اخبار مکه (ابن اعرابی)

اخبار مکه ابن اعرابی از کتاب‌های گمشده تاریخ محلی مکه، نوشته احمد بن محمد بن الاعرابی بصری صوفی (م.۳۴۱ق.)

نویسنده

احمد بن محمد بن زیاد بن بشر بن درهم، (درگذشت ۳۴۱ق) معروف به ابن الاَعرابی و مکنّا به ابوسعید از محدثان، صوفیان و شیخ الحرم بصره بوده که به مکه مهاجرت کرده و همان جا درگذشته است. از آثار دیگر ابن اعرابی کتاب معجم الشیوخ و تاریخ بصره است.

گمشده بودن کتاب و نظر دانشمندان

تنها آگاهی ما از کتاب وی، تصریح مؤلف در معجم الشیوخ خویش به تألیف چنین کتابی است. تاریخنگاران و کتاب‌شناسان پیش از سخاوی از این کتاب یاد نکرده و سخنی نیز در آثار آنان یافت نمی‌شود که حاکی از رؤیت آن باشد. گویا سخاوی به پشتوانه معجم الشیوخ نویسنده وجود چنین اثری را مسلّم پنداشته و سپس آثار کتاب‌شناختی مکه نیز به دنبال او از این کتاب یاد کرده‌اند.

ذهبی (م.۷۴۸ق.) در ردیف نگاشته‌های ابن الاعرابی تاریخ بصره را یاد کرده؛ اما از کتابی درباره مکه نام نبرده است.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ ].

• الاعلان بالتوبیخ: شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت،‌دار الکتب العلمیه
• التاریخ و المورخون: محمد الحبیب الهیله، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۹۹۴م
• حلیة الاولیاء: ابونعیم الاصفهانی (م.۴۳۰ق.)، بیروت،‌دار الکتاب العربی، ۱۴۰۵ق
• سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
• طبقات الصوفیه: السلمی (م.۴۱۲ق.)، به کوشش نورالدین شریبه، قاهره، مکتبة الخانجی، ۱۴۰۶ق
• معجم ابن الاعرابی: احمد بن محمد بن الاعرابی (م.۳۴۰ق.)
• معجم ما الف عن مکه: عبدالعزیز سنیدی، ریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۲۰ق
• المنتظم: ابن الجوزی (م.۵۹۷ق.)، محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.