اخبار مکه (ابن شبه): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۰

اخبار مکه، از کتاب‌های تاریخ محلی مکه، نوشته عمر بن شَبَّه (۱۷۳-۲۶۲ق). نویسنده کتاب، از تاریخ‌نگاران و حافظان برجسته قرن سوم هجری بوده است. نسخه‌ای از اخبار مکه در دست نیست؛ اما برپایه گزارش‌های کوتاهی که از آن به جا مانده است، به دست می‌آید که درباره تاریخ مکه، جغرافیا و اماکن آن بوده است. تاریخ‌نگارانی همچون ابن ظهیره، ابن حجر و سَمهودی از مطالب اخبار مکه ابن شَبَّه بهره برده‌اند. فاسی کتاب را دیده و نوشته است که آن سبکی مانند کتاب اخبار مکه نوشته ازرقی و نیز کتاب اخبار مکه نوشته فاکهی داشته است. اخبار المدینه یا تاریخ المدینة المنوره نام کتاب دیگر ابن شبه است.

اطلاعات کم درباره کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آگاهی‌های چندانی از اخبار مکه به دست نیامده است. آنچه در دست است، تنها گزارش‌ها و نصوصی کوتاه درباره تاریخ و رخدادهای مکه است. گویا این کتاب تا اوایل سده دهم قمری، در دسترس تاریخ‌نگاران مکه بوده است؛ زیرا سَمهودی (درگذشت ۹۱۱ق) به گونه‌ای که نشان‌دهنده گزارش مستقیم و بی‌واسطه است، ‌گزارش‌هایی مختصر از آن آورده است.^[۱]

نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری از راویان و حافظان برجسته قرن سوم قمری است.^[۲] شهرت وی به «شبه» از شهرت پدرش گرفته شده است. گفته‌اند: مادرش در کودکی او برایش ترانه‌ای می‌خوانده و شبّه خطابش می‌کرده است.^[۳] عمر بن شبه در ۱۷۳ق، احتمالا در بصره زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در سامرا درگذشت.^[۴] وی انبوهی از دانش و ‌گزارش تاریخی و ادبی را از دانشوران برجسته مدینه و مناطق دیگر فراگرفت. بازتاب این دانش در موسوعه‌هایی مانند الاغانی و الاستیعاب نشان‌دهنده ارج و اهمیت ‌گزارش‌های او است. آثار گوناگونش نشان می‌دهد که در علوم مختلف دست داشته است.^[۵] او در عرصه تاریخ‌نگاری درباره مکه، مدینه، بصره، و کوفه و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.^[۶] ابن شَبَّه در رخدادها و ستیزهای کلامی گرفتار شد و همراه دیگر محدثان و مخالفان نظریه خلق قرآن، وادار به خانه‌نشینی گشت.^[۷]
ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش ابن زباله که مورد بی مهری رجالیان و اهل حدیث قرار گرفته است، از او با کلماتی احترام‌آمیز یاد شده است.^[۸] مِزّی فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.^[۹] محمد بن یحیی، معاویة بن هشام و ابوغَسان از استادان او و ابوبکر بن ابی‌الدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابی‌طاهر طَیفور از شاگردان او بوده‌اند. بیشترین گزارش‌های ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران مالک بن انس است که آگاهی‌های بسیار از ‌اخبار و رخدادهای مدینه داشته است.^[۱۰]
ابن ندیم از دو اثر ابن شَبَّه با عناوین کتاب مکه و امراء مکه نام می‌برد.^[۱۱] وی در جای دیگر که از تاریخ خط و کتابت عربی سخن گفته، دانستنی‌های مهمی از کتاب مکه ابن شبه درباره تاریخ ‌نگارش عربی و آگاهی قریش از کتابت عربی آورده است.^[۱۲] اخبار المدینه وی که با نام‌هایی چون کتاب المدینه^[۱۳] و تاریخ المدینة المنوره^[۱۴] هم شناخته می‌شود، دیگر کتاب معروف او است.^[۱۵]

