درون کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''درون کعبه''' | [[پرونده:درون کعبه۵.jpg|بندانگشتی|فضای درونی [[کعبه]]]] | ||
'''درون کعبه''' فضای درونی [[کعبه]] است و شامل [[ستون‌های کعبه|ستونها]]، [[آویزه‌های کعبه|آویزه‌ها]]، [[پرده درون کعبه|پرده]] و [[پلکان درون کعبه|پلکان]] می‌شود. آویزه‌ها اشیای قیمتی بودند که به کعبه اهدا شده بودند و از سقف و دیوارها آویزان می‌شدند. درون کعبه به دلیل وجود پلکان، فضایی شش ضلعی دارد و سقف آن توسط سه ستون چوبی، که در یک ردیف قرار گرفته‌اند نگه داشته می‌شود. محل منتسب به مکان نماز خواندن [[پیامبر(ص)]] پس از [[فتح مکه]]، درون کعبه و نزدیک [[رکن یمانی]] مشخص شده است. | |||
درون کعبه در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده است | لوح‌هایی که به دیوارها نصب شده و دری که به سمت پلکان داخلیِ کعبه باز می‌شود، از دیگر اجزاء درون کعبه است. داخل کعبه در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده است و پیش از اسلام مکان گردآوری بت‌های مشرکان بود.{{کتاب|اسم_فایل=پرونده:مکه در بستر تاریخ.pdf|صفحه=105|متن=مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.}} | ||
== چاه کعبه == | == چاه کعبه == | ||
{{اصلی|چاه کعبه}} | {{کعبه عمودی}} | ||
{{اصلی|چاه کعبه}}در ضلع شرقی درون کعبه چاهی وجود داشت و محلی برای نگهداری هدایایی که به کعبه داده می‌شد به‌شمار می‌رفت.{{کتاب|اسم_فایل=پرونده:مکه در بستر تاریخ.pdf|صفحه=105|متن=مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.}} گفته شده این چاه به‌دست [[حضرت ابراهیم(ع)]] کنده شده بود{{کتاب|اسم_فایل=پرونده:مکه در بستر تاریخ.pdf|صفحه=105|متن=مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.}} و احتمال داده شده هنگام [[بازسازی کعبه (قریش)|بازسازی کعبه از سوی قریش]] از میان رفته است.<ref name=":04">المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۲۵۲؛ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۴.</ref> | |||
== آویزه‌های کعبه == | |||
{{اصلی|آویزه‌های کعبه}} | |||
هدیه‌هایی که برای کعبه آورده می‌شد درون آن به دیوار آویخته می‌شدند.<ref>سفرنامه میرزا داود، ص۱۲۴؛ سفرنامه قشقایی، ص۱۰۸-۱۰۹؛ سفرنامه حجاز، ص۲۳۰.</ref> بسیاری از این هدایا که ارزش زیادی داشتند از میان رفته<ref>سفرنامه میرزا داود، ص۱۲۴؛ سفرنامه قشقایی، ص۱۰۸-۱۰۹؛ سفرنامه حجاز، ص۲۳۰.</ref> و برخی از آنها بین [[ستون‌های کعبه]] آویزان است. | |||
=== دو شاخ قوچ === | |||
درون کعبه روبه‌روی در ضلع شرقی روی دیوار، دو شاخ قوچ نصب شده بود که برخی معتقدند متعلق به قوچی بوده که خداوند به جای ذبح اسماعیل برای ابراهیم فرستاد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴.</ref> برخی نیز بر این باورند که سمبل و نشانه‌ای برای اشاره به آن دو شاخ بوده است.<ref>اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۶.</ref> | |||
هنگام معطر و خوش‌بو کردن کعبه، این شاخ‌ها را نیز معطر و خوش‌بو می‌کردند. زیورآلات و طلاهایی را که به کعبه هدیه می‌شد، روی این شاخ‌ها آویزان می‌کردند. دو شاخ قوچ در زمان [[عبدالله بن زبیر]] درون کعبه جای داشت و در سال ۶۴ق. در آتش‌سوزی مکه سوخت و از بین رفت.<ref>اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۶.</ref> | |||
<ref> | |||
</ref> | |||
== | === دیگر اشياء قیمتی === | ||
* دو آهوی زرین، که [[عبدالمطلب]] جدّ پیامبر(ص) هنگام حفر [[زمزم|چاه زمزم]] یافت و بر [[باب الکعبه|در کعبه]] آویخت.<ref>الطبقات، ج۱، ص۶۹؛ مروج الذهب، ج۱، ص۲۶۵؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۰۳.</ref> این آهوان را نخستین زیور طلای کعبه دانسته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۷.</ref> | |||
* شمشیرهایی از جنس قلع که همراه آهوهای زرین دفن شده بودند و بر پایه گزارشی عبدالمطلب آنها را نیز بر در کعبه آویخت.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۷؛ الطبقات، ج۱، ص۶۹.</ref> | |||
