آیات بینات: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
 
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۶]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad}}
[[پرونده:مقام ابراهیم.jpg|بندانگشتی|[[مقام ابراهیم]] در [[مسجد الحرام]]]]
'''آیات بَیِّنات'''، تعبیری قرآنی درباره نشانه‌های آشکار خانه کعبه در مسجدالحرام
'''آیات بَیِّنات'''، تعبیری [[قرآن|قرآنی]] به معنای نشانه‌های آشکار در خانه [[کعبه]]. در پی اختلاف نظر مسلمانان و یهودیان درباره فضیلت [[بیت المقدس]] و کعبه، [[آیه|آیات]] ۹۶ و ۹۷ [[سوره آل عمران]] نازل شد و کعبه را به سبب پیشینه تاریخی، پر خیر و برکت‌بودن، مایه هدایت‌بودن برای جهانیان و دربرداشتن آیات بینات برتر از بیت المقدس معرفی کرد. دیدگاه های گوناگونی درباره مصداق‌های آیات بینات مطرح شده است. از مقام [[ابراهیم]]، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند، وجوب [[حج]] بر افراد مستطیع و [[حجرالاسود]] به عنوان آیات بینات نام برده‌اند.


==معنای لغوی==
==معنای لغوی==
آیات جمع آیه به معنای نشانه<ref>مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱، «ا ی ی».</ref> و بینات جمع بینه به معنای دلیل واضح عقلی یا محسوس <ref>مفردات، ص۶۸؛ تاج العروس، ج۱۸، ص۸۴، «بین».</ref> و آیات بینات، به معنای نشانه‌های روشن و آشکار است.<ref>حقائق التأویل، ص۳۰۰؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱؛ المیزان ج۳، ص۳۵۴.</ref>
آیات جمع آیه به معنای نشانه<ref>مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱، «ا ی ی».</ref> و بینات جمع بینه به معنای دلیل واضح عقلی یا محسوس<ref>مفردات، ص۶۸؛ تاج العروس، ج۱۸، ص۸۴، «بین».</ref> و آیات بینات، به معنای نشانه‌های روشن و آشکار است.<ref>حقائق التأویل، ص۳۰۰؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱؛ المیزان ج۳، ص۳۵۴.</ref>  


==شأن نزول==
==شأن نزول==
بر پایه روایات شأن نزول، مسلمانان و یهود به یکدیگر فخر می‌فروختند. یهود [[بیت المقدس]] را شکوه‌مندتر از کعبه می‌شمردند؛ زیرا سرزمینی مقدس و محل هجرت انبیا بوده است. در برابر، مسلمانان کعبه را با فضیلت‌تر می‌دانستند. در پی این اختلاف نظر، آیات ۹۶ و ۹۷ سوره آل عمران نازل شد<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۱.</ref> و کعبه را به سبب پیشینه تاریخی، پر خیر و برکت‌بودن، مایه هدایت‌بودن برای جهانیان و دربرداشتن آیات بینات برتر از بیت المقدس معرفی کرد.<ref>تفسیر نمونه، ج۳، ص۹-۱۶.</ref>
بر پایه روایات شأن نزول، [[مسلمانان]] و [[یهودیان]] به یکدیگر فخر می‌فروختند. یهودیان [[بیت المقدس]] را شکوه‌مندتر از [[کعبه]] می‌شمردند؛ زیرا سرزمینی مقدس و محل هجرت [[انبیاء]] بوده است. در برابر، مسلمانان کعبه را با فضیلت‌تر می‌دانستند. در پی این اختلاف نظر، آیات ۹۶ و ۹۷ [[سوره آل عمران]] نازل شد<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۱.</ref> و کعبه را به سبب پیشینه تاریخی، پر خیر و برکت‌بودن، مایه هدایت‌بودن برای جهانیان و دربرداشتن آیات بینات برتر از بیت المقدس معرفی کرد:<ref>تفسیر نمونه، ج۳، ص۹-۱۶.</ref>  
 
'''«إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَ‌كًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ (۹۶) فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ مَقَامُ إِبرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلا وَمَن کفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العَالَمِینَ (۹۷)»''' (در حقيقت، نخستين خانه‌اى كه براى [عبادت‌] مردم، نهاده شده، همان است كه در مكه است و مبارك، و براى جهانيان [مايه‌] هدايت است.(۹۶) در آن، نشانه‌هايى روشن است [از جمله‌] مقام ابراهيم است؛ و هر كه در آن درآيد در امان است؛ و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بى‌نياز است.(۹۷)).


