جعفر بن حسن مثنی

جعفر بن حسن مثنی

مشخصات فردی
کنیه	ابوالحسن
نسب	نوه امام حسن(ع)
فرزندان	عبداللّه، قاسم، ابراهیم، حسن، فاطمه، رقیه، زینب، امّ القاسم، امّ الحسن،ام الحسین.
خویشان سرشناس	حسن مثنی پدر اوست.
منصب	نماینده سادات حسنی
محل درگذشت	مدینه
آرامگاه	بقیع

جعفر بن حسن مثنی، بزرگترین فرزند حسن مثنی و نوه امام حسن(ع) بوده و مدتی نمایندگی سادات حسنی را بر عهده داشته است. وی پیش از قیام زید بن علی(ع) درگذشته و در بقیع دفن شده است.

او محدث و خطیبی توانا بوده و برخی از فرزندان و نوادگان او نیز محدث بوده‌اند. عبیدالله اصغر بن علی باغر، یکی از نوادگان او، امارت مکه و کوفه را بر عهده داشته است.

تبار

جعفر بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)، مکنّی به ابوالحسن، بزرگترین فرزند حسن مثنی بود. پدرش، فرزند امام حسن(ع) و از همراهان امام حسین(ع) بود و در کربلا مجروح شد. او پس از مداوا توسط یکی از بستگان مادرش به مدینه بازگردانده شد. وی از متولّیان صدقات و موقوفات جدّش امام علی(ع) بود. بر پایه نقلی، مادر جعفر کنیزی بود که به نام «حبیبه فارسی» خوانده می‌شد.

نماینده سادات حسنی

جعفر از شخصیت‌های سادات بنی الحسن(ع) به شمار می‌رفت و آنان را در بسیاری ماجراها نمایندگی می‌کرد چنان‌که وی به نمایندگی از سادات حسنی با زید بن علی(ع) بر سر سرپرستی موقوفات امام علی(ع)، کشمکش داشت. رفع منازعه و شکایت در حضور والی اموی مدینه انجام می‌شد. این نزاع و اختلاف پس از جعفر نیز ادامه یافت.

ویژگی‌ها

او را از خطبا و فصحاء بنی‌هاشم و یکی از محدثان دارای وجهه در این قبیله برشمرده‌اند.

برخی او را از معتقدان مهدی منتظر از نسل امام صادق(ع) دانسته‌اند.

فرزندان و نوادگان

جعفر دارای چهار پسر و شش دختر بود که نام آنها چنین است:

• عبداللّه،
• قاسم،
• ابراهیم،
• حسن،
• فاطمه،
• رقیه،
• زینب،
• امّ القاسم،
• امّ الحسن،
• ام الحسین.

نسل جعفر تنها از فرزندش حسن، تداوم یافت. حسن از محدثان و از راویان حدیث امام صادق(ع) است.

برخی از نوادگان جعفر چنین‌اند:

• عبیدالله اصغر بن علی باغر، که از امیران مکه و کوفه بود و در کوفه دفن شد.
• «محمد بن جعفر بن حسن بن جعفر بن حسن»، معروف به ابو قیراط، که نقیب طالبیان در بغداد بود. وی بر جنازه کلینی (م.۳۲۹ق) در بغداد نماز خواند. او درسال ۳۴۵ق. درگذشت.
• جعفر بن ابوقیراط، که از راویان و مؤلفان شیعه و درگذشته در ۳۰۸ق. است.

دودمان و نوادگان جعفر، در شهرهای گوناگون جهان اسلام مانند نیشابور، بیهق، اهواز، اصفهان و آمل از شهرهای کشور ایران؛ و حلب، حمص، دمشق و رمله از شهرهای شامات و در مغرب پراکنده شدند.

درگذشت

جعفر بن حسن، در ۷۰ سالگی پیش از قیام زید بن علی(ع) در مدینه در گذشت. به باور برخی، درگذشت او در دوران منصور عباسی بوده است.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل جعفر بن حسن مثنی.

• الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق.)، به کوشش سید حسن موسوی الخرسان، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
• اعیان الشیعه، سید محسن الامین ( -۱۳۷۱ق.)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
• البیان و التبیین، عمرو بن بحر الجاحظ ( -۲۵۵ق.)، مکتبه التجاریه الکبری، ۱۳۴۵ق.
• تاریخ الکوفه، السید حسین البراتی ( - ۱۳۳۲ ق.)، به کوشش العطیه، الحیدریه، ۱۴۲۴ق.
• تاریخ بیهقی، علی بن زید بیهقی ( - ۵۶۵ ق.)، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، فروغی، ۱۳۶۱ش.
• تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
• تاریخ نیسابور، عبدالفاخر بن اسماعیل ( - ۵۲۹ ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
• تذکره الخواص (تذکره الخواص الائمه فی خصائص الائمه)، یوسف بن قزاوغلی، سبط ابن الجوزی، قم، انتشارات شریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
• تهذیب المقال، السید محمد علی الابطحی، قم، ابن المؤلف، ۱۴۱۷ق.
• جمهره انساب العرب، علی بن احمد بن حزم (۳۸۴-۴۵۶ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
• رجال النجاشی (فهرس اسماء مصنفی الشیعه)، احمد بن علی النجاشی ( -۴۵۰ق.)، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.
• الطبقات الکبری ( الطبقه الخامسه من الصحابه)، محمد بن سعد ( -۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
• عمدة الطالب، احمد بن علی بن عنبه ( -۸۲۸ق.)، به کوشش آل الطالقانی، نجف، المطبعة الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
• الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، عبدالحسین الشبستری، قم، النشر الاسلامی.
• کشف المحجه لثمره المهجه، سید بن طاوس (۵۸۹-۶۶۴ق.)، نجف، مطبعه الحیدریه، ۱۳۷۰ق.
• الکامل فی التاریخ، علی بن محمد ابن الاثیر (۵۵۵-۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
• المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد العلوی ( -۷۰۹ق.)، به کوشش احمد مهدوی دامغانی، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
• مقاتل الطالبیین، ابوالفرج الاصفهانی ( -۳۵۶ق.)، به کوشش مظفر، قم، دارالکتاب، ۱۳۸۵ق.
• المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، عبدالرحمن بن علی ابن الجوزی ( -۵۹۷ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا و نعیم زرزور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.
• منتقلة الطالبیه، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا ( - قرن۵ ق.)، به کوشش محمد مهدی، قم، الحیدریه، ۱۳۷۷ش.