* دو هلال زرین، که پس از فتح [[مدائن]] به سال ۱۶ق. برای [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم، فرستاده شد و او آنها را در کعبه آویخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴؛ منائح الکرم، ج۱، ص۵۲۶؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۸.</ref> | |||
* دو [[شمسه]] و دو کاسه بلورین، که عبدالملک بن مروان، پنجمین خلیفه اموی، آنها را به کعبه هدیه کرد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۸.</ref> | |||
* سینی سبز رنگ، که ابوالعباس سفاح، خلیفه عباسی، به کعبه هدیه کرد و بر آن آویخته شد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۵؛ البلدان، ص۷۷؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.</ref> | |||
* جام شیشه‌ای، معروف به جام فرعونی که ابوجعفر، برادر منصور عباسی، برای کعبه فرستاد.<ref>البلدان، ص۷۷؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.</ref> | |||
قفل طلایی حجاج،<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۴.</ref> یاقوت اهدایی [[مأمون]]،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۵، ص۲۳۶؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳، ۲۲۶.</ref> زنجیر اهدایی<ref>اتعاظ الحنفا، ج۱، ص۱۴۱.</ref> و شمسه‌ای طلایی اهدایی [[متوکل]]،<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۵؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.</ref> طوقی طلایی،<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۵.</ref> محفظه‌ای از نقره، حاوی بیعت‌نامه جعفر بن معتمد و برادرش ابواحمد موفق،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۵، ص۲۳۶-۲۳۷؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۹.</ref> قندیلهای اهدایی المطیع لله عباسی<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۶؛ تاریخ مکه، ص۲۷۷؛ تحصیل المرام، ج۱، ص۱۵۰.</ref> و محراب‌های دارای منبّت‌کاری<ref>المسالک و الممالک، ج۱، ص۳۷۰؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۶.</ref> برخی از دیگر آویزه‌های کعبه بود. | |||
عبدالله بن زبیر | == ستون‌های کعبه == | ||
{{اصلی|ستون‌های کعبه}}درون کعبه سه ستون چوبی در یک ردیف و از شمال به جنوب وجود دارد که سقف کعبه را نگه می‌دارد.<ref name=":02">الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref> این ستونها به‌دست [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] در [[بازسازی کعبه (ابن زبیر)|بازسازی کعبه توسط او]] ایجاد شدند.<ref name=":0">الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref> قبل از آن [[قریش]] در سال ۳۵ عام‌الفیل در [[بازسازی کعبه (قریش)|بازسازی کعبه از سوی آنها]]، شش ستون درون خانه خدا قرار داده بودند.<ref>مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۷۱؛ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۱۳۸.</ref> | |||
امروزه تعداد و محل قرار گرفتن ستونها به همان صورتی است که ابن زبیر ایجاد کرد.<ref name=":03">الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref> رنگ ستونها، قهوه‌ای مایل به سیاه است و در ارتفاعی مناسب، میله‌ای میان ستونها وجود دارد که برخی از [[آویزه‌های کعبه]] به آن آویخته می‌شود.<ref name=":1">مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref> | |||
== نگارخانه == | |||
<gallery mode="packed" heights="150px"> | |||
درون کعبه۲.jpg|ستون‌های سه‌گانه چوبی درون کعبه. | |||
قندیلهای درون کعبه.jpg|آویزه‌های کعبه. | |||
درون کعبه۴.jpg|مکانی درون کعبه و نزدیک [[رکن یمانی]]، منتسب به محل نماز خواندن [[پیامبر(ص)]] پس از فتح [[مکه]]. | |||
پلکان درون کعبه.jpg|درب مطلای [[پلکان درون کعبه]]. | |||
صندوق درون کعبه.jpg|صندوقی که بین دو ستون از ستون‌های کعبه قرار دارد و کلیدهای کعبه در آن نگهداری می‌شود. | |||
درون کعبه۳.jpg|موقعیت [[پلکان درون کعبه|پلکان درونی]]، [[ستون‌های کعبه|ستونها]]، [[آویزه‌های کعبه|آویزه‌ها]]، [[سقف کعبه|سقف بالایی]] و سقف زیرین کعبه. | |||
</gallery> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۴۳: | خط ۵۷: | ||
