مسجد ثنیة الوداع: تفاوت میان نسخه‌ها
| (۵۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]] | |||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| عنوان =مسجد ثنیة الوداع | | عنوان =مسجد ثنیة الوداع | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۹: | ||
| بازسازی = | | بازسازی = | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| عرض جغرافیایی = 24°28'35.0 | |||
| طول جغرافیایی =39°36'18.2 | |||
}} | }} | ||
'''مسجد | '''مسجد ثَنِیَّةُ الوداع'''، مسجدی در [[مدینه|شهر مدینه]] و بر [[ثنیة الوداع|تپه ثنیة الوداع]] بوده است كه از تاریخ 1406 قمری تخریب شده است. مسجد ثنیة الوداع در موقعیت شمالی شهر مدینه و شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلع]] و [[کوه الرایه|ذُباب]]، ابتدای وروردی مدینه از سمت شام محسوب می‌شده است. فاصله مسجد تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] کمتر از یک کیلومتر و جایگاه امروزی آن حد فاصل خیابان ابوبکر معروف به خیابان سلطانه و خیابان سید الشهداء است. | ||
مسجد ثنیة الوداع بنایی ساخته شده از بتن بود که یک حیاط اصلی، رواق و یک گلدسته داشت. | |||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
ثنیة الوداع گردنه‌ای در شمال [[مدینه]] در مسیر شام بود. این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به [[غزوه تبوک]]<ref>دلائل النبوه، ج5، ص265-266.</ref> و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> مسجد ثنیة الوداع بر تپه ثنیة الوداع در ضلع شمالی مدینه به فاصله کمتر از یک کیلومتر تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] ساخته شده بود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> تپه ثنیة الوداع در سمت راست و جهت شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلْع]] و [[کوه ذباب|ذُباب]] قرار دارد. | |||
این | به گفته کعکی این تپه و مسجد به جهت توسعه میدان و احداث خروجی زیرگذر مناخه در سال 1406ق به صورت کامل تخریب شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133-134.</ref> | ||
== | == تاریخچه بنا == | ||
در منابع کهن جغرافیای مدینه از این مسجد یاد نشده است. مطری در قرن هشتم از وجود مسجدی در ثنیه الوداع یاد می‌کند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref> اما در منابع دیگر نامی از این مسجد به میان نیامده است. برخی از منابع معاصر به وجود مسجدی روی تپه اشاره کرده اند.<ref>فصول من تاریخ المدینه المنوره،</ref> | |||
کعکی از بازسازی مسجد در عهد عثمانی خبر داده و توصیفی از بنای عصر عثمانی ارائه کرده اما منبع خود را ذکر نمی‌کند.<ref>معالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۲، ص</ref> | |||
کعکی احتمال اینکه این مسجد از بناهایی باشد که در دوران عمران و آبادی مدینه زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز بنا شده و بعد از سالها دوباره بازسازی و توسعه یافته را قوی میداند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref>او معتقد است این مسجد در مکان [[مسجد بنی خداره|مسجد بنی خداره]] که سابقا [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن نماز گذاشته و سر خود را تراشیده ساخته شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> | |||
به گفته کعکی بنای عهد عثمانی مسجد در دوره آل سعود تخریب و مجدد بازسازی شد.<ref>المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۱۳۷-۱۳۸</ref> محمد علی نجفی، پژوهشگر تاریخ مدینه این مسجد را در سال 1396 قمری دیده است.<ref>مدینه شناسی، ج۲، ص ۲۲۶</ref> | |||
== معماری مسجد == | |||
[[پرونده:نقشه مسجد ثنیة الوداع.JPG|بندانگشتی|نقشه معماری مسجد ثنیة الوداع]] | |||
به گفته کعکی مسجد ثنیة الوداع بصورت بنائی ساخته شده از بتن است که ورودی اصلی آن در جهت غرب مسجد و دارای دری فرعی در قسمت شرق است. برای ورود به مسجد به جهت ارتفاع بنا از سطح زمین باید مسیری پلکانی کوتاهی جهت ورود به آن طی شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref> این مسجد متشکل از یک حیاط اصلی، یک حیاط فرعی در ضلع شرقی، یک مأذنه و صحن داخلی مسجد است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref> | |||
