امام حسن عسکری(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۸

امام حسن عسکری(ع) امام یازدهم شیعیان و پدر حضرت مهدی(ع) است. آن حضرت در سال ۲۳۲ق در مدینه به دنیا آمد. در کودکی به همراه پدرش و به اجبار خلیفه عباسی به سامراء در کشور عراق امروزی سفر کرد و تا زمان شهادت(۲۶۰ هجری) را در آنجا تحت نظارت حکومت عباسی زندگی می‌کرد. وی در کنار پدرش امام هادی(ع) در سامراء به خاک سپرده شد که به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.

درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست و بنابر قول مشهور تنها امامی است که به دلیل تحت نظر بودن در سامرا، به حج نرفت. از امام عسکری روایاتی درباره حج و فلسفه لبیک گفتن و عبارات آن روایت شده است. همچنین علاوه بر تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، دعاهایی نیز از او در منابع آمده است.

زندگی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حسن بن علی بن محمد(ع) مشهور به امام حسن عسکری(ع) یازدهمین امام از ائمه دوازده گانه شیعه است. پدرش امام هادی(ع) و مادرش کنیزی از اهل نوبه بود که مورخان نام او را سَلیل^[۱]، سوسن^[۲] و حُدَیْث^[۳] ذکر کرده‌اند. درباره محل و زمان تولد امام عسکری اختلاف نظر وجود دارد ولی قول مشهور تولد او را در هشتم ربیع الاخر سال ۲۳۲ هجری در مدینه دانسته‌اند.^[۴] از دوران کودکی و جوانی امام عسکری اطلاعی در دست نیست. آن حضرت در پی دستگیری پدرش از سوی متوکل عباسی در سال ۲۳۶ هجری و در سن چهار سالگی یا در سال 233ق^[۵] به سامرا سفر کرد و تا پایان عمر در آنجا اقامت داشت.^[۶]

ابوالحسن و ابوخلف از دیگر کنیه‌های امام عسکری است.^[۷] او بدین جهت به عسکری ملقب شد که از سوی متوکل خلیفه عباسی (حکومت: ۲۳۲–۲۴۷ق) در منطقه نظامی شهر سامرا اسکان داده شد.^[۸] همچنین به «ابن الرضا» نیز معروف بود؛ چنان که پدرش امام هادی(ع) و جدش امام جواد(ع) نیز به دلیل انتساب به امام رضا(ع) این لقب را داشتند.^[۹] در منابع برای امام حسن عسکری لقب‌های دیگری با عنوان: خالص، خاص، سراج، صامت، زکی و تقی^[۱۰] نیز ذکر شده است.

همسر و فرزند[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری(ع)، و تنها فرزند آنها حضرت مهدی(عج) است؛^[۱۱] اما برخی مورخان فرزندان دیگری نیز برای ایشان ذکر کرده‌اند.^[۱۲] ولادت حضرت مهدی مخفیانه و بدون اطلاع مردم بود و فقط عده‌ای از خواص شیعیان از تولد او آگاه شدند.^[۱۳]

شهادت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام حسن عسکری(ع) در ۲۸ سالگی در هشتم ربیع‌الاول ۲۶۰ هجری به دستور معتمد عباسی مسموم شده و به شهادت رسید. وی در کنار پدرش امام هادی(ع) در سامراء به خاک سپرده شد^[۱۴] که به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.

زیارتگاه‌[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیکر امام حسن عسکری(ع) در کنار پدرش امام هادی(ع) در سامراء مدفون شده است. این زیارتگاه به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.^[۱۵]

دوره امامت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام حسن عسکری(ع) بیست و سه سال همراه پدرش امام هادی بود و پس از شهادت پدر و با وصیت او^[۱۶] جانشین پدر شده و امامت شیعیان را در ۲۲ سالگی بر عهده گرفت. مدت امامت او را شش سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق) ذکر کرده‌اند.^[۱۷]

امامت حسن عسکری همزمان با سه خلیفه عباسی به نام‌های مُعْتَز (حکومت: ۲۵۲ – ۲۵۵ق) و مُهْتَدی (حکومت: ۲۵۵ – ۲۵۶ق) و معتمد (حکومت: 256 – 279ق)^[۱۸] بود. معتز ضمن زندانی کردن امام عسکری(ع) قصد کشتن آن حضرت را داشت؛ اما به دست ترکان کشته شد.^[۱۹] در زمان مهتدی^[۲۰] و معتمد عباسی^[۲۱] هم آزار و زندانی کردن امام عسکری ادامه داشت.

اصحاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با وجود کنترل حکومت عباسی بر رفت و آمد افراد به خانه امام عسکری(ع)، عده‌ای از شیعیان به عنوان راوی، وکیل و صحابی امام عسکری با ایشان ارتباط داشتند؛ از جمله ابراهیم بن مهزیار، عبدالعظیم حسنی، عثمان بن سعید العمری، فضل بن شاذان نیشابوری.^[۲۲]

امام حسن عسکری(ع) و حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست و بنابر قول مشهور تنها امامی است که به دلیل تحت نظر قرار داشتن در سامرا، به حج نرفت. با این حال در برخی منابع اشاره شده که از آن حضرت در مکه روایتی نقل شده است.^[۲۳] گزارشی از بلاذری نیز حاکی از حضور امام در مکه است.^[۲۴]

فرستادن فرزند به مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گفته شده امام اندکی پیش از رحلت، مادرش را به حج فرستاد.^[۲۵] بنابر برخی گزارش‌ها، امام عسکری(ع) نخست پسر خود را در سامرا و سپس در مدینه پنهان کرد. امام دوازدهم در مدینه تحت سرپرستی مادر بزرگ پدری خود زندگی کرد. بنا به روایت مسعودی، امام عسکری(ع) سه روز بعد از تولد امام مهدی از مادر خود درخواست کرد تا به حج مشرف شود و پسرش را با او فرستاد. آنان با حفاظت احمد بن محمد بن- مطهر، یار صمیمی و نزدیک امام یازدهم به مکه رفتند. بنظر می‌رسد آنان پس از برگزاری مناسک حج به مدینه عزیمت کرده و آن را محل اختفای امام دوازدهم قرار داده‌اند.^[۲۶]

سفر حج اصحاب امام عسکری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی اصحاب امام یازدهم همانند جعفر بن شریف جرجانی^[۲۷] و احمد بن اسحاق اشعری قمی^[۲۸] نیز سفر حج داشته‌اند.

روایات امام درباره حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی روایات نقل شده از ایشان حاوی بخشی از احکام و اسرار حج هستند؛ از جمله روایتی از محمد بن مطهر درباره حج بذلی.^[۲۹] همچنین از امام عسکری(ع) حدیثی درباره فلسفه لبیک گفتن و عبارات آن روایت شده است.^[۳۰]

کتاب‌های منسوب به امام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از جمله فعالیت‌های فرهنگی امام، کتاب‌هایی است که به ایشان نسبت داده شده است؛ از جمله:

کتاب المنقبه
مسائل ابی محمد الحسن العسکری
توقیع الامام العسکری
تفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری

البته غیر از تفسیر مذکور، روایات مختلفی به طور پراکنده از امام عسکری(ع) در تفسیر برخی آیات قرآن وجود دارد.^[۳۱] علاوه بر موارد ذکر شده دعاهایی نیز از امام عسکری(ع) در منابع ذکر شده است.^[۳۲]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ اثباب الوصیة، ص244.
↑ دلائل الامامة، ص424؛ تذکرة الخواص، ص324.
↑ الکافی، ج1، ص503؛ الارشاد، ص313؛ اعلام الوری، ج2، ص 131.
↑ دلائل الامامه، ص423؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.
↑ المقالات و الفرق، ص100.
↑ اثبات الوصیه، ص243-244.
↑ دلائل الامامة، ص424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.
↑ وفیات الاعیان، ج2، ص94؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص38.
↑ کمال الدین، ص41؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.
↑ دلائل الامامة، ص423-424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.
↑ التتمه فی تواریخ الائمه، ص143؛ راحه الارواح، ص267.
↑ ر.ک. تاریخ الائمه، ص22.
↑ اعلام الوری، ص214-215؛ الارشاد، ص323.
↑ الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.
↑ مآثر الکبرا، ج۱، ص۳۱۵.
↑ الارشاد، ص313-315؛ اعلام الوری با علام الهدی، ص131-133 133؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523-524.
↑ الغیبه، ص۱۲۰-۱۲۲.
↑ دلائل الامامة، ص423؛ اعلام الوری، ص349؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.
↑ الغیبه، ص208.
↑ الغیبه، ص205.
↑ الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.
↑ رجال الطوسی، ص397-400.
↑ الانبیا و الائمه، ص466.
↑ کشف الغمه، ج3، ص198.
↑ اثبات الوصیه، ص255.
↑ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، ص124.
↑ الخرائج و الجرائح، ج1، ص424؛ بحار الانوار، ج50، ص 262؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص335.
↑ اختیار معرفه الرجال، ص831؛ الغیبه، ص170.
↑ مسند الامام العسکری، ص252.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص327- 328؛ علل الشرائع، ص417.
↑ کشف الغمه، ص208-210.
↑ کشف الغمه، ص211.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ حسن بن علی العسکری در جلد هفتم دانشنامه].

