بودیسم: تفاوت میان نسخه‌ها
(←بودا) |
|||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بودیسم''' از | '''بودیسم''' (دین بودایی) از ادیان کهن رایج در شرق آسیا و دارای اماکن زیارتی مقدس متعددی است و برخی آیین‌های زیارتی بوداییان به آیین [[حج]] و [[عمره]] نزد مسلمانان شبیه است. در بودیسم اماکن زیارتی بسیار وجود دارند، اما زیارت چهار مکان (لومبینی، بودگیا، سارنات، کوسیناره) دارای جایگاهی ویژه هستند. برای زیارت این چهار مکان، زمانی ویژه در نظر گرفته نشده است. با این‌حال، بسیاری از بوداییان مراسم زیارت را در روز تولد بودا انجام میدهند. برخی اعمال متداول در این اماکن شباهت‌هایی به آیین [[حج]] مسلمانان دارند که شامل [[طواف]] زیارتگاه، [[نماز]] و [[دعا]] است. | ||
==آیین بودا == | ==آیین بودا == | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
بر پایه گزارش منابع بودایی، نام اصلی بودا «سیدارته گوتاما»<ref>Sidhartha Gautama.</ref>بود و که احتمالاً در حدود سال 560 پیش از میلاد در شمال هند به دنیا آمد. او فرزند رئیس قبیله شاکیا (sakya) در منطقه کوچکی در هیمالیا بود و در کودکی و جوانی زندگی یک شاهزاده را داشت. اما در ۲۹ سالگی راه زهد در پیش گرفت. او پس از سال‌ها صبر و شکیبایی زیر یک درخت، در جایی که امروز به بودگیا (Bodhgayā) معروف شده است، به مقام بودایی دست یافت.<ref>در قلمرو وجودان، ص 136؛ آیین بودا در جهان امروز، ص28.</ref> | بر پایه گزارش منابع بودایی، نام اصلی بودا «سیدارته گوتاما»<ref>Sidhartha Gautama.</ref>بود و که احتمالاً در حدود سال 560 پیش از میلاد در شمال هند به دنیا آمد. او فرزند رئیس قبیله شاکیا (sakya) در منطقه کوچکی در هیمالیا بود و در کودکی و جوانی زندگی یک شاهزاده را داشت. اما در ۲۹ سالگی راه زهد در پیش گرفت. او پس از سال‌ها صبر و شکیبایی زیر یک درخت، در جایی که امروز به بودگیا (Bodhgayā) معروف شده است، به مقام بودایی دست یافت.<ref>در قلمرو وجودان، ص 136؛ آیین بودا در جهان امروز، ص28.</ref> | ||
==== واژه بودا ==== | ==== واژه بودا<ref>فرهنگ ادیان جهان، ص۱۳۹</ref> ==== | ||
لقب بودا<ref>Buddha.</ref>در زبان سنسکریت به معنای فرد بیدار است. در ادیان هند، این عنوان برای هر شخصی که به روشنی رسیده، به کار می‌رود و به بودای تاریخی اختصاص ندارد.<ref>"Buddhism in India"، Encyclopedia of Religion، Vol. 2 ،P320</ref>با این‌حال، میان همه بوداها، سیدارته گوتاما، جایگاهی بزرگ دارد.<ref>آیین بودا در جهان امروز، ص30.</ref> | لقب بودا<ref>Buddha.</ref>در زبان سنسکریت به معنای فرد بیدار است. در ادیان هند، این عنوان برای هر شخصی که به روشنی رسیده، به کار می‌رود و به بودای تاریخی اختصاص ندارد.<ref>"Buddhism in India"، Encyclopedia of Religion، Vol. 2 ،P320</ref>با این‌حال، میان همه بوداها، سیدارته گوتاما، جایگاهی بزرگ دارد.<ref>آیین بودا در جهان امروز، ص30.</ref> | ||