| منبع = مکه در بستر تاریخ | | منبع = مکه در بستر تاریخ | ||
| پس از لینک = نعمت‌الله صفری فروشانی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۶ش | | پس از لینک = نعمت‌الله صفری فروشانی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۶ش | ||
| لینک = https:// | | لینک = https://wikihaj.com/view/پرونده:مکه_در_بستر_تاریخ.pdf | ||
}} | }} | ||
* اتعاظ الحنفا باخبار الائمة الفاطمیین: المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش الشیال، القاهره، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، ۱۴۱۶ق؛ | |||
* اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد ازرقی، تحقیق رشدی صالح ملحس، منشورات شریف رضی، قم، ۱۴۰۳ق. | |||
* اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد ازرقی، تحقیق رشدی صالح ملحس، منشورات شریف رضی، قم، ۱۴۰۳ق. | |||
* اخبار مکه: الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ | |||
* البلدان: ابن الفقیه (م.۳۶۵ق.)، به کوشش یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۱۶ق؛ | |||
* الرحلة الحجازیة،محمد لبیب البتیونی، مکتبة‌المعارف، طائف، چاپ سوم، مکه، ۱۴۲۴ق؛ | |||
* السیرة النبویه: ابن هشام (م.۸-۲۱۳ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه؛ | |||
* الطبقات الکبری: ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ | |||
* المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، جواد علی، مکتبة النهضة، بغداد، ۱۹۷۰م. | |||
* تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م.۸۰۸ق.)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۸ق؛ | |||
* تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م.۱۳۲۱ق.)، به کوشش ابن دهیش، | |||
* سفرنامه ایازخان: قشقایی (م.۱۳۵۸ق.)، به کوشش شاکری، تهران، مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸ش؛ | |||
* سفرنامه حجاز: محمد لبیب البتنونی، ترجمه: انصاری، مشعر، ۱۳۸۱ش؛ | |||
* سفرنامه میرزا داود: وزیر معارف: داود بن علینقی (م.۱۲۷۷ق.)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش؛ | |||
* سفرنامه میرزا داود: وزیر معارف: داود بن علینقی (م.۱۲۷۷ق.)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش؛ | |||
* شفاء الغرام: محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م؛ | |||
* فی منزل الوحی، محمد حسنین هیکل، مکتبة النهضة المصریة، قاهره، چاپ چهارم، ۱۹۶۷م. | |||
* مرآة الحرمین الشریفیت، رفعت پاشا، ترجمه هادی انصاری، نشر مشعر، قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | |||
* مروج الذهب: المسعودی (م.۳۴۶ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم،دار الهجره، ۱۴۰۹ق؛ | |||
* مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، عبیدالله محمدامین کردی، ترجمه حسین صابری، نشر مشعر، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | |||
* منائح الکرم فی اخبار مکه: علی بن تاج الدین السنجاری (م.۱۱۲۵ق.)، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۱۹ق؛ | |||
* المسالک والممالک: ابوعبید البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش ادریان فان لیوفن و اندری فیری،دار الغرب الاسلامی، ۱۹۹۲م؛ | |||
* مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م.۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق؛ | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | |||
* [http://miqat.hajj.ir/article_37430.html درون کعبه در دو دیدار] | |||
[[رده:کعبه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۹ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۷
درون کعبه فضای درونی کعبه است و شامل ستونها، آویزه‌ها، پرده و پلکان می‌شود. آویزه‌ها اشیای قیمتی بودند که به کعبه اهدا شده بودند و از سقف و دیوارها آویزان می‌شدند. درون کعبه به دلیل وجود پلکان، فضایی شش ضلعی دارد و سقف آن توسط سه ستون چوبی، که در یک ردیف قرار گرفته‌اند نگه داشته می‌شود. محل منتسب به مکان نماز خواندن پیامبر(ص) پس از فتح مکه، درون کعبه و نزدیک رکن یمانی مشخص شده است.
