اخبار المدینه (ابن شبه): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
'''اَخبار المدینه''' از منابع کهن تاریخ محلی [[مدینه]]، نوشته [[ابن شبه|عمر بن شَبَّه]] (۱۷۳-۲۶۲ق) است. موضوع اصلی کتاب جغرافیای تاریخی مدینه و رویدادهای زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]]، خلافت [[عمر بن خطاب]] و [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]] است. ابن شَبه از تاریخ‌نگاران، [[روایت|راویان]] و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم قمری بوده است | | تصویر = اخبار المدینه ابن شبه.jpg | ||
| عرض تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نویسنده = عمر بن شبه | |||
| برگرداننده = | |||
| به کوشش = | |||
| به تصحیح = | |||
| تاریخ نگارش = قرن سوم قمری | |||
| ویراستار = | |||
| موضوع = تاریخ مدینه و تاریخ صدر اسلام | |||
| سبک = حدیثی | |||
| زبان = عربی | |||
| تعداد جلد = | |||
| صفحه = | |||
| قطع = | |||
| ناشر = | |||
| وبسایت ناشر = | |||
| محل انتشارات = | |||
| تاریخ_نشر = | |||
| ترجمه به = | |||
| شمارگان = | |||
| شابک = | |||
| مجموعه = | |||
| نوع رسانه = | |||
| تصویرگر = | |||
| نسخه الکترونیکی = [https://wikihaj.com/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf تاریخ مدینه ابن شبه چاپ شلتوت] | |||
| رده‌بندی کنگره = | |||
| رده‌بندی دیویی = | |||
| سایر مشخصات = | |||
}} | |||
'''اَخبار المدینه''' از منابع کهن تاریخ محلی [[مدینه]]، نوشته [[ابن شبه|عمر بن شَبَّه]] (۱۷۳-۲۶۲ق) است. موضوع اصلی کتاب جغرافیای تاریخی مدینه و رویدادهای زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]]، خلافت [[عمر بن خطاب]] و [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]] است. ابن شَبه از تاریخ‌نگاران، [[روایت|راویان]] و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم قمری بوده و بر تاریخ‌نگاری مدینه تاثیر زیادی داشت. کتاب او شامل گزارش‌های دست‌اولی است که در منابع دیگر یافت نمی‌شود. این کتاب چند بار به چاپ رسیده و بخشی از آن به فارسی ترجمه شده است. | |||
==موضوع== | ==موضوع== | ||
| خط ۹: | خط ۳۷: | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
{{اصلی| ابن شبه}} | {{اصلی| ابن شبه}} | ||
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری از [[روایت|راویان]] و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم قمری است.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۶۹.</ref> عمر بن شبه در ۱۷۳ق، احتمالا در [[بصره]] زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در [[سامرا]] درگذشت.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.</ref> | ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری از [[روایت|راویان]] و [[حافظ قرآن|حافظان]] برجسته قرن سوم قمری است.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۶۹.</ref> عمر بن شبه در ۱۷۳ق، احتمالا در [[بصره]] زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در [[سامرا]] درگذشت.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.</ref> | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