=== عبادت‌های بودایی === | === عبادت‌های بودایی === | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
==زیارتگاه‌های بودایی== | ==زیارتگاه‌های بودایی== | ||
بوداییان مکان‌های زیارتی متعددی دارند اما چهار زیارتگاه نزد آنان مهم‌تر از دیگر مکان‌های زیارتی هستند. | بوداییان مکان‌های زیارتی متعددی دارند اما چهار زیارتگاه نزد آنان مهم‌تر از دیگر مکان‌های زیارتی هستند. بنابر سنت دینی هر کس که «با ایمان پاک این مکان‌ها را زیارت کند در زندگی بعدی در شرایط دلخواه زاده می‌شود». اماکن به‌عنوان مکان‌های امن بودایی یاد می‌گردد و حق تعرض به افراد در این مکان‌ها وجود ندارد. این چهار مکان عبارتند از: لومبینی، بودگیا، سارنات و کوشیناره.<ref>Trainor، Kevin، Buddhism: the illustrated guide، (Oxford University Press، 2004)، P. 112</ref><ref name=":0" /> | ||
===لومبینی=== | ===لومبینی=== | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
=== زمان زیارت === | === زمان زیارت === | ||
بسیاری از بوداییان مراسم زیارت را در روز تولد بودا انجام میدهند. سه روز اول سال نو نیز یکی از موسمهای مهم زیارت به‌شمار میآید. در تیره واده، این جشن از هنگام کامل شدن قرص ماه در آوریل آغاز می‌شود. در فرقه مهایانه، این جشن از هنگام کامل شدن قرص ماه در ژانویه آغاز می‌گردد. در بودیسم تبتی، این جشن معمولاً در ماه مارس صورت میگیرد و بوداییان در این ایام به زیارت این مکان‌ها میشتابند.<ref>J. O’Neal، Michael and Jones، Sydney، ibid، Pp. 110&107</ref> | |||
=== | === شباهت‌های زیارت بودایی و حج مسلمانان === | ||
زیارت نزد بوداییان بیشتر از دو بخش تشکیل می‌شود: [[طواف]] زیارتگاه، [[نماز]] و [[دعا]]. بخشی از این آداب با حج مسلمانان شباهت دارد. زیارت این مکان‌های واجب نیست. ولی بیشتر بوداییان متعهد هستند تا در طول عمر خود، دست‌کم یک‌بار این اماکن را زیارت کنند. در بودیسم تبتی، انجام زیارت به نیابت از مردگان نیز جایز شمرده شده است. انسان می‌تواند در این مکان‌های مقدس، اعمال عبادی را به نیابت از مردگان به‌جای آورد.<ref>Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، P1.</ref> برخی حج را مهم‌ترین حوزه‌ای دانسته‌اند که می‌توان شباهت‌های بودیسم و اسلام را در آن دید. گفته شده که لباس مسلمانان در حج به لباس راهبان بودایی شبیه است، سعی میان صفا و مروه شبیه نوعی آیین رایج نزد برخی از بوداییان است و آیین طواف حج نیز به چرخش بوداییان دور امکان مقدس خود شباهت دارد.<ref>درباره تاثیر بودیسم بر اسلام، ص۸۷-۸۸</ref> | |||
==== طواف ==== | ==== طواف ==== | ||
