سفرنامه ابن جبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 |سایر مشخصات      =
 }}
-'''سفرنامه ابن جبیر'''، گزارش سفر حج [[ابن جبیر|محمد ابن جبیر]] جهانگرد مشهور [[اندلس|اندلسی]] است که از مشهورترین و مهمترین سفرنامه‌ها و آثار جغرافیایی مسلمانان به شمار می‌رود. این کتاب شامل گزارش کاملی از سفر طولانی ابن جبیر از [[اندلس]] به [[اسکندریه]]، [[عیزاب|عیذاب]]، [[جده]]، [[مکه]] و [[مدینه]] و سپس در بازگشت از [[بغداد]]، [[شام]] و سفر دریایی در دریای مدیترانه تا بازگشت به [[اندلس]] است. این سفر طولانی از سال ۵۷۸ تا سال ۵۸۱ قمری به طول انجامید و ابن جبیر در موسم [[حج]] ۵۷۹ قمری در [[مکه]] بود.
+'''سفرنامه ابن جبیر'''، گزارش سفر حج [[ابن جبیر|محمد ابن جبیر]] (درگذشت 612 ق.) جهانگرد مشهور [[اندلس|اندلسی]] است که از مشهورترین و مهمترین سفرنامه‌ها و آثار جغرافیایی مسلمانان به شمار می‌رود. این کتاب شامل گزارش کاملی از سفر طولانی ابن جبیر از [[اندلس]] به [[اسکندریه]]، [[عیزاب|عیذاب]]، [[جده]]، [[مکه]] و [[مدینه]] و سپس در بازگشت از [[بغداد]]، [[شام]] و سفر دریایی در دریای مدیترانه تا بازگشت به اندلس است. این سفر طولانی از سال ۵۷۸ تا سال ۵۸۱ قمری به طول انجامید و ابن جبیر در موسم [[حج]] ۵۷۹ قمری در [[مکه]] بود.
-سفرنامه ابن جبیر الگوی اصلی [[سفرنامه نویسی]] [[حج]] در مغرب اسلامی است. اقامت طولانی او در [[مکه]] و [[مدینه]] و گزارش دقیق او از بناها و مکان‌های مذهبی این شهرها و نیز توصیف آیین‌ها و آداب فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها، کتاب او را به یکی از منابع اصلی تاریخ و جغرافیای تاریخی [[حرمین]] تبدیل کرده است. از همین رو است که کتاب او بارها توسط نویسندگان بعدی مورد استفاده قرار گرفته است.
+سفرنامه ابن جبیر الگوی اصلی [[سفرنامه نویسی]] [[حج]] در مغرب اسلامی است. اقامت طولانی او در [[مکه]] و [[مدینه]] و گزارش دقیق او از بناها و مکان‌های مذهبی این شهرها و نیز توصیف آیین‌ها و آداب فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها، کتاب او را به یکی از منابع اصلی تاریخ و جغرافیای تاریخی [[حرمین]] تبدیل کرده و توسط نویسندگان بعدی مورد استفاده قرار گرفته است.
 نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلهٔ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کرده‌اند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است.
 ==ابن جبیر==
 {{اصلی|ابن جبیر}}
-ابوالحسین محمد بن احمد مشهور به ابن جبیر، ادیب، از رجال دانش آموخته دیوان عصر خویش، شاعر و جهانگرد مالکی [[اندلس|اندلسی]] دهم ربیع الاول سال ۵۴۰ قمری، در شهر [[بلنسیه]]<nowiki/>اند[[اندلس|لس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانیای فعلی) به دنیا آمد و به سال ۶۱۴ قمری در [[مصر]] درگذشت.
+ابوالحسین محمد بن احمد مشهور به ابن جبیر، ادیب، از رجال دانش آموخته دیوان عصر خویش، شاعر و جهانگرد مالکی [[اندلس|اندلسی]] دهم ربیع الاول سال ۵۴۰ قمری، در شهر [[بلنسیه]] اند[[اندلس|لس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانیای فعلی) به دنیا آمد و به سال ۶۱۴ قمری در [[مصر]] درگذشت.
 او سه بار به [[حج]] رفت. سفر اول او که شرح آن در سفرنامه او آمده است در سال‌های ۵۷۸ تا ۵۸۱ قمری به طول انجامید.<ref>تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 242-244، نشوارالمحاضره، ج 7، ص330، الرحلات المغربیه، ص102</ref>  دومین سفر ابن جبیر از ربیع الاول ۵۸۵ تا ۱۳ شعبان ۵۸۷ قمری طول کشید.<ref>. تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص242.</ref> پس از بازگشت سال‌ها در وطن ماند و وقتی همسرش عاتکهٔ دختر ابوجعفر ورقشی وزیر درگذشت، تصمیم به سفر بعدی گرفت<ref>. التاریخ القویم، ج6، ص298.</ref> که از تاریخ دقیق آن اطلاعی در دست نیست.
