کتابخانه حرم امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
'''کتابخانه حرم امام علی (ع)''' یا '''مکتبة الروضة الحیدریه'''، | '''کتابخانه حرم امام علی(ع)''' یا '''مکتبة الروضة الحیدریه'''، | ||
== نام == | ==نام== | ||
کتابخانه حرم امام علی (ع)، در منابع کهن و نو، با نام‌های الخزانه الغرویه، الخزانة العلویه، خزانة الصن، خزانة امیرالمؤمنین (ع)، مکتب الصحن العلوی، المخزن العلوی، المکتبة العلویه و المکتبة الحیدریه یاد شده و آخرین نام آن که بر سردر کتابخانه نصب شده، «مکتبة الروضة الحیدریه» است.<ref name=":0">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۱.</ref> | کتابخانه حرم امام علی(ع)، در منابع کهن و نو، با نام‌های الخزانه الغرویه، الخزانة العلویه، خزانة الصن، خزانة امیرالمؤمنین(ع)، مکتب الصحن العلوی، المخزن العلوی، المکتبة العلویه و المکتبة الحیدریه یاد شده و آخرین نام آن که بر سردر کتابخانه نصب شده، «مکتبة الروضة الحیدریه» است.<ref name=":0">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۱.</ref> | ||
== مکان == | ==مکان== | ||
گرچه در گذر زمان، جای آن تغییر یافته، لکن اکنون که برای سومین بار بازسازی و تأسیس شده، در کنار مسجد عمران، طرف باب الطوسی قرار دارد و شامل دو طبقه است. مسئولان کتابخانه در فکر تهیه جایی با امکانات مناسب و متناسب با معیارهای جهانی برای کتابخانه‌اند.<ref name=":0"/> | گرچه در گذر زمان، جای آن تغییر یافته، لکن اکنون که برای سومین بار بازسازی و تأسیس شده، در کنار مسجد عمران، طرف باب الطوسی قرار دارد و شامل دو طبقه است. مسئولان کتابخانه در فکر تهیه جایی با امکانات مناسب و متناسب با معیارهای جهانی برای کتابخانه‌اند.<ref name=":0" /> | ||
== پایه‌گذاری == | ==پایه‌گذاری== | ||
در تاریخ تأسیس این کتابخانه، اشخاص بسیاری را مؤسس آن ذکر کرده‌اند؛ از این رو نمی‌توان دقیقاً نخستین مؤسس آن را نام برد. کسانی همچون عضدالدوله دیلمی (از سلاطین آل بویه) و سید صدرالدین بن شرف‌الدین از گذشته دور یاد می‌شوند؛ ولی کتابخانه فعلی، پس از سقوط صدام و به اهتمام و نظارت مرجعیت عظمای نجف تأسیس شده است که البته بیشتر کتاب‌های آن جدید است.<ref name=":0"/> | در تاریخ تأسیس این کتابخانه، اشخاص بسیاری را مؤسس آن ذکر کرده‌اند؛ از این رو نمی‌توان دقیقاً نخستین مؤسس آن را نام برد. کسانی همچون عضدالدوله دیلمی (از سلاطین آل بویه) و سید صدرالدین بن شرف‌الدین از گذشته دور یاد می‌شوند؛ ولی کتابخانه فعلی، پس از سقوط صدام و به اهتمام و نظارت مرجعیت عظمای نجف تأسیس شده است که البته بیشتر کتاب‌های آن جدید است.<ref name=":0" /> | ||
== اهمیت == | ==اهمیت== | ||
کتابخانه حرم امیرمؤمنان، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌هایی است که پذیرای نفایس بسیار و نسخه‌های خطی و کمیاب بسیاری بوده و بسیاری از علما از اقصی نقاط جهان برای زیارت و بهره‌گیری علمی از این مجموعه، به حرم علوی مشرف شده‌اند. آنچه سبب شهرت این کتابخانه گشته، وجود مرقد مطهر حضرت امیر (ع)، اهتمام سلاطین و امیران و وزیران به آبادانی آن، اهتمام عالمان و نویسندگان برای خرید یا وقف یا اهدای کتاب به آن، وجود کتب وقفی بسیار در طول تاریخ و حوزه علمیه پررونق در کنار آن بوده است.<ref name=":0"/> | کتابخانه حرم امیرمؤمنان، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌هایی است که پذیرای نفایس بسیار و نسخه‌های خطی و کمیاب بسیاری بوده و بسیاری از علما از اقصی نقاط جهان برای زیارت و بهره‌گیری علمی از این مجموعه، به حرم علوی مشرف شده‌اند. آنچه سبب شهرت این کتابخانه گشته، وجود مرقد مطهر حضرت امیر(ع)، اهتمام سلاطین و امیران و وزیران به آبادانی آن، اهتمام عالمان و نویسندگان برای خرید یا وقف یا اهدای کتاب به آن، وجود کتب وقفی بسیار در طول تاریخ و حوزه علمیه پررونق در کنار آن بوده است.<ref name=":0" /> | ||
