بیت الضراح: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۳]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad  }}


 
{{کعبه عمودی}}
 
'''بیت‌ الضُّراح'''، بنابر برخی روایات، ساختمانی است در آسمان روبه‌روی [[عرش|عرش الهی]] و موازی [[بیت‌الله|کعبه]]. بیت الضراح خانه‌ای برای [[طواف]] فرشتگان است و [[بیت‌الله|کعبه]] بر مبنای آن برای [[طواف]] آدمیان ساخته شده است. بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت [[بیت الله|کعبه]] در زمین دارد.
'''بیت‌ الضُّراح''' خانه‌ای در آسمان، روبه‌روی [[کعبه]] و [[عرش]] است.
 
در معرفی بیت الضراح روایات مختلفی وجود دارد که با هم هماهنگی دقیقی ندارند لذا از مجموع آن روایات به دست می آید که بیت‌ الضراح خانه‌ای است در آسمان روبه‌روی عرش الهی و محاذی و برابر کعبه، که کعبه هم شبیه به آن ساخته شده و روزانه هزاران [[فرشته]] آن‌را [[طواف]] می‌کنند و در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت کعبه در زمین دارد.


== واژه‌شناسی ==
== واژه‌شناسی ==
ترکیب وصفی «البیت الضُّراح»<ref>الصحاح، ج1، ص386؛ القاموس المحیط، ج1، ص236؛ مجمع البحرین، ج2، ص391، «ضرح. </ref> از «بیت» و «ضراح» تشکیل شده است.
ترکیب وصفی «البیت الضُّراح»<ref>الصحاح، ج1، ص386؛ القاموس المحیط، ج1، ص236؛ مجمع البحرین، ج2، ص391، «ضرح. </ref> از «بیت» و «ضراح» تشکیل شده است.


«بیت» به معنای خانه و محل سکونت<ref>مفردات، ص151؛ المصباح، ص68، «بیت. </ref> و «ضراح» اسم<ref>لسان العرب، ج2، ص527، «ضرح. </ref> از ریشه «ض ـ ر ـ ح» است که در ساختار ثلاثی مجرد به معنای پرتاب کردن<ref>العین، ج3، ص103؛ الصحاح، ج1، ص386؛ لسان العرب، ج2، ص525، «ضرح. </ref> و دور ساختن چیزی<ref>جمهرة اللغه، ج1، ص515، «حرض؛ ص516، «ضرح؛ غریب الحدیث، ج2، ص499؛ لسان العرب، ج2، ص525.</ref> است و در باب مفاعله، مفهوم مقابله و مشابهت می‌یابد.<ref>النهایه، ابن اثیر، ج3، ص81؛ لسان العرب، ج2، ص527.</ref> متناسب با این دو معنا، روایت‌ها نیز دو وجه نام‌گذاری برای بیت الضراح یاد کرده‌اند.
«بیت» به معنای خانه و محل سکونت<ref>مفردات، ص151؛ المصباح، ص68، «بیت. </ref> و «ضراح» اسم<ref>لسان العرب، ج2، ص527، «ضرح. </ref> از ریشه «ض ـ ر ـ ح» است که در ساختار ثلاثی مجرد به معنای پرتاب کردن<ref>العین، ج3، ص103؛ الصحاح، ج1، ص386؛ لسان العرب، ج2، ص525، «ضرح. </ref> و دور ساختن چیزی<ref>جمهرة اللغه، ج1، ص515، «حرض؛ ص516، «ضرح؛ غریب الحدیث، ج2، ص499؛ لسان العرب، ج2، ص525.</ref> است و در باب مفاعله، مفهوم مقابله و مشابهت می‌یابد.<ref>النهایه، ابن اثیر، ج3، ص81؛ لسان العرب، ج2، ص527.</ref>برخی نیز بدان «ضریح»<ref>لسان العرب، ج2، ص527؛ عمدة القاری، ج17، ص28.</ref> و «صراح»<ref>تفسیر مقاتل، ج4، ص143؛ التبیان، ج1، ص463.</ref> گفته‌اند که به نظر می‌رسد دومی تصحیف «ضراح» باشد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص454؛ الفائق، ج2، ص280.</ref>


