منبر پیامبر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده: منبر پیامبر.jpg|File.png|300px|thumb|left| منبر پیامبر]]
'''منبر پیامبر''' در مسجدالنبی قراردارد.
'''منبر پیامبر''' در مسجدالنبی قراردارد.


==منبر در زمان پیامبر==
==منبر مسجد در زمان پیامبر==
برخی منابع ذکرکرده‌اند که منبری از چوب درخت گز برای پیامبر ساخته شد که متشکل از دو پله و جای نشستن بود و ساخت منبر در زمانی صورت گرفت که ایستادن برای پیامبر مشکل بود و احتمالا این موضوع به سال‌های هشتم و نهم هجری بازمی‌گردد.<ref>مدینه منوره، ص 80</ref>
بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی در زمان حیات پیامبر(ص) منبری از چوب درخت گز برای آن حضرت ساخته شد که از دو پله و جای نشستن تشکیل شده بود. ساخت منبر در زمانی صورت گرفت که ایستادن برای پیامبر مشکل بود و احتمالا این موضوع به سال‌های هشتم و نهم هجری بازمی‌گردد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=59 المدینة المنورة، ص ۵۹]</ref> درباره سازنده منبر اختلاف نظر وجود دارد. برخی منابع این امر را به [[تمیم داری]] نسبت می‌دهند و برخی سازنده آن را غلام [[عباس‌ بن عبدالمطلب]] و عده‌ای دیگر نیز باقوم رومی- سازنده کعبه در بازسازی قریش در سال 14 قبل از هجرت - می‌دانند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=59 المدینة المنورة، ص ۵۹]</ref>
 
===ابعاد منبر===
عرض منبر یک ذراع (در حدود نیم متر) و طول آن دو ذراع (در حدود یک متر) و ارتفاع آن نیز دو ذراع (حدود یک متر) بود.<ref>مدینه منوره، ص 80</ref>


===سازندگان منبر===
برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که پیش از ساخت منبر چوبی، نیمکتی گلی ساخته شده بود که پیامبر در خطبه‌های نماز جمعه و در مناسبت‌ها روی آن می‌نشست. برخی پژوهشگران برآنند که منبر چوبی بعد از سال هفتم هجرت ساخته شده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=42 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۴۲]</ref> از سوی گزارش‌هایی در دست است که نشان می‌دهد پیامبر پیش از ساخت منبر در هنگام سخنرانی در مسجد به یکی از ستون‌های مسجد که از تنه درخت خرما بود تکیه می‌داد و هنگامی که برای آن حضرت منبر ساختند ناله‌ای از آن تنه درخت برخواست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=106 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۱۰۶]</ref> بعدها [[ستون حنانه]] در محل این تنه درخت قرار گرفت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 226</ref>
درباره سازنده منبر اختلاف نظر وجود دارد. برخی منابع این امر را به تمیم داری نسبت می‌دهند و برخی سازنده آن را غلام عباس‌بن عبدالمطلب و عده‌ای دیگر نیز باقوم رومی-بانی کعبه قریش در سال 14 قبل از هجرت-می‌دانند.<ref>مدینه منوره، ص 80</ref>


===جنس و مواد سازنده منبر===
سمهودی این احتمال را مطرح می‌کند که پیامبر در حالی که در هنگام خواندن خطبه روی منبر (نیمکت) گلی می‌نشست به ستون چوبی نیز تکیه می‌داد چون آن استوانه تکیه‌گاه نداشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=118 وفاء الوفاء، ج2، 118]</ref>
درباره جنس منبر برخی گفته‌اند که مسجد پیش از آن‌که منبری چوبی داشته باشد دارای منبر گلی بوده‌است. نظر سمهودی دراین باره چنین است، وی می‌گوید منبر عبارت بود از یک استوانه مرتفع اما به شکل یک منبر چوبی نبود. زیرا تا زمانی که منبر گلی وجودداشته نیازی به منبر چوبی نبوده‌است.<ref>مدینه منوره، ص 80</ref>


===منبر جایگزین درخت گریان===
===ابعاد منبر===
پیامبر در موقع سخنرانی به تنه درختی تکیه می‌داد. تا این که منبری برای پیامبر ساخته شد. به نقل از منابع هنگامی که پیامبر بر منبر نشست، تنه درخت ناله کرد. پیامبر وعده جایی در بهشت را به آن تنه داد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 84-85</ref> بعدها ستون حنانه در محل این تنه درخت قرار گرفت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 226</ref>
عرض منبر یک ذراع (در حدود نیم متر) و طول آن دو ذراع (در حدود یک متر) و ارتفاع آن نیز دو ذراع (حدود یک متر) بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=59 المدینه المنوره، ص ۵۹]</ref>  