کتابخانه حرم حضرت امیر (ع) نقش به‌سزایی در پشتیبانی فعالیت‌های علمی و فرهنگی و پژوهشی در نجف داشته و همواره مورد مراجعه محققین و اهل مطالعه از حوزویان و دانشگاهیان بوده است. از مشهورترین بهره‌گیرندگان این کتابخانه در طول تاریخ می‌توان از | کتابخانه حرم حضرت امیر(ع) نقش به‌سزایی در پشتیبانی فعالیت‌های علمی و فرهنگی و پژوهشی در نجف داشته و همواره مورد مراجعه محققین و اهل مطالعه از حوزویان و دانشگاهیان بوده است. از مشهورترین بهره‌گیرندگان این کتابخانه در طول تاریخ می‌توان از | ||
یحیی بن علیان، سید بن طاووس، شیخ خضر رازی، شیخ ابراهیم کفعمی، شیخ حسن صاحب معالم، علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی، شیخ محمد بن یونس شویهی، کاظم الدجیلی، محدث نوری، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ عباس قمی، سید محسن الأمینی، دکتر حسین علی محفوظ، علامه امینی، شیخ محمد سماوی نام برد که نشان دهنده مرکزیت این کانون علمی برای پژوهشگران است.<ref name=":1">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۲.</ref> | یحیی بن علیان، سید بن طاووس، شیخ خضر رازی، شیخ ابراهیم کفعمی، شیخ حسن صاحب معالم، علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی، شیخ محمد بن یونس شویهی، کاظم الدجیلی، محدث نوری، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ عباس قمی، سید محسن الأمینی، دکتر حسین علی محفوظ، علامه امینی، شیخ محمد سماوی نام برد که نشان دهنده مرکزیت این کانون علمی برای پژوهشگران است.<ref name=":1">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۲.</ref> | ||
== آمار کتاب == | ==آمار کتاب== | ||
آمار دقیقی از تعداد کتاب‌ها در دست نیست؛ لکن از مجموع آمار پراکنده به دست می‌آید که کتابخانه عظیم و مهمی بوده است. برخی محققان در گذشته، رقم ۴۰ هزار تا ۴۰۰ هزار را هم برای آن یاد کرده‌اند؛ ولی عدد چهل‌هزار قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد. | آمار دقیقی از تعداد کتاب‌ها در دست نیست؛ لکن از مجموع آمار پراکنده به دست می‌آید که کتابخانه عظیم و مهمی بوده است. برخی محققان در گذشته، رقم ۴۰ هزار تا ۴۰۰ هزار را هم برای آن یاد کرده‌اند؛ ولی عدد چهل‌هزار قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد. | ||
وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به حرم امیرمؤمنان (ع) و جایگاه معتبر و علمی آن، از مهم‌ترین عوامل و انگیزه‌ها برای وقف کتاب، به‌ویژه مجموعه‌هایی از کتب (کتابخانه‌های شخصی) به آستان علوی است. در فهرست نام واقفین کتاب برای این حرم، اسامی بسیاری از سلاطین، علما، وزرا، محققان و چهره‌های برجسته دیده می‌شود. تعداد ۱۶ کتابخانه غنی کلاً به کتابخانه حرم وقف یا اهدا شده است.<ref name=":1"/> | وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به حرم امیرمؤمنان (ع) و جایگاه معتبر و علمی آن، از مهم‌ترین عوامل و انگیزه‌ها برای وقف کتاب، به‌ویژه مجموعه‌هایی از کتب (کتابخانه‌های شخصی) به آستان علوی است. در فهرست نام واقفین کتاب برای این حرم، اسامی بسیاری از سلاطین، علما، وزرا، محققان و چهره‌های برجسته دیده می‌شود. تعداد ۱۶ کتابخانه غنی کلاً به کتابخانه حرم وقف یا اهدا شده است.<ref name=":1" /> | ||
== نسخه‌های خطی == | ==نسخه‌های خطی== | ||