==مصادیق آیات بینات==
==مصادیق آیات بینات==
درباره اینکه چه چیز‌هایی آیات بینات‌اند، دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. به نوشته المیزان مقام ابراهیم، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند و وجوب حج بر افراد مستطیع، آیات بینات‌اند.<ref>نک المیزان، ج۳، ص۳۵۲.</ref> برخی مناسک و شعائر حج را آیات بینات دانسته‌اند.<ref>نک حقائق التأویل، ص۳۰۰.</ref> طبق حدیثی از امام صادق(ع) مقام ابراهیم، حجرالاسود و منزل اسماعیل مصادیق آیات بینات‌اند.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۲۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۳۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۱۸.</ref>
درباره اینکه چه چیز‌هایی آیات بینات‌اند، دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. به نوشته المیزان طبق آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]]، مقام ابراهیم، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند و وجوب [[حج]] بر افراد [[مستطیع]]، آیات بینات‌اند.<ref>نک المیزان، ج۳، ص۳۵۲.</ref> برخی مناسک و شعائر حج را آیات بینات دانسته‌اند.<ref>نک حقائق التأویل، ص۳۰۰.</ref> طبق [[حدیث|حدیثی]] از [[امام صادق(ع)]] مقام ابراهیم، [[حجرالاسود]] و [[منزل اسماعیل]] مصادیق آیات بینات‌اند.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۲۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۳۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۱۸.</ref>  


برخی دیگر از مصادیق یادشده برای آیات بینات عبارتند از:
برخی دیگر از مصادیق یادشده برای آیات بینات عبارتند از:
*کعبه، ارکان کعبه و ازدحام مردم کنار آن و تعظیم آنان در برابرش، زمزم و مشاعر یعنی منا، مشعر، عرفات و ...<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۸؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹؛ المیزان، ج۳، ص۳۵۶.</ref>
*[[کعبه]]، ارکان کعبه و ازدحام مردم کنار آن و تعظیم آنان در برابرش، [[زمزم]] و مشاعر یعنی [[منا]]، [[مشعر]]، [[عرفات]] و ...<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۸؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹؛ المیزان، ج۳، ص۳۵۶.</ref>  
*صفا و مروه<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۵۴.</ref>  
*[[صفا]] و [[مروه]]<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۵۴.</ref>  
*خودداری پرندگان از رفتن بر فراز کعبه<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref>
{{جعبه نقل قول | عنوان= مصادیق آیات بینات| نقل‌قول= [[امام صادق(ع)]] در حدیثی [[مقام ابراهیم]]، [[حجرالاسود]] و [[منزل اسماعیل]] را مصادیق آیات بینات‌ دانسته است.|تاریخ بایگانی | | منبع = | تراز = چپ| عرض = 32۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
*خودداری پرندگان از رفتن بر فراز کعبه<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref>  
*کیفر یافتن سریع کسی که حرمت کعبه را هتک کند<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۷.</ref>  
*کیفر یافتن سریع کسی که حرمت کعبه را هتک کند<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۷.</ref>  
*حرم و امنیت آن<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۰.</ref>
*[[حرم]] و امنیت آن<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۰.</ref>  
*امنیت وحوش حرم در برابر درندگان، آزاد‌شدن هر برده‌ای که بر کعبه بالا رود و نزول باران مقابل هر رکن کعبه نشانه فراوانی و برکت در بلاد همان سمت و ناحیه است و هرگاه باران تمام کعبه را در برگیرد، نشانه فراوانی در همه شهرها و آبادی‌هاست.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref>
*امنیت وحوش حرم در برابر درندگان، آزاد‌شدن هر برده‌ای که از کعبه بالا رود<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref>  
*نابودشدن هر جباری که قصد تخریب کعبه را داشته باشد؛ مانند ابرهه و اصحاب فیل<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref>
*نابودشدن هر جباری که قصد تخریب کعبه را داشته باشد؛ مانند [[ابرهه]] و [[اصحاب فیل]]<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref>  
*از بین رفتن سنگریزه‌ها و افزایش نیافتن آن به رغم استفاده هر ساله از آن در رمی جمرات<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹.</ref>
*از بین رفتن سنگریزه‌ها و افزایش نیافتن آنها به رغم استفاده هر ساله از آنها در [[رمی جمرات]]<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹.</ref>  
*تعرض‌نکردن وحوش و درندگان در حرم به یکدیگر<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹.</ref>
*تعرض‌نکردن وحوش و درندگان در حرم به یکدیگر<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹.</ref>  
 