اثبات الوصیه للامام علی بن ابی طالب: ابوالحسن المسعودی (م.۳۴۶ق.)، قم، انصاریان، ۱۴۲۳ق.
اعلام الوری باعلام الهدی: الشیخ الطبرسی (م. ۵۴۸ق.)، قم، آل البیتلاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.
اعیان الشیعه: سید محسن الامین (م.۱۳۷۱ق.)، تحقیق حسن الامین، بیروت، دار التعارف.
الارشاد: المفید (م.۴۱۳ق.)، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
الخرائج و الجرائح: قطب الدین الراوندی(م. ۵۷۳ق)، تحقیق سید محمدباقر الابطحی، قم، موسسه الامام الهادی، ۱۴۰۹ق.
بحار الانوار: المجلسی (م.۱۱۱۱ق.)، تحقیق سید حسن الموسوی الخرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
تاریخ الائمه(المجموعه): الکاتب البغدادی(م. ۳۲۲ق)، قم، مکتبه المرعشی النجفی، ۱۴۰۶ق.
تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج): جاسم حسین، مترجم سید محمد تقی آیت اللهی، تهران، امیرکبیر،۱۳۸۵ش.
التتمه فی تواریخ الائمه: تاج الدین بن علی بن احمد الحسینی العاملی(م. قرن ۱۱ق)، قم، موسسه البعثه، ۱۴۱۲ق.
تذکره الخواص من الامه فی ذکر خصائص الائمه: سبط ابن الجوزی(۶۵۴)،قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق
حج الانبیاء والائمه(علیهم السلام): مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر،۱۴۱۶ق.
دلائل الامامه: الطبری الشیعی (م.قرن ۴)، قم، بعثت، ۱۴۱۳ق.
راحه الارواح: ابوسعید شیعی سبزواری، تحقیق محمد سپهری، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش.
رجال الطوسی(الابواب): شیخ الطوسی(م. ۴۶۰ق)،تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
رجال الکشّی (اختیار معرفة الرجال): الشیخ الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تصحیح میرداماد و رجائی، قم، آل البیت، ۱۴۰۴ق.
علل الشرایع: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف الاشرف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۶ق.
الغیبه: النعمانی (م.۳۸۰ق.)، به کوشش فارس حسون، قم، انوار الهدی، ۱۴۲۲ق.
الکافی: الکلینی(م. ۳۲۹ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
کشف الغمه فی معرفه الائمه: علی بن ابی الفتح الاربلی(م. ۶۹۳ق)، بیروت، دارالاضواء، بی تا.
کمال الدین و تمام النعمه: الشیخ الصدوق (م.۳۸۱ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر اسلامی، ۱۴۰۵ق.
مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، ذبیح‌الله محلاتی، قم، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۴ش/ ۱۴۲۶ق.
مسند الإمام العسکري أبي محمد الحسن بن علي عليهما السلام: عزیزالله عطاردی قوچانی، بیروت، دار الصفوة، 1413ق/ 1993م.
المقالات و الفرق: سعدبن عبدالله اشعری قمی (م. ۳۰۱ق)، قم، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
من لایحضره الفقیه:شیخ الصدوق(م. ۳۸۱ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی.
مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق)، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف الاشرف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
موسوعه الامام العسکری: موسسه ولی العصر، تحقیق السید محمد الحسینی القزوینی و گروهی از علما، قم، موسسه ولی عصر، ۱۴۲۶ق.
وفیات الاعیان و انباء الزمان: ابن خلکان(م. ۶۸۱ق)، تحقیق احسان عباس، لبنان، دارالثقافه، بی تا.

[1] اثباب الوصیة، ص244.

[2] دلائل الامامة، ص424؛ تذکرة الخواص، ص324.

[3] الکافی، ج1، ص503؛ الارشاد، ص313؛ اعلام الوری، ج2، ص 131.

[4] دلائل الامامه، ص423؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.

[5] المقالات و الفرق، ص100.

[6] اثبات الوصیه، ص243-244.

[7] دلائل الامامة، ص424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.

[8] وفیات الاعیان، ج2، ص94؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص38.

[9] کمال الدین، ص41؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.

[10] دلائل الامامة، ص423-424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.

[11] التتمه فی تواریخ الائمه، ص143؛ راحه الارواح، ص267.

[12] ر.ک. تاریخ الائمه، ص22.

[13] اعلام الوری، ص214-215؛ الارشاد، ص323.

[14] الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.

[15] مآثر الکبرا، ج۱، ص۳۱۵.

[16] الارشاد، ص313-315؛ اعلام الوری با علام الهدی، ص131-133 133؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523-524.

[17] الغیبه، ص۱۲۰-۱۲۲.

[18] دلائل الامامة، ص423؛ اعلام الوری، ص349؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.

[19] الغیبه، ص208.

[20] الغیبه، ص205.

[21] الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.

[22] رجال الطوسی، ص397-400.

[23] الانبیا و الائمه، ص466.

[24] کشف الغمه، ج3، ص198.

[25] اثبات الوصیه، ص255.

[26] تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، ص124.

[27] الخرائج و الجرائح، ج1، ص424؛ بحار الانوار، ج50، ص 262؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص335.

[28] اختیار معرفه الرجال، ص831؛ الغیبه، ص170.

[29] مسند الامام العسکری، ص252.

[30] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص327- 328؛ علل الشرائع، ص417.

[31] کشف الغمه، ص208-210.