گرچه در گذشته، اهمال و کوتاهی در حفظ این گنجینه سبب از بین رفتن برخی از آثار ارزشمند آن شده، ولی فهرست آثار خطی باقی مانده هم در خور تأمل است. | گرچه در گذشته، اهمال و کوتاهی در حفظ این گنجینه سبب از بین رفتن برخی از آثار ارزشمند آن شده، ولی فهرست آثار خطی باقی مانده هم در خور تأمل است. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
شرح نهج البلاغه، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی) | شرح نهج البلاغه، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی) | ||
صحیفه سجادیه، امام سجاد (ع) | صحیفه سجادیه، امام سجاد(ع) | ||
طوالع الانوار، ناصرالدین عبدالله بن عمر بیضاوی | طوالع الانوار، ناصرالدین عبدالله بن عمر بیضاوی | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
نکته مهم درباره نسخ این کتابخانه این است که در پشت کتاب یا صفحات اول برخی از این نسخه‌ها نوشته‌ها، اسناد، تاریخ‌ها و نکات مهمی یادداشت شده که مجموعه آنها خود، گنجینه اطلاعات ناب و ارزشمندی است؛ مطالبی چون آمدن عضدالدوله به زیارت امیرمؤمنان، آتش‌سوزی در حرم حضرت امیر، بنای دیوار شهر نجف، شهادت ابوعبدالله بن مکی (شهید اول)، بارش باران عظیم و بی‌سابقه در نجف، و نیز اشعار نابی در اول یا آخر این نسخه‌ها مکتوب است که خواندنی است.<ref name=":2">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵.</ref> | نکته مهم درباره نسخ این کتابخانه این است که در پشت کتاب یا صفحات اول برخی از این نسخه‌ها نوشته‌ها، اسناد، تاریخ‌ها و نکات مهمی یادداشت شده که مجموعه آنها خود، گنجینه اطلاعات ناب و ارزشمندی است؛ مطالبی چون آمدن عضدالدوله به زیارت امیرمؤمنان، آتش‌سوزی در حرم حضرت امیر، بنای دیوار شهر نجف، شهادت ابوعبدالله بن مکی (شهید اول)، بارش باران عظیم و بی‌سابقه در نجف، و نیز اشعار نابی در اول یا آخر این نسخه‌ها مکتوب است که خواندنی است.<ref name=":2">کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵.</ref> | ||
== خسارت‌ها == | ==خسارت‌ها== | ||
گفتیم که این کتابخانه، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است. گاهی در اوج رونق و شکوه بوده و گاه دچار سوانح و حوادث، حتی آتش‌سوزی شده؛ برخی از کتاب‌های نفیس آن به یغما رفته و گم شده و توسط برخی کتاب‌های آن که مهر وقف هم داشته، حتی توسط دست‌فروش‌ها به فروش رسیده و گاهی کتاب‌ها دچار آسیب‌های طبیعی و موریانه شده و از بین رفته است و بعضی کتاب‌ها به اشخاص عاریه داده شده و دیگر برنگشته و در دوره‌هایی مسئول و مدیر مشخصی نداشته و آسیب‌های جدی به این گنجینه گران‌بها وارد شده که مستندات این ضایعات موجود است و از تأسف‌بارترین حوادث مربوط به این کتابخانه به شمار می‌رود.<ref name=":1"/> | گفتیم که این کتابخانه، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است. گاهی در اوج رونق و شکوه بوده و گاه دچار سوانح و حوادث، حتی آتش‌سوزی شده؛ برخی از کتاب‌های نفیس آن به یغما رفته و گم شده و توسط برخی کتاب‌های آن که مهر وقف هم داشته، حتی توسط دست‌فروش‌ها به فروش رسیده و گاهی کتاب‌ها دچار آسیب‌های طبیعی و موریانه شده و از بین رفته است و بعضی کتاب‌ها به اشخاص عاریه داده شده و دیگر برنگشته و در دوره‌هایی مسئول و مدیر مشخصی نداشته و آسیب‌های جدی به این گنجینه گران‌بها وارد شده که مستندات این ضایعات موجود است و از تأسف‌بارترین حوادث مربوط به این کتابخانه به شمار می‌رود.<ref name=":1" /> | ||
== اکنون == | ==اکنون== | ||