==مقام ابراهیم==
برخی درباره {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} در آیه ۹۷ آل‌عمران/۳ گفته‌اند که مبتداست و خبرش محذوف؛ یا خبر مبتدای محذوف است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> برخی دیگر آن را بدل<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ الکشاف، ج۱، ص۳۸۷.</ref> یا عطف بیان<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> از {آیاتٌ بَینَاتٌ} دانسته‌اند. نیز در توجیه آن که {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} مفرد و {آیاتٌ بَینَاتٌ} جمع است، وجوهی برشمرده‌اند:
 
۱. گرچه {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} مفرد است؛ به جهت ظهور و قوت دلالتش بر قدرت خداوند و نبوت ابراهیم که پایش در سنگ سخت فرورفت، به منزله آیات متعدد است؛ چنان‌که ابراهیم به تنهایی یک امت بود<ref>الکشاف، ج۱، ص۳۸۷؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref>: {إِنَّ إِبرَاهِیمَ کانَ أُمَّةً}. (نحل/۱۶، ۱۲۰)
 
۲. مقام ابراهیم به تنهایی مشتمل بر آیات و نشانه‌هایی است؛ همچون نقش بستن اثر پا در سنگ، نرم شدن بخشی از سنگ و فرورفتن پا در آن تا برآمدگی آن و سخت بودن دیگر قسمت‌های سنگ و باقی ماندن مقام ابراهیم به‌ رغم از میان رفتن دیگر معجزات انبیا طی هزاران سال با وجود دشمنان بسیار.<ref>الکشاف، ج۱، ص۳۸۸؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref>
 
علامه طباطبایی بدل یا عطف بیان بودن جملات پس از {فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ} را نمی‌پذیرد. دلیل وی آن است که در این صورت، در جمله خبریه {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا}، «اَنَّ» در تقدیر گرفته می‌شود و جمله {لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ} به جمله خبریه تأویل می‌گردد و آن‌گاه به جمله قبل خود عطف می‌شود. در نتیجه رجوع کلام به حسب تقدیر چنین است: «هی مَقامُ ابراهیم وَ الأ مْن لِمَن دَخَله و حجه لِمَن استطاع إلیه سبیلاً». اما آیه با چنین تأویلی مساعد نیست، زیرا هر یک از جملات سه‌گانه پس از {فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ} برای مقصودی خاص آورده شده است: یکی از وجود مقام ابراهیم در این مکان خبر می‌دهد و دیگری از امنیت کسانی که درون حرم شوند و سومی از انشای وجوب حج. هر یک از این جملات بیان از {فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ} است؛ نه این که از باب عطف بیان باشد.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۲.</ref>
 
جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} درصدد بیان حکم تشریعی است و در مقام بیان خاصیت تکوینی نیست. مقصود از خاصیت تکوینی این است که هر کس درون آن شود، امنیت داشته باشد و هیچ کس نتواند متعرض او گردد؛ حال آن‌که گاه درون حرم نیز امنیت مردم سلب شده است. از این جمله خبریه می‌توان برداشت نمود که قبل از اسلام هم این حکم تشریع شده بود؛ چنان‌که از دعای ابراهیم۷ می‌توان چنین فهمید: {رَبِّ اجعَل هَذَا البَلَدَ آمِنًا} (ابراهیم/۱۴، ۳۵). وی از خداوند امنیت مکه را تقاضا کرد و خدا به زبان تشریع دعایش را مستجاب فرمود و همواره دل‌های بشر را به پذیرش این امنیت سوق می‌دهد.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۴.</ref>
 