==آراء در معرفی بیت الضّراح==
==بیت‌الضراح کجاست؟==


بر پایه روایاتی، <ref>المصنف، ج5، ص28؛ تصحیح اعتقادات الامامیه، ص77-78؛ فتح الباری، ج6، ص220.</ref>  این نام بر خانه‌ای در آسمان اطلاق می‌شود که در خطی عمودی از یک سو روبه‌روی [[عرش الهی]] و از سوی دیگر، محاذی و برابر کعبه قرار دارد.<ref>الفائق، ج2، ص280؛ المحتضر، ص43.</ref>
روایت‌ها و سخنان مفسران در بیان جایگاه بیت الضراح گوناگون است و محل آن را بالای آسمان هفتم و زیر [[عرش|عرش الهی]]، <ref>نظم درر السمطین، ص127؛ کنز العمال، ج2، ص566؛ الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>  آسمان هفتم، <ref>تفسیر قمی، ج2، ص9؛ کنز العمال، ج6، ص170.</ref>  آسمان ششم،  آسمان چهارم<ref>علل الشرائع، ج2، ص406؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص98.</ref> و یا آسمان دنیا<ref>عمدة القاری، ج17، ص28؛ الصافی، ج5، ص77.</ref> دانسته‌اند. برخی هم «[[بیت الضراح|ضراح]]» را نام آسمان دنیا<ref>فتح الباری، ج1، ص390.</ref> یا آسمان هفتم<ref>بحار الانوار، ج55، ص104.</ref> دانسته‌اند. بر پایه روایات، <ref>المصنف، ج5، ص28؛ تصحیح اعتقادات الامامیه، ص77-78؛ فتح الباری، ج6، ص220.</ref>  این نام به خانه‌ای در آسمان اطلاق می‌شود که در خطی عمودی از یک سو روبه‌روی [[عرش|عرش الهی]] و از سوی دیگر، محاذی و برابر [[بیت الله|کعبه]] قرار دارد.<ref>الفائق، ج2، ص280؛ المحتضر، ص43.</ref>روایاتی نیز نشان می‌دهند که این خانه هم‌زمان با هبوط [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] از آسمان به زمین آورده شد و پیش از [[طوفان نوح]] به آسمان بالا رفت و از زمین دور گشت.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96-97.</ref>
==ستون‌های بیت‌الضراح==


روایاتی نیز نشان می‌دهند که این خانه هم‌زمان با هبوط [[آدم(ع)]] از آسمان به زمین آورده شد و پیش از طوفان نوح به آسمان بالا رفت و از زمین دور گشت.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96-97.</ref>
بنا بر روایات‌ و تفاسیر، بیت الضراح چهار ستون از جنس زمرد،  یاقوت سرخ<ref>الدر المنثور، ج1، ص128؛ بحار الانوار، ج55، ص59.</ref> و یا مروارید سفید دارد.<ref>مجمع البیان، ج1، ص389؛ عوالی اللئالی، ج2، ص84.</ref>
==طواف فرشتگان بر گرد بیت الضراح==


برخی نیز بدان «ضریح»<ref>لسان العرب، ج2، ص527؛ عمدة القاری، ج17، ص28.</ref> و «صراح»<ref>تفسیر مقاتل، ج4، ص143؛ التبیان، ج1، ص463.</ref> گفته‌اند که به نظر می‌رسد دومی تصحیف «ضراح» باشد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص454؛ الفائق، ج2، ص280.</ref>
بر پایه برخی روایات، پس از پرسش فرشتگان از چرایی آفرینش آدم و پاسخ خداوند درباره آگاه بودنش از چیزی که آن‌ها نمی‌دانند، فرشتگان به نشانه طلب بخشایش به [[عرش|عرش خداوند]] پناه بردند. خداوند خانه‌ای به نام «بیت الضراح» زیر [[عرش]] بنا نهاد و به فرشتگان فرمان داد آن را [[طواف]] و در آن‌جا طلب بخشایش کنند.<ref>الکافی، ج4، ص187-188؛ الدر المنثور، ج1، ص128؛ نک: تفسیر قمی، ج1، ص36-37.</ref>


شماری از مفسران، <ref>جامع البیان، ج27، ص10؛ مجمع البیان، ج1، ص389؛ الکشاف، ج4، ص408.</ref> محدثان<ref>مجمع الزوائد، ج7، ص113؛ الوافی، ج12، ص30؛ مرآة العقول، ج17، ص9.</ref> و تاریخ‌نگاران<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص34؛ البدایة و النهایه، ج1، ص43.</ref>  
روایتی نیز پیشینه [[طواف]] بیت الضراح از سوی فرشتگان را دو هزار سال پیش از [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] دانسته است.<ref>تفسیر قمی، ج1، ص45؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96.</ref> در روایات آمده هر روز هفتاد هزار فرشته <ref>الکافی، ج4، ص187؛ عمدة القاری، ج4، ص44؛ ج17، ص28.</ref>در آن وارد می‌شوند و روز بعد فرشتگانی جایگزین آن‌ها می‌گردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌گاه بار دیگر نوبت به آن‌ها نمی‌رسد.<ref name=":0">الکافی، ج4، ص189؛ مجمع الزوائد، ج7، ص113-114.</ref>فرشته‌ای به نام «[[رزین]]» نیز خدمتکار بیت الضراح است.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ البحر المدید، ج5، ص485.</ref>
==بیت الضراح و بیت المعمور==
==بیت الضراح و بیت المعمور==