انجام طواف به‌معنای حرکت دوَرانی به دور | انجام طواف به‌معنای حرکت دوَرانی به دور بنای مقدس، از اعمالی است که میان بوداییان رواج دارد. طواف بر اساس حرکت عقربه ساعت صورت میگیرد؛ به گونهای که همواره بخش راست بدن زائران به‌سوی مکان مقدس قرار دارد.<ref>Trainor، Kevin، Buddhism: the illustrated guide، (Oxford University Press، 2004)، P. 113 and C.</ref> زائران هنگام طواف که باید با پای برهنه انجام گیرد، سه بار گرداگرد زیارتگاه میگردند و آن را طواف می‌کنند. رمز این عدد آن است که با این طواف‌های سه‌گانه، سه پناه بودایی یعنی بودا، درمه (حقیقت بنیادین) و انجمن را به یاد آورند.<ref>J. O’Neal، Michael and Jones، Sydney، ibid، P. 106</ref> برخی زائران تبتی طواف را به‌صورت خوابیده بر خاک انجام میدهند و همه مسیر را به شکل سینه‌خیز طی می‌کنند.<ref>Trainor، Kevin، Buddhism، P. 113</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۱: | خط ۶۸: | ||
*'''بودا، جستاری در آیین و تعالیم''': جلال الدین آشتیانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1386ش. | *'''بودا، جستاری در آیین و تعالیم''': جلال الدین آشتیانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1386ش. | ||
درباره تاثیرات بودیسم بر اسلام، مارکوس گروس، و جستاری از ایگناز گلدزیهر، ترجمه ب. بی نیاز، کلن، انتشاران فروغ، ۲۰۱۸ | |||
*50 '''Eastern Thinkers''' - Diané Collinson، Dr. | *50 '''Eastern Thinkers''' - Diané Collinson، Dr. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۱۸
بودیسم (دین بودایی) از ادیان کهن رایج در شرق آسیا و دارای اماکن زیارتی مقدس متعددی است و برخی آیین‌های زیارتی بوداییان به آیین حج و عمره نزد مسلمانان شبیه است. در بودیسم اماکن زیارتی بسیار وجود دارند، اما زیارت چهار مکان (لومبینی، بودگیا، سارنات، کوسیناره) دارای جایگاهی ویژه هستند. برای زیارت این چهار مکان، زمانی ویژه در نظر گرفته نشده است. با این‌حال، بسیاری از بوداییان مراسم زیارت را در روز تولد بودا انجام میدهند. برخی اعمال متداول در این اماکن شباهت‌هایی به آیین حج مسلمانان دارند که شامل طواف زیارتگاه، نماز و دعا است.
آیین بودا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بر پایه آمار سال 2005 میلادی آیین بودایی 360 میلیون پیرو در سراسر جهان دارد.[۱]این پیروان در هند، مغولستان، تبت، چین، کره، ژاپن، آمریکا و اروپا پراکنده‌اند. آیین بودا دین اصلی برخی کشورها از جمله سریلانکا، میانمار (برمه)، تایلند، کامبوج، لائوس، ویتنام، ژاپن، چین، تبت و مغولستان است.[۲]
بودا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بر پایه گزارش منابع بودایی، نام اصلی بودا «سیدارته گوتاما»[۳]بود و که احتمالاً در حدود سال 560 پیش از میلاد در شمال هند به دنیا آمد. او فرزند رئیس قبیله شاکیا (sakya) در منطقه کوچکی در هیمالیا بود و در کودکی و جوانی زندگی یک شاهزاده را داشت. اما در ۲۹ سالگی راه زهد در پیش گرفت. او پس از سال‌ها صبر و شکیبایی زیر یک درخت، در جایی که امروز به بودگیا (Bodhgayā) معروف شده است، به مقام بودایی دست یافت.[۴]
واژه بودا[۵][ویرایش | ویرایش مبدأ]
لقب بودا[۶]در زبان سنسکریت به معنای فرد بیدار است. در ادیان هند، این عنوان برای هر شخصی که به روشنی رسیده، به کار می‌رود و به بودای تاریخی اختصاص ندارد.[۷]با این‌حال، میان همه بوداها، سیدارته گوتاما، جایگاهی بزرگ دارد.[۸]