==منبر در دوره خلفا==
==منبر در دوره خلفا==
بنابر نقل منابع، پیامبر روی منبر می‌نشست و پاها را روی پله دوم می‌گذاشت. ابوبکر در دوره خلافت بر پله دوم می‌نشست و پاها را روی پله اول می‌گذاشت. سپس عمر نیز در عهد خلافت، روی پله پایین می‌نشست و پاها را بر زمین می‌گذاشت. شش سال بر همین حالت بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 86</ref>
بنابر نقل منابع، پیامبر روی منبر می‌نشست و پاها را روی پله دوم می‌گذاشت. [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در دوره خلافت بر پله دوم می‌نشست و پاها را روی پله اول می‌گذاشت. سپس [[عمر بن خطاب|عمر]] نیز در عهد خلافت، روی پله پایین می‌نشست و پاها را بر زمین می‌گذاشت. شش سال بر همین حالت بود. اما [[عثمان بن عفان|عثمان]] در جایگاه پیامبر نشست. عثمان اولین کسی بود که روی منبر پارچه قبطی (پارچه سفید و نازک مصری) کشید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=78 تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 78]</ref><ref>مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۰</ref>
اما در دوره خلافت عثمان، او در همان موضع پیامبر نشست. عثمان اولین کسی بود که روی منبر پارچه قبطی (پارچه سفید و نازک مصری) کشید.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 86-87</ref>


==منبر در دوره اموی==
==منبر در دوره اموی==
منبر پیامبر، در زمان معاویه، توسط والی مدینه، مروان بن حکم، با شش پله <ref>مدینه منوره، ص 92</ref> و یک جایگاه نشستن ساخته شد<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 87</ref>. دری نیز به اندازه پنجره، برای منبر ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 92</ref>
بنابر برخی گزارش‌ها [[معاویه بن ابی سفیان]] در ابتدا قصد داشت منبر پیامبر را به شام منتقل کند اما با مخالفت مردم از این کار منصرف شد. [[مروان بن حکم]] والی [[مدینه]] منبر پیامبر را بازسازی کرد و شش پله به آن افزود و ارتفاع منبر به نه پله رسید.<ref>مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۰-۹۱</ref>در این دوران برای منبر دری مشبک نیز ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=72 المدینه المنوره، ص ۷۲]</ref>  
منابع منبر را پس از بازسازی دوره ولیدبن عبدالملک ، این‌طور وصف کرده‌اند: منبر در سمت راست محراب در اول رواق سوم از محراب عثمانی در روضه مفروش با مرمر قرار دارد.<ref>مدینه منوره، ص92-93</ref>


==منبر در دوره ممالیک==
==منبر در دوره ممالیک==
همزمان با دوره سلطنت نور الدین بن عز الدین (۶۵۷-655 ق./59-1257م.)  پادشاه یمن، مظفر شمس‌الدین یوسف، در سال 656 منبری را برای مسجد ارسال نمود.<ref>مدینه منوره، ص99</ref><ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 136</ref> منبر جدید دارای دو گوی در محل گرفتن دست بود.  این اتفاق پس از آتش‌سوزی سال 654 ه.ق بود که در آن منبر در آتش سوخت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 87</ref>  
در آتش سوزی سال ۶۵۴ قمری منبر مسجدالنبی نیز در آتش سوخت. در سال 656 ملک مظفر سلطان یمن منبر جدیدی را به مسجدالنبی ارسال کرد. در سال 666 قمری [[بیبرس بندقداری|بیبرس]] منبر جدیدی برای مسجد فرستاد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81.pdf&page=120 تاریخ المسجد النبوی الشریف، ص 120]؛ التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 152</ref> در این منبر چوبی، نهایت صناعت و ظرافت به‌کار گرفته شد و چوب صندل قرمز و زرد در آن استفاد شده‌ بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%89_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%A5%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%87_%D8%AD%D8%AA%D9%89_%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%85%D9%84%D9%88%D9%83%D9%89.pdf&page=208 عماره المسجدالنبوی، ص 224]</ref> این منبر تا سال 797 قمری پابرجا بود تا این‌که موریانه به آن افتاد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=78 تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 79]</ref>در سال 797 قمری [[برقوق]]، منبری جدیدی برای مسجد فرستاد. در سال 820 قمری نیز سلطان مؤید، منبری را برای مسجد فرستاد که جایگزین [[منبر]] اهدایی برقوق شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81.pdf&page=120 تاریخ المسجد النبوی الشریف، ص ۱۲۰]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=81 المدینة المنورة، ص ۸۱]</ref>


