طواف نساء (فتاوای مراجع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۲۱

این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام طواف نساء است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله طواف نساء.

اعمال مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1173
امام خمینی: اعمالی که در مکه واجب است به جا بیاورد: اول ـ طواف حج است که آن را «طواف زیارت» می‌گویند. دوم ـ نماز طواف است. سوم ـ سعی بین صفا و مروه است. چهارم ـ طواف نساء است. پنجم ـ نماز طواف نساء است.
مراجع دیگر:

کیفیت طواف و نماز طواف نساء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1174
امام خمینی: کیفیت طواف حج و نماز آن و سعی و طواف نساء و نماز آن، به همان نحو است که در طواف عمره و نماز آن و سعی گذشت، بدون هیچ تفاوت، مگر در نیت که اینجا باید به نیت طواف حج و سعی آن و طواف نساء به جا آورد.
مراجع دیگر:

زمان انجام طواف نساء و نماز آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1175
امام خمینی: جایز نیست ^{[م1175 ۱]} طواف حج و نماز و سعی و طواف نساء و نماز آن را قبل از رفتن به عرفات و به جا آوردن اعمال عرفات و مشعر و اعمال سه گانه منا به جا آورد در حال اختیار.
مراجع دیگر: ↑ . سیستانی: بنا بر احتیاط جایز نیست و در صورتی که از روی ندانستن حکم شرعی مقدم بدارد، اکتفا به آنها مورد اشکال است، اگرچه خالی از وجه نمی‌باشد.

اشخاصی که طواف نساء را قبل از عرفات می توانند انجام بدهند[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1176
امام خمینی: چند طایفه‌اند که برای آنها جایز است طواف حج و نماز و سعی و طواف نساء ^{[م1176 ۱]} و نماز آن را، بعد از آنکه محرم به احرام حج شدند ^{[م1176 ۲]}قبل از رفتن به عرفات، به جا آورند ^{[م1176 ۳]}و عمل آنها مجزی است: اول ـ زن‌هایی که ترس آن دارند که در برگشتن حائض یا نفساء شوند و پاک نشوند و نتوانند بمانند تا پاک شوند. دوم ـ پیرمردها یا پیرزن‌هایی که عاجز باشند از طواف در موقع مراجعت، برای زیادی جمعیت، یا عاجز از برگشتن به مکه باشند. ^{[م1176 ۴]} سوم ـ اشخاص مریضی که بترسند در وقت ازدحام طواف کنند یا عاجز باشند از آن. ^{[م1176 ۵]} چهارم ـ کسانی ‌که می‌دانند تا آخر ماه ذی‌حجه، به جهتی برای آنها ممکن نمی‌شود طواف و سعی. ^{[م1176 ۶]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت:... طواف نساء و نماز آن علی المشهور الأظهر.... ↑ . مکارم: بنا بر احتیاط واجب. ↑ . بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است. تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند. خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود. زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است. گلپایگانی: احوط برای این چند طایفه تقدیم طواف نساء و نماز آن است رجائاً. سپس اعاده بعد از مناسک منا در صورت تمکن والاّ باید نایب بگیرد. ↑ . سبحانی: پیرمرد یا پیرزنی که نمی‌توانند خودشان بعد از برگشتن از منا اعمال مکه را در ازدحام انجام دهند. سیستانی: مناط عسر است نه عجز. فاضل: و نتواند صبر کند تا ازدحام تمام شود یا صبر کردن مستلزم عسر و حرج باشد. ↑ . سیستانی: مریض یا معلول و هر کسی که بازگشت به مکه برای او مشکل باشد، یا طواف مشکل باشد در اثر ازدحام و مانند آن. فاضل: و نتوانند تا رفع ازدحام در مکه بمانند یا با عسر و حرج مواجه می‌شوند. ↑ . تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند. خامنه‌ای: به جا آوردن اعمال فوق، پیش از وقوف در عرفات و مشعر و اعمال منا در حال اختیار جایز نیست، اما این کار برای سه گروه جایز است که عبارتنداز: نخست، زنانی که می‌ترسند با ابتلا به حیض یا نفاس پس از بازگشت به مکه مکرمه از انجام طواف و نماز آن باز بمانند، و نتوانند تا پاک شدن منتظر بمانند؛ دوم: مردان و زنانی که ناتوان از طواف و نماز آن پس از بازگشت به مکه از جهت زیادی ازدحام باشند، و یا اصولاً ناتوان از بازگشت به مکه باشند؛ سوم: بیمارانی که پس از بازگشت به مکه مکرمه، بر اثر ازدحام یا ترس از آن، از انجام طواف ناتوانند. سبحانی: هر کس دیگری که عذر عرف پسند داشته باشد از اینکه اعمال را بعد از برگشتن از منا تا آخر ذی‌حجه و یا زمانی که در مکه هست خود انجام دهد. سیستانی: کسانی ‌که می‌ترسند برای آنها بازگشت به مکه میسر نشود.

مسئله 1177
امام خمینی: سه طایفه اول، اعمالی را که جلو انداختند، کافی است اگرچه بعد خلاف آن ظاهر شود، مثلاً زن حائض نشود و مریض خوب شود و ازدحام چندان نباشد که موجب مزاحمت شود، پس بر اینها لازم نیست اعاده اعمال گرچه احوط است. ^{[م1177 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، تبریزی، خویی زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود. صافی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند. مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

مسئله 1178
امام خمینی: طایفه چهارم که عقیده داشت نمی‌تواند اعمال را به جا آورد، اگر از جهت مرض و پیری و علیلی بود باز مجزی است، و اما اگر از جهت دیگر بود؛ مثل آنکه اعتقاد داشت سیل مانع می‌شود و بعد خلافش ظاهر شد باید اعاده کند اعمال را، بعد از رجوع. ^{[م1178 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند. زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است. سبحانی: بیماری و پیری جزء گروه‌های دوم و سوم هستند که گذشت و اعتقاد به سیل و امثال آن جزء گروه چهارم که در صورت کشف خلاف باید اعمال را اعاده کنند . سیستانی، گلپایگانی: در همه موارد اعاده را موافق احتیاط استحبابی بیان کرده‌اند. صافی: احوط آن است که پس از مراجعت از منا نایب بگیرند که اعمال آنها را انجام دهد و اگر بعد از مراجعت خلاف یقینی که داشت ظاهر شد اعاده لازم است بدون تفاوت بین صور مذکوره. فاضل: و اگر احتمال حدوث مرض را می‌داد و بعداً مرض حادث نشد، مجزی نیست. مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

حلال شدن محرمات با طواف نساء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1179
امام خمینی: شخص محرم که به واسطه احرام حج، چیزهایی بر او حرام شد، که در سابق به تفصیل ذکر شد، در سه موقع و بعد از سه عمل به تدریج آنها بر او حلال می‌شود: اول ـ بعد از تقصیر کردن یا سر تراشیدن در منا، که به آن همه چیز حلال می‌شود مگر بوی خوش و زن چنان‌که پیشتر ذکر شد و گفته شد که صید از جهت احرام نیز حلال می‌شود نه از جهت حرم. ^{[م1179 ۱]} دوم ـ بعد از به جا آوردن طواف زیارت و نماز آن و سعی بین صفا و مروه، به تفصیلی که گذشت، حلال می‌شود بر او بوی خوش، ولی زن بر او حرام است. ^{[م1179 ۲]} سوم ـ بعد از به جا آوردن طواف نساء و نماز آن، که در کیفیت مثل طواف و نماز عمره است که گذشت، حلال می‌شود بر او زن نیز، پس بعد از این سه عمل، همه چیز که به احرام حرام شده بود حلال می‌شود ^{[م1179 ۳]} و اما صید کردن در حرم حرام است برای همه کس؛ چه مُحرم و چه مُحِلّ.
مراجع دیگر: ↑ . نظر آیات عظام در ذیل مسئله 1141 گذشت. ↑ . صافی: احوط در حج تمتع آن است که پیش از طواف نساء و نماز آن از بوی خوش نیز اجتناب نماید. ↑ . تبریزی، خویی و سیستانی: فقط چیزی که از حرام‌ها باقی می‌ماند شکار است که تا ظهر روز سیزدهم حرام است، بنا بر احتیاط واجب.