=== رواق مسجد === | |||
صحن داخلی مسجد مستطیلی شکل و دارای طول 12 متر در جهت جنوب و شمال و عرض تقریبی 8 متر موازات شرق و غرب است. رواق مسجد دارای 6 پنجره بر دیوارهای شرق، غرب و جنوب است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139.</ref> سقف رواق شش تیرچه دارد که 4 ستون استوانه‌ای زیر آن واقع شده است و محراب آن به صورت نیم دایره ای به قطر تقریبی یک متر است که از دیواری که به سمت قبله است بیرون زده شده و از خارج مسجد نیز محل نیم‌دایره محراب قابل مشاهده است. در این محراب هیچ گونه آثار زینت وجود ندارد و دیوار مسجد تا حدود یک متر از زمین به رنگ سبز رنگ‌آمیزی شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139-140.</ref> | |||
=== حیاط مسجد === | |||
حیاط مسجد دارای طول 12 متر و عرض 7.5 متر از شمال به جنوب است که در جانب غربی آن درب اصلی مسجد وجود دارد. و در جهت شرقی، حیاط کوچکی وجود دارد که ظاهرا بعد از بازسازی مسجد به آن ملحق شده و بواسطه دری کوچک به حیاط اصلی متصل می‌شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص141-142.</ref> | |||
=== مأذنه مسجد === | |||
این مسجد دارای یک مأذنه است که در قسمت شمال غربی مسجد و حیاط اصلی واقع شده است و درب آن رو به شرق است. بالای ماذنه به صورت هشت ضلعی بنا شده است که ارتفاع آن تا زمین حدود 5.5 متر است. بالای ماذنه و در ورودی این هشت ضلعی استوانه‌ای به طول تقریبی دومتر و سقفی مخروطی وجود دارد که بر این استوانه محاط است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص142-143.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۰: | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
|پیش از لینک = کتاب | |پیش از لینک = کتاب | ||
|منبع = | |منبع = معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ | ||
|پس از لینک = بخش «مسجد ثنیة الوداع»، | |پس از لینک = بخش «مسجد ثنیة الوداع»، ج2، ص126، | ||
| لینک = | | لینک = https://wikihaj.com/view/رده:کتاب‌های_تمام_متن_درباره_مدینه | ||
}} | }} | ||
*''' | * '''معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز الکعکی، بیروت، 2011م. | ||
*''' | * '''دلائل النبوه'''، البیهقی، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق. | ||
* '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه. | |||
* ''' | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۳
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | عربستان * مدینه * مدخل ورودی شهر از سمت شام و در میان جاده احد |
| وقایع مرتبط | استقبال مردم مدینه از پیامبر اسلام(ص) * تجهیز سپاه اسلام توسط پیامبر در جنگ تبوک |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
|
| |
مسجد ثَنِیَّةُ الوداع، مسجدی در شهر مدینه و بر تپه ثنیة الوداع بوده است كه از تاریخ 1406 قمری تخریب شده است. مسجد ثنیة الوداع در موقعیت شمالی شهر مدینه و شرقی کوه‌های سَلع و ذُباب، ابتدای وروردی مدینه از سمت شام محسوب می‌شده است. فاصله مسجد تا مسجد نبوی کمتر از یک کیلومتر و جایگاه امروزی آن حد فاصل خیابان ابوبکر معروف به خیابان سلطانه و خیابان سید الشهداء است.
مسجد ثنیة الوداع بنایی ساخته شده از بتن بود که یک حیاط اصلی، رواق و یک گلدسته داشت.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ثنیة الوداع گردنه‌ای در شمال مدینه در مسیر شام بود. این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به غزوه تبوک[۱] و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.[۲] مسجد ثنیة الوداع بر تپه ثنیة الوداع در ضلع شمالی مدینه به فاصله کمتر از یک کیلومتر تا مسجد نبوی ساخته شده بود.[۳] تپه ثنیة الوداع در سمت راست و جهت شرقی کوه‌های سَلْع و ذُباب قرار دارد.