در سال 666 قمری بیبرس منبری برای مسجد فرستاد.<ref>مدینه منوره، ص 99</ref> در این منبر چوبی، نهایت صناعت و ظرافت به‌کار گرفته شد و چوب صندل قرمز و زرد در آن استفاد شده‌ بود.<ref>عماره المسجدالنبوی، ص 224</ref> این منبر تا سال 797ه.ق پابرجا بود تا این‌که موریانه به آن افتاد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 87</ref>
در سال 886 قمری مسجد آتش گرفت و منبر اهدایی المؤید سوخت. مردم منبری از آجر ساختند و آن را در گچ و آهک گرفتند.<ref>تاریخ المسجد النبوی الشریف، [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81.pdf&page=120 ص] ۱۲۰</ref> در سال 888 قمری قایتبای  منبری از مرمر برای مسجد ساخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=85 مدینه منوره، ص ۸۵]</ref>  
 
در سال 797 قمری برقوق، منبری جدیدی برای مسجد فرستاد.<ref>مدینه منوره، ص 101</ref><ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 140</ref> این منبر جایگزین منبر بیبرس شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 87</ref>
در سال 820 قمری  نیز سلطان مؤید، منبری را برای مسجد فرستاد که جایگزین [[منبر]] اهدایی برقوق شد.<ref>مدینه منوره، ص 101، تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 140</ref>
 
در سال 886 ه.ق مسجد آتش گرفت و منبر اهدایی المؤید سوخت. مردم منبری از آجر ساختند و آن را در گچ و آهک گرفتند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 88</ref> در سال 889ه.ق قایتبای  منبری از مرمر برای مسجد ساخت.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> در نتیجه منبر آجری تخریب و منبر مرمر جایگزین آن شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 88</ref>


==منبر در دوره عثمانی==
==منبر در دوره عثمانی==
در زمان سلیمان قانونی، هلال‌های طلایی بر [[منبر]]<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 149</ref>، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 110</ref>
در زمان سلیمان قانونی، هلال‌های طلایی بر [[منبر]]، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=134 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 134]</ref>


در دوره مراد سوم سال 998 قمری منبری مرمری و نوساز د<ref>مدینه شناسی، ج۱، ص 94</ref>ر مسجد قرارگرفت. این منبر با نهایت ابداع و دقت و زیبایی همراه با نقش‌های جالب بود که آن را در آب‌طلا گرفته‌بودند. این منبر جایگزین منبر قایتبای شد. منبر قایتبای به مسجد قبا برده شد و منبر جدید در مسجدالنبی جای‌گرفت. این منبر همان است که امروزه در مسجدالنبی قراردارد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 88</ref><ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 88</ref>
در دوره مراد سوم سال 998 قمری منبری تازه از جنس مرمر در مسجد قرار گرفت و <ref>مدینه شناسی، ج۱، ص 94</ref>منبر قبلی به مسجد قباء برده شد. این منبر با نهایت ابداع و دقت و زیبایی همراه با نقش‌های جالب بود که آن را در آب‌طلا گرفته‌بودند. این منبر جایگزین منبر قایتبای شد. منبر قایتبای به مسجد قبا برده شد و منبر جدید در مسجدالنبی جای‌گرفت. این منبر همان است که امروزه در مسجدالنبی قراردارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=79 عمارة و توسعة المسجدالنبوی الشریف عبر التاریخ، ص 79]</ref><ref>التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 155</ref>


== توصیف منبر ==
== توصیف منبر ==
منبر امروزین مسجدالنبی که همان منبر ساخته شده در سال ۹۹۸ قمری است، دوازده پله دارد. یک در چوبی روی پله سوم قرار گرفته و سه پله بیرون در و نه پله داخل آن قرار گرفته است. جنس منبر از مرمر سفید است. بالای آن گنبد کوچکی قرار دارد که روی چهار پایه مرمری قرار گرفته است. بالای در منبر کتیبه‌ای است که ارسال منبر از سوی سلطان مراد بن سلیم عثمانی بر آن حک شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=95 آثار المدینة المنورة، ص ۹۴-۹۵]</ref><ref>مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۴</ref>
منبر امروزین مسجدالنبی که همان منبر ساخته شده در سال ۹۹۸ قمری است، دوازده پله دارد. یک در چوبی روی پله سوم قرار گرفته و سه پله بیرون در و نه پله داخل آن قرار گرفته است. جنس منبر از مرمر سفید است. بالای آن گنبد کوچکی قرار دارد که روی چهار پایه مرمری قرار گرفته است. بالای در منبر کتیبه‌ای است که ارسال منبر از سوی سلطان مراد بن سلیم عثمانی بر آن حک شده است.{{یادداشت|متن کتیبه چنین است: «ارسل السلطان مراد بن سليم مستزيد اخير زاد للمعاد دام فى اوج العلا سلطانه آمنا فى ظله خير البلاد نحو روض المصطفى صلى عليه ربنا الهادى به كل العباد منبرا قداست اركانه بالهدى و اليمن من صدق الفؤاد منبر يعلى الهدى إعلاؤه دام منصوبا لأصحاب الرشاد. قال سعد ملهما تاريخه «عمّر منبرا سلطان مراد». منبع: مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۴}}<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=95 آثار المدینة المنورة، ص ۹۴-۹۵]</ref><ref>مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۴</ref>