==امنیت==
مفسران درباره امنیت وارد شوندگان به حرم وجوهی ذکر کرده‌اند: ۱. در دوران جاهلیت، اگر مجرم و خطاکاری به حرم پناهنده می‌شد، هر چند جرمی سنگین داشت، تا زمانی که درون حرم بود، کسی متعرض او نمی‌شد. ۲. اگرچه جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} خبری است، مقصود از آن امر است؛ یعنی هر کس به حرم پناهنده شد، تا زمانی که در آن‌جاست، باید به او امنیت داد. ۳.کسی که درون حرم شود و واجبات الهی را بشناسد، در آخرت از عذاب الهی در امان خواهد بود. روایتی از امام باقر۷ مؤید همین مطلب است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۳؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۷۲.</ref> جمله {وَللّهِ عَلَی النّاسِ حِجّ البَیتِ} متضمن تشریع وجوب حج به صورت امضای تشریع پیشین آن در زمان ابراهیم۷ است.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۵.</ref>


==حجر الاسود==
==امنیت واردشوندگان به حرم==
مفسران آشکار بودن نشانه حجرالاسود را بدین جهات دانسته‌اند: ۱. خداوند آن را همراه آدم۷ در بهشت قرار داد. ۲. پیمان الهی در آن به امانت نهاده شد. ۳. در قیامت با زبان گویا و چشمان بینا حضور می‌یابد و آفریدگان آن را می‌شناسند. سپس به سود کسی که به عهد و پیمانش وفا کرده و نیز به زیان کسی که آن را انکار کرده، گواهی می‌دهد. ۴. عده‌ای از مردم نطق وگواهی آن را به نفع امام سجاد۷ مشاهده کردند؛ آن‌گاه که محمد بن حنفیه با آن حضرت در مسئله امامت به منازعه برخاست. ۵. بر پایه روایات، غیر معصوم نمی‌تواند آن را در جایش نصب کند.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> بر پایه نقلی، آشکار بودن نشانه منزل اسماعیل از این جهت است که هنگام آغاز سکونتش در آن، هیچ آبی آن‌جا نبود؛ اما به گونه‌ای اعجازآمیز آب در آن مکان پدید آمد.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref>
آیه با تعبیر «وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا» از امنیت واردشوندگان به [[حرم]] سخن گفته و آن را از آیات بینات دانسته است. برخی در تفسیر این جمله گفته‌اند که در دوران [[جاهلیت]]، اگر مجرم و خطاکاری به حرم پناهنده می‌شد، هر چند جرمی سنگین داشت، کسی متعرض او نمی‌شد. بنابراین گرچه جملهْ خبری است، مقصود از آن امر است؛ یعنی هر کس به حرم پناهنده شد، تا زمانی که در آنجا است، باید به او امنیت داد. تفسیر دیگری از این جمله در روایتی از [[امام باقر(ع)]] آمده است که طبق آن هرکس درون حرم شود و [[واجب|واجبات]] الهی را بشناسد، در [[آخرت]] از عذاب الهی در امان خواهد بود.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۳؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۷۲.</ref>  