[32] کشف الغمه، ص211.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+[[پرونده:آستان امامین عسکریین.jpg|بندانگشتی|250px|[[آستان مقدس امامین عسکریین(ع)|آستان امامین عسکریین]] در [[سامراء]]]]
+امام حسن عسکری(ع) امام یازدهم [[شیعیان]] و پدر [[حضرت مهدی(ع)]] است. آن حضرت در سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] به دنیا آمد. در کودکی به همراه پدرش و به اجبار خلیفه عباسی به [[سامراء]] در [[عراق|کشور عراق]] امروزی سفر کرد و تا زمان شهادت(۲۶۰ هجری) را در آنجا تحت نظارت حکومت عباسی زندگی می‌کرد. وی در کنار پدرش [[امام هادی(ع)]] در [[سامراء]] به خاک سپرده شد که به [[آستان مقدس امامین عسکریین(ع)|آستان امامین عسکریین]] (دو امام عسکری) معروف است.
-==نام==
+درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست و بنابر قول مشهور تنها امامی است که به دلیل تحت نظر بودن در سامرا، به حج نرفت. از امام عسکری روایاتی درباره حج و فلسفه لبیک گفتن و عبارات آن روایت شده است. همچنین علاوه بر تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، دعاهایی نیز از او در منابع آمده است.
-امام ابو محمد حسن بن علي الهادي ملقب به عسکري يازدهمين امام از ائمه دوازده گانه شيعه است. ابوالحسن و ابوخلف از ديگر کنيه‌هاي آن حضرت است.<ref>. دلائل الامامة، ص424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> آن حضرت بدين جهت به عسکري ملقب شد که از سوي متوکل خليفه عباسي در منطقه نظامي شهر سامرا اسکان داده شد.<ref>. وفیات الاعیان، ج2، ص 94؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص38.</ref>
-ايشان همچنين به «ابن الرضا» نيز معروف بودند چنان که پدرش امام هادي(ع) و جدش امام جواد(ع) نيز به دليل انتساب به امام رضا(ع) اين لقب را داشتند.<ref>. کمال الدین، ص41 ؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref> در منابع براي آن حضرت لقب‌هاي ديگري با عنوان: خالص، خاص، سراج، صامت، زکي و تقي<ref>. دلائل الامامة، ص  423-424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> نيز ذکر شده است.
+==زندگی==
-==مادر امام==
+حسن بن علی بن محمد(ع) مشهور به امام حسن عسکری(ع) یازدهمین امام از ائمه دوازده گانه [[شیعه]] است. پدرش [[امام هادی(ع)]] و مادرش کنیزی از اهل نوبه بود که مورخان نام او را سَلیل<ref>اثباب الوصیة، ص244.</ref>، سوسن<ref>دلائل الامامة، ص424؛ تذکرة الخواص، ص324. </ref> و حُدَیْث<ref>الکافی، ج1، ص503؛ الارشاد، ص313؛ اعلام الوری، ج2، ص 131. </ref> ذکر کرده‌اند. درباره محل و زمان تولد امام عسکری اختلاف نظر وجود دارد ولی قول مشهور تولد او را در هشتم ربیع الاخر سال ۲۳۲ هجری در [[مدینه]] دانسته‌اند.<ref>دلائل الامامه، ص423؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref> از دوران کودکی و جوانی امام عسکری اطلاعی در دست نیست. آن حضرت در پی دستگیری پدرش از سوی متوکل عباسی در سال ۲۳۶ هجری و در سن چهار سالگی یا در سال 233ق<ref>المقالات و الفرق، ص100.</ref> به سامرا سفر کرد و تا پایان عمر در آنجا اقامت داشت.<ref>اثبات الوصیه، ص243-244.</ref>
-مادرش کنيزي از اهل نوبه بود که مورخان نام او را سليل<ref>. اثباب الوصیة، ص244.</ref> ،سوسن<ref>. دلائل الامامة، ص424؛ تذکره الخواص، ص 324. </ref>  حديث<ref>. الکافی، ج1، ص503؛ الارشاد، ص313؛ اعلام الوری، ج2، ص 131. </ref> ذکر کرده‌اند.
-===زمان تولد===
+ابوالحسن و ابوخلف از دیگر کنیه‌های امام عسکری است.<ref>دلائل الامامة، ص424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> او بدین جهت به عسکری ملقب شد که از سوی متوکل خلیفه عباسی (حکومت: ۲۳۲–۲۴۷ق) در منطقه نظامی شهر [[سامراء|سامرا]] اسکان داده شد.<ref>وفیات الاعیان، ج2، ص94؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص38.</ref> همچنین به «ابن الرضا» نیز معروف بود؛ چنان که پدرش امام هادی(ع) و جدش [[امام جواد|امام جواد(ع)]] نیز به دلیل انتساب به [[امام رضا(ع)]] این لقب را داشتند.<ref>کمال الدین، ص41؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref> در منابع برای امام حسن عسکری لقب‌های دیگری با عنوان: خالص، خاص، سراج، صامت، زکی و تقی<ref>دلائل الامامة، ص423-424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> نیز ذکر شده است.