لوح‌هایی که به دیوارها نصب شده و دری که به سمت پلکان داخلیِ کعبه باز می‌شود، از دیگر اجزاء درون کعبه است. داخل کعبه در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده است و پیش از اسلام مکان گردآوری بت‌های مشرکان بود.[۱]
چاه کعبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
|
| کعبه |
| نام‌ها |
| بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور |
| ارکان |
| رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی |
| اجزا |
| باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار |
| پیشینه |
| بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع) |
| متولیان |
| ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر |
| مرتبط |
| طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام • |
در ضلع شرقی درون کعبه چاهی وجود داشت و محلی برای نگهداری هدایایی که به کعبه داده می‌شد به‌شمار می‌رفت.[۲] گفته شده این چاه به‌دست حضرت ابراهیم(ع) کنده شده بود[۳] و احتمال داده شده هنگام بازسازی کعبه از سوی قریش از میان رفته است.[۴]
آویزه‌های کعبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
هدیه‌هایی که برای کعبه آورده می‌شد درون آن به دیوار آویخته می‌شدند.[۵] بسیاری از این هدایا که ارزش زیادی داشتند از میان رفته[۶] و برخی از آنها بین ستون‌های کعبه آویزان است.
دو شاخ قوچ[ویرایش | ویرایش مبدأ]
درون کعبه روبه‌روی در ضلع شرقی روی دیوار، دو شاخ قوچ نصب شده بود که برخی معتقدند متعلق به قوچی بوده که خداوند به جای ذبح اسماعیل برای ابراهیم فرستاد.[۷] برخی نیز بر این باورند که سمبل و نشانه‌ای برای اشاره به آن دو شاخ بوده است.[۸]
هنگام معطر و خوش‌بو کردن کعبه، این شاخ‌ها را نیز معطر و خوش‌بو می‌کردند. زیورآلات و طلاهایی را که به کعبه هدیه می‌شد، روی این شاخ‌ها آویزان می‌کردند. دو شاخ قوچ در زمان عبدالله بن زبیر درون کعبه جای داشت و در سال ۶۴ق. در آتش‌سوزی مکه سوخت و از بین رفت.[۹]
دیگر اشياء قیمتی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- دو آهوی زرین، که عبدالمطلب جدّ پیامبر(ص) هنگام حفر چاه زمزم یافت و بر در کعبه آویخت.[۱۰] این آهوان را نخستین زیور طلای کعبه دانسته‌اند.[۱۱]
- شمشیرهایی از جنس قلع که همراه آهوهای زرین دفن شده بودند و بر پایه گزارشی عبدالمطلب آنها را نیز بر در کعبه آویخت.[۱۲]
- دو هلال زرین، که پس از فتح مدائن به سال ۱۶ق. برای عمر بن خطاب، خلیفه دوم، فرستاده شد و او آنها را در کعبه آویخت.[۱۳]
- سینی سبز رنگ، که ابوالعباس سفاح، خلیفه عباسی، به کعبه هدیه کرد و بر آن آویخته شد.[۱۵]
- جام شیشه‌ای، معروف به جام فرعونی که ابوجعفر، برادر منصور عباسی، برای کعبه فرستاد.[۱۶]
قفل طلایی حجاج،[۱۷] یاقوت اهدایی مأمون،[۱۸] زنجیر اهدایی[۱۹] و شمسه‌ای طلایی اهدایی متوکل،[۲۰] طوقی طلایی،[۲۱] محفظه‌ای از نقره، حاوی بیعت‌نامه جعفر بن معتمد و برادرش ابواحمد موفق،[۲۲] قندیلهای اهدایی المطیع لله عباسی[۲۳] و محراب‌های دارای منبّت‌کاری[۲۴] برخی از دیگر آویزه‌های کعبه بود.
ستون‌های کعبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
درون کعبه سه ستون چوبی در یک ردیف و از شمال به جنوب وجود دارد که سقف کعبه را نگه می‌دارد.[۲۵] این ستونها به‌دست ابن زبیر در بازسازی کعبه توسط او ایجاد شدند.[۲۶] قبل از آن قریش در سال ۳۵ عام‌الفیل در بازسازی کعبه از سوی آنها، شش ستون درون خانه خدا قرار داده بودند.[۲۷]
امروزه تعداد و محل قرار گرفتن ستونها به همان صورتی است که ابن زبیر ایجاد کرد.[۲۸] رنگ ستونها، قهوه‌ای مایل به سیاه است و در ارتفاعی مناسب، میله‌ای میان ستونها وجود دارد که برخی از آویزه‌های کعبه به آن آویخته می‌شود.[۲۹]
نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
ستون‌های سه‌گانه چوبی درون کعبه.