عبادت‌های بودایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عبادت در این آیین شکل‌های متفاوت دارد و شامل بزرگداشت تصاویر بودا و نیز بقایای جسمانی او است.[۹] مردم عادی برای عبادت به مکان‌های مقدس می‌روند و در آن‌جا با اهدای نذورات خود و زانو زدن و ذکر گفتن در برابر اشیاء مقدس عبادت می‌کنند. عبادت راهبان با مردم عادی تفاوت دارد. آنان همه اوقات خود را به مراقبه و خواندن اذکار و اوراد می‌گذرانند. آن‌ها موظف‌اند که در روزهای ویژه روزه بگیرند و مراسم دعاخوانی و ذکرگویی را اجرا کنند.[۱۰]
زیارتگاه‌های بودایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بوداییان مکان‌های زیارتی متعددی دارند اما چهار زیارتگاه نزد آنان مهم‌تر از دیگر مکان‌های زیارتی هستند. بنابر سنت دینی هر کس که «با ایمان پاک این مکان‌ها را زیارت کند در زندگی بعدی در شرایط دلخواه زاده می‌شود». اماکن به‌عنوان مکان‌های امن بودایی یاد می‌گردد و حق تعرض به افراد در این مکان‌ها وجود ندارد. این چهار مکان عبارتند از: لومبینی، بودگیا، سارنات و کوشیناره.[۱۱][۱۲]
لومبینی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
لومبینیLumbini: یک زیارتگاه بزرگ در مرز میان هند و نپال کنونی و بر پایه گزارش‌ها زادگاه بودا است. در محوطه زیارتگاه چند معبد و مکان مقدس قرار دارد از جمله پوشکارنی (Puskarni) به معنای «حوضچه مقدس» است و گفته شده که «مایا دوی» (Maya Devi) مادر بودا، بدن خویش را پیش از تولد بودا در این حوضچه شست‌وشو داده است. معبد کهن مایا دوی نیز از جمله مکان‌های مقدس و مشهور لومبینی است. به یادوارهای سنگی در این مکان دست یافتند که متعلق به سده سوم قبل از میلاد بود و آن محل را مکان تولد بودا دانسته‌اند.[۱۳]
بودگیا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بودگیا (Bodh-gayā): بودگیا در منطقه بیهار (Bihar) کشور هند و در فاصله یازده کیلومتری از شرق شهر گایا (Gaya) قرار دارد.[۱۴] بودگیا که محل روشنشدگی بودا است، مقدسترین مکان روی زمین برای بوداییان به‌شمار میآید. امپراتور آشوکا به سال 259 ق. م. به زیارت این مکان رفت و معبدی را در آن‌جا بنا کرد. از آن هنگام به مدت بیش از هزار و پانصد سال، زائرانی بی‌شمار به این مکان میشتابند.[۱۵] در بودگیا معابدی وجود دارد از جمله معبد معبد مهابودی (Mahabodhi) که کنار درختی بنا شده است که به باور بوداییان، بودا زیر آن به روشنشدگی دست یافت.[۱۶] این درخت را بودی (Bodhi) می‌نامند که یکی از زیارتگاه‌های مهم بودایی است.[۱۷]
سارنات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سارنات (Särnäth): سارنات در ایالت اوتارپرادش در سی کیلومتری شهر واراناسی (بنارس) قرار دارد.[۱۲] بودا در باغی به نام باغ غزالان (Migadaya)، نخستین موعظه و اصول اخلاقی (دهارما) را که بدان دست یافته بود، برای یاران خود بیان کرد. این زیارتگاه نخستین‌بار به‌دست امپراتور آشوکا در سده سوم پیش از میلاد احداث شد.