پس از سقوط رژیم صدام، فرصتی پیش آمد تا مراکز و نهادهای علمی و فرهنگی و دینی نجف مورد توجه خاص قرار گیرد. کتابخانه حرم امیرالمؤمنین (ع) نیز یکی از آنها بود که در شکل و شمایل جدید، در تاریخ ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۴۲۶ قمری بازگشایی شد. | پس از سقوط رژیم صدام، فرصتی پیش آمد تا مراکز و نهادهای علمی و فرهنگی و دینی نجف مورد توجه خاص قرار گیرد. کتابخانه حرم امیرالمؤمنین (ع) نیز یکی از آنها بود که در شکل و شمایل جدید، در تاریخ ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۴۲۶ قمری بازگشایی شد. | ||
مرحوم «شیخ فارس حسون» سهم عمده‌ای در بازسازی کتابخانه داشت و با حمایت آیةالله العظمی سیستانی کتابخانه‌های عمومی عتبات مقدسه در حرم علوی و حرم حسینی و حرم عباسی احیا شد و کتاب‌های فراوانی خریداری گشت. مؤلفان آثار بسیاری را اهدا کردند و اکنون این کتابخانه بسیار فعال و در خدمت پژوهشگران است.<ref name=":2"/> بخش‌های مختلف آن عبارت است از: | مرحوم «شیخ فارس حسون» سهم عمده‌ای در بازسازی کتابخانه داشت و با حمایت آیةالله العظمی سیستانی کتابخانه‌های عمومی عتبات مقدسه در حرم علوی و حرم حسینی و حرم عباسی احیا شد و کتاب‌های فراوانی خریداری گشت. مؤلفان آثار بسیاری را اهدا کردند و اکنون این کتابخانه بسیار فعال و در خدمت پژوهشگران است.<ref name=":2" /> بخش‌های مختلف آن عبارت است از: | ||
۱. کتابخانه عمومی: که سالن اصلی و عمومی مطالعه به صورت قفسه‌باز است و چینش کتاب‌ها بر اساس ۳۹ موضوع، صورت گرفته است و مورد مراجعه طلاب حوزه، دانشجویان، پژوهشگران و. . . است. | ۱. کتابخانه عمومی: که سالن اصلی و عمومی مطالعه به صورت قفسه‌باز است و چینش کتاب‌ها بر اساس ۳۹ موضوع، صورت گرفته است و مورد مراجعه طلاب حوزه، دانشجویان، پژوهشگران و. . . است. | ||
# کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع): که کتاب‌های مخصوص به آن امام را دربردارد. | #کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع): که کتاب‌های مخصوص به آن امام را دربردارد. | ||
# کتابخانه صوتی: که دربردارنده هزاران لوح فشرده و نرم‌افزارهای علوم و فنون مختلف است. | #کتابخانه صوتی: که دربردارنده هزاران لوح فشرده و نرم‌افزارهای علوم و فنون مختلف است. | ||
# فهرست‌نگاری: که به تنظیم کتابخانه و فهرست‌نویسی فنی برای آثار موجود مشغول است و براساس معیارهای جهانی کار می‌کند. | #فهرست‌نگاری: که به تنظیم کتابخانه و فهرست‌نویسی فنی برای آثار موجود مشغول است و براساس معیارهای جهانی کار می‌کند. | ||
# انتشارات: این بخش به تدوین و چاپ و نشر کتاب‌هایی به نام کتابخانه، در موضوعات مربوط به امام علی (ع) و نجف و نهج‌البلاغه و. . . می‌پردازد که تاکنون ده‌ها اثر عرضه کرده است. همچنین برخی آثار آن «احیاء تراث» است که با تحقیق جدید عرضه شده است. | #انتشارات: این بخش به تدوین و چاپ و نشر کتاب‌هایی به نام کتابخانه، در موضوعات مربوط به امام علی(ع) و نجف و نهج‌البلاغه و. . . می‌پردازد که تاکنون ده‌ها اثر عرضه کرده است. همچنین برخی آثار آن «احیاء تراث» است که با تحقیق جدید عرضه شده است. | ||
# سایت: برای ارتباط با شبکه‌های جهانی و استفاده دیگران، پایگاه اینترنتی «مکتبة الروضة الحیدریه» با آدرس www. haydarya. com طراحی شده است. | #سایت: برای ارتباط با شبکه‌های جهانی و استفاده دیگران، پایگاه اینترنتی «مکتبة الروضة الحیدریه» با آدرس www. haydarya. com طراحی شده است. | ||
# حفاظت و بازسازی: این بخش به نگه‌داری و صحافی و جلد کردن کتب موجود و تجلید کتاب‌های قدیمی و اهدایی می‌پردازد. | #حفاظت و بازسازی: این بخش به نگه‌داری و صحافی و جلد کردن کتب موجود و تجلید کتاب‌های قدیمی و اهدایی می‌پردازد. | ||
# استنساخ: بخش کپی و نسخه‌برداری از کتاب‌ها برای پژوهشگرانی که از استان‌ها و شهرهای مختلف مراجعه می‌کنند. | #استنساخ: بخش کپی و نسخه‌برداری از کتاب‌ها برای پژوهشگرانی که از استان‌ها و شهرهای مختلف مراجعه می‌کنند. | ||
۹. بخش ویژه بانوان: این بخش تازه تأسیس است و برای پاسخ‌گویی به نیاز بانوان پژوهشگر به وجود آمده است.