-درباره محل و زمان تولد ايشان اختلاف نظر وجود دارد ولي قول مشهور تولد ايشان را در هشتم ربيع الاخر سال 232 هجري در مدينه دانسته‌اند<ref>.  دلائل الامامه، ص423، و مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref>.
-===همسر و فرزند===
+=== همسر و فرزند ===
-همسر آن حضرت نرجس خاتون و تنها فرزند و يادگار امام حسن عسکري(ع) حضرت مهدي (عج) است.<ref>. التتمه فی تواریخ الائمه، ص143 ؛ راحه الارواح، ص267</ref> ولادت آن حضرت مخفيانه و بدون اطلاع مردم بود و فقط عده‌اي از خواص شيعيان از تولد ايشان آگاه شدند.<ref>. اعلام الوری ، ص214-215؛ الارشاد، ص323. </ref> البته برخي مورخان فرزندان ديگري نيز براي ايشان ذکر کرده‌اند<ref>. ر.ک. تاریخ الائمه ، ص22. </ref>.
+نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری(ع)، و تنها فرزند آنها [[حضرت مهدی|حضرت مهدی(عج)]] است؛<ref>التتمه فی تواریخ الائمه، ص143؛ راحه الارواح، ص267.</ref> اما برخی مورخان فرزندان دیگری نیز برای ایشان ذکر کرده‌اند.<ref>ر.ک. تاریخ الائمه، ص22. </ref> ولادت حضرت مهدی مخفیانه و بدون اطلاع مردم بود و فقط عده‌ای از خواص [[شیعه|شیعیان]] از تولد او آگاه شدند.<ref>اعلام الوری، ص214-215؛ الارشاد، ص323. </ref>
-==سفر به سامرا در کودکی==
-از دوران کودکي و جواني امام اطلاعي در دست نيست. آن حضرت در پي جلب پدر بزرگوارش از سوي خليفه عباسي متوکل (232 – 247 هجري) در سال 236 هجري و در سن چهار سالگي و يا در سال 233 <ref>.المقالات و الفرق،ص 100.</ref>به سامرا سفر کرد و تا پايان عمر شريفش در آن جا اقامت داشت<ref>. اثبات الوصیه، ص243-244.</ref>.
+=== شهادت ===
+{{اصلی|آستان مقدس امامین عسکریین(ع)}}
+امام حسن عسکری(ع) در ۲۸ سالگی در هشتم ربیع‌الاول ۲۶۰ هجری به دستور معتمد عباسی مسموم شده و به شهادت رسید. وی در کنار پدرش امام هادی(ع) در [[سامراء]] به خاک سپرده شد<ref>الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131. </ref> که به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.
+== زیارتگاه‌==
+{{اصلی|آستان مقدس امامین عسکریین(ع)}}
+پیکر امام حسن عسکری(ع) در کنار پدرش [[امام هادی(ع)]] در [[سامراء]] مدفون شده است. این زیارتگاه به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.<ref>مآثر الکبرا، ج۱، ص۳۱۵.</ref>
 ==دوره امامت==
-حدود بيست و سه سال همراه پدر بود و پس از شهادت پدر بزرگوارش و با وصيت و نص<ref>. الارشاد ص313-315؛ اعلام الوری با علام الهدی. ص131-133 133 مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523-524. </ref> آن امام و ائمه پيشين به عنوان جانشين پدر و امام شيعيان رهبري و مرجعيت شيعيان را بر عهده گرفته و حدود شش سال و اندي و يا پنج سال و چند ماه امامت کردند. سن امام عسکري به هنگام امامت 22 سال بوده است.
+امام حسن عسکری(ع) بیست و سه سال همراه پدرش امام هادی بود و پس از شهادت پدر و با وصیت او<ref>الارشاد، ص313-315؛ اعلام الوری با علام الهدی، ص131-133 133؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523-524. </ref> جانشین پدر شده و امامت شیعیان را در ۲۲ سالگی بر عهده گرفت. مدت امامت او را شش سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق) ذکر کرده‌اند.<ref>الغیبه، ص۱۲۰-۱۲۲.</ref>
-===امام و خلفا===
-امامت ايشان همزمان با سه خليفه عباسي به نام‌هاي معتز (حک:252 – 255) و مهتدي (حک:255 – 256) و معتمد (حک:256 – 279)<ref>. دلائل الامامة، ص423 و اعلام الوری، ص349؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> بود. معتز ضمن زنداني کردن امام عسکري(ع) قصد کشتن آن حضرت را داشت اما اجل مهلتش نداد و به دست ترکان کشته شد<ref>.  الغیبه، ص208. </ref>. در زمان مهتدي هم آزار و زنداني کردن امام ادامه داشت<ref>. الغیبه، ص 205.</ref>.
+امامت حسن عسکری همزمان با سه خلیفه عباسی به نام‌های مُعْتَز (حکومت: ۲۵۲ – ۲۵۵ق) و مُهْتَدی (حکومت: ۲۵۵ – ۲۵۶ق) و معتمد (حکومت: 256 – 279ق)<ref>دلائل الامامة، ص423؛ اعلام الوری، ص349؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> بود. معتز ضمن زندانی کردن امام عسکری(ع) قصد کشتن آن حضرت را داشت؛ اما به دست ترکان کشته شد.<ref>الغیبه، ص208. </ref> در زمان مهتدی<ref>الغیبه، ص205.</ref> و معتمد عباسی<ref>الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.</ref> هم آزار و زندانی کردن امام عسکری ادامه داشت.