محتوا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فاسی (درگذشت ۸۳۲ق) اخبار مکه را دیده و آن را به کتاب اخبار مکه نوشته ازرقی و نیز کتاب اخبار مکه نوشته فاکهی همانند دانسته است.^[۱۶] سَخاوی (درگذشت ۹۰۲ق) نیز در کتابشناسی آثار مربوط به مکه، از این کتاب نام برده و بدون اشاره به سخن فاسی، مدعی شده که وی از این اثر آگاهی نداشته است. در ‌گزارش سخاوی، دو نکته دیگر نیز هست: نخست اینکه ابن فهد نسخه‌ای در یک جلد از این کتاب دست‌نویس کرده و دیگر اینکه کتاب به شیوه و سبک دو کتاب اخبار مکه ازرقی و فاکهی ‌نگارش یافته است.^[۱۷] عز بن فهد هم از آن در دو جا بهره گرفته است: یکی در موضوع حکمرانی عبدالله بن خالد بن اسید قُرَشی بر مکه و دیگری حکومت خالد بن عبدالله قسری بر همین شهر. ^[۱۸]
ابن حجر (درگذشت ۸۵۲ق) در زندگی‌نامه صحابه، از آگاهی‌های این کتاب بهره جسته و ۱۵ گزارش از آن آورده است. وی در این گزارش‌ها نام کتاب را اخبار مکه یا کتاب مکه ثبت کرده است.^[۱۹] سَمهودی در وفاء الوفاء با موضوع مدینه و مکان‌های آن، در چند جا از اخبار مکه ابن شبّه ‌گزارش کرده است.^[۲۰] نقل مستقیم ابن ظهیره (درگذشت ۹۸۶ق) از این کتاب نشانه‌ای تقریبا روشن از دسترسی وی به کتاب است.^[۲۱] بر پایه این ‌گزارش‌ها، می‌توان موضوع کتاب اخبار مکه ابن شبّه را تاریخ مکه و وصف مکان‌ها، مساجد وکوه‌های مکه، سیره نبوی، کعبه، حدود حرم، و خانه‌ها و جغرافیای منازل مکه دانست.

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۶۹.
↑ الفهرست، ص۱۲۵.
↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.
↑ الفهرست، ص۱۲۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.
↑ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.
↑ الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.
↑ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.
↑ مجلة العرب، ج۴، ص۳۲۸، «مؤلفات فی تاریخ المدینه».
↑ الفهرست، ص۱۲۵؛ نک: حجاز در صدر اسلام، ص۴۴۰.
↑ الفهرست، ص۸.
↑ الفهرست، ص۱۲۵.
↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۱، «مقدمه»؛ فیض القدیر، ج۱، ص۱۲۰.
↑ الاصابه، ج۱، ص۲۴۲،۴۵۰؛ ج۲، ص۲۳۸، ۳۵۱.
↑ العقد الثمین، ج۱، ص۱۰.
↑ الاعلان بالتوبیخ، ص۲۸۰.
↑ غایة المرام، ج۱، ص۶۱، ۲۱۱.
↑ الاصابه، ج۱، ص۴۵۷، ۶۰۳؛ ج۲، ص۳۳، ۲۰۹، ۴۷۵؛ ج۳، ص۴۵۱؛ ج۴، ص۶۳، ۲۶۶، ۳۵۶؛ ج۵، ص۹۹؛ ج۷، ص۱۹۹؛ تاریخ التراث العربی،، مج۱، ج۲، ص۲۰۵-۲۰۶.
↑ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷، ۱۳۳؛ ج۴، ص۴۸۱.
↑ الجامع اللطیف، ص۲۵.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل اخبار مكه ابن شَبَّه.