کوسیناره[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کوسیناره (Kusinagara): زیارتگاه کوسیناره در شمال ویشالی از جمله مکان‌های مقدسی است که بوداییان به زیارت آن می‌روند. بر پایه گزارش‌ها، این مکان همان جایی است که بودا در آن وفات یافت و به پری نیروانه (Parinirväna) یا نیروانای کامل دست یافت. در همین محل جسد او را سوزاندند و بنای یادبودی برای او ساختند.[۱۸]
آداب و اعمال زیارت بوداییان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از آن‌جا که انجام زیارت به رغم اهمیت فراوانش واجب نیست، کمتر مواردی را می‌توان یافت که از آن‌ها به‌عنوان شروط الزام‌آور یاد شده باشد. با این‌حال، برخی موارد مانند معرفت، دوری از تجملات، زیارت با پای برهنه، پوشیدن لباس ویژه و مراقبه و توجه معنوی از ارکان مهم و شرط‌های زیارت چهار مکان مقدس بودایی شمرده می‌شود.[۱۹][۲۰]
زمان زیارت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بسیاری از بوداییان مراسم زیارت را در روز تولد بودا انجام میدهند. سه روز اول سال نو نیز یکی از موسمهای مهم زیارت به‌شمار میآید. در تیره واده، این جشن از هنگام کامل شدن قرص ماه در آوریل آغاز می‌شود. در فرقه مهایانه، این جشن از هنگام کامل شدن قرص ماه در ژانویه آغاز می‌گردد. در بودیسم تبتی، این جشن معمولاً در ماه مارس صورت میگیرد و بوداییان در این ایام به زیارت این مکان‌ها میشتابند.[۲۱]
شباهت‌های زیارت بودایی و حج مسلمانان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
زیارت نزد بوداییان بیشتر از دو بخش تشکیل می‌شود: طواف زیارتگاه، نماز و دعا. بخشی از این آداب با حج مسلمانان شباهت دارد. زیارت این مکان‌های واجب نیست. ولی بیشتر بوداییان متعهد هستند تا در طول عمر خود، دست‌کم یک‌بار این اماکن را زیارت کنند. در بودیسم تبتی، انجام زیارت به نیابت از مردگان نیز جایز شمرده شده است. انسان می‌تواند در این مکان‌های مقدس، اعمال عبادی را به نیابت از مردگان به‌جای آورد.[۲۲] برخی حج را مهم‌ترین حوزه‌ای دانسته‌اند که می‌توان شباهت‌های بودیسم و اسلام را در آن دید. گفته شده که لباس مسلمانان در حج به لباس راهبان بودایی شبیه است، سعی میان صفا و مروه شبیه نوعی آیین رایج نزد برخی از بوداییان است و آیین طواف حج نیز به چرخش بوداییان دور امکان مقدس خود شباهت دارد.[۲۳]
طواف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
انجام طواف به‌معنای حرکت دوَرانی به دور بنای مقدس، از اعمالی است که میان بوداییان رواج دارد. طواف بر اساس حرکت عقربه ساعت صورت میگیرد؛ به گونهای که همواره بخش راست بدن زائران به‌سوی مکان مقدس قرار دارد.[۲۴] زائران هنگام طواف که باید با پای برهنه انجام گیرد، سه بار گرداگرد زیارتگاه میگردند و آن را طواف می‌کنند. رمز این عدد آن است که با این طواف‌های سه‌گانه، سه پناه بودایی یعنی بودا، درمه (حقیقت بنیادین) و انجمن را به یاد آورند.[۲۵] برخی زائران تبتی طواف را به‌صورت خوابیده بر خاک انجام میدهند و همه مسیر را به شکل سینه‌خیز طی می‌کنند.[۲۶]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ Kennick Urubshurow، Victoria، IntroducingWorld Religions، (routledge، 2008)، P. xxiv
- ↑ Coward، Harold and Neufeldt، Ronald and Neumaier، Eva K. (eds.) ، Readings in Eastern Religions، (Wilfrid Laurier University Press، 2007، 2nd ed.) ، P. 114
- ↑ Sidhartha Gautama.
- ↑ در قلمرو وجودان، ص 136؛ آیین بودا در جهان امروز، ص28.
- ↑ فرهنگ ادیان جهان، ص۱۳۹
- ↑ Buddha.
- ↑ "Buddhism in India"، Encyclopedia of Religion، Vol. 2 ،P320
- ↑ آیین بودا در جهان امروز، ص30.
- ↑ Jacob N. Kinnard، "worship"، Encyclopedia of Buddhism، robert E. Buswell، 2003، vol 2 ،p. 905.
- ↑ Nancy E. Auer Falk، "Buddhist Puja"، Encyclopedia of Religion، ed. M. Eliade، New York، 1987، Vol. 12، p. 86.
- ↑ Trainor، Kevin، Buddhism: the illustrated guide، (Oxford University Press، 2004)، P. 112
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ . Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، (Subang Jaya Buddhist Association، 2001)، Pp. 14-15.
- ↑ Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، (Subang Jaya Buddhist Association، 2001)، PP. 69 – 87
- ↑ Olsen، Brad، Sacred Places Around the World، (Consortium of Collective Consciousness، 2004، 2nd ed.) ، P. 92
- ↑ Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، Pp. 75 – 78.