بیت الضراح را همان [[بیت المعمور]] دانسته‌اند که خداوند در آیه 4 [[سوره طور]] بدان سوگند یاد کرده است:({{قلم رنگ|سبز|وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ}}). بر همین اساس، به ویژگی‌هایی همانند برای آن دو اشاره کرده‌اند. بعضی با تفاوت نهادن میان آن دو، ضراح را محاذی عرش در آسمان چهارم و بیت المعمور را محاذی ضراح در آسمان دنیا دانسته‌اند.<ref>بحار الانوار، ج6، ص97؛ مجمع البحرین، ج2، ص391؛ ج3، ص14.</ref>
شماری از مفسران، <ref>جامع البیان، ج27، ص10؛ مجمع البیان، ج1، ص389؛ الکشاف، ج4، ص408.</ref> محدثان<ref>مجمع الزوائد، ج7، ص113؛ الوافی، ج12، ص30؛ مرآة العقول، ج17، ص9.</ref> و تاریخ‌نگاران<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص34؛ البدایة و النهایه، ج1، ص43.</ref>بیت الضراح را همان [[بیت المعمور]] دانسته‌اند که خداوند در آیه 4 [[سوره طور]] بدان سوگند یاد کرده است:({{قلم رنگ|سبز|وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ}}). بر همین اساس، به ویژگی‌هایی همانند برای آن دو اشاره کرده‌اند. بعضی با تفاوت نهادن میان آن دو، ضراح را محاذی [[عرش]] در آسمان چهارم و [[بیت المعمور]] را محاذی ضراح در آسمان دنیا دانسته‌اند.<ref>بحار الانوار، ج6، ص97؛ مجمع البحرین، ج2، ص391؛ ج3، ص14.</ref>
 
در برخی منابع از آن با نام «عروب» یاد شده و آمده است که هر کس خدا را حمد و تسبیح گوید، از نوری بهره‌مند می‌شود که از بیت الضراح تا زمین هفتم (حریب) را فراخواهد گرفت.<ref>روح البیان، ج9، ص186.</ref>
 
برخی هم «ضراح» را نام آسمان دنیا<ref>فتح الباری، ج1، ص390.</ref> یا آسمان هفتم<ref>بحار الانوار، ج55، ص104.</ref> دانسته‌اند.
 
==بیت الضراح و فرشتگان==
 
بر پایه برخی روایات، پس از پرسش فرشتگان از چرایی آفرینش آدم و پاسخ خداوند درباره آگاه بودنش از چیزی که آن‌ها نمی‌دانند، فرشتگان به نشانه طلب بخشایش به عرش خداوند پناه بردند. خداوند خانه‌ای به نام «بیت الضراح» زیر عرش بنا نهاد و به فرشتگان فرمان داد آن را [[طواف]] و در آن‌جا طلب بخشایش کنند.<ref>الکافی، ج4، ص187-188؛ الدر المنثور، ج1، ص128؛ نک: تفسیر قمی، ج1، ص36-37.</ref>
 
روایتی نیز پیشینه طواف بیت الضراح از سوی فرشتگان را دو هزار سال پیش از آدم(ع) دانسته است.<ref>تفسیر قمی، ج1، ص45؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96.</ref> در روایات آمده هر روز هفتاد هزار [[فرشته]] در آن وارد می‌شوند و روز بعد فرشتگانی جایگزین آن‌ها می‌گردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌گاه بار دیگر نوبت به آن‌ها نمی‌رسد.<ref name=":0" />فرشته‌ای با نام «رزین» نیز خدمتکار آن است.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ البحر المدید، ج5، ص485.</ref>
 
==جایگاه==
 
==ستون‌های بیت‌الضراح==
 
بنا بر روایات‌ و تفاسیر، بیت الضراح چهار ستون از جنس زمرد و روکش یاقوت سرخ دارد<ref>الدر المنثور، ج1، ص128؛ بحار الانوار، ج55، ص59.</ref> و یا مروارید سفید بهشتی است<ref>مجمع البیان، ج1، ص389؛ عوالی اللئالی، ج2، ص84.</ref>  