==ویرایش==
==ویرایش==
خط ۵۳: خط ۳۹:
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
==منابع==
* '''التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف'''، السید ضیاء بن محمد بن مقبول عطار، جدة، کنوز المعرفة،‌2011م.
[[رده:مسجدالنبی]]
[[رده:مسجدالنبی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۲۶

منبر پیامبر در مسجدالنبی قراردارد.

منبر مسجد در زمان پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی در زمان حیات پیامبر(ص) منبری از چوب درخت گز برای آن حضرت ساخته شد که از دو پله و جای نشستن تشکیل شده بود. ساخت منبر در زمانی صورت گرفت که ایستادن برای پیامبر مشکل بود و احتمالا این موضوع به سال‌های هشتم و نهم هجری بازمی‌گردد.[۱] درباره سازنده منبر اختلاف نظر وجود دارد. برخی منابع این امر را به تمیم داری نسبت می‌دهند و برخی سازنده آن را غلام عباس‌ بن عبدالمطلب و عده‌ای دیگر نیز باقوم رومی- سازنده کعبه در بازسازی قریش در سال 14 قبل از هجرت - می‌دانند.[۲]

برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که پیش از ساخت منبر چوبی، نیمکتی گلی ساخته شده بود که پیامبر در خطبه‌های نماز جمعه و در مناسبت‌ها روی آن می‌نشست. برخی پژوهشگران برآنند که منبر چوبی بعد از سال هفتم هجرت ساخته شده است[۳] از سوی گزارش‌هایی در دست است که نشان می‌دهد پیامبر پیش از ساخت منبر در هنگام سخنرانی در مسجد به یکی از ستون‌های مسجد که از تنه درخت خرما بود تکیه می‌داد و هنگامی که برای آن حضرت منبر ساختند ناله‌ای از آن تنه درخت برخواست.[۴] بعدها ستون حنانه در محل این تنه درخت قرار گرفت.[۵]

سمهودی این احتمال را مطرح می‌کند که پیامبر در حالی که در هنگام خواندن خطبه روی منبر (نیمکت) گلی می‌نشست به ستون چوبی نیز تکیه می‌داد چون آن استوانه تکیه‌گاه نداشت.[۶]

ابعاد منبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عرض منبر یک ذراع (در حدود نیم متر) و طول آن دو ذراع (در حدود یک متر) و ارتفاع آن نیز دو ذراع (حدود یک متر) بود.[۷]

منبر در دوره خلفا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر نقل منابع، پیامبر روی منبر می‌نشست و پاها را روی پله دوم می‌گذاشت. ابوبکر در دوره خلافت بر پله دوم می‌نشست و پاها را روی پله اول می‌گذاشت. سپس عمر نیز در عهد خلافت، روی پله پایین می‌نشست و پاها را بر زمین می‌گذاشت. شش سال بر همین حالت بود. اما عثمان در جایگاه پیامبر نشست. عثمان اولین کسی بود که روی منبر پارچه قبطی (پارچه سفید و نازک مصری) کشید.[۸][۹]

منبر در دوره اموی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر برخی گزارش‌ها معاویه بن ابی سفیان در ابتدا قصد داشت منبر پیامبر را به شام منتقل کند اما با مخالفت مردم از این کار منصرف شد. مروان بن حکم والی مدینه منبر پیامبر را بازسازی کرد و شش پله به آن افزود و ارتفاع منبر به نه پله رسید.[۱۰]در این دوران برای منبر دری مشبک نیز ساخته شد.[۱۱]