<ref>کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵ و ۱۱۶.</ref> | ۹. بخش ویژه بانوان: این بخش تازه تأسیس است و برای پاسخ‌گویی به نیاز بانوان پژوهشگر به وجود آمده است.<ref>کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵ و ۱۱۶.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
نسخهٔ ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۱۹
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
کتابخانه حرم امام علی(ع) یا مکتبة الروضة الحیدریه،
نام
کتابخانه حرم امام علی(ع)، در منابع کهن و نو، با نام‌های الخزانه الغرویه، الخزانة العلویه، خزانة الصن، خزانة امیرالمؤمنین(ع)، مکتب الصحن العلوی، المخزن العلوی، المکتبة العلویه و المکتبة الحیدریه یاد شده و آخرین نام آن که بر سردر کتابخانه نصب شده، «مکتبة الروضة الحیدریه» است.[۱]
مکان
گرچه در گذر زمان، جای آن تغییر یافته، لکن اکنون که برای سومین بار بازسازی و تأسیس شده، در کنار مسجد عمران، طرف باب الطوسی قرار دارد و شامل دو طبقه است. مسئولان کتابخانه در فکر تهیه جایی با امکانات مناسب و متناسب با معیارهای جهانی برای کتابخانه‌اند.[۱]
پایه‌گذاری
در تاریخ تأسیس این کتابخانه، اشخاص بسیاری را مؤسس آن ذکر کرده‌اند؛ از این رو نمی‌توان دقیقاً نخستین مؤسس آن را نام برد. کسانی همچون عضدالدوله دیلمی (از سلاطین آل بویه) و سید صدرالدین بن شرف‌الدین از گذشته دور یاد می‌شوند؛ ولی کتابخانه فعلی، پس از سقوط صدام و به اهتمام و نظارت مرجعیت عظمای نجف تأسیس شده است که البته بیشتر کتاب‌های آن جدید است.[۱]
اهمیت
کتابخانه حرم امیرمؤمنان، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌هایی است که پذیرای نفایس بسیار و نسخه‌های خطی و کمیاب بسیاری بوده و بسیاری از علما از اقصی نقاط جهان برای زیارت و بهره‌گیری علمی از این مجموعه، به حرم علوی مشرف شده‌اند. آنچه سبب شهرت این کتابخانه گشته، وجود مرقد مطهر حضرت امیر(ع)، اهتمام سلاطین و امیران و وزیران به آبادانی آن، اهتمام عالمان و نویسندگان برای خرید یا وقف یا اهدای کتاب به آن، وجود کتب وقفی بسیار در طول تاریخ و حوزه علمیه پررونق در کنار آن بوده است.[۱]
کتابخانه حرم حضرت امیر(ع) نقش به‌سزایی در پشتیبانی فعالیت‌های علمی و فرهنگی و پژوهشی در نجف داشته و همواره مورد مراجعه محققین و اهل مطالعه از حوزویان و دانشگاهیان بوده است. از مشهورترین بهره‌گیرندگان این کتابخانه در طول تاریخ می‌توان از
یحیی بن علیان، سید بن طاووس، شیخ خضر رازی، شیخ ابراهیم کفعمی، شیخ حسن صاحب معالم، علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی، شیخ محمد بن یونس شویهی، کاظم الدجیلی، محدث نوری، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ عباس قمی، سید محسن الأمینی، دکتر حسین علی محفوظ، علامه امینی، شیخ محمد سماوی نام برد که نشان دهنده مرکزیت این کانون علمی برای پژوهشگران است.[۲]
آمار کتاب
آمار دقیقی از تعداد کتاب‌ها در دست نیست؛ لکن از مجموع آمار پراکنده به دست می‌آید که کتابخانه عظیم و مهمی بوده است. برخی محققان در گذشته، رقم ۴۰ هزار تا ۴۰۰ هزار را هم برای آن یاد کرده‌اند؛ ولی عدد چهل‌هزار قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد.
وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به حرم امیرمؤمنان (ع) و جایگاه معتبر و علمی آن، از مهم‌ترین عوامل و انگیزه‌ها برای وقف کتاب، به‌ویژه مجموعه‌هایی از کتب (کتابخانه‌های شخصی) به آستان علوی است. در فهرست نام واقفین کتاب برای این حرم، اسامی بسیاری از سلاطین، علما، وزرا، محققان و چهره‌های برجسته دیده می‌شود. تعداد ۱۶ کتابخانه غنی کلاً به کتابخانه حرم وقف یا اهدا شده است.[۲]
نسخه‌های خطی
گرچه در گذشته، اهمال و کوتاهی در حفظ این گنجینه سبب از بین رفتن برخی از آثار ارزشمند آن شده، ولی فهرست آثار خطی باقی مانده هم در خور تأمل است.
بخشی از این نفایس خطی، شامل قرآن‌هایی به خط مشهورترین خطاطان، همراه با تذهیب است. نیز قرآن‌هایی به خط امیرالمؤمنین، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) و برخی قرآن‌های بسیار زیبا و نفیس از دوره‌های مختلف نیز در میان این آثار وجود دارد.
در بین کتب خطی، آثاری به خط مؤلفان برجسته یا خطاطان معروف وجود دارد که برشمردن همه آنها به درازا می‌کشد؛ از این رو تنها به چند نمونه از مشهورترین آنها اشاره می‌شود:
آداب الصلاة، علامه مجلسی
الارشاد، رکن الدین محمد سمرقندی
الاستبصار، شیخ طوسی
الاسرار الخفیّه فی العلوم العقلیه، علامه حلی
الانوار البدریّه، عزالدین حسن بن محمد مهلبی
انوار التنزیل، قاضی ناصرالدین بیضاوی
الانوار المضیئه، سیدبهاءالدین علی بن غیاث الدین نیلی
بحر الحقایق و المعانی، ابوبکر عبدالله بن محمد اسدی
التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی
تفسیر الجلالین، جلال‌الدین شافعی و جلال‌الدین سیوطی
التنقیحات فی شرح التلویحات، سعد بن منصور بن کمونه
خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، علامه حلی
دلائل الامامه، محمد بن حریر طبری
رجال نجاشی، احمد بن علی بن آمد نجاشی
رسالة فی العشق، بوعلی سینا
زاد المعاد، علامه مجلسی
شرح الفیه، ابن مالک نحوی
شرح چغمینی، عبدالرحمن بن محمد حلی
شرح دیوان متنبّی، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی)
شرح المقاصد، سعدالدین تفتازانی
شرح نهج البلاغه، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی)
صحیفه سجادیه، امام سجاد(ع)
طوالع الانوار، ناصرالدین عبدالله بن عمر بیضاوی
عوارف المعارف، شهاب‌الدین سهروردی
غریب القرآن، ابن قتیبه دینوری
القضاء و القدر، قاضی عبدالجبار معتزلی
الکافیه فی النحو، ابن حاجب نحوی
کتاب فی اللّغه، زمخشری
المباحثات، شیخ الرئیس بوعلی سینا
المبسوط، شیخ طوسی
المحیط الاعظم و البحر الخضم، سید رکن‌الدین حیدر آملی
المتخلف او المنتهی، علامه حلی
مسائل المحقق الکرکی، علی بن حسین الکرکی.