@@ خط ۴۴: / خط ۴۴: @@
 ==سبک نگارش==
-به باور پژوهشگران، سفرنامه، ابن جبیر به لحاظ دقت و نوع اطلاعات و روش و اسلوب ارائه و نگارش، اوج [[سفرنامه نویسی]] و مایهٔ ارتقای ادب جغرافیایی عرب بوده است و رواج چنین نوشته هایی در [[اندلس]] با چنین ویژگی‌هایی، مرهون این سفرنامه است. شهرت ابن جبیر در محافل علمی اروپا نیز مرهون سفرنامهٔ او و گزارش‌های ارزشمند تاریخیش بوده و گویا همین سفرنامه توجه اهل ادب را به شعر او از میان آثار مشابه همعصرانش برانگیخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241-242؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص205.</ref>
+به باور پژوهشگران، سفرنامه ابن جبیر به لحاظ دقت و نوع اطلاعات و روش و اسلوب ارائه و نگارش، اوج [[سفرنامه نویسی]] و مایهٔ ارتقای ادب جغرافیایی عرب بوده است و رواج چنین نوشته هایی در [[اندلس]] با چنین ویژگی‌هایی، مرهون این سفرنامه است. شهرت ابن جبیر در محافل علمی [[اروپا]] نیز مرهون سفرنامهٔ او و گزارش‌های ارزشمند تاریخیش بوده و گویا همین سفرنامه توجه اهل ادب را به شعر او از میان آثار مشابه همعصرانش برانگیخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241-242؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص205.</ref>
 برخی گفته‌اند تالیف سفرنامهٔ ابن جبیر از خود او نیست و تنها مضامین کتاب از اوست؛<ref>. نک: الاحاطه، ج2، ص148؛ الأعلام، ج5، ص319-320.</ref> اما غالب پژوهشگران معتقدند او خود پس از بازگشت از سفر در حدود ۵۸۱ قمری/۱۱۸۵م.  بر اساس یادداشت‌های روزانه به تالیف آن پرداخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص240-241.</ref>
@@ خط ۶۰: / خط ۶۰: @@
 ==مسیر سفر==
 ==== از اندلس تا اسکندریه ====
-سفرنامه با گزارش حرکت ابن جبیر و احمد بن حسّان پزشک و همسفر او روز هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]] آغاز میشود. آنان یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) می‌رسند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسنکدریه]] حرکت می کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref>  در [[سردانیه]] ، [[اقریطش]] (Karn riti)؛ [[کرت]] و سرانجام [[اسکندریه]] توقف می‌کنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref>
+سفرنامه با گزارش حرکت ابن‌جبیر و احمد بن حسّان، پزشک و هم‌سفر او در هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]](گرانادا) آغاز شده است. آن‌دو یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) رسیدند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسکندریه]] حرکت کردند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref> آنان در [[سردانیه]]، [[اقریطش]] (کرت؛ Karn riti)؛ و سرانجام [[اسکندریه]] توقف کردند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref>
 '''راه عیذاب به جده'''
-ابن جبیر یازدهم ذی حجه ۵۷۸ به [[قاهره]] رسیده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص18</ref> ششم محرم ۵۷۹ با کشتی و از طریق رود نیل [[قاهره]] را ترک کرد<ref>رحله ابن جبیر، ص32</ref> و ۲۴ محرم به شهر [[قوص]] رسید که قرارگاه حاجیان [[تونس|مغربی]]، [[مصر|مصری]] و [[اندلس|اندلسی]] بود و از آن‌جا به سوی [[عیذاب]] حرکت می‌کردند. ابن جبیر سفر به [[جده]] از طریق [[عیذاب]] را آفتی برای حجاج دانسته؛ زیرا گاه بادهای ناموافق، کشتی را از مسیر بیرون می برده و مسافران گم می‌شدند و بر اثر تشنگی جان می‌باختند.<ref>رحله ابن جبیر، ص47-48 ، 49</ref> او راه‌های دیگری را برای رسیدن به [[حجاز]] پیشنهاد کرده از جمله [[شام]] و [[بغداد]] که راهی طولانی‌تر بوده است <ref>رحله ابن جبیر، ص 48</ref> و دعا کرده راه گردنه [[ایله]] در مسیر [[مصر]] که به [[مدینه]] می‌رسیده ولی در آن زمان فرنگیان با ساخن دژ مانع عبور مردم از این راه می‌شده اند باز شود.<ref>رحله ابن جبیر، ص49</ref>