==پانویس==
==پانویس==
خط ۴۴: خط ۳۳:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
*'''احکام القرآن''': الجصاص (م.۳۷۰ق.)، به کوشش قمحاوی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
{{دانشنامه
*'''بحار الانوار''': المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9535/%d8%a2%d9%8a%d8%a7%d8%aa-%d8%a8%d9%8a-%d9%86%d8%a7%d8%aa
*'''تاج العروس''': الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
| عنوان = آیات بینات
*'''التبیان''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی.
| نویسنده = محمد مهدی فیروزمهر
*'''تفسیر العیاشی''': العیاشی (م.۳۲۰ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة.
}}
*'''تفسیر القمی''': القمی (م.۳۰۷ق.)، به کوشش الجزائری، قم،‌ دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
*'''بحار الانوار''': المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
*'''تاج العروس''': الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
*'''التبیان''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی.
*'''تفسیر نمونه''': مکارم شیرازی و دیگران، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''تفسیر نمونه''': مکارم شیرازی و دیگران، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''الجامع لاحکام القرآن''': القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*'''حقائق التأویل''': الشریف الرضی (م.۴۰۶ق.)، با شرح کاشف الغطاء، بیروت،‌دار المهاجر.
*'''حقائق التأویل''': الشریف الرضی (م.۴۰۶ق.)، با شرح کاشف الغطاء، بیروت،‌دار المهاجر.
*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
*'''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق.
*'''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق.
*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
*'''زاد المسیر''': ابن الجوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت،‌دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
*'''زاد المسیر''': ابن الجوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
*'''الصافی''': الفیض الکاشانی (م.۱۰۹۱ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۲ق.
*'''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''الکشاف''': الزمخشری (م.۵۳۸ق.)، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ق.
*'''کنز الدقائق''': المشهدی (م.۱۱۲۵ق.)، به کوشش درگاهی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
*'''کنز الدقائق''': المشهدی (م.۱۱۲۵ق.)، به کوشش درگاهی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
*'''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
*'''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
*'''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
*'''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
*'''المسترشد''': الطبری الشیعی (م.قرن۴)، به کوشش محمودی، تهران، کوشانپور، ۱۴۱۵ق.
*'''مفردات''': الراغب (م.۴۲۵ق.)، نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
*'''مفردات''': الراغب (م.۴۲۵ق.)، نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
*'''المیزان''': الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
*'''المیزان''': الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
*'''نورالثقلین''': العروسی الحویزی (م.۱۱۱۲ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
*'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌البیت، ۱۴۱۲ق.
*'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌البیت، ۱۴۱۲ق.
{{پایان}}
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
| شناسه = شد
| جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
| عنوان‌بندی = شد
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی =
| عکس = شد<!--شد، - -->
| جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
| پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
| مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
| پانویس و منابع = شد
| ناوبری =
| رده = شد
| تغییر مسیر =
}}<onlyinclude>


[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۴

مقام ابراهیم در مسجد الحرام

آیات بَیِّنات، تعبیری قرآنی به معنای نشانه‌های آشکار در خانه کعبه. در پی اختلاف نظر مسلمانان و یهودیان درباره فضیلت بیت المقدس و کعبه، آیات ۹۶ و ۹۷ سوره آل عمران نازل شد و کعبه را به سبب پیشینه تاریخی، پر خیر و برکت‌بودن، مایه هدایت‌بودن برای جهانیان و دربرداشتن آیات بینات برتر از بیت المقدس معرفی کرد. دیدگاه های گوناگونی درباره مصداق‌های آیات بینات مطرح شده است. از مقام ابراهیم، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند، وجوب حج بر افراد مستطیع و حجرالاسود به عنوان آیات بینات نام برده‌اند.

معنای لغوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آیات جمع آیه به معنای نشانه[۱] و بینات جمع بینه به معنای دلیل واضح عقلی یا محسوس[۲] و آیات بینات، به معنای نشانه‌های روشن و آشکار است.[۳]

شأن نزول[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه روایات شأن نزول، مسلمانان و یهودیان به یکدیگر فخر می‌فروختند. یهودیان بیت المقدس را شکوه‌مندتر از کعبه می‌شمردند؛ زیرا سرزمینی مقدس و محل هجرت انبیاء بوده است. در برابر، مسلمانان کعبه را با فضیلت‌تر می‌دانستند. در پی این اختلاف نظر، آیات ۹۶ و ۹۷ سوره آل عمران نازل شد[۴] و کعبه را به سبب پیشینه تاریخی، پر خیر و برکت‌بودن، مایه هدایت‌بودن برای جهانیان و دربرداشتن آیات بینات برتر از بیت المقدس معرفی کرد:[۵]

«إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَ‌كًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ (۹۶) فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ مَقَامُ إِبرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلا وَمَن کفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العَالَمِینَ (۹۷)» (در حقيقت، نخستين خانه‌اى كه براى [عبادت‌] مردم، نهاده شده، همان است كه در مكه است و مبارك، و براى جهانيان [مايه‌] هدايت است.(۹۶) در آن، نشانه‌هايى روشن است [از جمله‌] مقام ابراهيم است؛ و هر كه در آن درآيد در امان است؛ و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بى‌نياز است.(۹۷)).

