیش از مناسک عمره، موی سر خود را کوتاه نکند.
  • نظافت‌کردن بدن پیش از احرام
  • غسل کردن پیش از احرام
  • خواندن نماز واجب یا مستحب پیش از احرام بستن

مستحبات در حال احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از هنگام احرام تا پایان آن برخی کارها مستحب شمرده شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

  • اشتراط: احرام‌گزار هنگام احرام، با خد شرط کند که اگر هنگام اعمال حج مانعی برایش پیش آید، حج را به عُمره تبدیل کند یا از احرام خارج شود.
  • بر زبان آوردن نیت احرام
  • پوشیدن لباس سفید و پنبه‌ای

محرمات احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرم حرام می‌شود که از آن‌ها به محرمات احرام، تُروک احرام[۶۸] یا مَحظورات احرام[۶۹] تعبیر شده است. برخی از این محرمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.[۷۰]

محرمات مشترک میان مردان و زنان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مُحَرَّمات مخصوص مردان:[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محرمات مخصوص زنان:[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. پوشاندن صورت
  2. استفاده از زیور آلات
  3. پوشاندن دست

کفاره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انجام آگاهانه هر یک از محرمات احرام، کفاره دارد اما اگر این کار از روی سهو یا خطا و یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز در شکار کردن که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.[۷۱]

مکروهات احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انجام دادن برخی کارها برای احرام‌گزار مکروه است؛ از جمله:

  1. حمام رفتن
  2. ساییدن بدن (برطرف‌کردن آلودگی‌های بدن با ساییدن)
  3. بهره گرفتن از گیاهان خوشبو
  4. اِحتِباء
  5. خواستگاری
  6. لبیک گفتن در پاسخ افراد
  7. احرام در لباس آلوده
  8. احرام در لباس رنگی، به ویژه لباس سیاه
  9. خوابیدن بر بستر رنگی یا زرد
  10. حنا زدن

خروج از احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زمان خروج از احرام و حلال شدن آنچه با احرام حرام شده بود، بسته به اینکه عمره باشد یا حج و اینکه عمره از چه قسمی باشد متفاوت است:

عمره مفرده: به فتوای فقیهان شیعه در عمره مفرده، پس از حَلق یا تقصیر محرم از احرام بیرون می‌آید و جز کامیابی جنسی ‌همه محرمات بر او حلال می‌شوند.[۷۲] پس از گزاردن طواف نساء و نماز طواف، کامیابی جنسی از همسر نیز، بر او حلال می‌شود.[۷۳] به نظر فقیهان اهل‌سنت، پس از حَلق یا تقصیر، تَحَلُّل کامل صورت می‌گیرد.[۷۴]

عمره تَمَتُّع: به نظر فقیهان شیعه[۷۵] در عمره تمتع، پس از تقصیر و به نظر فقیهان اهل‌سنت[۷۶] پس از تقصیر یا حلق، احرام پایان می‌یابد و همه محرمات آن حلال می‌شوند.

حج: به فتوای بیشتر فقهای شیعه پس از حلق و قربانی در روز عید قربان، همه محرمات جز استعمال بوی خوش و کامیابی جنسی بر حاجی حلال می‌شود. پس از طواف حج، نماز طواف و سعی، بهره گرفتن از بوی خوش نیز بر او حلال می‌شود و با انجام دادن طواف نساء، به طور کامل از احرام بیرون می‌آید.[۷۷]

به نظر برخی فقیهان اهل‌سنت، پس از رَمی جَمَره عَقَبه و قربانی و حلق یا تقصیر، همه محرمات جز کامیابی جنسی یا «کامیابی جنسی و بهره گرفتن از بوی خوش» و یا «این دو و شکار‌» بر محرم حلال می‌شود. برخی دیگر می‌گویند پس از کارهای یاد شده و طواف اِفاضه، همه محرمات حلال می‌گردند و فرد به طور کامل از احرام خارج می‌شود.[۷۸]