+ابن‌جبیر در ۱۱ ذی‌حجه به [[قاهره]] رسید<ref>رحله ابن جبیر، ص18</ref> و ۶ محرم آنجا را ترک کرد<ref>رحله ابن جبیر، ص32</ref> او ۲۴ محرم به شهر [[قوص]] رسید که قرارگاه حاجیان [[تونس|مغربی]]، [[مصر|مصری]] و [[اندلس|اندلسی]] بود و از آن‌جا به سوی [[عیذاب]] حرکت می‌کردند. ابن‌جبیر سفر به [[جده]] را از طریق [[عیذاب]] آفتی برای حجاج دانسته؛ زیرا گاه بادهای ناموافق، کشتی را از مسیر بیرون می برده و مسافران گم می‌شدند و بر اثر تشنگی جان می‌باختند.<ref>رحله ابن جبیر، ص47-48 ، 49</ref> او راه‌های دیگری را برای رسیدن به [[حجاز]] پیشنهاد کرده از جمله [[شام]] و [[بغداد]] که راهی طولانی‌تر بود. <ref>رحله ابن جبیر، ص 48</ref> او دعا کرده راه گردنه [[ایله]] در مسیر [[مصر]] به [[مدینه]] باز شود که در آن زمان فرنگیان با ساختن دژ، مانع عبور مردم از این راه می‌شده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص49</ref>
 '''در حجاز'''
-ابن جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان می‌دهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقهٔ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بی‌دریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] می‌داند <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] بر ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]] را اجتهادی درست می شمارد.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref>
+ابن‌جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان می‌دهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقهٔ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بی‌دریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] دانسته <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] را در ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]]، نظر درست شمرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref>
+[[پرونده:مسیر ابن جبیر (2).png|وسط|بندانگشتی|850px|نقشه مسیر سفر ابن جبیر.|جایگزین=]]
-==در مکه ==
+==مکه در سفرنامه ==
-ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref>  و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آن‌جا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست.
+ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref>  و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آن‌جا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، در سفرنامه‌اش مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست.
 ===مسجدالحرام و کعبه===
-او نخست به گونه ای دقیق و مفصل در بیش از بیست صفحه<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-86</ref>  به ذکر ویژگی‌های [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و اماکن و اشیای مربوط به آن پرداخته و کمتر موضوعی مربوط به [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] را از قلم انداخته است.<ref>. نک. رحله ابن بطوطه، ج1، ص374-376.</ref> ابن جبیر همچنین ارتفاع [[بیت‌الله|کعبه]] از جهات مختلف، ویژگی های در و اشیای درون [[بیت‌الله|کعبه]]، [[پرده کعبه|پرده کعبه]]، [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[حجر اسماعیل|حجر اسماعیل]]، [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، [[ناودان کعبه|ناودان]]، [[مطاف|طوافگاه]] و دیگر متعلقات [[بیت‌الله|کعبه]] و مسجد را با تفصیل و فواصل، مساحت و اندازه وصف کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-61</ref>
+او نخست به گونه ای دقیق و مفصل در بیش از بیست صفحه<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-86</ref>  به ذکر ویژگی‌های [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و اماکن و اشیای مربوط به آن پرداخته.<ref>. نک. رحله ابن بطوطه، ج1، ص374-376.</ref> ابن‌جبیر همچنین ارتفاع [[بیت‌الله|کعبه]] از جهات مختلف، ویژگی های در و اشیای درون [[بیت‌الله|کعبه]]، [[پرده کعبه|پرده کعبه]]، [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[حجر اسماعیل|حجر اسماعیل]]، [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، [[ناودان کعبه|ناودان]]، [[مطاف|طوافگاه]] و دیگر متعلقات [[بیت‌الله|کعبه]] و مسجد را با تفصیل و فواصل، مساحت و اندازه وصف کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-61</ref>