منبر در دوره ممالیک[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آتش سوزی سال ۶۵۴ قمری منبر مسجدالنبی نیز در آتش سوخت. در سال 656 ملک مظفر سلطان یمن منبر جدیدی را به مسجدالنبی ارسال کرد. در سال 666 قمری بیبرس منبر جدیدی برای مسجد فرستاد.[۱۲] در این منبر چوبی، نهایت صناعت و ظرافت به‌کار گرفته شد و چوب صندل قرمز و زرد در آن استفاد شده‌ بود.[۱۳] این منبر تا سال 797 قمری پابرجا بود تا این‌که موریانه به آن افتاد.[۱۴]در سال 797 قمری برقوق، منبری جدیدی برای مسجد فرستاد. در سال 820 قمری نیز سلطان مؤید، منبری را برای مسجد فرستاد که جایگزین منبر اهدایی برقوق شد.[۱۵]

در سال 886 قمری مسجد آتش گرفت و منبر اهدایی المؤید سوخت. مردم منبری از آجر ساختند و آن را در گچ و آهک گرفتند.[۱۶] در سال 888 قمری قایتبای منبری از مرمر برای مسجد ساخت.[۱۷]

منبر در دوره عثمانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در زمان سلیمان قانونی، هلال‌های طلایی بر منبر، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.[۱۸]

در دوره مراد سوم سال 998 قمری منبری تازه از جنس مرمر در مسجد قرار گرفت و [۱۹]منبر قبلی به مسجد قباء برده شد. این منبر با نهایت ابداع و دقت و زیبایی همراه با نقش‌های جالب بود که آن را در آب‌طلا گرفته‌بودند. این منبر جایگزین منبر قایتبای شد. منبر قایتبای به مسجد قبا برده شد و منبر جدید در مسجدالنبی جای‌گرفت. این منبر همان است که امروزه در مسجدالنبی قراردارد.[۲۰][۲۱]

توصیف منبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منبر امروزین مسجدالنبی که همان منبر ساخته شده در سال ۹۹۸ قمری است، دوازده پله دارد. یک در چوبی روی پله سوم قرار گرفته و سه پله بیرون در و نه پله داخل آن قرار گرفته است. جنس منبر از مرمر سفید است. بالای آن گنبد کوچکی قرار دارد که روی چهار پایه مرمری قرار گرفته است. بالای در منبر کتیبه‌ای است که ارسال منبر از سوی سلطان مراد بن سلیم عثمانی بر آن حک شده است.[یادداشت ۱][۲۲][۲۳]

ویرایش[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • منبر کنونی مسجدالنبی

    منبر کنونی مسجدالنبی

  • منبر کنونی مسجدالنبی

    منبر کنونی مسجدالنبی

  • نمای مقابل منبر و کتیبه ساخت منبر در بالای در

    نمای مقابل منبر و کتیبه ساخت منبر در بالای در

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ المدینة المنورة، ص ۵۹
  2. ↑ المدینة المنورة، ص ۵۹
  3. ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۴۲
  4. ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۱۰۶
  5. ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 226
  6. ↑ وفاء الوفاء، ج2، 118
  7. ↑ المدینه المنوره، ص ۵۹
  8. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 78
  9. ↑ مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۰
  10. ↑ مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۰-۹۱
  11. ↑ المدینه المنوره، ص ۷۲
  12. ↑ تاریخ المسجد النبوی الشریف، ص 120؛ التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 152
  13. ↑ عماره المسجدالنبوی، ص 224
  14. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 79
  15. ↑ تاریخ المسجد النبوی الشریف، ص ۱۲۰؛ المدینة المنورة، ص ۸۱
  16. ↑ تاریخ المسجد النبوی الشریف، ص ۱۲۰
  17. ↑ مدینه منوره، ص ۸۵
  18. ↑ عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 134
  19. ↑ مدینه شناسی، ج۱، ص 94
  20. ↑ عمارة و توسعة المسجدالنبوی الشریف عبر التاریخ، ص 79
  21. ↑ التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 155
  22. ↑ آثار المدینة المنورة، ص ۹۴-۹۵
  23. ↑ مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۴
  1. ↑ متن کتیبه چنین است: «ارسل السلطان مراد بن سليم مستزيد اخير زاد للمعاد دام فى اوج العلا سلطانه آمنا فى ظله خير البلاد نحو روض المصطفى صلى عليه ربنا الهادى به كل العباد منبرا قداست اركانه بالهدى و اليمن من صدق الفؤاد منبر يعلى الهدى إعلاؤه دام منصوبا لأصحاب الرشاد. قال سعد ملهما تاريخه «عمّر منبرا سلطان مراد». منبع: مدینه شناسی، ج۱، ص ۹۴

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، السید ضیاء بن محمد بن مقبول عطار، جدة، کنوز المعرفة،‌2011م.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=منبر_پیامبر&oldid=53014»