الاصابه: ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
الاعلان بالتوبیخ: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت،‌دار الکتب العلمیه.
البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
تاریخ بغداد: الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
تاریخ التراث العربی: فؤاد سزگین، ترجمه: فهمی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۲ق.
التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال: المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
الجامع اللطیف فی فضل مکه: ابن ظهیره (درگذشت ۹۸۶ق)، به کوشش علی عمر، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۱۴۲۳ق.
الجرح و التعدیل: ابن ابی‌حاتم الرازی (درگذشت ۳۲۷ق)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۳۷۲ق.
حجاز در صدر اسلام: صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت،‌دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق.
غایة المرام باخبار سلطنة البلد الحرام: عبدالعزیز بن فهد المکی (درگذشت ۹۲۰ق)، به کوشش شلتوت،‌دار المدنی، ۱۴۰۶ق.
الفهرست: ابن الندیم (درگذشت ۴۳۸ق)، به کوشش تجدد.
معجم الادباء: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
مجلة العرب (ماهنامه): ریاض، المملکة السعودیه.
وفاء الوفاء: السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
وفیات الاعیان: ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت،‌دار صادر.

[1] وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷.

[2] تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۶۹.

[3] الفهرست، ص۱۲۵.

[4] وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.

[5] الفهرست، ص۱۲۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.

[6] معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.

[7] تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.

[8] الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.

[9] تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.

[10] مجلة العرب، ج۴، ص۳۲۸، «مؤلفات فی تاریخ المدینه».

[11] الفهرست، ص۱۲۵؛ نک: حجاز در صدر اسلام، ص۴۴۰.

[12] الفهرست، ص۸.

[13] الفهرست، ص۱۲۵.

[14] وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۱، «مقدمه»؛ فیض القدیر، ج۱، ص۱۲۰.

[15] الاصابه، ج۱، ص۲۴۲،۴۵۰؛ ج۲، ص۲۳۸، ۳۵۱.

[16] العقد الثمین، ج۱، ص۱۰.

[17] الاعلان بالتوبیخ، ص۲۸۰.

[18] غایة المرام، ج۱، ص۶۱، ۲۱۱.

[19] الاصابه، ج۱، ص۴۵۷، ۶۰۳؛ ج۲، ص۳۳، ۲۰۹، ۴۷۵؛ ج۳، ص۴۵۱؛ ج۴، ص۶۳، ۲۶۶، ۳۵۶؛ ج۵، ص۹۹؛ ج۷، ص۱۹۹؛ تاریخ التراث العربی،، مج۱، ج۲، ص۲۰۵-۲۰۶.

[20] وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷، ۱۳۳؛ ج۴، ص۴۸۱.

[21] الجامع اللطیف، ص۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-اخبار مکه ابن شَبَّه: از تواریخ محلی گمشده مکه، نگاشته عمر بن شَبَّه (۱۷۳۲۶۲ق.)
+'''اخبار مکه'''، از کتاب‌های تاریخ محلی [[مکه]]، نوشته [[ابن شبه|عمر بن شَبَّه]] (۱۷۳-۲۶۲ق). نویسنده کتاب، از تاریخ‌نگاران و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم هجری بوده است. نسخه‌ای از اخبار مکه در دست نیست؛ اما برپایه گزارش‌های کوتاهی که از آن به جا مانده است، به دست می‌آید که درباره تاریخ مکه، جغرافیا و اماکن آن بوده است. تاریخ‌نگارانی همچون [[ابن ظهیره]]، [[ابن حجر]] و [[سمهودی|سَمهودی]] از مطالب اخبار مکه ابن شَبَّه بهره برده‌اند. [[تقی الدین فاسی|فاسی]] کتاب را دیده و نوشته است  که آن سبکی مانند کتاب [[اخبار مکه (ازرقی)|اخبار مکه]] نوشته [[ازرقی]] و نیز کتاب [[اخبار مکه (ازرقی)|اخبار مکه]] نوشته [[فاکهی]] داشته است. [[اخبار المدینه (ابن شبه)| اخبار المدینه]] یا تاریخ المدینة المنوره نام کتاب دیگر ابن شبه است.
-آگاهی‌های بسیاری از این کتاب به دست نیامده است. آن چه می‌دانیم، تنها گزارش‌ها و نصوصی کوتاه درباره تاریخ و رخدادهای مکه است. گویا این کتاب تا اوایل سده دهم ق. در دسترس تاریخنگاران مکه بوده است؛ زیرا سمهودی (م.۹۱۱ق.) به گونه‌ای که نشان دهنده گزارش مستقیم و بی‌واسطه است، ‌گزارش‌هایی مختصر از آن آورده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷.</ref>
+==اطلاعات کم درباره کتاب==
+آگاهی‌های چندانی از اخبار مکه به دست نیامده است. آنچه در دست است، تنها گزارش‌ها و نصوصی کوتاه درباره تاریخ و رخدادهای [[مکه]] است. گویا این کتاب تا اوایل سده دهم قمری، در دسترس تاریخ‌نگاران مکه بوده است؛ زیرا [[سمهودی|سَمهودی]] (درگذشت ۹۱۱ق) به گونه‌ای که نشان‌دهنده گزارش مستقیم و بی‌واسطه است، ‌گزارش‌هایی مختصر از آن آورده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷.</ref>
-ابن شبّه انبوهی از دانش و ‌گزارش تاریخی و ادبی را از دانشوران برجسته مدینه و مناطق دیگر فراگرفت. بازتاب این دانش در موسوعه‌هایی مانند الاغانی و الاستیعاب نشان دهنده ارج و اهمیت ‌گزارش‌های او است. وی در رخدادها و ستیزهای کلامی گرفتار شد و همراه دیگر محدثان و مخالفان نظریه خلق قرآن، وادار به خانه‌نشینی گشت.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.</ref>
+==نویسنده==
+{{اصلی|ابن شبه}}
+ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری از [[روایت|راویان]] و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم قمری است.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۶۹.</ref> شهرت وی به «شبه» از شهرت پدرش گرفته شده است. گفته‌اند: مادرش در کودکی او برایش ترانه‌ای می‌خوانده و شبّه خطابش می‌کرده است.<ref>الفهرست، ص۱۲۵.</ref> عمر بن شبه در ۱۷۳ق، احتمالا در [[بصره]] زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در [[سامرا]] درگذشت.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.</ref> وی انبوهی از دانش و ‌گزارش تاریخی و ادبی را از دانشوران برجسته مدینه و مناطق دیگر فراگرفت. بازتاب این دانش در موسوعه‌هایی مانند الاغانی و الاستیعاب نشان‌دهنده ارج و اهمیت ‌گزارش‌های او است. آثار گوناگونش نشان می‌دهد که در علوم مختلف دست داشته است.<ref>الفهرست، ص۱۲۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.</ref>  او در عرصه تاریخ‌نگاری درباره [[مکه]]، [[مدینه]]، بصره، و [[کوفه]] و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.<ref>معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.</ref> ابن شَبَّه در رخدادها و ستیزهای کلامی گرفتار شد و همراه دیگر محدثان و مخالفان نظریه خلق قرآن، وادار به خانه‌نشینی گشت.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.</ref> <br />
+ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش [[ابن زباله]] که مورد بی مهری [[رجال|رجالیان]] و [[اهل حدیث]] قرار گرفته است، از او با کلماتی احترام‌آمیز یاد شده است.<ref>الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.</ref> [[مزی|مِزّی]] فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.<ref>تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref> [[محمد بن یحیی]]، [[معاویة بن هشام]] و [[ابوغسان|ابوغَسان]] از استادان او و ابوبکر بن ابی‌الدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابی‌طاهر طَیفور از شاگردان او بوده‌اند. بیشترین گزارش‌های ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران [[مالک بن انس]] است که آگاهی‌های بسیار از ‌اخبار و رخدادهای [[مدینه]] داشته است.<ref>مجلة العرب، ج۴، ص۳۲۸، «مؤلفات فی تاریخ المدینه».</ref> <br />
+[[ابن ندیم]] از دو اثر ابن شَبَّه با عناوین کتاب مکه و امراء مکه نام می‌برد.<ref>الفهرست، ص۱۲۵؛ نک: حجاز در صدر اسلام، ص۴۴۰.</ref> وی در جای دیگر که از تاریخ خط و کتابت عربی سخن گفته، دانستنی‌های مهمی از کتاب مکه ابن شبه درباره تاریخ ‌نگارش عربی و آگاهی قریش از کتابت عربی آورده است.<ref>الفهرست، ص۸.</ref> [[اخبار المدینه (ابن شبه)| اخبار المدینه]] وی که با نام‌هایی چون کتاب المدینه<ref>الفهرست، ص۱۲۵.</ref> و تاریخ المدینة المنوره<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۱، «مقدمه»؛ فیض القدیر، ج۱، ص۱۲۰.</ref> هم شناخته می‌شود، دیگر کتاب معروف او است.<ref>الاصابه، ج۱، ص۲۴۲،۴۵۰؛ ج۲، ص۲۳۸، ۳۵۱.</ref>
-ابن ندیم از دو اثر ابن شبه با عناوین کتاب مکه و امراء مکه نام می‌برد.<ref>الفهرست، ص۱۲۵؛ نک: حجاز در صدر اسلام، ص۴۴۰.</ref> وی در جای دیگر که از تاریخ خط و کتابت عربی سخن گفته، دانستنی‌های مهمی از کتاب مکه ابن شبه درباره تاریخ ‌نگارش عربی و آگاهی قریش از کتابت عربی آورده است.<ref>الفهرست، ص۸.</ref>
+==محتوا==
+[[تقی الدین فاسی|فاسی]] (درگذشت ۸۳۲ق) اخبار مکه را دیده و آن را به کتاب [[اخبار مکه (ازرقی)|اخبار مکه]] نوشته [[ازرقی]] و نیز کتاب [[اخبار مکه (ازرقی)|اخبار مکه]] نوشته [[فاکهی]] همانند دانسته است.<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۱۰.</ref> [[سخاوی|سَخاوی]] (درگذشت ۹۰۲ق) نیز در کتابشناسی آثار مربوط به [[مکه]]، از این کتاب نام برده و بدون اشاره به سخن فاسی، مدعی شده که وی از این اثر آگاهی نداشته است. در ‌گزارش سخاوی، دو نکته دیگر نیز هست: نخست اینکه [[ابن فهد]] نسخه‌ای در یک جلد از این کتاب دست‌نویس کرده و دیگر اینکه کتاب به شیوه و سبک دو کتاب اخبار مکه ازرقی و فاکهی ‌نگارش یافته است.<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۲۸۰.</ref> [[عز بن فهد]] هم از آن در دو جا بهره گرفته است: یکی در موضوع حکمرانی [[عبدالله بن خالد بن اسید قُرَشی]] بر مکه و دیگری حکومت [[خالد بن عبدالله قسری]] بر همین شهر.
-فأسی (م.۸۳۲ق.) خبر داده که گویا این کتاب را دیده و آن را به کتاب ازرقی و فاکهی همانند دانسته است.<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۱۰.</ref> سخاوی (م.۹۰۲ق.) نیز در کتابشناسی آثار مربوط به مکه، از این کتاب نام برده و بدون اشاره به سخن فأسی، مدعی شده که وی از این اثر آگاهی نداشته است. در ‌گزارش سخاوی، دو نکته دیگر نیز هست: نخست این‌که ابن فهد نسخه‌ای در یک جلد از این کتاب دست‌نویس کرده و دیگر این‌که کتاب به شیوه و سبک اخبار مکه ازرقی و فاکهی ‌نگارش یافته است.<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۲۸۰.</ref> نیز عز بن فهد از آن در دو جا بهره گرفته است: یکی در موضوع حکمرانی عبدالله بن خالد بن اسید قرشی بر مکه و دیگری حکومت خالد بن عبدالله قسری بر مکه.<ref>غایة المرام، ج۱، ص۶۱، ۲۱۱.</ref> ابن حجر (م.۸۵۲ق.) در زندگینامه صحابه، از آگاهی‌های این کتاب بهره جسته و ۱۵ گزارش از آن آورده است. وی در این گزارش‌ها نام کتاب را اخبار مکه یا کتاب مکه ثبت کرده است.<ref>الاصابه، ج۱، ص۴۵۷، ۶۰۳؛ ج۲، ص۳۳، ۲۰۹، ۴۷۵؛ ج۳، ص۴۵۱؛ ج۴، ص۶۳، ۲۶۶، ۳۵۶؛ ج۵، ص۹۹؛ ج۷، ص۱۹۹؛ تاریخ التراث العربی،، مج۱، ج۲، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> سمهودی در وفاء الوفاء با موضوع مدینه و مکان‌های آن، در چند جا از اخبار مکه ابن شبّه ‌گزارش کرده است. وی می‌افزاید که بر خلاف مکه، هیچ خبر و حدیثی در کراهت اقامت و مجاورت مدینه نیامده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷، ۱۳۳؛ ج۴، ص۴۸۱.</ref> گزارش سمهودی نشان می‌دهد که وی کتاب را دیده و بی‌واسطه از آن گزارش کرده است. نقل مستقیم ابن ظهیره (م.۹۸۶ق.) از این کتاب نشانه‌ای تقریبا روشن از دسترسی وی به کتاب است.<ref>الجامع اللطیف، ص۲۵.</ref> بر پایه این ‌گزارش‌ها، می‌توان موضوع کتاب اخبار مکه ابن شبّه را تاریخ مکه و وصف مکان‌ها، مساجد وکوه‌های مکه، سیره نبوی، کعبه، حدود حرم، و خانه‌ها و جغرافیای منازل مکه دانست.
+<ref>غایة المرام، ج۱، ص۶۱، ۲۱۱.</ref> <br />
+[[ابن حجر]] (درگذشت ۸۵۲ق) در زندگی‌نامه [[صحابه]]، از آگاهی‌های این کتاب بهره جسته و ۱۵ گزارش از آن آورده است. وی در این گزارش‌ها نام کتاب را اخبار مکه یا کتاب مکه ثبت کرده است.<ref>الاصابه، ج۱، ص۴۵۷، ۶۰۳؛ ج۲، ص۳۳، ۲۰۹، ۴۷۵؛ ج۳، ص۴۵۱؛ ج۴، ص۶۳، ۲۶۶، ۳۵۶؛ ج۵، ص۹۹؛ ج۷، ص۱۹۹؛ تاریخ التراث العربی،، مج۱، ج۲، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> [[سمهودی|سَمهودی]] در [[وفاء الوفاء]] با موضوع [[مدینه]] و مکان‌های آن، در چند جا از اخبار مکه ابن شبّه ‌گزارش کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۲۵، ۱۲۷، ۱۳۳؛ ج۴، ص۴۸۱.</ref> نقل مستقیم [[ابن ظهیره]] (درگذشت ۹۸۶ق) از این کتاب نشانه‌ای تقریبا روشن از دسترسی وی به کتاب است.<ref>الجامع اللطیف، ص۲۵.</ref> بر پایه این ‌گزارش‌ها، می‌توان موضوع کتاب اخبار مکه ابن شبّه را تاریخ مکه و وصف مکان‌ها، مساجد وکوه‌های مکه، سیره نبوی، کعبه، حدود حرم، و خانه‌ها و جغرافیای منازل مکه دانست.
 ==پانویس==
@@ خط ۱۵: / خط ۲۱: @@
 {{منابع}}
 {{دانشنامه
-| آدرس =
+| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9237
-| عنوان =
+| عنوان = اخبار مكه ابن شَبَّه
 | نویسنده = علی احمدی میرآقا
 }}
-*کککالاصابهککک: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
+*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
-*ککک الاعلان بالتوبیخککک: شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت،‌دار الکتب العلمیه.
+*''' الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت،‌دار الکتب العلمیه.
-*ککک تاریخ بغدادککک: الخطیب البغدادی (م.۴۶۳ق.)، به کوشش عبدالقادر، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
+*''' البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
-*ککک تاریخ التراث العربیککک: فؤاد سزگین، ترجمهککک: فهمی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۲ق.
+*''' تاریخ بغداد''': الخطیب البغدادی (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
-*ککک الجامع اللطیف فی فضل مکهککک: ابن ظهیره (م.۹۸۶ق.)، به کوشش علی عمر، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۱۴۲۳ق.
+*''' تاریخ التراث العربی''': فؤاد سزگین، ترجمه''': فهمی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۲ق.
-*ککک حجاز در صدر اسلامککک: صالح احمد العلی، ترجمهککک: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
+*''' التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
-*ککک العقد الثمین فی تاریخ البلد الامینککک: محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق.
+*''' تهذیب الکمال فی اسماء الرجال''': المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
-*ککک غایة المرام باخبار سلطنة البلد الحرامککک: عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش شلتوت،‌دار المدنی، ۱۴۰۶ق.
+*''' الجامع اللطیف فی فضل مکه''': ابن ظهیره (درگذشت ۹۸۶ق)، به کوشش علی عمر، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۱۴۲۳ق.
-*ککک الفهرستککک: ابن الندیم (م.۴۳۸ق.)، به کوشش تجدد.
+*''' الجرح و التعدیل''': ابن ابی‌حاتم الرازی (درگذشت ۳۲۷ق)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۳۷۲ق.
-*ککک وفاء الوفاءککک: السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
+*''' حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه''': آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
+*''' سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
+*''' شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت،‌دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
+*''' العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': محمد الفاسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق.
+*''' غایة المرام باخبار سلطنة البلد الحرام''': عبدالعزیز بن فهد المکی (درگذشت ۹۲۰ق)، به کوشش شلتوت،‌دار المدنی، ۱۴۰۶ق.
+*''' الفهرست''': ابن الندیم (درگذشت ۴۳۸ق)، به کوشش تجدد.
+*''' معجم الادباء''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
+*''' مجلة العرب (ماهنامه)''': ریاض، المملکة السعودیه.
+*''' وفاء الوفاء''': السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
+*''' وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت،‌دار صادر.
+{{پایان}}
+{{کتاب‌های مرتبط با حج}}
+{{کتابهای با عنوان اخبار مکه}}
+<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
+ | عنوان‌بندی = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | عکس = <!--شد، - -->
+ | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
+ | پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
+ | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
+ | پانویس و منابع = شد
+ | ناوبری = شد
+ | رده = شد
+ | تغییر مسیر = شد
+}}<onlyinclude>
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[رده:کتاب‌های ابن شبه]]
+[[رده:کتاب‌های قرن سوم قمری]]
+[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]

ن ب و کتاب‌شناسی مکه
منابع تاریخ و جغرافیای مکه	اخبار مکه ازرقی • اخبار مکه ابن اعرابی • اخبار مکه ابن ساج • اخبار مکه ابن شبه • اخبار مکه ابن منده • اخبار مکه حسنی • اخبار مکه رازی • اخبار مکه فاکهی • اخبار مکه مدائنی • اخبار مکه واقدی • تاریخ المستبصر (کتاب) • اخبار مکه وستنفلد • اخبار الوری باخبار ام القری • بلوغ‌القری فی ذیل اتحاف‌الوری • التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم • تاریخ مکه (احمد سباعی) • تاریخ مکه (محمد بن علی طبری) • غایه‌المرام • تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف (کتاب) • تنضید العقود السنیه (کتاب) • الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف
پژوهش‌ها در تاریخ و جغرافیای مکه	تاریخ جغرافیایی مکه معظمه و مدینه طیبه (کتاب) • جنات ثمانیه • الحجاز فی صدر الاسلام
فضائل‌نگاری مکه	الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف • اثارة الترغیب و التشویق
سفرنامه‌ها	تحفة النظار (کتاب) • تحفةالکرام (کتاب) • تذکار الحجاز (کتاب) • تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب) •الارتسامات اللطاف فی خاطر الحاج الی اقدس مطاف • التحفة الایقاظیة فی الرحلة الحجازیة • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • انس الساری • الايام المبرورة في البقاع المقدسه • اناشید الحاج بوی منثون • اسفار الانوار • ارض المعجزات (کتاب) • بلغةالمرام فی الرحلة الی بیت‌الله الحرام و الی المدینة النبویه • بلوغ‌المرام بالرحلة الی بیت‌‌الله الحرام • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • التحلیق الی البیت العتیق • تیر اجل در صدمات راه جبل (کتاب) • از بین النهرین تا ماوراء النهر • تذکرة الطریق (کتاب) • تحفةالعراقین • تحفةالحرمین و سعادةالدارین • تحفة الحرمین(قادری) • به سوی خدا می‌رویم • به سوی خانه خدا • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • انیس الحجاج • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • سفرنامه ای قوم به حج رفته • آهنگ حجاز • جادة العاشقین • حجازیه
سفرنامه‌شناسی مکه	جمهرة الرحلات •
تراجم‌نگاری‌ها	العقد الثمین • الدرالکمین •

ن ب و کتاب‌شناسی مکه
منابع تاریخ و جغرافیای مکه	اخبار مکه ازرقی • اخبار مکه ابن اعرابی • اخبار مکه ابن ساج • اخبار مکه ابن شبه • اخبار مکه ابن منده • اخبار مکه حسنی • اخبار مکه رازی • اخبار مکه فاکهی • اخبار مکه مدائنی • اخبار مکه واقدی • تاریخ المستبصر (کتاب) • اخبار مکه وستنفلد • اخبار الوری باخبار ام القری • بلوغ‌القری فی ذیل اتحاف‌الوری • التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم • تاریخ مکه (احمد سباعی) • تاریخ مکه (محمد بن علی طبری) • غایه‌المرام • تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف (کتاب) • تنضید العقود السنیه (کتاب) • الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف
پژوهش‌ها در تاریخ و جغرافیای مکه	تاریخ جغرافیایی مکه معظمه و مدینه طیبه (کتاب) • جنات ثمانیه • الحجاز فی صدر الاسلام
فضائل‌نگاری مکه	الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف • اثارة الترغیب و التشویق
سفرنامه‌ها	تحفة النظار (کتاب) • تحفةالکرام (کتاب) • تذکار الحجاز (کتاب) • تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب) •الارتسامات اللطاف فی خاطر الحاج الی اقدس مطاف • التحفة الایقاظیة فی الرحلة الحجازیة • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • انس الساری • الايام المبرورة في البقاع المقدسه • اناشید الحاج بوی منثون • اسفار الانوار • ارض المعجزات (کتاب) • بلغةالمرام فی الرحلة الی بیت‌الله الحرام و الی المدینة النبویه • بلوغ‌المرام بالرحلة الی بیت‌‌الله الحرام • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • التحلیق الی البیت العتیق • تیر اجل در صدمات راه جبل (کتاب) • از بین النهرین تا ماوراء النهر • تذکرة الطریق (کتاب) • تحفةالعراقین • تحفةالحرمین و سعادةالدارین • تحفة الحرمین(قادری) • به سوی خدا می‌رویم • به سوی خانه خدا • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • انیس الحجاج • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • سفرنامه ای قوم به حج رفته • آهنگ حجاز • جادة العاشقین • حجازیه
سفرنامه‌شناسی مکه	جمهرة الرحلات •
تراجم‌نگاری‌ها	العقد الثمین • الدرالکمین •