فیلم‌های آموزشی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۶؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۱.
  2. معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.
  3. المدونة الکبری، ج۱، ص۳۶۰؛ المقنعه، ص۴۳۱-۴۳۲.
  4. تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۷۶؛ مجمع الفائده، ج۶، ص۱۷۵.
  5. المجموع، ج۸، ص۲۶۵؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۰.
  6. الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۲، «حرم».
  7. الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷؛ تاج العروس، ج۱۶، ص۱۳۴، «حرم».
  8. العین، ج۳، ص۲۲۱-۲۲۲؛ الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۷.
  9. معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۵؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۲۳.
  10. المحاسن، ج۲، ص۳۳۰؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۹۵.
  11. علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۴؛ عیون اخبار الرضا۷، ج۱، ص۱۲۷.
  12. النهایه، ص۲۷۲.
  13. النهایه، ص۲۷۳؛ المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۱۹۸.
  14. المعتبر، ج۲، ص۸۰۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۰.
  15. تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۶۸؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۲۰۰.
  16. المغنی، ج۳، ص۲۱۶-۲۱۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۷۴؛ البحر الرائق، ج۳، ص۸۵.
  17. تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۸؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۵۳۴.
  18. المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ المجموع، ج۷، ص۱۴.
  19. مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۳۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۸؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴۷.
  20. المغنی، ج۳، ص۲۱۷.
  21. مجمع الفائده، ج۶، ص۱۶۵؛ موسوعة الفقه الاسلامی، ج۶، ص۲۳۲.
  22. الخلاف، ج۲، ص۳۷۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۷؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۶۹؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۷.
  23. بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۴؛ المغنی، ج۳، ص۲۱۹.
  24. الخلاف، ج۲، ص۳۷۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۱؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.
  25. قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۲۰؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۴۸.
  26. المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۶.
  27. تهذیب، ج۵، ص۱۶۵.
  28. الدروس، ج۱، ص۳۳۷؛ مجمع الفائده، ج۷، ص۳۹۲.
  29. المعتمد، ج۲، ص۱۷۰، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۶۳.
  30. الام، ج۲، ص۱۵۷؛ الخلاف، ج۲، ص۲۶۰؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۷-۱۴۸.
  31. تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج».
  32. فتح العزیز، ج۷، ص۱۳۶؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۳۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۷.
  33. تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱؛ المعتمد، ج۲، ص۲۴۲، «کتاب الحج»؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۶۲.
  34. تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۱۲.
  35. الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۱۲۳.
  36. الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۰.
  37. المقنعه، ص۴۰۷-۴۰۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰؛ الدروس، ج۱، ص۴۱۵.
  38. منتهی المطلب، ج۲، ص۷۱۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۲۳.
  39. بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰.
  40. الدروس، ج۱، ص۴۱۵؛ ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۵۰.
  41. الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۶۵.
  42. جامع المقاصد، ج۳، ص۱۶۰؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۲۷.
  43. النهایه، ص۲۰۹؛ الخلاف، ج۲، ص۲۸۶؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۱.
  44. المجموع، ج۷، ص۲۰۰.
  45. المغنی، ج۳، ص۲۱۵؛ المجموع، ج۷، ص۲۰۰؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۲۵.
  46. المقنعه، ص۴۰۷-۴۰۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۰؛ الدروس، ج۱، ص۴۱۵.
  47. مختلف الشیعه، ج۴، ص۴۹.
  48. شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.
  49. المغنی، ج۳، ص۲۴۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴.
  50. شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵.
  51. شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.
  52. المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۱۹؛ الوسیله، ص۱۶۱.
  53. مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۵۹؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۵۵.
  54. مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۴.
  55. روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۲؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸.
  56. المعتبر، ج۲، ص۷۸۱؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵.
  57. المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۰۷؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.
  58. شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۸.
  59. قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۱۹؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۸۱.
  60. المغنی، ج۳، ص۲۲۶؛ المجموع، ج۷، ص۲۱۴.
  61. المغنی، ج۳، ص۳۰۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۴۵؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۴.
  62. مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۱؛ مناسک الحج، گلپایگانی، ص۷۷.
  63. تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۶؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۶۳.
  64. بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۷۰؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۱۴۸؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱.
  65. فتح العزیز، ج۷، ص۲۰۰؛ المغنی، ج۳، ص۲۵۴؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۱۸۱-۲۱۸۲.
  66. الخلاف، ج۲، ص۲۹۲؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۵۶؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۵.
  67. تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۰۹.
  68. تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۳؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.
  69. روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.
  70. مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.
  71. السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.
  72. الخلاف، ج۲، ص۳۴۷؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.
  73. ریاض المسائل، ج۶، ص۵۱۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۶۷.