روایت‌ها و سخنان مفسران در بیان جایگاه بیت الضراح گوناگون است و محل آن را بالای آسمان هفتم و زیر عرش الهی، <ref>نظم درر السمطین، ص127؛ کنز العمال، ج2، ص566؛ الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>  آسمان هفتم، <ref>تفسیر قمی، ج2، ص9؛ کنز العمال، ج6، ص170.</ref>  ششم، <ref>الکافی، ج4، ص187؛ عمدة القاری، ج4، ص44؛ ج17، ص28.</ref>  چهارم<ref>علل الشرائع، ج2، ص406؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص98.</ref> و یا آسمان دنیا<ref>عمدة القاری، ج17، ص28؛ الصافی، ج5، ص77.</ref> دانسته‌اند.
==شباهت کعبه و بیت‌الضراح==


در کوشش برای هماهنگ‌سازی سخنان یاد شده، برخی احتمال داده‌اند خداوند به نشانه بزرگداشت پیامبر(ص) آن را در [[شب معراج]] به آسمان ششم و سپس هفتم بالا برد و آن‌گاه به آسمان دنیا بازگرداند.<ref>عمدة القاری، ج17، ص28.</ref>
در روایات آمده، بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت [[کعبه]] در زمین دارد.<ref>الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>بر پایه برخی روایات، خانه [[کعبه]] به دستور خداوند و به همان شکل بیت الضراح برای عبادت خداوند و توبه [[آدم(ع)]] و فرزندان وی بنا شده است.<ref>الکافی، ج4، ص188؛ الدر المنثور، ج1، ص128.</ref> افزون بر این، تشریع هفت دور [[طواف کعبه]] به سبب گردش هفت یا هفت هزار ساله فرشتگان گرداگرد بیت الضراح دانسته شده است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص407؛ وسائل الشیعه، ج13، ص295.</ref> روایتی منسوب به [[علی ابن ابیطالب|علی(ع)]] به «ضراح» جداگانه‌ای محاذی [[کعبه]] در هر یک از آسمان‌های هفت‌گانه اشاره می‌کند.<ref>المصنف، ج5، ص29؛ فتح الباری، ج1، ص390.</ref>


روایتی منسوب به [[علی(ع)]] به «ضراح» جداگانه‌ای محاذی کعبه در هر یک از آسمان‌های هفت‌گانه اشاره می‌کند.<ref>المصنف، ج5، ص29؛ فتح الباری، ج1، ص390.</ref>
==تفسیرها و آگاهی‌های دیگر  ==


==ویژگی‌ها==
در منابع تفسیری و روایی، برخی آگاهی‌ها و تفسیرهای دیگر نیز درباره بیت‌الضراح آمده که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:


در روایت‌ها به پاره‌ای از ویژگی‌های بیت الضراح اشاره شده است. بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت کعبه در زمین دارد.<ref>الدر المنثور، ج6، ص117.</ref> هر روز هفتاد هزار [[فرشته]] در آن وارد می‌شوند و روز بعد فرشتگانی جایگزین آن‌ها می‌گردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌گاه بار دیگر نوبت به آن‌ها نمی‌رسد.<ref name=":0">الکافی، ج4، ص189؛ مجمع الزوائد، ج7، ص113-114.</ref>
شماری از مفسران به پشتوانه روایاتی که [[بیت الضراح]] را محاذی [[عرش]] و در یکی از آسمان‌ها می‌دانند و با برداشت کلی از آیات و روایت‌ها درباره احاطه [[عرش]] بر آسمان‌ها و زمین، استدلال کرده‌اند که میان شیء احاطه‌کننده و احاطه‌شده محاذات برقرار نمی‌شود و از این‌رو، محاذات یاد شده غیر جسمانی و معنوی است.<ref>المیزان، ج8، ص171.</ref>