مسئله 1180
امام خمینی: کسانی ‌که به واسطه عذر؛ مثل پیری و خوف حیض، طواف زیارت و طواف نساء را مقدم داشتند ،^{[م1180 ۱]} بوی خوش و زن بر آنها حلال نمی‌شود و تمام محرّمات بعد از تقصیر یا حلق حلال خواهد شد.
مراجع دیگر: ↑ . تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند. خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود. زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

اشخاصی که طواف نساء بر آنها واجب است[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1181
امام خمینی: طواف نساء اختصاص به مرد ندارد بلکه بر زن و خنثی و خصی و بچه ممیز نیز لازم است که اگر طواف نساء نکنند زن به همان تفصیل که سابق گفته شد بر آنها حلال نمی‌شود و نیز اگر زن آن را ترک کند مرد بر او حلال نمی‌شود، بلکه طفل غیر ممیز، اگر ولی او را محرم کرد باید او را به احتیاط واجب طواف نساء بدهد ^{[م1181 ۱]} تا بعد از بالغ شدن، زن یا مرد بر او حلال شود. ^{[م1181 ۲]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی، صافی و گلپایگانی: بر ولی یا کسی که به اذن او کودک را احجاج کرده واجب است کودک را طواف نساء بدهد و گرنه بعد از بلوغ، همسر بر او حرام خواهد بود. سبحانی: همه کسانی ‌که حج و یا عمره مفرده انجام می‌دهند باید به جا آورند و اگر کسی انجام ندهد و بمیرد باید برای او نایب بگیرند و هزینه نایب از ترکه برداشته شود. ↑ . تبریزى، خویی: بعد از طواف حج و نماز و سعی، ظاهراً عقد حلال می‌شود، ولکن بنا بر احتیاط استمتاعات جایز نمی‌شود، گرچه اظهر اختصاص حرمت به جماع است. سیستانی: همان‌گونه که گذشت، با حلق یا تقصیر، عقد حلال می‌شود و اما حلیت استمتاع در صبی هم متوقف است بر طواف نساء، پس اگر بالغ شد و هنوز طواف نساء نکرده، نمی‌تواند از همسرش استمتاع ببرد. فاضل: مجنون و مغمی علیه را نیز اگر مُحرِم کرده‌اند، طواف نساء بدهند تا در صورت افاقه زن یا مرد بر آنها حلال شود. صافی، گلپایگانی: و نیز در مورد مجنونی که ولیش او را محرم کرده، طواف نساء لازم است.

طواف نساء رکن نیست[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1182
امام خمینی: طواف نساء و نماز آن، اگرچه واجب است ^{[م1182 ۱]}و بدون آن زن حلال نمی‌شود، لیکن رکن نیست و ترک عمدی آن موجب باطل شدن حج نمی‌شود، بلکه واجب است بر کسی که حج کرده آن را به جا آورد و اگر به جا نیاورد زن بر او حلال نمی‌شود، بلکه آنچه از زن بر او حرام شده بود؛ مثل عقد کردن و خطبه کردن^{[م1182 ۲]} و شاهد شدن نیز بر او حلال نمی‌شود، بنا بر احتیاط واجب.^{[م1182 ۳]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی: اگرچه از اجزاء واجب حج است و باید در ذی‌حجه انجام گیرد، و بدون آن... ↑ . در مسئله 327 فرموده‌اند: احتیاط در حرمت خطبه نمودن استحبابی است.( اقوی آن است که خواستگاری کردن در حال احرام جایز است و احتیاط در ترک است.) ↑ . بهجت، صافی و گلپایگانی: و به احتیاط واجب ادای شهادت هم ننماید. تبریزى، خویی: و ظاهر این است که بتواند بعد از طواف و سعی عقد نماید ولی لذت بردن از زن برایش جایز نیست بنا بر احتیاط، اگرچه اظهر جواز غیر از جماع است. زنجانی، سیستانی: پس از تراشیدن و یا کوتاه کردن مو، بنا بر اقوی جایز است زن عقد کند و شاهد عقد باشد.

زمان طواف نساء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1183
امام خمینی: جایز نیست مقدم داشتن سعی را بر طواف زیارت یا بر نماز آن اختیاراً و جایز نیست مقدم داشتن طواف نساء را بر طواف زیارت و بر سعی اختیاراً و اگر مقدم داشت اعاده کند تا ترتیب حاصل شود.

مسئله 1184
امام خمینی: جایز است طواف نساء را قبل از سعی به جا آورد در حال ضرورت، مثل ترس از حیض و نتوانستن اقامت به مکه تا زمان پاکی، لیکن احتیاط در آن است که نایب بگیرد که بعد از آن به جا آورد. ^{[م1184 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: تقدیم طواف نساء بر سعی در حال ضرورت و خوف حیض جایز است و همچنین از ناسی و جاهل مجزی است تقدیم بر سعی علی الأظهر. تبریزی، خویی و سیستانی: جایز نیست قبل از سعی طواف نساء را انجام دهد و اگر نتوانست تا زمان پاکی در مکه بماند، می‌تواند از مکه خارج شود و بنا بر احتیاط برای طواف نساء نایب بگیرد. زنجانی: کسی که می‌ترسد پس از سعی، متمکن از طواف نساء نباشد باید طواف نساء را مقدم بدارد و بعد از سعی نیز اگر می‌تواند، دوباره طواف نساء را به جا آورد و اگر حائض بود نایب بگیرد. سبحانی: ولی اگر بعداً حائض نشد واجب است خودش طواف نساء و نماز آن را به جا آورد. صافی ، گلپایگانی: متعرض این مسئله نشده‌اند.

در صورت رعایت نکردن زمان انجام طواف نساء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1185
امام خمینی: اگر سهواً طواف نساء را قبل از سعی به جا آورد یا به واسطه ندانستن حکم مقدم بدارد، طواف و سعیش صحیح است و احتیاط در اعاده طواف است. ^{[م1185 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: حکم آن در مسئله قبلی گذشت که مجزی است. تبریزى، خویی: بنا بر احتیاط، لازم است آنها را بعد از سعی اعاده کند. صافی، گلپایگانی: طواف زیارت و سعیش صحیح است و اعاده طواف نساء با نمازش بعد از سعی احوط است و اگر خودش نمی‌تواند اعاده کند نایب بگیرد. سبحانی: اگر سهواً و یا از روی جهل مقدم داشته اعاده آن بعد از سعی مستحب است.

مسئله 1186
امام خمینی: اگر طواف نساء را سهواً ^{[م1186 ۱]} به جا نیاورد تا برگشت از حج، پس اگر می‌تواند باید خودش برگردد و به جا بیاورد و اگر نمی‌تواند یا مشقت دارد نایب بگیرد و پس از به جا آوردن، زن به او حلال می‌شود. ^{[م1186 ۲]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، خویی، سیستانی، صافی، فاضل و گلپایگانی: یا عمداً. سبحانی: فراموش کرد و یا عمداً و یا جهلاً به جا نیاورد؛ و خود نیز احتیاطاً نماز آن را در محلی که هست بخواند. ↑ . مکارم: اگر کسی طواف نساء را به جا آورد ولی نمازش را ترک کرده یا صحیح نخوانده باشد، همسرش بر او حرام نمی‌شود، ولی باید نماز طواف نساء را در صورت امکان پشت مقام در مکه مکرمه و اگر نمی‌تواند در محلی که هست بخواند.

در صورت فراموشی طواف نساء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله 1187
امام خمینی: اگر کسی طواف واجب را ـ چه طواف عمره و چه طواف حج و چه طواف نساء ـ فراموش کرد و برگشت و با زن نزدیکی کرد، باید یک هدی در مکه قربانی کند و احتیاط آن است که شتر باشد ^{[م1187 ۱]}و اگر می‌تواند، خودش برود و طواف و نماز آن را به جا آورد. و احتیاطاً در غیر طواف نساء سعی را هم به جا آورد ^{[م1187 ۲]}و اگر نمی‌تواند یا مشقت دارد نایب بگیرد.
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، تبریزی، خویی و سیستانی: اگر طواف عمره فراموش شده، در مکه؛ و اگر طواف حج فراموش شده، در منا قربانی نماید و قربانی نمودن یک گوسفند کفایت می¬کند. سبحانی: باید یک شتر در مکه نحر کند و هر کدام از این سه طواف را با نماز آن اعاده نماید و در طواف حج و عمره اعمال مترتبه را نیز اعاده کند و اگر نمی‌تواند خود بازگردد و انجام دهد استنابه کند. صافی، گلپایگانی: کسی که تمام طواف یا بعض آن را فراموش کند و یادش نیاید تا به شهر خود برگردد و برای او مشکل باشد که به مکه مراجعت نماید و آنچه را فراموش کرده به جا آورد واجب است نایب بگیرد که برای او طواف کند و در این صورت بنا بر احتیاط واجب هدی بفرستد و احوط آن است که شتر باشد. آیت‌الله صافی بعد از «برای او طواف کند» می‌فرمایند: و نماز طواف بخواند و بنا بر احتیاط لازم سعی هم بنماید و در این صورت بنا بر احتیاط واجب هدی بفرستد، و احوط آن است که شتر باشد، و در مواردی که گفته شد باید وجوباً یا احتیاطاً بعد از اتمام و نماز طواف، اعاده نماید، نایب نیز به همان شرح عمل کند. فاضل: و احتیاط مستحب. مکارم: قربانی کردن گوسفند و اعاده سعی احتیاط مستحب است. ↑ . سیستانی: اگر قبل از فوت وقت متذکر شود، باید سعی را اعاده کند و اگر بعد از آن باشد، مثلاً طواف عمره را پس از وقوف در عرفات متذکر شود یا طواف حج را پس از پایان ذی‌حجه متذکر شود طواف را قضا می‌کند و اعاده سعی لازم نیست و تا طواف را خودش یا نایبش انجام نداده‌اند آنچه بر او حرام شده است حلال نمی‌شود.