به گفته کعکی این تپه و مسجد به جهت توسعه میدان و احداث خروجی زیرگذر مناخه در سال 1406ق به صورت کامل تخریب شده است.[۴]
تاریخچه بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منابع کهن جغرافیای مدینه از این مسجد یاد نشده است. مطری در قرن هشتم از وجود مسجدی در ثنیه الوداع یاد می‌کند.[۵] اما در منابع دیگر نامی از این مسجد به میان نیامده است. برخی از منابع معاصر به وجود مسجدی روی تپه اشاره کرده اند.[۶]
کعکی از بازسازی مسجد در عهد عثمانی خبر داده و توصیفی از بنای عصر عثمانی ارائه کرده اما منبع خود را ذکر نمی‌کند.[۷]
کعکی احتمال اینکه این مسجد از بناهایی باشد که در دوران عمران و آبادی مدینه زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز بنا شده و بعد از سالها دوباره بازسازی و توسعه یافته را قوی میداند.[۸]او معتقد است این مسجد در مکان مسجد بنی خداره که سابقا پیامبر(ص) در آن نماز گذاشته و سر خود را تراشیده ساخته شده است.[۹]
به گفته کعکی بنای عهد عثمانی مسجد در دوره آل سعود تخریب و مجدد بازسازی شد.[۱۰] محمد علی نجفی، پژوهشگر تاریخ مدینه این مسجد را در سال 1396 قمری دیده است.[۱۱]
معماری مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به گفته کعکی مسجد ثنیة الوداع بصورت بنائی ساخته شده از بتن است که ورودی اصلی آن در جهت غرب مسجد و دارای دری فرعی در قسمت شرق است. برای ورود به مسجد به جهت ارتفاع بنا از سطح زمین باید مسیری پلکانی کوتاهی جهت ورود به آن طی شود.[۱۲] این مسجد متشکل از یک حیاط اصلی، یک حیاط فرعی در ضلع شرقی، یک مأذنه و صحن داخلی مسجد است.[۱۳]
رواق مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صحن داخلی مسجد مستطیلی شکل و دارای طول 12 متر در جهت جنوب و شمال و عرض تقریبی 8 متر موازات شرق و غرب است. رواق مسجد دارای 6 پنجره بر دیوارهای شرق، غرب و جنوب است.[۱۴] سقف رواق شش تیرچه دارد که 4 ستون استوانه‌ای زیر آن واقع شده است و محراب آن به صورت نیم دایره ای به قطر تقریبی یک متر است که از دیواری که به سمت قبله است بیرون زده شده و از خارج مسجد نیز محل نیم‌دایره محراب قابل مشاهده است. در این محراب هیچ گونه آثار زینت وجود ندارد و دیوار مسجد تا حدود یک متر از زمین به رنگ سبز رنگ‌آمیزی شده است.[۱۵]
حیاط مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حیاط مسجد دارای طول 12 متر و عرض 7.5 متر از شمال به جنوب است که در جانب غربی آن درب اصلی مسجد وجود دارد. و در جهت شرقی، حیاط کوچکی وجود دارد که ظاهرا بعد از بازسازی مسجد به آن ملحق شده و بواسطه دری کوچک به حیاط اصلی متصل می‌شود.[۱۶]
مأذنه مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مسجد دارای یک مأذنه است که در قسمت شمال غربی مسجد و حیاط اصلی واقع شده است و درب آن رو به شرق است. بالای ماذنه به صورت هشت ضلعی بنا شده است که ارتفاع آن تا زمین حدود 5.5 متر است. بالای ماذنه و در ورودی این هشت ضلعی استوانه‌ای به طول تقریبی دومتر و سقفی مخروطی وجود دارد که بر این استوانه محاط است.[۱۷]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ دلائل النبوه، ج5، ص265-266.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص281.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133-134.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.
- ↑ فصول من تاریخ المدینه المنوره،
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۲، ص
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.
- ↑ المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۱۳۷-۱۳۸
- ↑ مدینه شناسی، ج۲، ص ۲۲۶
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139-140.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص141-142.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص142-143.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز الکعکی، بیروت، 2011م.
- دلائل النبوه، البیهقی، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
- السیرة النبویه، ابن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.