 ===نمازگزاری در مکه===
-نماز و خطبه جمعه و آداب خاص آن که نزدیک سه صفحه را به خود اختصاص داده و ابن جبیر جایگاه امام جمعه و لباس و آداب او را هنگام خطابه و نماز به تفصیل آورده است<ref>رحله ابن جبیر، ص72-74</ref> و کیفیت پنجگانه یومیه که چهار جماعت از مذاهب [[اهل سنت]] و یکی به [[زیدیه]] اختصاص داشته، توصیف کرده است. ابن جبیر از زیدیه به بدی یاد می کند و می گوید [[اشراف حسنی|اشراف]] [[مکه]] بر این مذهبند و اینان «حی علی خیر العمل» را بر [[اذان]] می افزایند. <ref>رحله ابن جبیر، ص78-80</ref>
+نماز جمعه و خطبه و آداب خاص آن، سه صفحه را در این سفرنامه به خود اختصاص داده است. ابن‌جبیر جای‌گاه امام جمعه و لباس و آداب او را هنگام خطابه و نماز به تفصیل آورده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص72-74</ref> او هم‌چنین کیفیت پنج‌گانه یومیه که چهار جماعت از مذاهب [[اهل سنت]] و یکی به [[زیدیه]] اختصاص داشته، توصیف کرده است. ابن جبیر از زیدیه به بدی یاد می کند و می گوید [[اشراف حسنی|اشراف]] [[مکه]] بر این مذهب‌اند و اینان «حی علی خیر العمل» را بر [[اذان]] می افزایند.<ref>رحله ابن جبیر، ص78-80</ref>
 ===اماکن مقدس مکه===
-ابن جبیر بخشی را به دیگر اماکن مقدس و زیارتی شهر [[مکه]] اختصاص داده است از جمله: [[مولد النبی(ص)|محل تولد پیامبر(ص)]] در مسجدی که در اصل [[خانه عبدالله بن عبدالمطلب]] بوده، [[خانه ابوطالب]] که مسجدی بر آن ساخته بودند،<ref>رحله ابن جبیر، ص 92-141</ref> محل فرود آمدن وحی در [[خانه خدیجه]]، گنبد کوچکی که بر تولدگاه فاطمه(ع) بوده،<ref>رحله ابن جبیر، ص141</ref> و در همانجا [[حسنین]](ع) نیز به دنیا آمده اند.ابن جبیر می‌گوید این امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهایی شایسته برآورده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92، 142</ref>  از دیگر بناهایی که ابن جبیر از آن‌ها سخن گفته می‌توان به [[خانه ابوبکر]] <ref>رحله ابن جبیر، ص92</ref>  [[خانه جعفر بن ابی طالب]] <ref>رحله ابن جبیر، ص93</ref> و [[دارالخیزان]] اشاره کرد.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92</ref>
+ابن‌جبیر بخشی را به دیگر اماکن شهر [[مکه]] اختصاص داده است از جمله: [[مولد النبی(ص)|محل تولد پیامبر(ص)]] در مسجدی که در اصل [[خانه عبدالله بن عبدالمطلب]] بوده، [[خانه ابوطالب]] که مسجدی روی آن ساخته بودند،<ref>رحله ابن جبیر، ص 92-141</ref> محل فرود آمدن وحی در [[خانه خدیجه]]، گنبد کوچکی که بر تولدگاه فاطمه(ع) بوده،<ref>رحله ابن جبیر، ص141</ref> و در همانجا [[حسنین]](ع) نیز به دنیا آمده اند.ابن جبیر می‌گوید این امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهایی شایسته برآورده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92، 142</ref>  از دیگر بناهایی که ابن جبیر از آن‌ها سخن گفته می‌توان به [[خانه ابوبکر]] <ref>رحله ابن جبیر، ص92</ref>  [[خانه جعفر بن ابی طالب]] <ref>رحله ابن جبیر، ص93</ref> و [[دارالخیزان]] اشاره کرد.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92</ref>
 ===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه===
@@ خط ۹۶: / خط ۹۶: @@
 به گفته ابن جبیر آن سال جمعیتی بی سابقه در [[عرفات]] گرد آمده بودند. روز [[عید قربان]] [[جامه کعبه]] را از قرارگاه [[امیر الحاج|امیرالحاج]] [[عراق|عراقی]] به [[مکه]] آوردند و قاضی که لباس خلیفه را بر تن داشت، پیشاپیش کاروان حاوی [[پرده کعبه]] حرکت می‌کرد و [[پرده کعبه|پرده]] را بر فراز [[بیت‌الله|کعبه]] نهاد تا روز سیزدهم ذی حجه [[بنی شیبه|بنی‌شیبه]] آن را بیاویزند.<ref>رحله ابن جبیر، ص157-158</ref>به گفته ابن جبیر در روزهای پس از [[حج]]، در [[بیت‌الله|کعبه]] را برای [[ایران|ایرانیان]] می گشایند و آنها برای [[زیارت]] ازدحام می‌کنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص 158</ref>