استفتائات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

توجه: طبق فتوای ذیل یعنی مسئله 1173 طواف نساء جزء اعمال واجب مکه هست و استفتائاتی که در مورد اعمال مکه پرسیده شده است بر طواف نساء هم شامل می‌شود.

مسئله 1173
امام خمینی: اعمالی که در مکه واجب است به جا بیاورد: اول ـ طواف حج است که آن را «طواف زیارت» می‌گویند. دوم ـ نماز طواف است. سوم ـ سعی بین صفا و مروه است. چهارم ـ طواف نساء است. پنجم ـ نماز طواف نساء است.
مراجع دیگر:

مسئله 1189
امام خمینی: سئوال: اگر کسی تنها این ترس را داشته باشد که بعد از برگشت از منا، در اثر ازدحام نتواند طواف کند یا به مشقت بیفتد، آیا می‌تواند اعمال حج را مقدم دارد یا نه؟ جواب: موردِ جوازِ تقدیم نیست و نمی‌تواند مقدم بدارد. ^{[م1189 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: تقدیم اعمال مکه برای کسی که پس از بازگشت از منا از ازدحام جمعیت می‌ترسد، جایز است ولی احتیاطاً بعد از برگشت از منا اعمال را تکرار کند و در صورت عدم امکان نایب بگیرد. تبریزى، مکارم: احتیاط آن است که مقدم دارد و بعداً اگر نتوانست برای طواف نایب بگیرد. زنجانی: در مورد اول تقدیم طواف و سعی واجب و مجزی است و در مورد دوم می‌توانند رجائاً مقدم کنند ولی اگر کشف خلاف شد مجزی نیست و تقدیم طواف نساء در هیچ‌یک از دو مورد جایز نیست. سبحانی: افرادی که دارای روحیه ضعیف هستند و یا حالت وسواسی و ترس از جمعیت دارند این حالت صرفاً مجوز تقدیم اعمال مکه بر وقوفین نمی‌شود. سیستانی: کسانی ‌که بازگشت به مکه برای آنها مشکل است و یا طواف نمودن بعد از بازگشت از منا به علت ازدحام شدید جمعیت یا غیر آن برای آنها مشکل است می‌توانند مقدم دارند.

مسئله 1190
امام خمینی: سئوال: اعمال حج را به جهت خوف حیض، بر اعمال منا مقدم داشت، ولی چون طواف یا سعی را قطع کرده بود، به طوری که می‌باید اتمام و اعاده کند و چنین کرد، آیا بعد از اعمال منا بر او چیزی نیست؟ جواب: اگر وظیفه را انجام داده چیزی بر او نیست. ^{[م1190 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است. تبریزى، خویی: تقدیم سعی و طواف نساء بر وقوف مجزی نیست گرچه احوط تقدیم سعی و اعاده آن است، بلی کسی که از بازگشت به مکه می‌ترسد همه اعمال مکه را می‌تواند مقدم کند. صافی، گلپایگانی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند.

مسئله 1191
امام خمینی: سئوال: آیا نایب هم، اگر خوف حیض یا مرض داشته باشد، می‌تواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منا مقدم بدارد یا نه؟ جواب: مانع ندارد. ^{[م1191 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی: اگر هنگام احرام، اطمینان به عدم عذر داشته باشد، حج و نیابتش صحیح است.

مسئله 1192
امام خمینی: سئوال: کسانی ‌که اعمال حج را قبل از اعمال منا انجام می‌دهند، آیا می‌توانند سعی را بعد از برگشتن از منا انجام دهند و باقی اعمال را قبل؟ جواب: محل اشکال است. ^{[م1192 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: بعد از طواف سعی است. تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند. خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود. زنجانی، سیستانی: جایز نیست. مکارم: همه را قبلاً انجام می‌دهند.

مسئله 1193
امام خمینی: سئوال: تقدیم اعمال مکه برای ذوی الأعذار جایز است یا لازم؟ جواب: جایز است و لازم نیست. ^{[م1193 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، صافی و گلپایگانی: مگر برای کسی که یقین دارد بعد از برگشتن از منا و تا آخر ذی‌حجه امکان انجام آن را ندارد که در این صورت تقدیم واجب است. تبریزى: مگر اینکه بدانند یا اطمینان داشته باشند؛ چنانچه اعمال مکه را بر وقوفین مقدم نکنند، بعد امکان انجام آن را ندارند، که در این صورت واجب است طواف و نماز آن را مقدم کنند و بنا بر احتیاط مستحب، سعی را نیز مقدم و بعد اعاده کنند. زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است. سبحانی: مگر برای کسانی ‌که می‌دانند تا زمانی که در مکه هستند و یا تا آخر ذی‌حجه عذرشان برطرف نمی‌شود و مجبور به استنابه می‌شوند که در این صورت واجب است خود اعمال را تقدیماً انجام دهند. مکارم: احتیاط واجب آن است که ترک نکنند.

مسئله 1194
امام خمینی: سئوال: کسانی ‌که اعمال حج را مقدم بر وقوفین می‌نمایند، آیا باید اقرب زمان به موقفین را رعایت کنند؟ جواب: لازم نیست.
مراجع دیگر:

مسئله 1195
امام خمینی: سئوال: تشخیص عذر برای کسانی ‌که اعمال حج را مقدم می‌دارند، بر عهده خود آنان است یا بر عهده گردانندگان گروه و مسئولین؟ جواب: تشخیص با خود مکلّف است. ^{[م1195 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی: یعنی حاجی باید ببیند معمول مردم، وضعیت وی را عذر می‌دانند یا خیر و علم وسواس و علم کسی که کمترین دشواری را عذر می‌داند، ملاک نیست و باید به متعارف رجوع کند.

مسئله 1196
امام خمینی: سئوال: کسی که او را به وسیله تخت طواف می‌دهند، آیا می‌تواند اعمال حج خود را بر وقوفین مقدم بدارد؟ جواب: اگر در هر صورت باید او را طواف دهند و عذر دیگری نیست، نمی‌تواند مقدم بدارد.
مراجع دیگر:

مسئله 1197
امام خمینی: سئوال: کسی که اعمال حج را بر وقوفین مقدم می‌دارد، آیا می‌تواند طواف نساء را بعد از وقوفین و اعمال دیگر انجام دهد؟ جواب: بنا بر احتیاط در موردی تقدیم بدارند که هر سه عمل را مقدماً انجام دهند. ^{[م1197 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند. خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود. زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است. گلپایگانی: احوط برای این چند طایفه تقدیم طواف نساء و نماز آن است رجائاً. سپس اعاده بعد از مناسک منا در صورت تمکن والاّ باید نایب بگیرد. سیستانی: تأخیر طواف نساء مانعی ندارد. مکارم: هر سه عمل را مقدماً انجام دهد.

مسئله 1198
امام خمینی: سئوال: شخصی که می‌تواند اعمال مکه را بر وقوفین مقدم بدارد، اگر جهلاً بدون احرام، اعمال مکه را انجام داد چه صورتی دارد؟ جواب: کفایت نمی‌کند ^{[م1198 ۱]}و باید یا قبل از وقوفین آنها را با احرام اعاده کند و یا بعد از وقوفین و اعمال منا، آنها را به جا آورد.
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: اگر شخصی به دلیل عذر، اعمال مکه را مقدم داشت، بعداً کشف شد که اعمال را بدون احرام انجام داده، به آن اکتفا نکند و احتیاطاً طواف و نماز و سعی را اعاده کند. مکارم: بنا بر احتیاط واجب.

