|
|
| (۳۳۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''خیبر''' نام منطقه‌ای در شمال مدینه است که در زمان پیامبر(ص) محل سکونت یهودیان بود.
| |
|
| |
|
| == معرفی ==
| |
| خیبر منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال مدینه است که در عصر رسول خدا از مراکز یهودی‌نشین حجاز بود.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref> درباره سابقه و علت حضور یهودیان در این منطقه مطالب گوناگونی گفته شده است. برخی گزارش‌ها، کوچ آنان را به زمان حضرت موسی برگردانده‌اند<ref>الاغانی، ج22، ص111-114.</ref>اما این مطلب درست نمی‌نماید<ref>الروض الانف، ج4، ص290.</ref> برخی ورود یهودیان به این منطقه را از زمان بخت‌نصر می‌دانند،<ref>فتوح البلدان، ج1، ص16؛ تاریخ الطبری، ج1، ص383.</ref> از این رو گفته شده که ورود آنان به یثرب و خیبر جنبه افسانه‌ای یافته است.<ref>محمد و الیهود، ص60.</ref> لذا زمان تأسیس منطقه خیبر نیز روشن نیست.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref> خیبر در زمان قدیم محل سکونت یهودیان بود.<ref>قزوینی، زکریابن محمد، ''آثارالبلاد و اخبارالعباد''، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴ص ۹۲.</ref> تعیین زمان مهاجرت یهودیان به این منطقه دشوار است.<ref>ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> برخی گفته‌اند که آنان در زمان بُختُنَصّر (حک: ۶۰۵–۵۶۲ق م)، شاه بابل به خیبر کوچیدند.<ref>مَقریزی، احمدبن علی، ''امتاع الاسماع بما للنبی صلی الله علیه وسلم من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع''، چاپ محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت ۱۴۲۰/۱۹۹۹ ج ۱۴، ص ۳۶۶)</ref>
| |
| ...
| |
|
| |
| غزوه خیبر و برخی سریه‌ها در منطقه خیبر اتفاق افتاد. .<ref>السیرة النبویه، ج2، ص618.</ref><ref>المغازی، ج1، ص391-392؛ ج2، ص566.</ref> از نظر اقتصادی، خیبر اهمیت کشاورزی و بازرگانی داشت. خرمای خیبر زبانزد و مشهور بود و در ضرب‌المثلی آمده که بردن خرما به خیبر بیهوده است.<ref>معجم البلدان، ج2، ص195، 411.</ref> خیبر به دلیل قرار گرفتن در مسیر تجاری، اهمیت بازرگانی نیز داشت.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،</ref> مناطق دیگری نیز در اطراف خیبر محل سکونت یهودیان بود که همراه با غزوه خیبر، با آنان صلح شد. از آن جمله فدک، روستایی در شمال شرق خیبر، بود که فاصله آن را تا مدینه شش شب گفته‌اند.<ref>الطبقات الکبری، ج2، ص69.</ref>
| |
|
| |
| در سده‌های نخست هجری، ناحیة خیبر از توابع مدینه و جزء منطقة حجاز به شمار می‌رفت و با مدینه هشت منزل و به قولی سه روز راه فاصله داشت.<ref>ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref>
| |
|
| |
| بیشترین ارتباط خیبر و اهالی آن در عصر پیامبر، با حوالی خود، مانند وادی القری و فدک بود؛ به خصوص که این مناطق یهودی‌نشین و هم‌عقیده بودند. هم‌پیمانی آن‌ها با قبیله غَطَفان نیز شهرت دارد.<ref>المغازی، ج2، ص639، 440، 642.</ref>گزارشی هم از تعامل آنان با مشرکان مکه وجود دارد که مربوط به جنگ احزاب است. در این واقعه جمعی از بنی‌نضیر از خیبر به مکه رفتند تا قریش را به انتقام اخراجشان از مدینه، به جنگ با مسلمانان وادار کنند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص214.</ref>
| |
|
| |
| خیبر پس از صدر اسلام چندان شهرتی نداشت و در منابع مختلف از آن کمتر یاد شده است؛ به ویژه که رویداد مهمی در آن اتفاق نیفتاده است.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،</ref>
| |
|
| |
| ...