-معتمد نيز آزار و اذيت امام(ع) را ادامه و چند بار ايشان را زنداني کرد و سرانجام در زمان همين خليفه، مسموم و در هشتم ربيع‌الاول سال 260 هجري و در سن 28 سالگي به شهادت رسيدند و جسم مطهر ايشان در کنار پدر ارجمندش امام هادي(ع) در سرّ من رأي (سامرا) به خاک سپرده شد<ref>. الغیبه،، ص219؛  الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص 131. </ref>.
-==کتاب‌های منسوب به امام==
-کتاب‌هايي که به امام عسکري(ع) نسبت داده شده ازآن  جمله است: کتاب المنقبه، مسائل ابي محمد الحسن العسکري، توقيع الامام العسکري و تفسير المنسوب الي الامام الحسن العسکري. البته غير از تفسير مذکور ، روايات مختلفي به طور پراکنده از امام عسکري(ع) در تفسير برخي آيات قرآن وجود دارد<ref>. کشف الغمه، ص208-210. </ref>. علاوه بر موارد ذکر شده دعاهايي نيز از امام عسکري(ع) در منابع ذکر شده است<ref>. کشف الغمه ، ص211. </ref>.
 ==اصحاب==
-علي رغم کنترل شديد رفت و آمد افراد به خانه امام(ع) عده‌اي از شیعیان از محضر پر برکت ايشان بهره‌ها بردند. نجاشي و طوسي شمار فراواني از آنان را نام برده‌اند که از جمله آنها مي‌توان به افراد زير اشاره کرد. ابراهيم بن مهزيار اهوازي ،احمد بن اسحاق بن سعد الاشعری قمي معروف به معلم ، احمد بن حسن بن علي بن فضال ، داود بن قاسم معروف به ابو هاشم جعفري ، عبد العظيم حسني ، عثمان بن سعيد العمري ، فضل بن شاذان نيشابوري.<ref>. رجال الطوسی، ص397-400. </ref>
+با وجود کنترل حکومت عباسی بر رفت و آمد افراد به خانه امام عسکری(ع)، عده‌ای از شیعیان به عنوان راوی، وکیل و صحابی امام عسکری با ایشان ارتباط داشتند؛ از جمله [[ابراهیم بن مهزیار]]، [[عبد العظیم حسنی|عبدالعظیم حسنی]]، عثمان بن سعید العمری، فضل بن شاذان نیشابوری.<ref>رجال الطوسی، ص397-400. </ref>
-==امام حسن عسکري(ع) و حج==
+==امام حسن عسکری(ع) و حج==
-درباره حج‌گزاري امام حسن عسکري(ع) گزارشي در دست نيست و بنابر قول مشهور نيز امام عسکري بنا به قول مشهور تنها امامي است که به دليل تحت نظر قرار داشتن در سامرا، نتوانست حج‌گزاري داشته باشد. با این حال در برخي منابع اشاره شده که از آن حضرت در مکه روايتي نقل شده است.<ref>. حج الانبیائ و الائمه، ص 466.</ref> گزارشي از بلاذري نيز حاکي از حضور امام در مکه است که طبعا براي انجام مناسک حج صورت گرفته است.<ref>.کشف الغمه، ج3، ص 198.</ref>
+درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست و بنابر قول مشهور تنها امامی است که به دلیل تحت نظر قرار داشتن در سامرا، به حج نرفت. با این حال در برخی منابع اشاره شده که از آن حضرت در [[مکه]] روایتی نقل شده است.<ref>الانبیا و الائمه، ص466.</ref> گزارشی از بلاذری نیز حاکی از حضور امام در مکه است.<ref>کشف الغمه، ج3، ص198.</ref>
 ===فرستادن فرزند به مکه===
-گفته شده امام اندکي پيش از رحلت، مادرش را به حج فرستاد.<ref>.اثبات الوصیه، ص 255.</ref> بنابر برخي گزارش‌ها،‌ امام عسكرى (ع) نخست پسر خود را در سامرا و سپس در مدينه پنهان كرد. امام دوازدهم در مدينه تحت سرپرستى مادر بزرگ پدرى خود زندگى كرد. بنا به روايت مسعودى، امام عسكرى (ع) سه روز بعد از تولد امام مهدي از مادر خود درخواست كرد تا به حج مشرف شود و پسرش را با او فرستاد. آنان با حفاظت احمد بن محمد بن- مطهر، يار صميمى و نزديك امام يازدهم به مكه رفتند. بنظر مى‏رسد آنان پس از برگزارى مناسك حج به مدينه عزيمت كرده و آن را محل اختفاى امام دوازدهم قرار داده‏‌اند.<ref>.تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم(عج)،ص124.</ref>
+گفته شده امام اندکی پیش از رحلت، مادرش را به حج فرستاد.<ref>اثبات الوصیه، ص255.</ref> بنابر برخی گزارش‌ها، امام عسکری(ع) نخست پسر خود را در سامرا و سپس در مدینه پنهان کرد. امام دوازدهم در مدینه تحت سرپرستی مادر بزرگ پدری خود زندگی کرد. بنا به روایت مسعودی، امام عسکری(ع) سه روز بعد از تولد امام مهدی از مادر خود درخواست کرد تا به حج مشرف شود و پسرش را با او فرستاد. آنان با حفاظت احمد بن محمد بن- مطهر، یار صمیمی و نزدیک امام یازدهم به مکه رفتند. بنظر می‌رسد آنان پس از برگزاری مناسک حج به مدینه عزیمت کرده و آن را محل اختفای امام دوازدهم قرار داده‌اند.<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، ص124.</ref>
-===سفر حج اصحاب امام===
-برخي اصحاب امام يازدهم همانند جعفر بن شريف جرجاني<ref>. الخرائج و الجرائح، ج1، ص 424؛ بحار الانوار، ج50، ص 262؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص 335.</ref> و احمد بن اسحاق اشعري قمي<ref>. اختیار معرفه الرجال، ص 831؛ الغیبه، ص 170.</ref> نيز سفر حج داشته اند.