اهمیت کتاب ابن شبه جز قدمت، در تفصیل گزارش‌هایی است که در دیگر منابع کهن یافت نمی‌شوند؛ همچون اخباری از دوران خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان]]،<ref>نور علم، ش۴۰، ص۱۵۵-۱۵۶، «اثری نفیس اما ناشناخته».</ref> گزارش‌های گوناگون از طریق ابوغسان کنانی و دیگران از قبر [[حضرت فاطمه(س)]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=104 ج۱، ص۱۰۴-۱۱۰]</ref>، [[رویداد فدک]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=195 ج۱، ص۱۹۵-۲۱۸]</ref> و دیگر رویدادهای مهم آغاز [[اسلام]]. | اخبار المدینه به منزله متنی مهم در میان تواریخ محلی و اثری ارزشمند در گردآوری گزارش‌های دوره [[خلافت]] ارزیابی شده است.<ref>منابع تاریخ اسلام، ص۱۳۸.</ref> آگاهی‌های این کتاب، به گونه‌ای گسترده در میراث مدینه‌نگاری بازتاب یافته و تاریخ‌نگارانی مانند [[ابواسحاق حربی]]،<ref>المناسک، ص۴۴۱، ۴۴۵، ۴۴۶، ۴۴۸، ۴۵۰، ۴۵۴، ۴۵۷، ۴۶۵.</ref> (درگذشت ۲۸۵ق)، [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۱، ص۱۲۷، ۱۸۶، ۵۹۶؛ ج۲، ص۱۶۰؛ ج۳، ص۴۱۱، ۴۳۷، ۴۸۴، ۵۵۴، ۶۱۳؛ ج۴، ص۲۰۰، ۳۹۰، ۴۰۷، ۵۱۲.</ref> (درگذشت ۸۵۲ق)، [[سمهودی]] (درگذشت ۹۱۱ق) و احمد بن عبدالحمید عباسی<ref>عمدة الاخبار، ص۵۱، ۱۴۳، ۱۴۴،۱۵۲، ۱۵۳، ۱۵۴.</ref> (سده دهم قمری) در آثار خود از آن بهره گرفته‌اند. بیشتر این گزارش‌ها به سمهودی اختصاص دارد. با این‌که او گویا همه کتاب ابن شبه را در دست نداشته، در حدود ۳۵۰ خبر را از وی گزارش کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۶۴، ۶۵، ۶۷، ۶۸، ۱۲۵، ۲۰۹، ۲۴۰، ۳۰۰، ۳۸۵، ۴۳۸؛ ج۲، ص۳۸، ۱۱۷، ۲۰۱، ۲۴۵، ۲۷۵، ۳۲۷، ۳۳۰، ۴۴۸، ۴۵۲؛ ج۳، ص۱۶، ۲۱، ۵۶، ۷۴، ۸۸، ۱۲۱، ۱۴۷، ۱۷۳، ۲۰۷، ۲۶۲، ۲۸۴، ۳۳۲؛ ج۴، ص۱۴،۷۰، ۱۶۵، ۱۹۱، ۲۳۹،۳۱۰.</ref> | ||
اهمیت کتاب ابن شبه جز قدمت، در تفصیل گزارش‌هایی است که در دیگر منابع کهن یافت نمی‌شوند؛ همچون اخباری از دوران خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان]]،<ref>نور علم، ش۴۰، ص۱۵۵-۱۵۶، «اثری نفیس اما ناشناخته».</ref> گزارش‌های گوناگون از طریق ابوغسان کنانی و دیگران از قبر [[حضرت فاطمه(س)]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=104 ج۱، ص۱۰۴-۱۱۰]</ref>، [[رویداد فدک]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=195 ج۱، ص۱۹۵-۲۱۸]</ref> و دیگر رویدادهای مهم آغاز [[اسلام]]. | |||
آگاهی‌های [[ابن شبه|ابن شَبَه]] به دو بخش کلی قسمت‌پذیرند: | ==ساختار و محتوا== | ||