مسئله 1199
امام خمینی: سئوال: آیا می‌تواند اعمال مکه را به نایب واگذارد، در صورتی که می‌تواند تأخیر بیندازد تا خود به جا آورد؟ جواب: با فرض اینکه می‌تواند خودش به جا آورد، ولو با تأخیر، تا آخر وقت نمی‌تواند نایب بگیرد.
مراجع دیگر:

مسئله 1200
امام خمینی: سئوال: در مناسک فرموده‌اید وقت انجام اعمال حج تا روز یازدهم است و بعید نیست که تا آخر ماه ذی‌حجه نیت کند، در صورتی که وقت انجام مناسک حج تا روز یازدهم باشد، اگر تأخیر انداخت چون محتمل است ظرف وجوب منقضی شده باشد آیا معصیت نموده است؟ جواب: معصیت نیست.
مراجع دیگر:

مسئله 1201
امام خمینی: سئوال: کسی که از منا برگشته و هنوز اعمال واجب مکه را انجام نداده، آیا می‌تواند طواف مستحبی انجام دهد و نیز در حال احرام عمره تمتع آیا می‌تواند قبل از انجام عمره، طواف مستحبی انجام دهد؟ جواب: احتیاطاً ترک نماید. ^{[م1201 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: اشکالی ندارد. تبریزى، خویی: احوط این است شخصی که احرام حج تمتع بسته، پس از احرام و پیش از رفتن به عرفات، طواف مستحبی ننماید و چنانچه طواف نمود، بنا بر احتیاط بعد از طواف تلبیه را تجدید کند. زنجانی: در عمره و حج تمتع کسی که طواف واجبش ـ ولو طواف نساء ـ را انجام نداده نمی‌تواند طواف مستحب انجام دهد و اگر بعد از احرام حج و قبل از رفتن به عرفات، طواف مستحب کرد، بنا بر احتیاط مستحب، احرام را تجدید کند. سبحانی: کسی که محرم به احرام حج شده، تا طواف حج و طواف نساء را انجام نداده، نمی‌تواند طواف مستحب انجام دهد و اگر انجام داد، باید به نیت محرم شدن برای حج تمتع «لبیک» را تجدید کند. سیستانی: طواف مستحبی قبل از طواف عمره و حج اشکال ندارد ولی پس از احرام و قبل از رفتن به عرفات، به احتیاط واجب نباید طواف مستحبی کند و اگر کرد به احتیاط مستحب تلبیه بگوید.

مسئله 1203
امام خمینی: اگر شخص، چندین عمره مفرده به جای آورده باشد و در هیچ‌کدام طواف نساء نکرده باشد، یک طواف نساء برای تمام آنها کفایت می‌کند. ^{[م1203 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، سیستانی و فاضل: بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد. تبریزى: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، محرم به احرام جدید نشود. خامنه‌ای: واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست. خویی، زنجانی، سبحانی و صافی: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.

مسئله 1204
امام خمینی: احتیاط آن است که نایب در طواف نساء، نیت ما فی الذمه کند، گرچه می‌تواند به نیت منوب عنه انجام دهد. ^{[م1204 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . خامنه‌ای: واجب است به نیابت از منوب ‌عنه طواف نساء را انجام دهد. خویی، سیستانی: به نیت منوب ‌عنه انجام دهد. زنجانی، سبحانی: به نیت منوب ‌عنه انجام دهد و انجام به قصد ما فی الذمه نیز صحیح است. صافی، گلپایگانی: طواف نساء را باید به نیت منوب ‌عنه به جا آورد. فاضل: طواف نساء به نیت منوب ‌عنه انجام شود.

مسئله 1205
امام خمینی: سئوال: آیا پیش از به جا آوردن طواف نساء و بعد از انجام حلق و اعمال بعدی، تمام انواع تلذذ و تمتع از زن حرام است و یا اختصاص به جماع دارد؟ جواب: از مطلق تلذذ از زن باید اجتناب نماید. ^{[م1205 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . تبریزی، خویی: اظهر اختصاص حرمت به جماع است، هرچند احتیاط آن است که از مطلق تلذذ اجتناب شود.

مسئله 1206
امام خمینی: سئوال: آیا تأخیر طواف نساء از سعی تا چند روز، جایز است یا خیر؟ جواب: مانع ندارد. ^{[م1206 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی: ولی نباید از ماه ذیحجه به تأخیر بیفتد. سبحانی: می‌تواند تا آخر ذی‌حجه آن را انجام دهد.

مسئله 1207
امام خمینی: سئوال: شخصی بعد از حج، ازدواج کرد و دارای فرزند شد، بعداً متوجه می‌شود که در حج، طواف نساء را به جا نیاورده است، حال که متوجه شده است، حکم زن و فرزند او چگونه است و نسبت به طواف باید چه کند؟ جواب: با فرض جهل، فرزند او حکم حلال‌زاده را دارد ولی عقد ازدواج باطل است ^{[م1207 ۱]}و باید طواف نساء را انجام دهد و اگر بخواهد بعد از آن تجدید عقد نماید.
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: تا طواف نساء به جا نیاورد زن حلال نیست ولی عقد صحیح است و فرزند حلال‌زاده است، بنابراین اگر نتواند شخصاً طواف نساء را به جا آورد نایب بگیرد که طواف نساء و نمازش را انجام دهد. تبریزى، خویی: ظاهراً عقد صحیح است و نیاز به تجدید ندارد، ولی مادامی که طواف نساء و نماز آن را خودش و در صورت تعذر نایبش انجام نداده جماع جایز نیست. زنجانی: عقد ازدواج آنها صحیح و احتیاط استحبابی در اعاده عقد بعد از طواف نساء است. سبحانی: فرزند او حلال‌زاده است و باید طواف نساء را انجام دهد و احتیاطاً عقد را تجدید کند. سیستانی: عقد او صحیح است؛ زیرا آنچه بر حاجی پس از حلق حرام است، استمتاع است نه عقد و اما اولاد به هر حال ملحق به او هستند.

مسئله 1208
امام خمینی: سئوال: مردی به زنش گفت وظیفه من طواف نساء است ولی تو باید طواف رجال به جا آوری! زن به جای نیت «طواف نساء» «طواف رجال» ذکر کرد، آیا کافی است یا نه؟ جواب: اگر منظورش ادای وظیفه است، مانع ندارد.
مراجع دیگر:

مسئله 1209
امام خمینی: سئوال: کسی که عمره مفرده انجام می‌داد، بدون اینکه تقصیر کند، طواف نساء را به‌ جا آورد، آیا وظیفه او چیست و عمره او باطل است یا نه؟ جواب: عمره باطل نمی‌شود، لیکن باید بعد از تقصیر، طواف نساء را اعاده ^{[م1209 ۱]}نماید و بدون آن حرمت نساء باقی است.
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: اکنون که قبل از تقصیر متذکر شده است، تقصیر می‌کند و طواف نساء را بعد از آن اعاده می‌نماید بنا بر احوط و مقدم شدن طواف نساء بر تقصیر در عمره مفرده در صورت ضرورت یا نسیان یا جهل مجزی است. تبریزى: احتیاط واجب در صورت امکان تقصیر در مکه است. سبحانی: و احتیاطاً علاوه بر نایب نماز طواف نساء را خودش نیز در هر کجا هست بخواند. سیستانی، مکارم: بنا بر احتیاط واجب.

مسئله 1210
امام خمینی: سئوال: شخصی پس از مراجعت از مکه شک می‌کند که طواف نساء حج یا عمره مفرده را به جا آورده یا نه، چه وظیفه‌ای دارد؟ جواب: اگر التفات به وجوب طواف نساء نداشته، باید طواف نساء را انجام دهد و همچنین است در صورت التفات علی الأحوط، بلکه خالی از قوت نیست. ^{[م1210 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت: اگر توانست خودش به جا آورد والاّ نایب بگیرد. تبریزى، خویی: اگر شک بعد از عمل مواقعه با زوجه برایش حاصل شد، به آن اعتنا ننموده و بنا بر انجام آن گذارد. زنجانی: اگر قبل از تمتع از نساء، شک کرده، باید طواف نساء را انجام دهد و اگر بعد از تمتع، شک کرده چنانچه احتمال بدهد هنگام استمتاع، به رعایت جهات شرعی توجه داشته است اعتنا به شکش نمی‌کند و اگر احتمال ندهد باید طواف نساء را به جا آورد، البته در حج اگر بعد از گذشتن ماه ذی‌حجه، برایش شک پیدا شده مطلقاً اعتنا نمی‌کند. سبحانی: چنانچه در انجام طواف نساء در حج شک کند درحالی‌که ماه ذی‌حجة الحرام به پایان نرسیده است چنین فردی باید خود و در صورت عدم امکان نایب او طواف نساء و نماز آن را انجام دهد و اگر پس از خروج ماه ذی‌حجه چنین شکی رخ دهد اعتنا نکند ولی در مورد شک در انجام طواف عمره مفرده به متن عمل شود. سیستانی: باید طواف نساء را انجام دهد و اگر معذور است یا مشقت دارد نایب بگیرد. صافی، گلپایگانی: ولی اگر التفات به وجوب آن داشته و شک دارد که انجام داده یا نه، بعید نیست انجام آن واجب نباشد، اگرچه احتیاط خوب است. مکارم: بنا بر احتیاط واجب در صورت اول ولی در صورت بعد، طواف نساء لازم نیست.