-
آویزه‌های کعبه.
-
-
درب مطلای پلکان درون کعبه.
-
صندوقی که بین دو ستون از ستون‌های کعبه قرار دارد و کلیدهای کعبه در آن نگهداری می‌شود.
-
موقعیت پلکان درونی، ستونها، آویزه‌ها، سقف بالایی و سقف زیرین کعبه.
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.
- ↑ مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.
- ↑ مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۵.
- ↑ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۲۵۲؛ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ سفرنامه میرزا داود، ص۱۲۴؛ سفرنامه قشقایی، ص۱۰۸-۱۰۹؛ سفرنامه حجاز، ص۲۳۰.
- ↑ سفرنامه میرزا داود، ص۱۲۴؛ سفرنامه قشقایی، ص۱۰۸-۱۰۹؛ سفرنامه حجاز، ص۲۳۰.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۶۹؛ مروج الذهب، ج۱، ص۲۶۵؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۰۳.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۷؛ الطبقات، ج۱، ص۶۹.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴؛ منائح الکرم، ج۱، ص۵۲۶؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۴؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۵؛ البلدان، ص۷۷؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ البلدان، ص۷۷؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج۵، ص۲۳۶؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳، ۲۲۶.
- ↑ اتعاظ الحنفا، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۲۵؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج۵، ص۲۳۶-۲۳۷؛ مرآة الحرمین، ج۱، ص۲۷۹.
- ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۶؛ تاریخ مکه، ص۲۷۷؛ تحصیل المرام، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ المسالک و الممالک، ج۱، ص۳۷۰؛ شفاء الغرام، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۷۱؛ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از کتاب مکه در بستر تاریخ نعمت‌الله صفری فروشانی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۶ش است.
- اتعاظ الحنفا باخبار الائمة الفاطمیین: المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش الشیال، القاهره، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، ۱۴۱۶ق؛
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد ازرقی، تحقیق رشدی صالح ملحس، منشورات شریف رضی، قم، ۱۴۰۳ق.
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد ازرقی، تحقیق رشدی صالح ملحس، منشورات شریف رضی، قم، ۱۴۰۳ق.
- اخبار مکه: الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛
- البلدان: ابن الفقیه (م.۳۶۵ق.)، به کوشش یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۱۶ق؛
- الرحلة الحجازیة،محمد لبیب البتیونی، مکتبة‌المعارف، طائف، چاپ سوم، مکه، ۱۴۲۴ق؛
- السیرة النبویه: ابن هشام (م.۸-۲۱۳ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه؛
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
- المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، جواد علی، مکتبة النهضة، بغداد، ۱۹۷۰م.
- تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م.۸۰۸ق.)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۸ق؛
- تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م.۱۳۲۱ق.)، به کوشش ابن دهیش،
- سفرنامه ایازخان: قشقایی (م.۱۳۵۸ق.)، به کوشش شاکری، تهران، مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸ش؛
- سفرنامه حجاز: محمد لبیب البتنونی، ترجمه: انصاری، مشعر، ۱۳۸۱ش؛
- سفرنامه میرزا داود: وزیر معارف: داود بن علینقی (م.۱۲۷۷ق.)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش؛
- سفرنامه میرزا داود: وزیر معارف: داود بن علینقی (م.۱۲۷۷ق.)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش؛
- شفاء الغرام: محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م؛
- فی منزل الوحی، محمد حسنین هیکل، مکتبة النهضة المصریة، قاهره، چاپ چهارم، ۱۹۶۷م.
- مرآة الحرمین الشریفیت، رفعت پاشا، ترجمه هادی انصاری، نشر مشعر، قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- مروج الذهب: المسعودی (م.۳۴۶ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم،دار الهجره، ۱۴۰۹ق؛
- مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، عبیدالله محمدامین کردی، ترجمه حسین صابری، نشر مشعر، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- منائح الکرم فی اخبار مکه: علی بن تاج الدین السنجاری (م.۱۱۲۵ق.)، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۱۹ق؛
- المسالک والممالک: ابوعبید البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش ادریان فان لیوفن و اندری فیری،دار الغرب الاسلامی، ۱۹۹۲م؛
- مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م.۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق؛