اخبار المدینه در نسخه موجود شامل سه بخش است: دوران [[پیامبر(ص)]]، دوران [[عمر بن خطاب]] و دوران [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]]. هریک از بخش‌ها از آغاز و انجام و در میانه سطرها و کلمات، افتادگی‌ها و ناپیوستگی‌هایی دارد. نیز از لحاظ تکرار گزارش‌ها در چند جا<ref>برای نمونه: ج۱، ص۱۱۱؛ ج۴، ص۱۲۳۹۱۳۴۱</ref> یا قطع ارتباط موضوعی و گزارش روایت‌ها در جای نامربوط<ref>برای نمونه: ج۱، ص۳۹۵۲</ref> نابسامانی‌هایی دارد. ابن شبه در بخش اول بسیاری از اماکن مدینه از جمله مساجدی که پیامبر در محلشان نماز خوانده و چاه‌ها و منزلگاهها و خانه‌های مدینه را معرفی کرده است. | |||
آگاهی‌های [[ابن شبه|ابن شَبَه]] به دو بخش کلی قسمت‌پذیرند: | |||
# گزارش‌ها و دانسته‌هایی که از طریق مشایخ و اسناد کهن گردآوری شده‌اند؛ مانند گزارش [[هجرت]] و [[خلافت]] و نبرد‌های صدر اسلام و سیره [[پیامبر(ص)]] و [[صحابه]] | # گزارش‌ها و دانسته‌هایی که از طریق مشایخ و اسناد کهن گردآوری شده‌اند؛ مانند گزارش [[هجرت]] و [[خلافت]] و نبرد‌های صدر اسلام و سیره [[پیامبر(ص)]] و [[صحابه]] | ||
# وصف مکان‌ها که از مشاهده عینی نویسنده ریشه می‌گیرد؛ همچون گزارش‌ها درباره خانه‌ها، منزلگاهها، [[مسجد|مساجد]]، چاه‌ها، بازارهای مدینه و دیگر پدیده‌های جغرافیایی. اصالت، اعتبار و اهمیت پژوهش‌های ابن شبه بیشتر در‌گزارش‌های نوع دوم تجلی کرده است. | # وصف مکان‌ها که از مشاهده عینی نویسنده ریشه می‌گیرد؛ همچون گزارش‌ها درباره خانه‌ها، منزلگاهها، [[مسجد|مساجد]]، چاه‌ها، بازارهای مدینه و دیگر پدیده‌های جغرافیایی. اصالت، اعتبار و اهمیت پژوهش‌های ابن شبه بیشتر در‌گزارش‌های نوع دوم تجلی کرده است. | ||
توجه به انساب و تبارشناسی، استناد به شعر کهن، فراوانی استنادهای [[قرآن|قرآنی]] و یادکرد [[شأن نزول|شأن نزول‌ها]]، ارجاع به احکام و مناسک [[فقه|فقهی]] و آمیختن تاریخ با جغرافیا که از ویژگی‌های عمومی تاریخ‌نگاری مدینه است، در کتاب ابن شبه به چشم می‌خورد. توانایی او در تبیین و توضیح هر موضوع با ستایش [[سخاوی]] (درگذشت ۹۰۲ق) روبه‌رو گشته است.<ref>التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۱.</ref> | توجه به انساب و تبارشناسی، استناد به شعر کهن، فراوانی استنادهای [[قرآن|قرآنی]] و یادکرد [[شأن نزول|شأن نزول‌ها]]، ارجاع به احکام و مناسک [[فقه|فقهی]] و آمیختن تاریخ با جغرافیا که از ویژگی‌های عمومی تاریخ‌نگاری مدینه است، در کتاب ابن شبه به چشم می‌خورد. توانایی او در تبیین و توضیح هر موضوع با ستایش [[سخاوی]] (درگذشت ۹۰۲ق) روبه‌رو گشته است.<ref>التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۱.</ref> | ||
==نسخه‌شناسی و چاپ‌ها== | ==نسخه‌شناسی و چاپ‌ها== | ||
[[پرونده:اخبار المدینه ترجمه.jpg|200px|بندانگشتی|ترجمه فارسی اخبار المدینه [[ابن شبه|ابن شَبَّه]]]] | [[پرونده:اخبار المدینه ترجمه.jpg|200px|بندانگشتی|ترجمه فارسی اخبار المدینه [[ابن شبه|ابن شَبَّه]]]] | ||
به طور دقیق معلوم نیست کاستی‌های متن اخبار المدینه از چه هنگام به آن راه یافته است. | به طور دقیق معلوم نیست کاستی‌های متن اخبار المدینه از چه هنگام به آن راه یافته است. منابعی از قرن هشتم نیز به ناقص بودن نسخه‌های کتاب تصریح کرده‌اند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۱.</ref><ref>التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰.</ref> | ||