مسئله 1211
امام خمینی: سئوال: اگر کسی بعد از شوط چهارم طواف نساء عمره مفرده، با زوجه خود مواقعه نماید، آیا مانند طواف نساء حج است که به حج لطمه‌ای وارد نکرده و کفاره هم ندارد؟ جواب: بلی، عمل صحیح است و کفاره ندارد، اگرچه حرام مرتکب شده است. ^{[م1211 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . به ذیل مسئله 318 مراجعه شود. بهجت: قبل از اتمام شوط پنجم کفاره دارد، بنا بر احتیاط و بعد از شوط پنجم کفاره ندارد البته این مسئله را درباره حج دارند نه عمره مفرده. تبریزى: چنانچه این عمل بعد از سعی بوده، عمره باطل نمی‌شود، ولی قبل از شوط پنجم کفاره دارد، بلکه احوط کفاره است مطلقاً. خویی: بعد از سعی عمره باطل نمی‌شود ولی کفاره دارد مگر اینکه شوط پنجم را به جا آورده بوده. سبحانی: بعد از نیمه اول طواف نساء یعنی سه شوط و نیم، و باید استغفار کند و طوافش را با تحصیل طهارت تمام کند. سیستانی: استغفار کند و کفاره ندارد و طوافش را تمام کند.

مسئله 1212
امام خمینی: سئوال: به جا نیاوردن طواف نساء از روی جهل، همانند طواف حج و عمره است که باید حج را اعاده کند و شتر قربانی نماید؟ چنان‌که در مسئله 17 فصل پنجم حج در مناسک می‌فرمایید؟ جواب: ترک طواف نساء، حج را باطل نمی‌کند و کفاره ندارد، ولی حرمت نساء بدون آن باقی است و ارتکاب آن کفاره دارد. ^{[م1212 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . در مسئله 323 گذشت که در صورت جهل و نسیان و غفلت، کفاره ندارد.

مسئله 1213
امام خمینی: سئوال: شخصی قبل از طواف نساء با زوجه خود ملاعبه نموده و از روی شهوت به او دست زده است، آیا کفاره دارد؟ جواب: کفاره دارد مگر در صورت جهل. ^{[م1213 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . در مسئله 323 گذشت که در مورد نسیان و غفلت هم کفاره ندارد. مکارم: بنا بر احتیاط واجب، ولی در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله کفاره ندارد. به ذیل مسئله 1182 مراجعه شود.

مسئله 1214
امام خمینی: سئوال: زنی که اعمال حج خود را بر وقوفین مقدم داشته، بعد از سعی حائض می‌شود، شوهرش در همان وقت به نیابت از او طواف نساء را انجام می‌دهد، آیا این نیابت صحیح است؟ جواب: صحیح نیست و تقدیم برای کسی است که خودش طواف می‌کند و احتیاط آن است که اکتفا به آنچه مقدم داشته هم نکند. ^{[م1214 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . تبریزى، خویی: اگر به جهت خوف از حیض، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط واجب باید سعی را اعاده کند و باید طواف نساء هم بعد از وقوفین و اعمال حج باشد. زنجانی: پس از بازگشت از منا اگر پاک شد طواف نساء را خودش به جا می‌آورد والاّ نایب می‌گیرد. سبحانی: اگر به جهت خوف از حیض، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط مستحب باید سعی را اعاده کند و سپس به سراغ طواف نساء و نماز آن برود. سیستانی: آنچه مقدم داشته کافی است و طواف نساء را پس از اعمال روز عید انجام دهد و اگر نتوانست تکلیف ساقط است ولی احتیاط آن است که نایب بگیرد.

مسئله 1215
امام خمینی: سئوال: اگر نایب طواف نساء را به جا نیاورد، آیا فقط زن بر او حرام است یا ذمه‌اش هم مشغول است، هرچند بعد از مردن باشد، که باید برای او قضا کند؟ جواب: ذمه او هم مشغول است، ولی خودش باید در حیاتش انجام دهد و اگر نمی‌تواند نایب بگیرد. ^{[م1215 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، تبریزی، خویی و فاضل: در صورت عدم تدارک در زمان زنده بودنش، بنا بر احتیاط باید قضای آن از ترکه او به جا آورده شود. زنجانی: و اگر در زمان حیاتش تدارک نکرد واجب است وصیت کند و در هر صورت ـ وصیت کند یا نه ـ مسئولیت انجام طواف نساء بر عهده ولی اوست و هزینه آن از اصل ترکه خارج می‌شود؛ مگر متبرعی پیدا شود یا خودش وصیت نافذی کرده باشد که از ثلث حساب کنند. سبحانی: اگر بمیرد از ترکه او کسی را اجیر کنند تا طواف نساء را به نیابت از او و به نیت آنچه بر ذمه نایب بوده است به جا آورد ولی ترک طواف نساء از جانب نایب نسبت به منوب ‌عنه اثری از جهت حرمت نساء ندارد.

مسئله 1216
امام خمینی: سئوال: شخصی طواف نساء عمره مفرده را فراموش کرده و بعد برای عمره تمتع محرم شده است، آیا طواف نساء فراموش شده را، بعد از انجام اعمال عمره تمتع به جا آورد یا قبل از آن؟ جواب: می‌تواند بعد از انجام اعمال عمره تمتع به جا آورد و اگر تأخیر بیندازد، طواف نساء حج، کفایت از آن می‌کند. ^{[م1216 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، سیستانی و فاضل: بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد. تبریزى: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، محرم به احرام جدید نشود. خامنه‌ای: واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست. خویی، زنجانی، سبحانی و صافی: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.

مسئله 1217
امام خمینی: سئوال: کسی که طواف نساء عمره مفرده را به جا نیاورده و بعد از آن حج اِفراد به جا می‌آورد، آیا طواف نساء حج اِفراد کفایت می‌کند؟ جواب: کفایت می‌کند. ^{[م1217 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . بهجت، سیستانی و فاضل: بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد. تبریزى: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، محرم به احرام جدید نشود. خامنه‌ای: واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست. خویی، زنجانی، سبحانی و صافی: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.

مسئله 1218
امام خمینی: سئوال: پیرمردان و پیرزنانی که عمل زناشویی از آنان ممکن نیست و ازدواج هم نمی‌کنند و نیز کسی که عِنّین است، آیا اگر طواف نساء را نیاورند اشکال دارد؟ جواب: گرچه طواف نساء جزو اعمال نیست، لکن عمل واجبی است که باید انجام داده شود. ^{[م1218 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ . زنجانی: طواف نساء از اجزاء واجب حج یا عمره مفرده است و بر عِنّین و کسانی ‌که نمی‌تواند زناشویی کنند نیز واجب است.

جستار وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از صفحه 539 تا 556 کتاب مناسک حج پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷ است.

[1] .
سیستانی: بنا بر احتیاط جایز نیست و در صورتی که از روی ندانستن حکم شرعی مقدم بدارد، اکتفا به آنها مورد اشکال است، اگرچه خالی از وجه نمی‌باشد.

[2] سیستانی: بنا بر احتیاط جایز نیست و در صورتی که از روی ندانستن حکم شرعی مقدم بدارد، اکتفا به آنها مورد اشکال است، اگرچه خالی از وجه نمی‌باشد.

[2] .
بهجت:... طواف نساء و نماز آن علی المشهور الأظهر....

[4] بهجت:... طواف نساء و نماز آن علی المشهور الأظهر....

[3] .
مکارم: بنا بر احتیاط واجب.

[6] مکارم: بنا بر احتیاط واجب.

[4] .
بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است.

تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.

خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.

زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

گلپایگانی: احوط برای این چند طایفه تقدیم طواف نساء و نماز آن است رجائاً. سپس اعاده بعد از مناسک منا در صورت تمکن والاّ باید نایب بگیرد.

[8] بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است.

[9] تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.

[10] خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.

[11] زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

[12] گلپایگانی: احوط برای این چند طایفه تقدیم طواف نساء و نماز آن است رجائاً. سپس اعاده بعد از مناسک منا در صورت تمکن والاّ باید نایب بگیرد.

[5] .
سبحانی: پیرمرد یا پیرزنی که نمی‌توانند خودشان بعد از برگشتن از منا اعمال مکه را در ازدحام انجام دهند.

سیستانی: مناط عسر است نه عجز.

فاضل: و نتواند صبر کند تا ازدحام تمام شود یا صبر کردن مستلزم عسر و حرج باشد.

[14] سبحانی: پیرمرد یا پیرزنی که نمی‌توانند خودشان بعد از برگشتن از منا اعمال مکه را در ازدحام انجام دهند.

[15] سیستانی: مناط عسر است نه عجز.

[16] فاضل: و نتواند صبر کند تا ازدحام تمام شود یا صبر کردن مستلزم عسر و حرج باشد.