| |
|
| |
| خیبر امروزه نام یکی از استان‌های عربستان و همچنین نام شهری است که مرکزیت این استان را دارد. این شهر در ناحیه‌ای کوهستانی و در مسیر تبوک و جاده اردن قرار دارد. فاصله آن تا مدینه حدود ۱۶۵ کیلومتر است.<ref>المعالم الاثیره، ص109.</ref> این منطقه در عصر حاضر، استانی کوهستانی با سنگ‌های سیاه (حرّه) است که حدود ۵۰ روستا با حدود ۰۰۰/۵۸ سکنه دارد و محصول اصلی آن خرماست.<ref>خیبر، ص31، 42-43.</ref>
| |
|
| |
| منطقة خیبر امروزه در ۱۶۵ کیلومتری شمالِ مدینه در جادة منتهی به شام (جاده تَبوک) واقع و مرکز آن شهر الشُّرَیْف است.<ref>ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref>
| |
|
| |
| == غزوه خیبر ==
| |
|
| |
| == قلعه‌های خیبر ==
| |
| خیبر در زبان عبرانی به معنای قلعه بوده است و این ناحیه را به دلیل وجود چند قلعه، خَیابِر (خیبرها) خوانده‌اند. <ref>قلقشندی، احمدبن علی، ''نهایة الارب فی معرفة انساب العرب''، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴ ص ۲۳۱؛ جوادعلی، ''المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام''، بیروت ۱۹۷۶–۱۹۷۸ ج ۶، ص ۵۲۶–۵۲۷</ref>.<ref>معجم البلدان، ج2، ص409 -410.</ref>. شمار قلعه‌های خیبر را به اختلاف، شش<ref>یعقوبی،، ''تاریخ'' ج ۲، ص ۵۶؛ حازمی همدانی، محمدبن موسی، ''الاماکن، او، مااتّفق لفظه و افترق مسمّاه من الامکنة''، چاپ حمد جاسر، ریاض]بی تا.[ج ۱، ص ۴۲۰</ref>، هفت<ref>معجم البلدان، ج2، ص409.</ref> و هشت نوشته‌اند.<ref>(آیتی، محمدابراهیم، ''تاریخ پیامبر اسلام''، چاپ ابوالقاسم گرجی، تهران ۱۳۶۶ش ص ۵۰۲ـ ۵۰۳)</ref> تعداد افزون تر قلعه‌ها در بعضی منابع از آن روست که برخی قلعه‌ها مشتمل بر دژهای کوچک‌تری درون خود بوده‌اند.<ref>واقدی، محمدبن عمر، ''کتاب المغازی''، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶، چاپ افست قاهره]بی تا. ج ۲، ص ۶۴۸، ۶۵۸، ۶۶۶–۶۶۸؛ </ref>
| |
|
| |
| این منطقه از سه بخش نَطات، شِقّ و کتیبه تشکیل شده بود که با یکدیگر فاصله اندکی داشتند. قلعه‌های صَعب بن معاذ، ناعم و زبیر در بخش نَطات قرار داشتند. بخش شِقّ دو قلعه اُبی و نِزار را در بر می‌گرفت و بخش کتیبه، شامل قلعه‌های قَمُوص، وَطیح و سُلالِم می‌گردید<ref>الطبقات الکبری، ج2، ص81.</ref>
| |
|
| |
| آثاری از قلعه‌های قدیم هنوز در منطقه باقی است که از آن جمله «مسجد علی» است. این مسجد کنار قلعه‌ای است که امیرمؤمنان آن را گشود. شیعیان به آن تبرک می‌جویند و در بقایای آن نماز می‌گذارند.<ref>خیبر، ص37.</ref>
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| * '''الاغانی'''، ابوالفرج الاصفهانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق
| |
| * '''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، طبری، محمد بن جریر، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
| |
| * '''تاریخ الیعقوبی'''، یعقوبی، احمد بن اسحاق، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
| |
| * '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''، «خیبر، غزوه»، صادقی، محسن، تهران، مشعر، بی‌تا.
| |
| * '''الروض الانف'''، السهیلی، به کوشش عبدالرحمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
| |
| * '''خیبر (ذات الحصون و العیون و النخیل)'''، عاتق بن غیث البلادی، بیروت، دار النفائس.
| |
| * '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، عبدالملک بن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
| |
| * '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
| |
| * '''فتوح البلدان'''، احمد بن یحیی البلاذری (م. ۲۷۹ق)، به کوشش صلاح‌الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
| |
| * '''محمد و الیهود قرائة جدیدة للصراع و للمصادر'''، احمد برکات، ترجمه: محمود علی مراد، پاریس، اسمار، ۲۰۰۸م
| |
| * '''المغازی'''، واقدی، محمد بن عمر، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
| |
| * '''معجم البلدان'''، یاقوت الحموی، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
| |
| {{منابع}}
| |
| {{پایان}}
| |