  74. مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۰۵؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.
  75. الحدائق، ج۱۶، ص۲۹۶-۳۰۵؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۵۳.
  76. الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۶.
  77. الخلاف، ج۲، ص۳۴۷-۳۴۸؛ الحدائق، ج۱۷، ص۲۵۰.
  78. الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۲۸۹-۲۲۹۰؛ الموسوعة الفقهیه، ج۲، ص۱۷۵-۱۷۶.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل احرام.
  • الام: الشافعی (درگذشت ۲۰۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق.
  • البحر الرائق: ابونجیم المصری (درگذشت ۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • بدائع الصنائع: علاء الدین الکاشانی (درگذشت ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
  • بدایة المجتهد: ابن رشد القرطبی (درگذشت ۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
  • تاج العروس: الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
  • تحریر الاحکام الشرعیه: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.
  • تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۴ق.
  • تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (درگذشت ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
  • التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (درگذشت ۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
  • تهذیب الاحکام: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • جامع المقاصد: الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۱ق.
  • جواهر الکلام: النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • الحج و العمرة فی الکتاب و السنه: الری شهری، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ش.
  • الحدائق الناضره: یوسف البحرانی (درگذشت ۱۱۸۶ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • الخلاف: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
  • الدروس الشرعیه: الشهید الاول (درگذشت ۷۸۶ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • ذخیرة المعاد: محمد باقر السبزواری (درگذشت ۱۰۹۰ق)، آل‌ البیت.
  • روضة الطالبین: النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  • ریاض المسائل: سید علی الطباطبائی (درگذشت ۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • السرائر: ابن ادریس (درگذشت ۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • الشرح الکبیر: عبدالرحمن بن قدامه (درگذشت ۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتاب العربی.
  • شرائع الاسلام: المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
  • الصحاح: الجوهری (درگذشت ۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
  • العروة الوثقی: سید محمد کاظم یزدی (درگذشت ۱۳۳۷ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
  • علل الشرایع: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
  • العین: خلیل (درگذشت ۱۷۵ق)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
  • عیون اخبار الرضا۷: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۴ق.
  • فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (درگذشت ۶۲۳ق)، دار الفکر.
  • الفقه الاسلامی و ادلته: وهبة الزحیلی، دمشق، دار الفکر، ۱۴۱۸ق.
  • فقه الصادق۷: سید محمد صادق روحانی، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق.
  • قواعد الاحکام: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
  • کتاب الحج: تقریر بحث الگلپایگانی، الصابری، قم، الخیام، ۱۴۰۰ق.
  • کتاب الحج: محاضرات الخوئی (درگذشت ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۱۰ق.
  • الکشاف: الزمخشری (درگذشت ۵۳۸ق)، مصطفی البابی، ۱۳۸۵ق.
  • کشاف القناع: منصور البهوتی (درگذشت ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • کشف الرموز: الفاضل الآبی (درگذشت ۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۸ق.
  • کشف الغطاء: کاشف الغطاء (درگذشت ۱۲۲۷ق)، اصفهان، مهدوی.
  • کشف اللثام: الفاضل الهندی (درگذشت ۱۱۳۷ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • لسان العرب: ابن منظور (درگذشت ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
  • المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
  • المبسوط: السرخسی (درگذشت ۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مجمع الفائدة و البرهان: المحقق الاردبیلی (درگذشت ۹۹۳ق)، به کوشش عراقی و دیگران، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • المجموع شرح المهذب: النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، دار الفکر.
  • المحاسن: ابن خالد البرقی (درگذشت ۲۷۴ق)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
  • مختلف الشیعه: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (درگذشت ۱۰۰۹ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۰ق.
  • المدونة الکبری: مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
  • مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام: الشهید الثانی (درگذشت ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • مستند الشیعه: احمد النراقی (درگذشت ۱۲۴۵ق)، قم، آل‌ البیت، ۱۴۱۵ق.
  • المعتبر: المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، مؤسسة سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
  • معتمد العروة الوثقی: محاضرات الخوئی (درگذشت ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
  • المعتمد فی شرح المناسک: محاضرات الخوئی (درگذشت ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۱۰ق.
  • معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق.
  • معجم لغة الفقهاء: محمد قلعه‌جی، بیروت، دار النفائس، ۱۴۰۸ق.
  • معجم مقاییس اللغه: ابن فارس (درگذشت ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق.
  • مغنی المحتاج: محمد الشربینی (درگذشت ۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
  • المغنی: عبدالله بن قدامه (درگذشت ۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  • المقنعه: المفید (درگذشت ۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • من لا یحضره الفقیه: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
  • مناسک الحج: السیستانی، قم، چاپخانه شهید، ۱۴۱۳ق.
  • مناسک الحج: وحید الخراسانی.
  • منتهی المطلب: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، چاپ سنگی.
  • مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (درگذشت ۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • موسوعة الفقه الاسلامی: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
  • الموسوعة الفقهیة المیسره: محمد علی الانصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
  • المهذب: القاضی ابن البراج (درگذشت ۴۸۱ق)، به کوشش مؤسسة سیدالشهداء۷، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۶ق.
  • النهایه: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آغا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
  • الوسیلة الی نیل الفضیله: ابن حمزه (درگذشت ۵۶۰ق)، به کوشش محمد الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.

مقاله‌های مرتبط[ویرایش | ویرایش مبدأ]