[6] .
سیستانی: مریض یا معلول و هر کسی که بازگشت به مکه برای او مشکل باشد، یا طواف مشکل باشد در اثر ازدحام و مانند آن.

فاضل: و نتوانند تا رفع ازدحام در مکه بمانند یا با عسر و حرج مواجه می‌شوند.

[18] سیستانی: مریض یا معلول و هر کسی که بازگشت به مکه برای او مشکل باشد، یا طواف مشکل باشد در اثر ازدحام و مانند آن.

[19] فاضل: و نتوانند تا رفع ازدحام در مکه بمانند یا با عسر و حرج مواجه می‌شوند.

[7] .
تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.

خامنه‌ای: به جا آوردن اعمال فوق، پیش از وقوف در عرفات و مشعر و اعمال منا در حال اختیار جایز نیست، اما این کار برای سه گروه جایز است که عبارتنداز: نخست، زنانی که می‌ترسند با ابتلا به حیض یا نفاس پس از بازگشت به مکه مکرمه از انجام طواف و نماز آن باز بمانند، و نتوانند تا پاک شدن منتظر بمانند؛ دوم: مردان و زنانی که ناتوان از طواف و نماز آن پس از بازگشت به مکه از جهت زیادی ازدحام باشند، و یا اصولاً ناتوان از بازگشت به مکه باشند؛ سوم: بیمارانی که پس از بازگشت به مکه مکرمه، بر اثر ازدحام یا ترس از آن، از انجام طواف ناتوانند.

سبحانی: هر کس دیگری که عذر عرف پسند داشته باشد از اینکه اعمال را بعد از برگشتن از منا تا آخر ذی‌حجه و یا زمانی که در مکه هست خود انجام دهد.

سیستانی: کسانی ‌که می‌ترسند برای آنها بازگشت به مکه میسر نشود.

[21] تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.

[22] خامنه‌ای: به جا آوردن اعمال فوق، پیش از وقوف در عرفات و مشعر و اعمال منا در حال اختیار جایز نیست، اما این کار برای سه گروه جایز است که عبارتنداز: نخست، زنانی که می‌ترسند با ابتلا به حیض یا نفاس پس از بازگشت به مکه مکرمه از انجام طواف و نماز آن باز بمانند، و نتوانند تا پاک شدن منتظر بمانند؛ دوم: مردان و زنانی که ناتوان از طواف و نماز آن پس از بازگشت به مکه از جهت زیادی ازدحام باشند، و یا اصولاً ناتوان از بازگشت به مکه باشند؛ سوم: بیمارانی که پس از بازگشت به مکه مکرمه، بر اثر ازدحام یا ترس از آن، از انجام طواف ناتوانند.

[23] سبحانی: هر کس دیگری که عذر عرف پسند داشته باشد از اینکه اعمال را بعد از برگشتن از منا تا آخر ذی‌حجه و یا زمانی که در مکه هست خود انجام دهد.

[24] سیستانی: کسانی ‌که می‌ترسند برای آنها بازگشت به مکه میسر نشود.

[8] .
بهجت، تبریزی، خویی زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.

صافی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند.

مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

[26] بهجت، تبریزی، خویی زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.

[27] صافی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند.

[28] مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

[9] .
تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.

زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

سبحانی: بیماری و پیری جزء گروه‌های دوم و سوم هستند که گذشت و اعتقاد به سیل و امثال آن جزء گروه چهارم که در صورت کشف خلاف باید اعمال را اعاده کنند .

سیستانی، گلپایگانی: در همه موارد اعاده را موافق احتیاط استحبابی بیان کرده‌اند.

صافی: احوط آن است که پس از مراجعت از منا نایب بگیرند که اعمال آنها را انجام دهد و اگر بعد از مراجعت خلاف یقینی که داشت ظاهر شد اعاده لازم است بدون تفاوت بین صور مذکوره.

فاضل: و اگر احتمال حدوث مرض را می‌داد و بعداً مرض حادث نشد، مجزی نیست.

مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

[30] تبریزی، خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.

[31] زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

[32] سبحانی: بیماری و پیری جزء گروه‌های دوم و سوم هستند که گذشت و اعتقاد به سیل و امثال آن جزء گروه چهارم که در صورت کشف خلاف باید اعمال را اعاده کنند .

[33] سیستانی، گلپایگانی: در همه موارد اعاده را موافق احتیاط استحبابی بیان کرده‌اند.

[34] صافی: احوط آن است که پس از مراجعت از منا نایب بگیرند که اعمال آنها را انجام دهد و اگر بعد از مراجعت خلاف یقینی که داشت ظاهر شد اعاده لازم است بدون تفاوت بین صور مذکوره.

[35] فاضل: و اگر احتمال حدوث مرض را می‌داد و بعداً مرض حادث نشد، مجزی نیست.

[36] مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.

[10] .
نظر آیات عظام در ذیل مسئله 1141 گذشت.

[38] نظر آیات عظام در ذیل مسئله 1141 گذشت.

[11] .
صافی: احوط در حج تمتع آن است که پیش از طواف نساء و نماز آن از بوی خوش نیز اجتناب نماید.

[40] صافی: احوط در حج تمتع آن است که پیش از طواف نساء و نماز آن از بوی خوش نیز اجتناب نماید.

[12] .
تبریزی، خویی و سیستانی: فقط چیزی که از حرام‌ها باقی می‌ماند شکار است که تا ظهر روز سیزدهم حرام است، بنا بر احتیاط واجب.

[42] تبریزی، خویی و سیستانی: فقط چیزی که از حرام‌ها باقی می‌ماند شکار است که تا ظهر روز سیزدهم حرام است، بنا بر احتیاط واجب.

[13] .
تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.

خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.

زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

[44] تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.

[45] خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.

[46] زنجانی: بر کسانی ‌که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی ‌که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی ‌که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی ‌که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.

[14] .
زنجانی، صافی و گلپایگانی: بر ولی یا کسی که به اذن او کودک را احجاج کرده واجب است کودک را طواف نساء بدهد و گرنه بعد از بلوغ، همسر بر او حرام خواهد بود.

سبحانی: همه کسانی ‌که حج و یا عمره مفرده انجام می‌دهند باید به جا آورند و اگر کسی انجام ندهد و بمیرد باید برای او نایب بگیرند و هزینه نایب از ترکه برداشته شود.

[48] زنجانی، صافی و گلپایگانی: بر ولی یا کسی که به اذن او کودک را احجاج کرده واجب است کودک را طواف نساء بدهد و گرنه بعد از بلوغ، همسر بر او حرام خواهد بود.

[49] سبحانی: همه کسانی ‌که حج و یا عمره مفرده انجام می‌دهند باید به جا آورند و اگر کسی انجام ندهد و بمیرد باید برای او نایب بگیرند و هزینه نایب از ترکه برداشته شود.

[15] .
تبریزى، خویی: بعد از طواف حج و نماز و سعی، ظاهراً عقد حلال می‌شود، ولکن بنا بر احتیاط استمتاعات جایز نمی‌شود، گرچه اظهر اختصاص حرمت به جماع است.

سیستانی: همان‌گونه که گذشت، با حلق یا تقصیر، عقد حلال می‌شود و اما حلیت استمتاع در صبی هم متوقف است بر طواف نساء، پس اگر بالغ شد و هنوز طواف نساء نکرده، نمی‌تواند از همسرش استمتاع ببرد.

فاضل: مجنون و مغمی علیه را نیز اگر مُحرِم کرده‌اند، طواف نساء بدهند تا در صورت افاقه زن یا مرد بر آنها حلال شود.

صافی، گلپایگانی: و نیز در مورد مجنونی که ولیش او را محرم کرده، طواف نساء لازم است.

[51] تبریزى، خویی: بعد از طواف حج و نماز و سعی، ظاهراً عقد حلال می‌شود، ولکن بنا بر احتیاط استمتاعات جایز نمی‌شود، گرچه اظهر اختصاص حرمت به جماع است.

[52] سیستانی: همان‌گونه که گذشت، با حلق یا تقصیر، عقد حلال می‌شود و اما حلیت استمتاع در صبی هم متوقف است بر طواف نساء، پس اگر بالغ شد و هنوز طواف نساء نکرده، نمی‌تواند از همسرش استمتاع ببرد.

[53] فاضل: مجنون و مغمی علیه را نیز اگر مُحرِم کرده‌اند، طواف نساء بدهند تا در صورت افاقه زن یا مرد بر آنها حلال شود.

[54] صافی، گلپایگانی: و نیز در مورد مجنونی که ولیش او را محرم کرده، طواف نساء لازم است.

[16] .
زنجانی: اگرچه از اجزاء واجب حج است و باید در ذی‌حجه انجام گیرد، و بدون آن...