+=== سفر حج اصحاب امام عسکری ===
-==روایات امام درباره حج==
+برخی اصحاب امام یازدهم همانند جعفر بن شریف جرجانی<ref>الخرائج و الجرائح، ج1، ص424؛ بحار الانوار، ج50، ص 262؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص335.</ref> و احمد بن اسحاق اشعری قمی<ref>اختیار معرفه الرجال، ص831؛ الغیبه، ص170.</ref> نیز سفر حج داشته‌اند.
-برخي روايات نقلش شده از ايشان حاوي بخشي از احکام و اسرار حج‌اند. از جمله روایتی از محمد بن مطهر در باره حج بذلي* <ref>. مسند الامام العسکری، ص 252؛ حلیه الابرار، ج2، ص 493. </ref>همچنين از امام عسکري(ع) و حديثي در باره فلسفه لبيک گفتن و عبارات آن از ایشان روايت شده است.<ref>.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص327- 328؛ علل الشرائع، ص 417.</ref>
+=== روایات امام درباره حج ===
+برخی روایات نقل شده از ایشان حاوی بخشی از احکام و اسرار حج هستند؛ از جمله روایتی از محمد بن مطهر درباره [[حج بذلی]].<ref>مسند الامام العسکری، ص252. </ref> همچنین از امام عسکری(ع) حدیثی درباره فلسفه لبیک گفتن و عبارات آن روایت شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص327- 328؛ علل الشرائع، ص417.</ref>
+==کتاب‌های منسوب به امام==
+از جمله فعالیت‌های فرهنگی امام، کتاب‌هایی است که به ایشان نسبت داده شده است؛ از جمله:
+* کتاب المنقبه
+* مسائل ابی محمد الحسن العسکری
+* توقیع الامام العسکری
+* تفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری
+البته غیر از تفسیر مذکور، روایات مختلفی به طور پراکنده از امام عسکری(ع) در تفسیر برخی آیات قرآن وجود دارد.<ref>کشف الغمه، ص208-210. </ref> علاوه بر موارد ذکر شده دعاهایی نیز از امام عسکری(ع) در منابع ذکر شده است.<ref>کشف الغمه، ص211. </ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
 {{منابع}}
-* اثبات الوصيه للامام علی بن ابی طالب:  ابوالحسن المسعودي (م.346ق.)، قم، انصاريان، 1423ق.
+{{دانشنامه
-* الارشاد: المفيد (م.413ق.)، بيروت، دار المفيد، 1414ق.
+ | آدرس =
-* اعلام الوري باعلام الهدی: الشیخ الطبرسي (م.   548ق.)، قم، آل البيتلاحیاء التراث، 1417ق.
+ | عنوان = حسن بن علی العسکری در جلد هفتم دانشنامه
-* اعيان الشيعه: سيد محسن الامين (م.1371ق.)، تحقیق حسن الامين، بيروت، دار التعارف.
+ | نویسنده =
-* بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان: یدالله مقدسی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1391ش
+}}
-* بحار الانوار: المجلسي (م.1111ق.)، تحقیق سید حسن الموسوی الخرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1403ق.
-* تاريخ الائمه(المجموعه): الکاتب البغدادي(م.   322ق)، قم، مکتبه المرعشي النجفي، 1406ق.
+* اثبات الوصیه للامام علی بن ابی طالب:  ابوالحسن المسعودی (م.۳۴۶ق.)، قم، انصاریان، ۱۴۲۳ق.
-* تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج): جاسم حسین، مترجم سید محمد تقی آیت اللهی، تهران، امیرکبیر،1385ش.
+* اعلام الوری باعلام الهدی: الشیخ الطبرسی (م.   ۵۴۸ق.)، قم، آل البیتلاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.
-* التتمه فی تواریخ الائمه: تاج الدین بن علی بن احمد الحسینی العاملی(م.   قرن 11ق)، قم، موسسه البعثه، 1412ق.
+* اعیان الشیعه: سید محسن الامین (م.۱۳۷۱ق.)، تحقیق حسن الامین، بیروت، دار التعارف.
-* حج الانبیاء والائمه(علیهم السلام): مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر،1416ق.
+* الارشاد: المفید (م.۴۱۳ق.)، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
-* الخرائج و الجرائح: قطب الدین الراوندی(م.   573ق)، تحقیق سید محمدباقر الابطحی، قم، موسسه الامام الهادی، 1409ق.
+* الخرائج و الجرائح: قطب الدین الراوندی(م.   ۵۷۳ق)، تحقیق سید محمدباقر الابطحی، قم، موسسه الامام الهادی، ۱۴۰۹ق.
-* خلاصه الاقوال: العلامه الحلی(م.   726ق)، تحقیق جواد القیومی، قم، النشر الاسلامی، 1417ق
+* بحار الانوار: المجلسی (م.۱۱۱۱ق.)، تحقیق سید حسن الموسوی الخرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
-* تذکره الخواص من الامه فی ذکر خصائص الائمه: سبط ابن الجوزی(654)،‌قم، الشریف الرضی، 1418ق
+* تاریخ الائمه(المجموعه): الکاتب البغدادی(م. ۳۲۲ق)، قم، مکتبه المرعشی النجفی، ۱۴۰۶ق.
-* دلائل الامامه: الطبري الشيعي (م.قرن 4)، قم، بعثت، 1413ق.
+* تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج): جاسم حسین، مترجم سید محمد تقی آیت اللهی، تهران، امیرکبیر،۱۳۸۵ش.
-* راحه الارواح: ابوسعید شیعی سبزواری، تحقیق محمد سپهری، تهران، میراث مکتوب، 1378ش.
+* التتمه فی تواریخ الائمه: تاج الدین بن علی بن احمد الحسینی العاملی(م.   قرن ۱۱ق)، قم، موسسه البعثه، ۱۴۱۲ق.
-* رجال الطوسی(الابواب): شیخ الطوسی(م. 460ق)،‌تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم، النشر الاسلامی، 1415ق.
+* تذکره الخواص من الامه فی ذکر خصائص الائمه: سبط ابن الجوزی(۶۵۴)،قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق
-* رجال النجاشي: النجاشي (م.450ق.)، تحقيق شبيري زنجاني، قم، النشر الاسلامي، 1416ق.
+* حج الانبیاء والائمه(علیهم السلام): مرکز تحقیقات حج، تهران، مشعر،۱۴۱۶ق.
-* رجال الكشّي (اختيار معرفة الرجال): الشیخ الطوسي (م.460ق.)، تصحیح ميرداماد و رجائي، قم، آل البيت، 1404ق.
+* دلائل الامامه: الطبری الشیعی (م.قرن ۴)، قم، بعثت، ۱۴۱۳ق.
-* علل الشرايع: الصدوق (م.381ق.)، تحقيق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف الاشرف، المكتبة الحيدريه، 1386ق.
+* راحه الارواح: ابوسعید شیعی سبزواری، تحقیق محمد سپهری، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش.
-* الغيبه: النعماني (م.380ق.)، به كوشش فارس حسون، قم، انوار الهدي، 1422ق.
+* رجال الطوسی(الابواب): شیخ الطوسی(م. ۴۶۰ق)،تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
-* الکافی:‌ الکلینی(م.  329ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363ش.
+* رجال الکشّی (اختیار معرفة الرجال): الشیخ الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تصحیح میرداماد و رجائی، قم، آل البیت، ۱۴۰۴ق.
-* کشف الغمه فی معرفه الائمه: علی بن ابی الفتح الاربلی(م.   693ق)، بیروت، دارالاضواء، بی تا.
+* علل الشرایع: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف الاشرف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۶ق.
-* كمال الدين و تمام النعمه: الشیخ الصدوق (م.381ق.)، تحقيق علی اکبر غفاري، قم، النشر اسلامي، 1405ق.
+* الغیبه: النعمانی (م.۳۸۰ق.)، به کوشش فارس حسون، قم، انوار الهدی، ۱۴۲۲ق.
-* المقالات و الفرق:‌ سعدبن عبدالله اشعری قمی (م.   301ق)، قم، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1360ش.
+* الکافی: الکلینی(م.  ۳۲۹ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
-* معجم البلدان: یاقوت بن عبدالله الحموی(م.   626ق)، بیروت، دارصادر، 1995م.
+* کشف الغمه فی معرفه الائمه: علی بن ابی الفتح الاربلی(م. ۶۹۳ق)، بیروت، دارالاضواء، بی تا.
-* مناقب آل ابي طالب: ابن شهر آشوب (م.588ق.)، تحقيق گروهي از اساتيد نجف، نجف الاشرف، المکتبة الحيدريه، 1376ق.
+* کمال الدین و تمام النعمه: الشیخ الصدوق (م.۳۸۱ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر اسلامی، ۱۴۰۵ق.
-*  من لایحضره الفقیه:‌شیخ الصدوق(م   381ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی.
+* مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، ذبیح‌الله محلاتی، قم، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۴ش/ ۱۴۲۶ق.
-* مهج الدعوات ومنهج العبادات: السیدابن طاوس (م.664ق.)، بيروت، اعلمي، 1414ق.
+* مسند الإمام العسکري أبي محمد الحسن بن علي عليهما السلام: عزیزالله عطاردی قوچانی، بیروت، دار الصفوة، 1413ق/ 1993م.
-* موسوعه الامام العسکری: موسسه ولی العصر، تحقيق السید محمد الحسینی القزوینی و گروهی از علما، قم، موسسه ولی عصر، 1426ق.
+* المقالات و الفرق: سعدبن عبدالله اشعری قمی (م. ۳۰۱ق)، قم، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
-* وفیات الاعیان و انباء الزمان: ابن خلکان(م.   681ق)، تحقیق احسان عباس، لبنان، دارالثقافه، بی تا.
+* من لایحضره الفقیه:شیخ الصدوق(م. ۳۸۱ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی.
+* مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق)، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف الاشرف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
+* موسوعه الامام العسکری: موسسه ولی العصر، تحقیق السید محمد الحسینی القزوینی و گروهی از علما، قم، موسسه ولی عصر، ۱۴۲۶ق.
+* وفیات الاعیان و انباء الزمان: ابن خلکان(م. ۶۸۱ق)، تحقیق احسان عباس، لبنان، دارالثقافه، بی تا.
 {{پایان}}