-==در مدینه==
+==مدینه در سفرنامه==
 ابن جبیر دوشنبه سوم محرم به [[مدینه]] می رسد.<ref>رحله ابن جبیر، ص167</ref>  گزارش‌های او از [[مدینه]] نسبت به [[مکه]] بسیار اندکند زیرا او تنها پنج روز در [[مدینه]] مانده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 180</ref>
 ===مسجد نبوی===
+[[پرونده:تصویر مسجدالنبی.jpg|350px|thumb|left|alt text|مسجدالنبی]]
 گزارشی از مساحت مسجد نبوی و ویژگی‌های آن همراه با مساحت و اندازه و اماکن درونش مانند [[روضه النبی|روضه نبوی]] نخستین گزارش او از [[مدینه]] است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 168-169</ref> ابن جبیر جایی را در [[روضه النبی|روضه]] مقدس نبوی معرفی کرده و با تردید گزارش می‌دهد که گویند قبر [[حضرت فاطمه]](س) در اینجا است<ref>رحله ابن جبیر، ص 170</ref>و آن گاه تمامی جای‌ها و اشیای درون [[روضه النبی|روضه]] را با تفصیل معرفی می‌کند. <ref>رحله ابن جبیر، ص172-173</ref>
@@ خط ۱۲۶: / خط ۱۲۷: @@
 پیش از آنکه یگانه نسخه موجود سفرنامه در کتابخانه لیدن یافت شود، نام و برخی مطالب سفرنامه ابن جبیر، تنها از طریق آثار مؤلفان دیگر شناخته بود. نسخه لیدن در حدود ۸۷۵ق/۱۴۷۰ م تحریر شده است.
-[[دوزی]] شرق‌شناسی [[هلند|هلندی]] (۱۸۲۰-۱۸۸۳م) و [[میکله آماری]] اسلام‌شناس ایتالیایی (۱۸۰۶-۱۸۸۹م) بخشی از سفرنامه را که درباره جزیره [[سیسیل]] است، ترجمه کردند.<ref>. تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص243.</ref> شیخ [[محمد عیاد طنطاوی]]، استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه سن پترزبورگ اصلاحاتی عمده و اساسی در قرائت و کتابت متن به عمل آورد<ref>. تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص243</ref>، ولی انتشار متن کامل رحله و ترجمه به دست [[ویلیام رایت]] (۱۸۳۰-۱۸۸۹م) دانشمند عربشناس انگلیسی در ۱۸۵۲م. با عنوان «سفرهای ابن جبیر» در لیدن انجام پذیرفت.
+[[دوزی]] شرق‌شناسی هلندی (۱۸۲۰-۱۸۸۳م) و میکله آماری اسلام‌شناس ایتالیایی (۱۸۰۶-۱۸۸۹م) بخشی از سفرنامه را که درباره جزیره [[سیسیل]] است، ترجمه کردند.<ref>. تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص243.</ref> شیخ [[محمد عیاد طنطاوی]]، استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه سن پترزبورگ اصلاحاتی عمده و اساسی در قرائت و کتابت متن به عمل آورد<ref>. تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص243</ref>، ولی انتشار متن کامل رحله و ترجمه به دست [[ویلیام رایت]] (۱۸۳۰-۱۸۸۹م) دانشمند عربشناس انگلیسی در ۱۸۵۲م. با عنوان «سفرهای ابن جبیر» در لیدن انجام پذیرفت.
 [[دخویه]]، سفرنامه را با عنوان  رحله الکنانی با اصلاحاتی به صورت کامل‌تر در ۱۹۰۷م.  منتشر کرد. این کتاب افزون بر این، به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی نیز ترجمه شده است.
@@ خط ۱۴۰: / خط ۱۴۱: @@
 * [[سفرنامه‌های اندلس]]
 ==پیوند به بیرون==
+* [https://www.scribblemaps.com/maps/view/renj/pOfCYJsRE3 مسیر سفر ابن جبیر روی نقشه]
 * [https://books.google.com/books?id=U2wTAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Ibn+Jubayr&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwibn7raxKn1AhVVhf0HHZKICkoQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=Ibn%20Jubayr&f=false چاپ دوم سفرنامه ابن جبیر، ۱۹۰۷، لیدن.]
 * [https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/view/item/2551602?#page/1/mode/1up نسخه خطی سفرنامه ابن جبیر در دانشگاه لیدن.]
@@ خط ۱۵۳: / خط ۱۵۵: @@
 }}
 {{پایان}}
+[[رده:سفرنامه‌های حج قرن 6 (قمری)]]
+[[رده:کتاب‌های ابن جبیر]]