بر پایه برخی روایات، خانه کعبه به دستور خداوند و به همان شکل بیت الضراح برای عبادت خداوند و توبه آدم(ع) و فرزندان وی بنا شده است.<ref>الکافی، ج4، ص188؛ الدر المنثور، ج1، ص128.</ref> افزون بر این، تشریع هفت دور طواف کعبه به سبب گردش هفت یا هفت هزار ساله فرشتگان گرداگرد بیت الضراح دانسته شده است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص407؛ وسائل الشیعه، ج13، ص295.</ref>
در روایت‌ها آمده است که کارنامه بهشتیان سمت درِ راست و کارنامه دوزخیان سمت درِ چپ بیت الضراح قرار دارد.<ref>بحار الانوار، ج5، ص330.</ref> در برخی منابع از آن با نام [[عروب|«عروب»]] یاد شده و آمده است که هر کس خدا را حمد و تسبیح گوید، از نوری بهره‌مند می‌شود که از بیت الضراح تا [[حریب|زمین هفتم (حریب)]] را فراخواهد گرفت.<ref>روح البیان، ج9، ص186.</ref>


در روایت‌ها آمده است که کارنامه بهشتیان سمت درِ راست و کارنامه دوزخیان سمت درِ چپ بیت الضراح قرار دارد.<ref>بحار الانوار، ج5، ص330.</ref> حدیثی درباره گفت‌وگوی [[پیامبر اسلام(ص)]] با دیگر [[پیامبران]] در بیت الضراح در شب معراج روایت شده است.<ref>المحتضر، ص43.</ref>
شماری از فقیهان خواندن [[نماز یومیه|نماز]] بر [[بیت‌الله|بام کعبه]] را تنها در حال اضطرار آن هم به شکلی جایز دانسته‌اند که نمازگزار بر پشت دراز کشیده باشد و رو به آسمان به سبب قرار گرفتن در برابر [[بیت الضراح]] و با اشاره نماز بخواند.<ref>النهایه، طوسی، ص101؛ المهذب، ج1، ص85.</ref>


شماری از فقیهان خواندن نماز بر [[بام کعبه]] را تنها در حال اضطرار آن هم به شکلی جایز دانسته‌اند که نمازگزار بر پشت دراز کشیده باشد و رو به آسمان به سبب قرار گرفتن در برابر بیت الضراح و با اشاره نماز بخواند.<ref>النهایه، طوسی، ص101؛ المهذب، ج1، ص85.</ref>
حدیثی درباره گفت‌وگوی [[محمدبن عبدالله|پیامبر اسلام(ص)]] با دیگر [[پیامبران]] در بیت الضراح در شب [[معراج حضرت محمد|معراج]] روایت شده است.<ref>المحتضر، ص43.</ref>برخی احتمال داده‌اند خداوند به نشانه بزرگداشت [[محمد بن عبدالله|پیامبر(ص)]] آن را در [[معراج حضرت محمد|شب معراج]] به آسمان ششم و سپس هفتم بالا برد و آن‌گاه به آسمان دنیا بازگرداند.<ref>عمدة القاری، ج17، ص28.</ref>


شماری از مفسران به پشتوانه روایاتی که بیت الضراح را محاذی عرش و در یکی از آسمان‌ها می‌دانند و با برداشت کلی از آیات و روایت‌ها درباره احاطه عرش بر آسمان‌ها و زمین، استدلال کرده‌اند که میان شیء احاطه‌کننده و احاطه‌شده محاذات برقرار نمی‌شود و از این‌رو، محاذات یاد شده غیر جسمانی و معنوی است.<ref>المیزان، ج8، ص171.</ref>
== جستارهای وابسته ==


==پیوند به بیرون==
* [[طواف]]
[http://lib.eshia.ir/23019/1/2379 موسسه دائرة المعارف الاسلامي، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله بیت المعمور.]
* [[بیت المعمور]]
* [[کعبه]]


[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4789/6433/73394/پیشینه-تاریخی-طواف/?SearchText پیشینه تاریخی طواف، مجله میقات حج زمستان 1372، شماره 6.]
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۱۶۲: خط ۱۴۴:


[[رده:واژگان قرآنی]]
[[رده:واژگان قرآنی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۱۳

کعبه
کعبه
نام‌ها
بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور
ارکان
رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی
اجزا
باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه‌ • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار
پیشینه
بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع)
متولیان
ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر
مرتبط
طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام •

بیت‌ الضُّراح، بنابر برخی روایات، ساختمانی است در آسمان روبه‌روی عرش الهی و موازی کعبه. بیت الضراح خانه‌ای برای طواف فرشتگان است و کعبه بر مبنای آن برای طواف آدمیان ساخته شده است. بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت کعبه در زمین دارد.

واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ترکیب وصفی «البیت الضُّراح»[۱] از «بیت» و «ضراح» تشکیل شده است.