[56] زنجانی: اگرچه از اجزاء واجب حج است و باید در ذی‌حجه انجام گیرد، و بدون آن...

[17] .
در مسئله 327 فرموده‌اند: احتیاط در حرمت خطبه نمودن استحبابی است.( اقوی آن است که خواستگاری کردن در حال احرام جایز است و احتیاط در ترک است.)

[58] در مسئله 327 فرموده‌اند: احتیاط در حرمت خطبه نمودن استحبابی است.( اقوی آن است که خواستگاری کردن در حال احرام جایز است و احتیاط در ترک است.)

[18] .
بهجت، صافی و گلپایگانی: و به احتیاط واجب ادای شهادت هم ننماید.

تبریزى، خویی: و ظاهر این است که بتواند بعد از طواف و سعی عقد نماید ولی لذت بردن از زن برایش جایز نیست بنا بر احتیاط، اگرچه اظهر جواز غیر از جماع است.

زنجانی، سیستانی: پس از تراشیدن و یا کوتاه کردن مو، بنا بر اقوی جایز است زن عقد کند و شاهد عقد باشد.

[60] بهجت، صافی و گلپایگانی: و به احتیاط واجب ادای شهادت هم ننماید.

[61] تبریزى، خویی: و ظاهر این است که بتواند بعد از طواف و سعی عقد نماید ولی لذت بردن از زن برایش جایز نیست بنا بر احتیاط، اگرچه اظهر جواز غیر از جماع است.

[62] زنجانی، سیستانی: پس از تراشیدن و یا کوتاه کردن مو، بنا بر اقوی جایز است زن عقد کند و شاهد عقد باشد.

[19] .
بهجت: تقدیم طواف نساء بر سعی در حال ضرورت و خوف حیض جایز است و همچنین از ناسی و جاهل مجزی است تقدیم بر سعی علی الأظهر.

تبریزی، خویی و سیستانی: جایز نیست قبل از سعی طواف نساء را انجام دهد و اگر نتوانست تا زمان پاکی در مکه بماند، می‌تواند از مکه خارج شود و بنا بر احتیاط برای طواف نساء نایب بگیرد.

زنجانی: کسی که می‌ترسد پس از سعی، متمکن از طواف نساء نباشد باید طواف نساء را مقدم بدارد و بعد از سعی نیز اگر می‌تواند، دوباره طواف نساء را به جا آورد و اگر حائض بود نایب بگیرد.

سبحانی: ولی اگر بعداً حائض نشد واجب است خودش طواف نساء و نماز آن را به جا آورد.

صافی ، گلپایگانی: متعرض این مسئله نشده‌اند.

[64] بهجت: تقدیم طواف نساء بر سعی در حال ضرورت و خوف حیض جایز است و همچنین از ناسی و جاهل مجزی است تقدیم بر سعی علی الأظهر.

[65] تبریزی، خویی و سیستانی: جایز نیست قبل از سعی طواف نساء را انجام دهد و اگر نتوانست تا زمان پاکی در مکه بماند، می‌تواند از مکه خارج شود و بنا بر احتیاط برای طواف نساء نایب بگیرد.

[66] زنجانی: کسی که می‌ترسد پس از سعی، متمکن از طواف نساء نباشد باید طواف نساء را مقدم بدارد و بعد از سعی نیز اگر می‌تواند، دوباره طواف نساء را به جا آورد و اگر حائض بود نایب بگیرد.

[67] سبحانی: ولی اگر بعداً حائض نشد واجب است خودش طواف نساء و نماز آن را به جا آورد.

[68] صافی ، گلپایگانی: متعرض این مسئله نشده‌اند.

[20] .
بهجت: حکم آن در مسئله قبلی گذشت که مجزی است.

تبریزى، خویی: بنا بر احتیاط، لازم است آنها را بعد از سعی اعاده کند.

صافی، گلپایگانی: طواف زیارت و سعیش صحیح است و اعاده طواف نساء با نمازش بعد از سعی احوط است و اگر خودش نمی‌تواند اعاده کند نایب بگیرد.

سبحانی: اگر سهواً و یا از روی جهل مقدم داشته اعاده آن بعد از سعی مستحب است.

[70] بهجت: حکم آن در مسئله قبلی گذشت که مجزی است.

[71] تبریزى، خویی: بنا بر احتیاط، لازم است آنها را بعد از سعی اعاده کند.

[72] صافی، گلپایگانی: طواف زیارت و سعیش صحیح است و اعاده طواف نساء با نمازش بعد از سعی احوط است و اگر خودش نمی‌تواند اعاده کند نایب بگیرد.

[73] سبحانی: اگر سهواً و یا از روی جهل مقدم داشته اعاده آن بعد از سعی مستحب است.

[م1175 ۱]

[م1176 ۱]

[م1176 ۲]

[م1176 ۳]

[م1176 ۴]

[م1176 ۵]

[م1176 ۶]

[م1177 ۱]

[م1178 ۱]

[م1179 ۱]

[م1179 ۲]

[م1179 ۳]

[م1180 ۱]

[م1181 ۱]

[م1181 ۲]

[م1182 ۱]

[م1182 ۲]

[م1182 ۳]

[م1184 ۱]

[م1185 ۱]

[م1186 ۱]

[م1186 ۲]

[م1187 ۱]

[م1187 ۲]

[م1189 ۱]

[م1190 ۱]

[م1191 ۱]

[م1192 ۱]

[م1193 ۱]

[م1195 ۱]

[م1197 ۱]

[م1198 ۱]

[م1201 ۱]

[م1203 ۱]

[م1204 ۱]

[م1205 ۱]

[م1206 ۱]

[م1207 ۱]

[م1209 ۱]

[م1210 ۱]

[م1211 ۱]

[م1212 ۱]

[م1213 ۱]

[م1214 ۱]

[م1215 ۱]

[م1216 ۱]

[م1217 ۱]

[م1218 ۱]