- ↑ Wilkinson، Philip and Charing، Douglas، Encyclopedia of religion، (Dorling Kindersley، 2004، 1st ed.) ،P. 94
- ↑ Leela، Aditi Wood، "Bodh Gaya"، Encyclopedia of Buddhism، robert E. Buswell، 2003، vol 1، p. 50
- ↑ Akira، Hirakawa، "Stupa Worship"، Encyclopedia of religion، Vol. 14، p. 93.
- ↑ Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، Pp. 12-13.
- ↑ A. Salamone، Frank (ed.) ، Encyclopedia of religious rites، rituals، and festivals، Routledge، 2004)، P. 378 and J. O’Neal، Michael and Jones، Sydney، ibid، P. 106
- ↑ J. O’Neal، Michael and Jones، Sydney، ibid، Pp. 110&107
- ↑ Khoon San، Chan، Buddhist pilgrimage، P1.
- ↑ درباره تاثیر بودیسم بر اسلام، ص۸۷-۸۸
- ↑ Trainor، Kevin، Buddhism: the illustrated guide، (Oxford University Press، 2004)، P. 113 and C.
- ↑ J. O’Neal، Michael and Jones، Sydney، ibid، P. 106
- ↑ Trainor، Kevin، Buddhism، P. 113
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل بودیسم.
- آیین بودا در جهان امروز: ال. اس. کازینز، ترجمه: علیرضا شجاعی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1384ش.
- بودا، جستاری در آیین و تعالیم: جلال الدین آشتیانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1386ش.
درباره تاثیرات بودیسم بر اسلام، مارکوس گروس، و جستاری از ایگناز گلدزیهر، ترجمه ب. بی نیاز، کلن، انتشاران فروغ، ۲۰۱۸
- 50 Eastern Thinkers - Diané Collinson، Dr.
- Kathryn Plant، Robert Wilkinson - Routledge - England - 2000.
- An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Conteporary Perspectives - Inger Furseth.
- Pal Repstad - Ashgate Publishing Ltd. - England – 2006.
- Britannica Encyclopedia of World Religions - encyclopedia Britannica، Inc. - England – 2006.
- Buddhism: The Illustrated Guide، Kevin Trainor - Oxford University Press. - England – 2004.
- Buddhist Pilgrimage - Chan Khoon San - Subang Jaya Buddhist Association - Malysia – 2001.
- Buddhist Religious Studies: Class Four - Dr. Sunanda Barua، Nipul Kanti Baura، Nargis begum - National Curriculum and Textbook Board -2009.
- Classic Asian Philosophy: A Guide to the Essential Texts - Joel J. Kupperman - Oxford University Press. - England – 2001.
- Encyclopedia of Buddhism، Robert E. Buswell، MacMillan reference USA/Thomson/Gale - U. S. A – 2004.
- Encyclopedia of Religion - Mircea Eliade، Charles J.
- Adames – MacMillan - England – 1987.
- Encyclopedia of religion - Philip Wilkinson، Douglas Charing - Dorling Kindersley - England – 2004.
- Encyclopedia of Religious rites، rituals، and festivals - Frank A. Salamone - Routledge - England – 2004.
- Introducing World Religions - Victoria Kennick Urubshurow – Routledge – England – 2008.
- Readings in Eastern Religions - Harold G. Coward، Ronald Wesley Neufeldt، Eva K. Dargyay - Wilfrid Laurier Univ. Press. - Canada –2007.
- Sacred Places around the World: 108 Destinations - Brad Olsen - CCC Publishing - U. S. A – 2004.
- Sacred worlds: An Introduction to Geography and Religion، Chris C. Park - Routledge - England – 1994.
- The Tibetan Book of Living and Dying - Sogyal Rinpoche - HarperCollins Publishers - U. S. A – 2002.
- World Religions، Michael O’Neal، J. Sydney Jones، Neil Schlager، Jayne Weisblatt – UXL. Thomson Gale - U. S. A – 2007.