المطوّل، سعدالدین تفتازانی
معجم الأدباء، یاقوت حموی
مناقب اهل البیت، احمد بن حنبل
من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق
المواهب العلیه، کمال‌الدین حسین بن علی کاشفی سبزواری
النفس، بوعلی سینا[۳]
نکته مهم درباره نسخ این کتابخانه این است که در پشت کتاب یا صفحات اول برخی از این نسخه‌ها نوشته‌ها، اسناد، تاریخ‌ها و نکات مهمی یادداشت شده که مجموعه آنها خود، گنجینه اطلاعات ناب و ارزشمندی است؛ مطالبی چون آمدن عضدالدوله به زیارت امیرمؤمنان، آتش‌سوزی در حرم حضرت امیر، بنای دیوار شهر نجف، شهادت ابوعبدالله بن مکی (شهید اول)، بارش باران عظیم و بی‌سابقه در نجف، و نیز اشعار نابی در اول یا آخر این نسخه‌ها مکتوب است که خواندنی است.[۴]
خسارت‌ها
گفتیم که این کتابخانه، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است. گاهی در اوج رونق و شکوه بوده و گاه دچار سوانح و حوادث، حتی آتش‌سوزی شده؛ برخی از کتاب‌های نفیس آن به یغما رفته و گم شده و توسط برخی کتاب‌های آن که مهر وقف هم داشته، حتی توسط دست‌فروش‌ها به فروش رسیده و گاهی کتاب‌ها دچار آسیب‌های طبیعی و موریانه شده و از بین رفته است و بعضی کتاب‌ها به اشخاص عاریه داده شده و دیگر برنگشته و در دوره‌هایی مسئول و مدیر مشخصی نداشته و آسیب‌های جدی به این گنجینه گران‌بها وارد شده که مستندات این ضایعات موجود است و از تأسف‌بارترین حوادث مربوط به این کتابخانه به شمار می‌رود.[۲]
اکنون
پس از سقوط رژیم صدام، فرصتی پیش آمد تا مراکز و نهادهای علمی و فرهنگی و دینی نجف مورد توجه خاص قرار گیرد. کتابخانه حرم امیرالمؤمنین (ع) نیز یکی از آنها بود که در شکل و شمایل جدید، در تاریخ ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۴۲۶ قمری بازگشایی شد.
مرحوم «شیخ فارس حسون» سهم عمده‌ای در بازسازی کتابخانه داشت و با حمایت آیةالله العظمی سیستانی کتابخانه‌های عمومی عتبات مقدسه در حرم علوی و حرم حسینی و حرم عباسی احیا شد و کتاب‌های فراوانی خریداری گشت. مؤلفان آثار بسیاری را اهدا کردند و اکنون این کتابخانه بسیار فعال و در خدمت پژوهشگران است.[۴] بخش‌های مختلف آن عبارت است از:
۱. کتابخانه عمومی: که سالن اصلی و عمومی مطالعه به صورت قفسه‌باز است و چینش کتاب‌ها بر اساس ۳۹ موضوع، صورت گرفته است و مورد مراجعه طلاب حوزه، دانشجویان، پژوهشگران و. . . است.
- کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع): که کتاب‌های مخصوص به آن امام را دربردارد.
- کتابخانه صوتی: که دربردارنده هزاران لوح فشرده و نرم‌افزارهای علوم و فنون مختلف است.
- فهرست‌نگاری: که به تنظیم کتابخانه و فهرست‌نویسی فنی برای آثار موجود مشغول است و براساس معیارهای جهانی کار می‌کند.
- انتشارات: این بخش به تدوین و چاپ و نشر کتاب‌هایی به نام کتابخانه، در موضوعات مربوط به امام علی(ع) و نجف و نهج‌البلاغه و. . . می‌پردازد که تاکنون ده‌ها اثر عرضه کرده است. همچنین برخی آثار آن «احیاء تراث» است که با تحقیق جدید عرضه شده است.
- سایت: برای ارتباط با شبکه‌های جهانی و استفاده دیگران، پایگاه اینترنتی «مکتبة الروضة الحیدریه» با آدرس www. haydarya. com طراحی شده است.
- حفاظت و بازسازی: این بخش به نگه‌داری و صحافی و جلد کردن کتب موجود و تجلید کتاب‌های قدیمی و اهدایی می‌پردازد.
- استنساخ: بخش کپی و نسخه‌برداری از کتاب‌ها برای پژوهشگرانی که از استان‌ها و شهرهای مختلف مراجعه می‌کنند.
۹. بخش ویژه بانوان: این بخش تازه تأسیس است و برای پاسخ‌گویی به نیاز بانوان پژوهشگر به وجود آمده است.[۵]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۲.
- ↑ کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۳ و ۱۱۴.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵.
- ↑ کتاب‌نامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵ و ۱۱۶.