خون برون آوردن: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
از واژه‌های مرتبط با خون برون آوردن می‌توان از حِجامَت (مکش خون از قسمتی از بدن پس از تیغ زدن آنجا) و فَصد (بریدن یا پاره کردن قسمتی از رگ برای بیرون آمدن خون از بدن) نام برد.<ref>. القاموس الفقهی، ص78؛ الاصطلاحات الفقهیه، ص161.</ref> | از واژه‌های مرتبط با خون برون آوردن می‌توان از حِجامَت (مکش خون از قسمتی از بدن پس از تیغ زدن آنجا) و فَصد (بریدن یا پاره کردن قسمتی از رگ برای بیرون آمدن خون از بدن) نام برد.<ref>. القاموس الفقهی، ص78؛ الاصطلاحات الفقهیه، ص161.</ref> | ||
{{احکام احرام عمودی}} | |||
==حرمت خارج کردن خون از بدن محرم== | ==حرمت خارج کردن خون از بدن محرم== | ||
به نظر مشهور فقهای شیعه، خارج کردن خون از بدن خود در حال اختیار بر [[احرام|محرم]] [[حرام]] است.<ref>. تحریر الاحکام، ج2، ص17؛ مسالک الافهام، ج2، ص265-266؛ التنقیح الرائع، ج1، ص474. </ref> دلیل این نظر آنها روایاتی است که اخراج خون از بدن به هر نحوی را از محرمات احرام شمرده است.<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص348؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص313.</ref> همچنین انجام کارهایی مانند حجامت،<ref>المقنعه، ص432؛ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ص: 220.</ref> مسواک زدن و خاراندن بدن که سبب بیرون آمدن خون از بدن محرم می‌شود حرام است.<ref>قواعد الاحکام، ج1، ص423. ایضاح الفوائد، ج1، ص295.</ref> برخی فقیهان امامیه نیز معتقدند چنانچه احرامگزار بداند تراشیدن سر ([[حلق و تقصیر|حَلق]])، منجر به بیرون آمدن خون می‌شود، تراشیدن برای وی جایز نبوده و باید ابتدا [[حلق و تقصیر|تقصیر]](کوتاه کردن موی سر یا ناخن) کند.<ref> المعتمد | به نظر مشهور فقهای شیعه، خارج کردن خون از بدن خود در حال اختیار بر [[احرام|محرم]] [[حرام]] است.<ref>. تحریر الاحکام، ج2، ص17؛ مسالک الافهام، ج2، ص265-266؛ التنقیح الرائع، ج1، ص474. </ref> دلیل این نظر آنها روایاتی است که اخراج خون از بدن به هر نحوی را از محرمات احرام شمرده است.<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص348؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص313.</ref> همچنین انجام کارهایی مانند حجامت،<ref>المقنعه، ص432؛ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ص: 220.</ref> مسواک زدن و خاراندن بدن که سبب بیرون آمدن خون از بدن محرم می‌شود حرام است.<ref>قواعد الاحکام، ج1، ص423. ایضاح الفوائد، ج1، ص295.</ref> برخی فقیهان امامیه نیز معتقدند چنانچه احرامگزار بداند تراشیدن سر ([[حلق و تقصیر|حَلق]])، منجر به بیرون آمدن خون می‌شود، تراشیدن برای وی جایز نبوده و باید ابتدا [[حلق و تقصیر|تقصیر]](کوتاه کردن موی سر یا ناخن) کند.<ref> المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص321؛ تعالیق مبسوطه، ج10، ص232.</ref> | ||
اما شماری از فقهای امامیه<ref> المهذب البارع، ج2، ص186؛ مستند الشیعه، ج12، ص45.</ref> و مشهور اهل سنت<ref>. کتاب الام، ج1، ص277.</ref> قائلند خارج کردن خون از بدن برای محرم در حالت اختیار کراهت دارد. | اما شماری از فقهای امامیه<ref> المهذب البارع، ج2، ص186؛ مستند الشیعه، ج12، ص45.</ref> و مشهور اهل سنت<ref>. کتاب الام، ج1، ص277.</ref> قائلند خارج کردن خون از بدن برای محرم در حالت اختیار کراهت دارد. | ||
===تزریق آمپول=== | |||
درباره تزریق آمپول در حال احرام، سه نظر در فقه شیعه وجود دارد:<ref>مناسک نوین، ص۱۰۸.</ref> | |||
*مانع ندارد ولی اگر موجب بیرون آمدن خون از بدن می‌شود، در صورت نیاز، تزریق نشود. | |||
*بنابر احتیاط واجب تزریق نکند مگر در صورت نیاز. | |||
*مکروه است. | |||
==کفاره خارج کردن خون از بدن در حال احرام== | ==کفاره خارج کردن خون از بدن در حال احرام== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۹: | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| پیش از لینک = | | پیش از لینک = | ||
| منبع = مقاله خون برون آوردن | | منبع = مقاله '''خون برون آوردن''' | ||
| لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1717149/%D8%AE%D9%88%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86?q=%D8%AE%D9%88%D9%86%20%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86&score=24.0&rownumber=1 | | لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1717149/%D8%AE%D9%88%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86?q=%D8%AE%D9%88%D9%86%20%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86&score=24.0&rownumber=1 | ||
| توضیحات منبع = | | توضیحات منبع = منتشر شده در جلد هفتم '''دانشنامه حج و حرمین شریفین''' | ||
}} | }} | ||
*'''إشارة السبق إلی معرفة الحق'''، علی بن حسن الحلبی (م.قرن6)، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، النشر الاسلامی، 1414ق. | |||
*'''إشارة السبق | |||
*'''الاصطلاحات الفقهیه فی رسائل العلمیه'''، یاسین عیسی عاملی، بیروت، دارالبلاغه، 1413ق. | *'''الاصطلاحات الفقهیه فی رسائل العلمیه'''، یاسین عیسی عاملی، بیروت، دارالبلاغه، 1413ق. | ||
*''' | *'''التنقیح الرائع لمختصر الشرائع'''، مقداد بن عبدالله السیوری، تحقیق عبداللطیف حسینی کوه کمری، قم، مرعشی نجفی، 1404ق. | ||
*'''الحدائق الناضرة | *'''الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره'''، یوسف بن احمد البحرانی (م. 1186ق.)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، النشر الاسلامی، 1363ش | ||
*'''الدر المختار'''، | *'''الدر المختار'''، علاءالدین محمد بن علی الحصکفی (م.1088ق.)، بیروت، دار الفکر، 1415ق. | ||
*'''الدروس | *'''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه'''، محمد بن مکی الشهید الاول (م.786ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1407ق. | ||
*'''الروضة | *'''الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه'''، زین‌الدین بن علی، شهید ثانی (911-966ق.)، تحقیق سید محمد کلانتر، نجف الاشرف، مطبعه الادب، 1378ق. | ||
*'''القاموس الفقهی لغةً و اصطلاحا'''، سعدی ابوجیب، دمشق، دار الفکر، 1408ق. | *'''القاموس الفقهی لغةً و اصطلاحا'''، سعدی ابوجیب، دمشق، دار الفکر، 1408ق. | ||
*''' | *'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م.329ق.)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، 1362ش. | ||
*'''المعتمد | *'''المعتمد فی شرح المناسک'''، محاضرات الخوئی (م.1413ق.)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، 1410ق. | ||
*''' | *'''المغنی'''، عبدالله بن قدامه (م.620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه. | ||
*'''المقنعه'''، | *'''المقنعه'''، شیخ مفید محمد بن محمد بن النعمان (336-413ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق. | ||
*'''المهذب البارع فی شرح المختصر النافع'''، احمد بن محمد بن فهد الحلی (757 -841ق.)، تحقیق مجتبی عراقی، قم، النشر الاسلامی، 1407ق. | *'''المهذب البارع فی شرح المختصر النافع'''، احمد بن محمد بن فهد الحلی (757 -841ق.)، تحقیق مجتبی عراقی، قم، النشر الاسلامی، 1407ق. | ||
*''' | *'''النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی'''، محمد بن حسن الطوسی (385-460ق.)، قم، قدس محمدی. | ||
*'''ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد'''، حسن بن یوسف حلی (648-771ق.)، تحقیق سید حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی و عبدالرحیم بروجردی، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1387ق. | |||
*''' | *'''تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه'''، حسن بن یوسف حلی (م. 726ق.)، چاپ سنگی. | ||
*''' | *'''تحریر الوسیله'''، امام خمینی قدس سره (م.1368ش.)، نجف، دار الکتب العلمیه، 1390ق. | ||
*''' | *'''تذکرة الفقهاء'''، حسن بن یوسف حلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت، 1416ق. | ||
*''' | *'''تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی'''، محمد اسحاق الفیاض، قم، ابن مولف، 1418ق. | ||
*''' | *'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (385-460ق.)، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، 1365ش. | ||
*''' | |||
*'''ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد'''، محمد باقر سبزواری (م.1090.ق.)، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث. | *'''ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد'''، محمد باقر سبزواری (م.1090.ق.)، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث. | ||
*'''رساله توضیح المسایل (مراجع)'''، محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر نشر اسلامی. | *'''رساله توضیح المسایل (مراجع)'''، محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر نشر اسلامی. | ||
*'''شرح | *'''شرح الزرقانی علی موطأ الامام مالک'''، محمد بن عبدالباقی الزرقانی (م.1122ق.)، تحقیق طه عبدالرؤوف سعد، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1424ق. | ||
*'''فقه الامام جعفرالصادق'''، محمد جواد | *'''فقه الامام جعفرالصادق'''، محمد جواد مغنیه (م.1400ق.)، قم، انصاریان، 1421ق. | ||
*'''قواعد الاحکام | *'''قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام'''، حسن بن یوسف حلی (648-726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1413ق. | ||
*'''کتاب الحج'''، | *'''کتاب الام'''، محمد بن ادریس الشافعی (م. 204ق)، بیروت، دار الفکر، 1403ق. | ||
*''' | *'''کتاب الحج'''، سید محمد رضا موسوی گلپایگانی (م.1414ق.)، مقرر احمد صابری همدانی، قم، دار القرآن الکریم 1414ق. | ||
*''' | *'''مدارک الاحکام'''، سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.1009ق.)، قم، آل البیت، 1410ق. | ||
*'''مستند | *'''مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام'''، الشهید الثانی (م.965ق.)، قم، معارف اسلامی، 1413ق. | ||
*'''من لا | *'''مستند الشیعة فی احکام الشریعه'''، احمد بن محمد مهدی النراقی (م. 1245ق.)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1417ق. | ||
*''' | *'''من لا یحضره الفقیه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (م.381ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، 1404ق. | ||
*''' | *'''مناسک حج (المحشی)'''، امام خمینی قدس سره (م.1368ش.)، تهران، مشعر، 1416ق. | ||
*'''مناهج | *'''مناسک نوین'''، مصطفی آخوندی و عبدالرحمان انصاری، تهران، محراب قلم، ۱۳۹۰ش. | ||
*'''مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار'''، سید احمد علوی عاملی (م.1060ق.)، قم، انتشارات اسماعیلیان. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۱۲: | ||
* [[خون بیرون آوردن (فتاوای مراجع)]] | * [[خون بیرون آوردن (فتاوای مراجع)]] | ||
{{محرمات احرام}} | {{محرمات احرام}} | ||
[[رده:محرمات احرام]] | [[رده:محرمات احرام]] | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۴
|
این مقاله، راهنمای عملی احکام فقهی نیست. برای اطلاع از حکم و وظیفه شرعی به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کنید. از جمله نگاه کنید به: خون بیرون آوردن (فتاوای مراجع). |
| دسته | محرمات احرام |
|---|---|
| مربوط به آیین | احرام در عمره و حج |
| مکان | حرم مکی |
| زمان | هنگام احرام |
| حکم | حرام است |
| کفاره | دارد |
| مفاهیم فقهی وابسته | محرمات احرام |
| صفحه فتواهای مراجع | خون بیرون آوردن (فتاوای مراجع) |
خون برون آوردن یعنی انجام کاری که منجر به خارج شدن خون از بدن شود. این کار در هنگام احرام ممنوع و از جمله محرمات احرام است. به نظر مشهور فقهای شیعه، خارج کردن خون از بدن خود در حال اختیار و انجام کارهایی مانند حجامت، مسواک زدن و خاراندن بدن که سبب بیرون آمدن خون از بدن محرم می‌شود بر محرم حرام است.
بنابر نظر فقیهان شیعه، محرمی که با خاراندن بدنش، سبب بیرون آمدن خون شود، باید کفاره بدهد اما اگر محرمی مجبور به بیرون آوردن خون از بدنش شد به اتفاق نظر فقهاء کفاره‌ای بر عهده‌اش نیست.
مفهوم‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خون برون آوردن از بدن یا خون بیرون آوردن، یعنی انجام کاری که منجر به خارج شدن خون از بدن شود. در برخی منابع فقهی از خون برون آوردن، به «إدماء» تعبیر شده است.[۱]
از واژه‌های مرتبط با خون برون آوردن می‌توان از حِجامَت (مکش خون از قسمتی از بدن پس از تیغ زدن آنجا) و فَصد (بریدن یا پاره کردن قسمتی از رگ برای بیرون آمدن خون از بدن) نام برد.[۲]
| واجبات |
| شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه |
| محرمات احرام |
| مشترک بین زن و مرد |
| شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح |
| ویژه مردان |
| پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال |
| ویژه زنان |
| پوشاندن صورت • پوشاندن دست |
| دیگر احکام |
| مستحبات احرام |
| مکروهات احرام |
حرمت خارج کردن خون از بدن محرم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به نظر مشهور فقهای شیعه، خارج کردن خون از بدن خود در حال اختیار بر محرم حرام است.[۳] دلیل این نظر آنها روایاتی است که اخراج خون از بدن به هر نحوی را از محرمات احرام شمرده است.[۴] همچنین انجام کارهایی مانند حجامت،[۵] مسواک زدن و خاراندن بدن که سبب بیرون آمدن خون از بدن محرم می‌شود حرام است.[۶] برخی فقیهان امامیه نیز معتقدند چنانچه احرامگزار بداند تراشیدن سر (حَلق)، منجر به بیرون آمدن خون می‌شود، تراشیدن برای وی جایز نبوده و باید ابتدا تقصیر(کوتاه کردن موی سر یا ناخن) کند.[۷]
اما شماری از فقهای امامیه[۸] و مشهور اهل سنت[۹] قائلند خارج کردن خون از بدن برای محرم در حالت اختیار کراهت دارد.
تزریق آمپول[ویرایش | ویرایش مبدأ]
درباره تزریق آمپول در حال احرام، سه نظر در فقه شیعه وجود دارد:[۱۰]
- مانع ندارد ولی اگر موجب بیرون آمدن خون از بدن می‌شود، در صورت نیاز، تزریق نشود.
- بنابر احتیاط واجب تزریق نکند مگر در صورت نیاز.
- مکروه است.
کفاره خارج کردن خون از بدن در حال احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نظر فقیهان شیعه درباره کفاره خارج کردن خون از بدن در حال احرام، عبارت است از:
- اگر محرمی مجبور به بیرون آوردن خون از بدنش شد به اتفاق نظر فقهاء کفاره‌ای بر عهده‌اش نیست.[۱۱]
- اما اگر فرد در حال احرام با خاراندن بدنش باعث خروج خون گردد، باید یک مد طعام (حدود ۷۵۰ گرم گندم یا برنج یا خرما یا آرد و...)[۱۲] بدهد.[۱۳]
- برخی دیگر بر این باورند که کفاره خارج کردن خون از بدن در حال احرام و اختیار، قربانی کردن یک گوسفند است.[۱۴]
- عده‌ای نیز برای این کار (خارج کردن خون از بدن در حال احرام و اختیار)، کفاره‌ای بر این شخص احرامگزار واجب نمی‌دانند.[۱۵]
کفاره حجامت در حال احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مشهور فقهای امامیه به استناد نبودن دلیل صریح برای خون برون آوردن احرامگزار از حجامت، کفاره‌ای را لازم نمی‌دانند.[۱۶] اما به نظر برخی از آنان کفاره (گوسفند) لازم است.[۱۷]
اهل سنت نیز به دلیل اینکه اصل حجامت را برای احرامگزار جائز[۱۸] یا مکروه[۱۹] می‌دانند، کفاره‌ای برای آن قائل نیستند.
خارج کردن خون از بدن غیر محرم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به نظر مشهور فقیهان امامیه، خون برون آوردن احرامگزار از بدن غیر احرامگزار جایز است[۲۰] و بعضی از فقها با توجه به حدیثی از امام صادق(ع)[۲۱] گفته‌اند مستحب است محرم از بیرون آوردن خون از بدن محرم دیگر اجتناب کند.[۲۲]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ . ذخیرة المعاد، ج3، ص595؛ المهذب، ج1، ص221.
- ↑ . القاموس الفقهی، ص78؛ الاصطلاحات الفقهیه، ص161.
- ↑ . تحریر الاحکام، ج2، ص17؛ مسالک الافهام، ج2، ص265-266؛ التنقیح الرائع، ج1، ص474.
- ↑ . من لا یحضره الفقیه، ج2، ص348؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص313.
- ↑ المقنعه، ص432؛ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ص: 220.
- ↑ قواعد الاحکام، ج1، ص423. ایضاح الفوائد، ج1، ص295.
- ↑ المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص321؛ تعالیق مبسوطه، ج10، ص232.
- ↑ المهذب البارع، ج2، ص186؛ مستند الشیعه، ج12، ص45.
- ↑ . کتاب الام، ج1، ص277.
- ↑ مناسک نوین، ص۱۰۸.
- ↑ تذکره الفقها، ج7، ص359؛ الروضه البهیه فی شرح اللمعه، ج2، ص241. مسالک الافهام، ج2، ص266.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح‌المسائل مراجع، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۹۲۸.
- ↑ اشاره السبق، ص131.
- ↑ الدروس، ج1، ص386؛ مجمع الفائده، ج7، ص53.
- ↑ مسالک الافهام، ج2، ص266؛ مدارک الاحکام، ج7، ص368؛ الحدائق الناضره، ج15، ص524-527.
- ↑ 9. تذکره الفقهاء، ج7، ص358؛ فقه الامام الصادق، ج2، ص179-180؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج4، ص251.
- ↑ . نک: مناهج الاخیار، ج3 ص387.
- ↑ . کتاب الام، ج7، ص224؛ الدر المختار، ج2، ص540؛ المغنی، ج3، ص279.
- ↑ . شرح الزرقانی علی الموطا، ج2، ص412.
- ↑ 5. تحریر الوسیله، ج1، ص427؛ مناسک الحج، محشی، ج1، ص201، م450؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج2، ص258-259.
- ↑ 6. الکافی، ج4، ص360-361.
- ↑ 7. مناسک الحج، محشی، ج1، ص201.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از مقاله خون برون آوردن منتشر شده در جلد هفتم دانشنامه حج و حرمین شریفین است.
- إشارة السبق إلی معرفة الحق، علی بن حسن الحلبی (م.قرن6)، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، النشر الاسلامی، 1414ق.
- الاصطلاحات الفقهیه فی رسائل العلمیه، یاسین عیسی عاملی، بیروت، دارالبلاغه، 1413ق.
- التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، مقداد بن عبدالله السیوری، تحقیق عبداللطیف حسینی کوه کمری، قم، مرعشی نجفی، 1404ق.
- الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، یوسف بن احمد البحرانی (م. 1186ق.)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، النشر الاسلامی، 1363ش
- الدر المختار، علاءالدین محمد بن علی الحصکفی (م.1088ق.)، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
- الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، محمد بن مکی الشهید الاول (م.786ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1407ق.
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، زین‌الدین بن علی، شهید ثانی (911-966ق.)، تحقیق سید محمد کلانتر، نجف الاشرف، مطبعه الادب، 1378ق.
- القاموس الفقهی لغةً و اصطلاحا، سعدی ابوجیب، دمشق، دار الفکر، 1408ق.
- الکافی، محمد بن یعقوب کلینی (م.329ق.)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، 1362ش.
- المعتمد فی شرح المناسک، محاضرات الخوئی (م.1413ق.)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، 1410ق.
- المغنی، عبدالله بن قدامه (م.620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- المقنعه، شیخ مفید محمد بن محمد بن النعمان (336-413ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
- المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، احمد بن محمد بن فهد الحلی (757 -841ق.)، تحقیق مجتبی عراقی، قم، النشر الاسلامی، 1407ق.
- النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، محمد بن حسن الطوسی (385-460ق.)، قم، قدس محمدی.
- ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، حسن بن یوسف حلی (648-771ق.)، تحقیق سید حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی و عبدالرحیم بروجردی، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1387ق.
- تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، حسن بن یوسف حلی (م. 726ق.)، چاپ سنگی.
- تحریر الوسیله، امام خمینی قدس سره (م.1368ش.)، نجف، دار الکتب العلمیه، 1390ق.
- تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف حلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت، 1416ق.
- تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی، محمد اسحاق الفیاض، قم، ابن مولف، 1418ق.
- تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، محمد بن حسن الطوسی (385-460ق.)، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، 1365ش.
- ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، محمد باقر سبزواری (م.1090.ق.)، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
- رساله توضیح المسایل (مراجع)، محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر نشر اسلامی.
- شرح الزرقانی علی موطأ الامام مالک، محمد بن عبدالباقی الزرقانی (م.1122ق.)، تحقیق طه عبدالرؤوف سعد، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1424ق.
- فقه الامام جعفرالصادق، محمد جواد مغنیه (م.1400ق.)، قم، انصاریان، 1421ق.
- قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، حسن بن یوسف حلی (648-726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1413ق.
- کتاب الام، محمد بن ادریس الشافعی (م. 204ق)، بیروت، دار الفکر، 1403ق.
- کتاب الحج، سید محمد رضا موسوی گلپایگانی (م.1414ق.)، مقرر احمد صابری همدانی، قم، دار القرآن الکریم 1414ق.
- مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.1009ق.)، قم، آل البیت، 1410ق.
- مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، الشهید الثانی (م.965ق.)، قم، معارف اسلامی، 1413ق.
- مستند الشیعة فی احکام الشریعه، احمد بن محمد مهدی النراقی (م. 1245ق.)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1417ق.
- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (م.381ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، 1404ق.
- مناسک حج (المحشی)، امام خمینی قدس سره (م.1368ش.)، تهران، مشعر، 1416ق.
- مناسک نوین، مصطفی آخوندی و عبدالرحمان انصاری، تهران، محراب قلم، ۱۳۹۰ش.
- مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، سید احمد علوی عاملی (م.1060ق.)، قم، انتشارات اسماعیلیان.