پیش از شلتوت، سلیمان الغنام در پژوهشی برای اخذ مدرک دکتری از دانشگاه ملک عبدالعزیز، به تصحیح همه یا بخش‌هایی از کتاب اقدام کرده بود.<ref>مجلة العرب، ج۱۸، ص۲۸۹-۲۹۴، «تاریخ المدینة لابن شبه».</ref> چاپ دیگر کتاب در دار العیان ریاض با یادداشت‌ها و نقدهای عبدالله محمد الدویش | به کوشش شلتوت، نخستین چاپ کتاب بر اساس نسخه‌ای که در مدینه یافت شده بود<ref>الاعلام، ج۵، ص۴۸.</ref>، در ۱۳۹۹ق انتشار یافت. پیش از شلتوت، سلیمان الغنام در پژوهشی برای اخذ مدرک دکتری از دانشگاه ملک عبدالعزیز، به تصحیح همه یا بخش‌هایی از کتاب اقدام کرده بود.<ref>مجلة العرب، ج۱۸، ص۲۸۹-۲۹۴، «تاریخ المدینة لابن شبه».</ref> چاپ دیگر کتاب در دار العیان ریاض با یادداشت‌ها و نقدهای عبدالله محمد الدویش به ویژه نقدهایی بر مباحث ناسازگار با عقاید [[وهابیت]]، در سلسله آثار الدویش، با کوشش عبدالعزیز بن احمد المشیقح انجام یافته است. در برابر، یکی از محققان [[امامیه|شیعی]]، تلخیصی از روایت‌ها و گزارش‌های اخبار المدینه را فراهم نموده و ۲۰۳ روایت از این کتاب درباره منزلت و فضیلت [[اهل بیت(ع)]] و [[پیامبر اسلام(ص)]] و نقد رفتار مخالفان و دشمنان آن‌ها گرد آورده است.<ref>نک: الفوائد الثمینه، ص۲۸۹-۲۹۴، «تاریخ المدینة لابن شبه».</ref> | ||
اخبار المدینه در نوبتی دیگر، با تحقیق و پاورقی علی محمد دندل و یاسین سعد الله بیان در سال ۱۴۱۷ق در انتشارات دار الکتب العلمیه [[بیروت]] چاپ شده است. | اخبار المدینه در نوبتی دیگر، با تحقیق و پاورقی علی محمد دندل و یاسین سعد الله بیان در سال ۱۴۱۷ق در انتشارات دار الکتب العلمیه [[بیروت]] چاپ شده است. | ||
حسین صابری بخش نخست کتاب را که مشتمل بر ۱۰۶۵ خبر است، با حفظ تعلیقات و یادداشت‌ها به زبان فارسی ترجمه و در [[انتشارات مشعر|انتشارات مَشعر]] تهران منتشر کرده است. | حسین صابری بخش نخست کتاب را که مشتمل بر ۱۰۶۵ خبر است، با حفظ تعلیقات و یادداشت‌ها به زبان فارسی ترجمه و در [[انتشارات مشعر|انتشارات مَشعر]] تهران منتشر کرده است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۷۴: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http:// | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9263/%d8%a7%d8%ae%d8%a8%d8%a7%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%af%d9%8a%d9%86%d9%87-%d8%a7%d8%a8%d9%86-%d8%b4-%d8%a8-%d9%87 | ||
| عنوان = اخبار المدینه (ابن شَبَّه) | | عنوان = اخبار المدینه (ابن شَبَّه) | ||
| نویسنده = علی احمدی میرآقا | | نویسنده = علی احمدی میرآقا | ||
| خط ۹۳: | خط ۱۰۷: | ||
*''' وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر. | *''' وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله | <onlyinclude>{{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||