@@ خط ۵۴: / خط ۵۴: @@
 }}
 چهارم ـ کسانی ‌که می‌دانند تا آخر ماه ذی‌حجه، به جهتی برای آنها ممکن نمی‌شود [[طواف]] و [[سعی]].  {{توضیح مساله|1176|.
-* '''تبریز، خویی:''' کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.
+* '''تبریزی، خویی:''' کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.
 * '''خامنه‌ای:''' به جا آوردن اعمال فوق، پیش از وقوف در [[عرفات]] و [[مشعر]] و اعمال [[منا]] در حال اختیار جایز نیست، اما این کار برای سه گروه جایز است که عبارتنداز: نخست، زنانی که می‌ترسند با ابتلا به [[حیض]] یا [[نفاس]] پس از بازگشت به مکه مکرمه از انجام طواف و نماز آن باز بمانند، و نتوانند تا پاک شدن منتظر بمانند؛ دوم: مردان و زنانی که ناتوان از طواف و نماز آن پس از بازگشت به مکه از جهت زیادی ازدحام باشند، و یا اصولاً ناتوان از بازگشت به مکه باشند؛ سوم: بیمارانی که پس از بازگشت به مکه مکرمه، بر اثر ازدحام یا ترس از آن، از انجام طواف ناتوانند.
 * '''سبحانی:''' هر کس دیگری که [[عذر]] عرف پسند داشته باشد از اینکه اعمال را بعد از برگشتن از منا تا آخر ذی‌حجه و یا زمانی که در مکه هست خود انجام دهد.
@@ خط ۴۶۶: / خط ۴۶۶: @@
 جواب: بلی، عمل صحیح است و کفاره ندارد، اگرچه حرام مرتکب شده است.  {{توضیح مساله|1211|.
 * به ذیل مسئله 318 مراجعه شود.
-* '''آیت‌الله بهجت:''' قبل از اتمام شوط پنجم [[کفاره]] دارد، بنا بر احتیاط و بعد از شوط پنجم کفاره ندارد البته این مسئله را درباره [[حج]] دارند نه عمره مفرده.
+* '''بهجت:''' قبل از اتمام شوط پنجم [[کفاره]] دارد، بنا بر احتیاط و بعد از شوط پنجم کفاره ندارد البته این مسئله را درباره [[حج]] دارند نه عمره مفرده.
-* '''آیت‌الله تبریزى:''' چنانچه این عمل بعد از سعی بوده، عمره باطل نمی‌شود، ولی قبل از شوط پنجم کفاره دارد، بلکه احوط کفاره است مطلقاً.
+* '''تبریزى:''' چنانچه این عمل بعد از سعی بوده، عمره باطل نمی‌شود، ولی قبل از شوط پنجم کفاره دارد، بلکه احوط کفاره است مطلقاً.
-* '''آیت‌الله خویی:''' بعد از سعی عمره باطل نمی‌شود ولی کفاره دارد مگر اینکه شوط پنجم را به جا آورده بوده.
+* '''خویی:''' بعد از سعی عمره باطل نمی‌شود ولی کفاره دارد مگر اینکه شوط پنجم را به جا آورده بوده.
-* '''آیت‌الله سبحانی:''' بعد از نیمه اول طواف نساء یعنی سه شوط و نیم، و باید استغفار کند و طوافش را با تحصیل طهارت تمام کند.
+* '''سبحانی:''' بعد از نیمه اول طواف نساء یعنی سه شوط و نیم، و باید استغفار کند و طوافش را با تحصیل طهارت تمام کند.
-* '''آیت‌الله سیستانی:''' استغفار کند و کفاره ندارد و طوافش را تمام کند.
+* '''سیستانی:''' استغفار کند و کفاره ندارد و طوافش را تمام کند.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1211}}‌
@@ خط ۴۹۱: / خط ۴۹۱: @@
 جواب: کفاره دارد مگر در صورت جهل.  {{توضیح مساله|1213|.
 * در مسئله 323 گذشت که در مورد نسیان و غفلت هم کفاره ندارد.
-* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب، ولی در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله کفاره ندارد. به ذیل مسئله 1182 مراجعه شود.
+* '''مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب، ولی در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله کفاره ندارد. به ذیل مسئله 1182 مراجعه شود.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1213}}‌
@@ خط ۵۰۱: / خط ۵۰۱: @@
 |سئوال: زنی که اعمال حج خود را بر وقوفین مقدم داشته، بعد از سعی حائض می‌شود، شوهرش در همان وقت به [[نیابت]] از او طواف نساء را انجام می‌دهد، آیا این نیابت صحیح است؟
 جواب: صحیح نیست و تقدیم برای کسی است که خودش طواف می‌کند و احتیاط آن است که اکتفا به آنچه مقدم داشته هم نکند.  {{توضیح مساله|1214|.
-* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' اگر به جهت خوف از [[حیض]]، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط واجب باید سعی را اعاده کند و باید طواف نساء هم بعد از وقوفین و اعمال حج باشد.
+* '''تبریزى، خویی:''' اگر به جهت خوف از [[حیض]]، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط واجب باید سعی را اعاده کند و باید طواف نساء هم بعد از وقوفین و اعمال حج باشد.
-* '''آیت‌الله زنجانی:''' پس از بازگشت از منا اگر پاک شد طواف نساء را خودش به جا می‌آورد والاّ نایب می‌گیرد.
+* '''زنجانی:''' پس از بازگشت از منا اگر پاک شد طواف نساء را خودش به جا می‌آورد والاّ نایب می‌گیرد.
-* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر به جهت خوف از [[حیض]]، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط مستحب باید سعی را اعاده کند و سپس به سراغ طواف نساء و نماز آن برود.
+* '''سبحانی:''' اگر به جهت خوف از [[حیض]]، اعمال حج را مقدم کرده، اعاده طواف حج لازم نیست لکن بنا بر احتیاط مستحب باید سعی را اعاده کند و سپس به سراغ طواف نساء و نماز آن برود.
-* '''آیت‌الله سیستانی:''' آنچه مقدم داشته کافی است و طواف نساء را پس از اعمال روز عید انجام دهد و اگر نتوانست تکلیف ساقط است ولی احتیاط آن است که نایب بگیرد.
+* '''سیستانی:''' آنچه مقدم داشته کافی است و طواف نساء را پس از اعمال روز عید انجام دهد و اگر نتوانست تکلیف ساقط است ولی احتیاط آن است که نایب بگیرد.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1214}}‌
@@ خط ۵۱۴: / خط ۵۱۴: @@
 |سئوال: اگر نایب طواف نساء را به جا نیاورد، آیا فقط زن بر او [[حرام]] است یا ذمه‌اش هم مشغول است، هرچند بعد از مردن باشد، که باید برای او [[قضا]] کند؟
 جواب: ذمه او هم مشغول است، ولی خودش باید در حیاتش انجام دهد و اگر نمی‌تواند نایب بگیرد.  {{توضیح مساله|1215|.
-* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، فاضل:''' در صورت عدم تدارک در زمان زنده بودنش، بنا بر احتیاط باید قضای آن از ترکه او به جا آورده شود.
+* '''بهجت، تبریزی، خویی و فاضل:''' در صورت عدم تدارک در زمان زنده بودنش، بنا بر احتیاط باید قضای آن از ترکه او به جا آورده شود.
-* '''آیت‌الله زنجانی:''' و اگر در زمان حیاتش تدارک نکرد [[واجب]] است [[وصیت]] کند و در هر صورت ـ وصیت کند یا نه ـ مسئولیت انجام طواف نساء بر عهده ولی اوست و هزینه آن از اصل ترکه خارج می‌شود؛ مگر متبرعی پیدا شود یا خودش وصیت نافذی کرده باشد که از ثلث حساب کنند.
+* '''زنجانی:''' و اگر در زمان حیاتش تدارک نکرد [[واجب]] است [[وصیت]] کند و در هر صورت ـ وصیت کند یا نه ـ مسئولیت انجام طواف نساء بر عهده ولی اوست و هزینه آن از اصل ترکه خارج می‌شود؛ مگر متبرعی پیدا شود یا خودش وصیت نافذی کرده باشد که از ثلث حساب کنند.
-* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر بمیرد از ترکه او کسی را اجیر کنند تا طواف نساء را به [[نیابت]] از او و به نیت آنچه بر ذمه نایب بوده است به جا آورد ولی ترک طواف نساء از جانب نایب نسبت به منوب ‌عنه اثری از جهت حرمت نساء ندارد.
+* '''سبحانی:''' اگر بمیرد از ترکه او کسی را اجیر کنند تا طواف نساء را به [[نیابت]] از او و به نیت آنچه بر ذمه نایب بوده است به جا آورد ولی ترک طواف نساء از جانب نایب نسبت به منوب ‌عنه اثری از جهت حرمت نساء ندارد.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1215}}‌
@@ خط ۵۲۶: / خط ۵۲۶: @@
 |سئوال: شخصی طواف نساء عمره مفرده را فراموش کرده و بعد برای عمره تمتع [[محرم]] شده است، آیا طواف نساء فراموش شده را، بعد از انجام اعمال عمره تمتع به جا آورد یا قبل از آن؟
 جواب: می‌تواند بعد از انجام اعمال عمره تمتع به جا آورد و اگر تأخیر بیندازد، طواف نساء [[حج]]، کفایت از آن می‌کند.  {{توضیح مساله|1216|.
-* '''آیات عظام بهجت، سیستانی، فاضل:''' بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد.
+* '''بهجت، سیستانی و فاضل:''' بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد.
-* '''آیت‌الله تبریزى:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، [[محرم]] به [[احرام]] جدید نشود.
+* '''تبریزى:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، [[محرم]] به [[احرام]] جدید نشود.
-* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست.
+* '''خامنه‌ای:''' واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست.
-* '''آیات عظام خویی، زنجانی، سبحانی، صافی:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.
+* '''خویی، زنجانی، سبحانی و صافی:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1216}}‌
@@ خط ۵۳۹: / خط ۵۳۹: @@
 |سئوال: کسی که طواف نساء عمره مفرده را به جا نیاورده و بعد از آن حج اِفراد به جا می‌آورد، آیا طواف نساء حج اِفراد کفایت می‌کند؟
 جواب: کفایت می‌کند.  {{توضیح مساله|1217|.
-* '''آیات عظام بهجت، سیستانی، فاضل:''' بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد.
+* '''بهجت، سیستانی و فاضل:''' بنا بر احتیاط، برای هر کدام یک طواف نساء انجام دهد.
-* '''آیت‌الله تبریزى:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، [[محرم]] به احرام جدید نشود.
+* '''تبریزى:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولی احتیاط این است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، [[محرم]] به احرام جدید نشود.
-* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست.
+* '''خامنه‌ای:''' واجب است برای هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء به جا آورد، اگرچه تحلل با طواف نساء واحد بعید نیست.
-* '''آیات عظام خویی، زنجانی، سبحانی، صافی:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.
+* '''خویی، زنجانی، سبحانی و صافی:''' هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1217}}‌
@@ خط ۵۵۳: / خط ۵۵۳: @@
 جواب: گرچه طواف نساء جزو اعمال نیست، لکن عمل واجبی است که باید انجام
 داده شود.  {{توضیح مساله|1218|.
-* '''آیت‌الله زنجانی:''' طواف نساء از اجزاء واجب حج یا عمره مفرده است و بر عِنّین و کسانی ‌که نمی‌تواند زناشویی کنند نیز واجب است.
+* '''زنجانی:''' طواف نساء از اجزاء واجب حج یا عمره مفرده است و بر عِنّین و کسانی ‌که نمی‌تواند زناشویی کنند نیز واجب است.
 }}
 |{{ارجاع مساله|1218}}‌