«بیت» به معنای خانه و محل سکونت[۲] و «ضراح» اسم[۳] از ریشه «ض ـ ر ـ ح» است که در ساختار ثلاثی مجرد به معنای پرتاب کردن[۴] و دور ساختن چیزی[۵] است و در باب مفاعله، مفهوم مقابله و مشابهت می‌یابد.[۶]برخی نیز بدان «ضریح»[۷] و «صراح»[۸] گفته‌اند که به نظر می‌رسد دومی تصحیف «ضراح» باشد.[۹]

بیت‌الضراح کجاست؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روایت‌ها و سخنان مفسران در بیان جایگاه بیت الضراح گوناگون است و محل آن را بالای آسمان هفتم و زیر عرش الهی، [۱۰] آسمان هفتم، [۱۱] آسمان ششم، آسمان چهارم[۱۲] و یا آسمان دنیا[۱۳] دانسته‌اند. برخی هم «ضراح» را نام آسمان دنیا[۱۴] یا آسمان هفتم[۱۵] دانسته‌اند. بر پایه روایات، [۱۶] این نام به خانه‌ای در آسمان اطلاق می‌شود که در خطی عمودی از یک سو روبه‌روی عرش الهی و از سوی دیگر، محاذی و برابر کعبه قرار دارد.[۱۷]روایاتی نیز نشان می‌دهند که این خانه هم‌زمان با هبوط آدم(ع) از آسمان به زمین آورده شد و پیش از طوفان نوح به آسمان بالا رفت و از زمین دور گشت.[۱۸]

ستون‌های بیت‌الضراح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنا بر روایات‌ و تفاسیر، بیت الضراح چهار ستون از جنس زمرد، یاقوت سرخ[۱۹] و یا مروارید سفید دارد.[۲۰]

طواف فرشتگان بر گرد بیت الضراح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه برخی روایات، پس از پرسش فرشتگان از چرایی آفرینش آدم و پاسخ خداوند درباره آگاه بودنش از چیزی که آن‌ها نمی‌دانند، فرشتگان به نشانه طلب بخشایش به عرش خداوند پناه بردند. خداوند خانه‌ای به نام «بیت الضراح» زیر عرش بنا نهاد و به فرشتگان فرمان داد آن را طواف و در آن‌جا طلب بخشایش کنند.[۲۱]

روایتی نیز پیشینه طواف بیت الضراح از سوی فرشتگان را دو هزار سال پیش از آدم(ع) دانسته است.[۲۲] در روایات آمده هر روز هفتاد هزار فرشته [۲۳]در آن وارد می‌شوند و روز بعد فرشتگانی جایگزین آن‌ها می‌گردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌گاه بار دیگر نوبت به آن‌ها نمی‌رسد.[۲۴]فرشته‌ای به نام «رزین» نیز خدمتکار بیت الضراح است.[۲۵]

بیت الضراح و بیت المعمور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شماری از مفسران، [۲۶] محدثان[۲۷] و تاریخ‌نگاران[۲۸]بیت الضراح را همان بیت المعمور دانسته‌اند که خداوند در آیه 4 سوره طور بدان سوگند یاد کرده است:( وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ). بر همین اساس، به ویژگی‌هایی همانند برای آن دو اشاره کرده‌اند. بعضی با تفاوت نهادن میان آن دو، ضراح را محاذی عرش در آسمان چهارم و بیت المعمور را محاذی ضراح در آسمان دنیا دانسته‌اند.[۲۹]

شباهت کعبه و بیت‌الضراح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در روایات آمده، بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت کعبه در زمین دارد.[۳۰]بر پایه برخی روایات، خانه کعبه به دستور خداوند و به همان شکل بیت الضراح برای عبادت خداوند و توبه آدم(ع) و فرزندان وی بنا شده است.[۳۱] افزون بر این، تشریع هفت دور طواف کعبه به سبب گردش هفت یا هفت هزار ساله فرشتگان گرداگرد بیت الضراح دانسته شده است.[۳۲] روایتی منسوب به علی(ع) به «ضراح» جداگانه‌ای محاذی کعبه در هر یک از آسمان‌های هفت‌گانه اشاره می‌کند.[۳۳]

تفسیرها و آگاهی‌های دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در منابع تفسیری و روایی، برخی آگاهی‌ها و تفسیرهای دیگر نیز درباره بیت‌الضراح آمده که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

شماری از مفسران به پشتوانه روایاتی که بیت الضراح را محاذی عرش و در یکی از آسمان‌ها می‌دانند و با برداشت کلی از آیات و روایت‌ها درباره احاطه عرش بر آسمان‌ها و زمین، استدلال کرده‌اند که میان شیء احاطه‌کننده و احاطه‌شده محاذات برقرار نمی‌شود و از این‌رو، محاذات یاد شده غیر جسمانی و معنوی است.[۳۴]