مصادیق آیات بینات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره اینکه چه چیز‌هایی آیات بینات‌اند، دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. به نوشته المیزان طبق آیه ۹۷ سوره آل عمران، مقام ابراهیم، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند و وجوب حج بر افراد مستطیع، آیات بینات‌اند.[۶] برخی مناسک و شعائر حج را آیات بینات دانسته‌اند.[۷] طبق حدیثی از امام صادق(ع) مقام ابراهیم، حجرالاسود و منزل اسماعیل مصادیق آیات بینات‌اند.[۸]

برخی دیگر از مصادیق یادشده برای آیات بینات عبارتند از:

مصادیق آیات بینات

امام صادق(ع) در حدیثی مقام ابراهیم، حجرالاسود و منزل اسماعیل را مصادیق آیات بینات‌ دانسته است.

  • خودداری پرندگان از رفتن بر فراز کعبه[۱۱]
  • کیفر یافتن سریع کسی که حرمت کعبه را هتک کند[۱۲]
  • حرم و امنیت آن[۱۳]
  • امنیت وحوش حرم در برابر درندگان، آزاد‌شدن هر برده‌ای که از کعبه بالا رود[۱۴]
  • نابودشدن هر جباری که قصد تخریب کعبه را داشته باشد؛ مانند ابرهه و اصحاب فیل[۱۵]
  • از بین رفتن سنگریزه‌ها و افزایش نیافتن آنها به رغم استفاده هر ساله از آنها در رمی جمرات[۱۶]
  • تعرض‌نکردن وحوش و درندگان در حرم به یکدیگر[۱۷]

امنیت واردشوندگان به حرم[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آیه با تعبیر «وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا» از امنیت واردشوندگان به حرم سخن گفته و آن را از آیات بینات دانسته است. برخی در تفسیر این جمله گفته‌اند که در دوران جاهلیت، اگر مجرم و خطاکاری به حرم پناهنده می‌شد، هر چند جرمی سنگین داشت، کسی متعرض او نمی‌شد. بنابراین گرچه جملهْ خبری است، مقصود از آن امر است؛ یعنی هر کس به حرم پناهنده شد، تا زمانی که در آنجا است، باید به او امنیت داد. تفسیر دیگری از این جمله در روایتی از امام باقر(ع) آمده است که طبق آن هرکس درون حرم شود و واجبات الهی را بشناسد، در آخرت از عذاب الهی در امان خواهد بود.[۱۸]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱، «ا ی ی».
  2. مفردات، ص۶۸؛ تاج العروس، ج۱۸، ص۸۴، «بین».
  3. حقائق التأویل، ص۳۰۰؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۱۴۱؛ المیزان ج۳، ص۳۵۴.
  4. مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۱.
  5. تفسیر نمونه، ج۳، ص۹-۱۶.
  6. نک المیزان، ج۳، ص۳۵۲.
  7. نک حقائق التأویل، ص۳۰۰.
  8. الکافی، ج۴، ص۲۲۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۳۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۱۸.
  9. مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۸؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹؛ المیزان، ج۳، ص۳۵۶.
  10. الدر المنثور، ج۲، ص۵۴.
  11. احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۰۷.
  12. حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۷.
  13. مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۰.
  14. مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.
  15. روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.
  16. احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹.
  17. حقائق التأویل، ص۲۹۹.
  18. مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۳؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۷۲.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل آیات بینات.
  • بحار الانوار: المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • تاج العروس: الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
  • التبیان: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی.
  • تفسیر نمونه: مکارم شیرازی و دیگران، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • حقائق التأویل: الشریف الرضی (م.۴۰۶ق.)، با شرح کاشف الغطاء، بیروت،‌دار المهاجر.
  • الدر المنثور: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
  • روح المعانی: الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق.
  • روض الجنان: ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
  • زاد المسیر: ابن الجوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
  • الکافی: الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • کنز الدقائق: المشهدی (م.۱۱۲۵ق.)، به کوشش درگاهی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
  • مجمع البحرین: الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
  • مجمع البیان: الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مفردات: الراغب (م.۴۲۵ق.)، نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
  • المیزان: الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
  • وسائل الشیعه: الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌البیت، ۱۴۱۲ق.