در روایت‌ها آمده است که کارنامه بهشتیان سمت درِ راست و کارنامه دوزخیان سمت درِ چپ بیت الضراح قرار دارد.[۳۵] در برخی منابع از آن با نام «عروب» یاد شده و آمده است که هر کس خدا را حمد و تسبیح گوید، از نوری بهره‌مند می‌شود که از بیت الضراح تا زمین هفتم (حریب) را فراخواهد گرفت.[۳۶]

شماری از فقیهان خواندن نماز بر بام کعبه را تنها در حال اضطرار آن هم به شکلی جایز دانسته‌اند که نمازگزار بر پشت دراز کشیده باشد و رو به آسمان به سبب قرار گرفتن در برابر بیت الضراح و با اشاره نماز بخواند.[۳۷]

حدیثی درباره گفت‌وگوی پیامبر اسلام(ص) با دیگر پیامبران در بیت الضراح در شب معراج روایت شده است.[۳۸]برخی احتمال داده‌اند خداوند به نشانه بزرگداشت پیامبر(ص) آن را در شب معراج به آسمان ششم و سپس هفتم بالا برد و آن‌گاه به آسمان دنیا بازگرداند.[۳۹]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ الصحاح، ج1، ص386؛ القاموس المحیط، ج1، ص236؛ مجمع البحرین، ج2، ص391، «ضرح.
  2. ↑ مفردات، ص151؛ المصباح، ص68، «بیت.
  3. ↑ لسان العرب، ج2، ص527، «ضرح.
  4. ↑ العین، ج3، ص103؛ الصحاح، ج1، ص386؛ لسان العرب، ج2، ص525، «ضرح.
  5. ↑ جمهرة اللغه، ج1، ص515، «حرض؛ ص516، «ضرح؛ غریب الحدیث، ج2، ص499؛ لسان العرب، ج2، ص525.
  6. ↑ النهایه، ابن اثیر، ج3، ص81؛ لسان العرب، ج2، ص527.
  7. ↑ لسان العرب، ج2، ص527؛ عمدة القاری، ج17، ص28.
  8. ↑ تفسیر مقاتل، ج4، ص143؛ التبیان، ج1، ص463.
  9. ↑ معجم البلدان، ج3، ص454؛ الفائق، ج2، ص280.
  10. ↑ نظم درر السمطین، ص127؛ کنز العمال، ج2، ص566؛ الدر المنثور، ج6، ص117.
  11. ↑ تفسیر قمی، ج2، ص9؛ کنز العمال، ج6، ص170.
  12. ↑ علل الشرائع، ج2، ص406؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص98.
  13. ↑ عمدة القاری، ج17، ص28؛ الصافی، ج5، ص77.
  14. ↑ فتح الباری، ج1، ص390.
  15. ↑ بحار الانوار، ج55، ص104.
  16. ↑ المصنف، ج5، ص28؛ تصحیح اعتقادات الامامیه، ص77-78؛ فتح الباری، ج6، ص220.
  17. ↑ الفائق، ج2، ص280؛ المحتضر، ص43.
  18. ↑ عمدة القاری، ج4، ص44؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96-97.
  19. ↑ الدر المنثور، ج1، ص128؛ بحار الانوار، ج55، ص59.
  20. ↑ مجمع البیان، ج1، ص389؛ عوالی اللئالی، ج2، ص84.
  21. ↑ الکافی، ج4، ص187-188؛ الدر المنثور، ج1، ص128؛ نک: تفسیر قمی، ج1، ص36-37.
  22. ↑ تفسیر قمی، ج1، ص45؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96.
  23. ↑ الکافی، ج4، ص187؛ عمدة القاری، ج4، ص44؛ ج17، ص28.
  24. ↑ الکافی، ج4، ص189؛ مجمع الزوائد، ج7، ص113-114.
  25. ↑ عمدة القاری، ج4، ص44؛ البحر المدید، ج5، ص485.
  26. ↑ جامع البیان، ج27، ص10؛ مجمع البیان، ج1، ص389؛ الکشاف، ج4، ص408.
  27. ↑ مجمع الزوائد، ج7، ص113؛ الوافی، ج12، ص30؛ مرآة العقول، ج17، ص9.
  28. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص34؛ البدایة و النهایه، ج1، ص43.
  29. ↑ بحار الانوار، ج6، ص97؛ مجمع البحرین، ج2، ص391؛ ج3، ص14.
  30. ↑ الدر المنثور، ج6، ص117.
  31. ↑ الکافی، ج4، ص188؛ الدر المنثور، ج1، ص128.
  32. ↑ علل الشرائع، ج2، ص407؛ وسائل الشیعه، ج13، ص295.
  33. ↑ المصنف، ج5، ص29؛ فتح الباری، ج1، ص390.
  34. ↑ المیزان، ج8، ص171.
  35. ↑ بحار الانوار، ج5، ص330.
  36. ↑ روح البیان، ج9، ص186.
  37. ↑ النهایه، طوسی، ص101؛ المهذب، ج1، ص85.
  38. ↑ المحتضر، ص43.
  39. ↑ عمدة القاری، ج17، ص28.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل بیت الضرح.


  • اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق.
  • بحار الانوار: المجلسی (م. 1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  • البحر المدید: ابن عجیبه (م. 1224ق.)، به کوشش القرشی، قاهره، ناشر: حسن عباس زکی، 1419ق.
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
  • التبیان: الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • تصحیح اعتقادات الامامیه: المفید (م. 413ق.)، به کوشش درگاهی، بیروت، دار المفید، 1414ق.
  • تفسیر القمی: القمی (م. 307ق.)، به کوشش الجزائری، قم، دار الکتاب، 1404ق.
  • تفسیر مقاتل بن سلیمان: مقاتل بن سلیمان (م. 150ق.)، به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت، التاریخ العربی، 1423ق.
  • جامع البیان: الطبری (م. 310ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1412ق.
  • جمهرة اللغه: ابن درید (م. 321ق.)، به کوشش رمزی بعلبکی، بیروت، دار العلم للملایین، 1987م.
  • الدر المنثور: السیوطی (م. 911ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1365ق.
  • الصافی: الفیض الکاشانی (م. 1091ق.)، بیروت، اعلمی، 1402ق.
  • الصحاح: الجوهری (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق.
  • علل الشرائع: الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، 1385ق.
  • عمدة القاری: العینی (م. 855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • عوالی اللئالی: ابن ابی‌جمهور (م. 880ق.)، به کوشش عراقی، قم، سید الشهداء، 1403ق.
  • العین: خلیل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق.
  • عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام): الصدوق (م. 381ق.)، بیروت، اعلمی، 1404ق.
  • غریب الحدیث: ابراهیم بن اسحق الحربی (م 285ق.)، به کوشش سلیمان بن ابراهیم، جدّه، دار المدینه، 1405ق.
  • الفائق فی غریب الحدیث: الزمخشری (م. 538ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.
  • فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه.
  • القاموس المحیط: الفیروزآبادی (م. 817ق.)، بیروت، دار العلم.
  • الکافی: الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.
  • الکشاف: الزمخشری (م. 538ق.)، قم، بلاغت، 1415ق.
  • کنز العمال: المتقی الهندی (م. 975ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، 1413ق.
  • لسان العرب: ابن منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق.
  • مجمع البحرین: الطریحی (م. 1085ق.)، به کوشش حسینی، بیروت، الوفاء، 1403ق.
  • مجمع البیان: الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.
  • مجمع الزوائد: الهیثمی (م. 807ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1402ق.
  • المحتضر: حسن بن سلیمان الحلّی (قرن9ق.)، به کوشش علی اشرف، نجف، المکتبة الحیدریه، 1424ق.
  • مرآة العقول: المجلسی (م. 1111ق.)، به کوشش رسولی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.
  • المصباح المنیر: الفیومی (م. 770ق.)، قم، دار الهجره، 1405ق.
  • المصنّف: عبدالرزاق الصنعانی (م. 211ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.
  • مفردات: الراغب (م. 425ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دار القلم، 1412ق.
  • المهذب: القاضی ابن البراج (م. 481ق.)، قم، نشر اسلامی، 1406ق.
  • المیزان: الطباطبائی (م. 1402ق.)، بیروت، اعلمی، 1393ق.
  • نظم درر السمطین: الزرندی (م. 750ق.)، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، 1377ق.
  • النهایه: الطوسی (م. 460ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق.
  • الوافی: الفیض الکاشانی (م. 1091ق.)، به کوشش ضیاء الدین، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، 1406ق.
  • وسائل الشیعه: الحر العاملی (م. 1104ق.)، قم، آل البیت:، 1412ق.


برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=بیت_الضراح&oldid=42549»