مجدالملک براوستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad }}
 {{جعبه اطلاعات اشخاص
 |عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی
@@ خط ۳۰: / خط ۲۹: @@
 }}
-'''بَراوِسْتانی، مجدالملک''' وزیر شیعی عهد سلجوقیان و سازنده [[گنبد بقیع]] امامان معصوم (علیهم‌السلام) است.
+'''مجدالملک بَراوِسْتانی''' وزیر [[شیعه|شیعی]] عهد [[سلجوقیان]] و سازنده [[گنبد ائمه بقیع|گنبد امامان]] (علیهم‌السلام) در بقیع است. نام کامل وی شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی می‌باشد. وی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] نائب شرف‌الملک خوارزمی و مستوفی کل بوده است که بعدا جای او را گرفته و لقب مجدالملک یا مجدالدوله را دریافت کرده است. او در 490 قمری وزیر سلطان سلجوقی شد و تا سال 492 با زبیده خاتون همسر سلطان بر امور کشور مستولی بود. او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان یاری می‌رساند و با سیاست‌های خود توانست اتحاد بین [[شیعه]] و [[سنی]] را ایجاد کند.
-نام کامل وی شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی می‌باشد.
+از خدمات او ساخت [[بارگاه ائمه بقیع|بارگاه امامان(ع) در بقیع]]، [[چهار طاق عثمان بن مظعون]]، بقعه [[عبد العظیم حسنی|عبدالعظیم حسنی]]، بازسازی [[آستان مقدس کاظمین|حرم کاظمین]] و دیگر آثار را می‌توان نام برد.
-وی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] نائب شرف‌الملک خوارزمی و مستوفی کل بوده است که بعدا جای او را گرفته و لقب مجدالملک یا مجدالدوله را دریافت کرده است.
+==زندگی و مشاغل==
-او در 490ق وزیر سلطان سلجوقی گردید و تا سال 492ق با زبیده خاتون همسر سلطان بر امور کشور مستولی بود.
+شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی،<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> اردستانی،<ref>بقیع الغرقد، ص295.</ref> بلاسانی<ref>الکامل، ج10، ص361.</ref> و شکل‌های دیگر<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص134-135؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص482.</ref> آمده است.
-او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان یاری می‌رساند و با سیاست‌های خود توانست اتحاد بین [[شیعه]] و [[سنی]] را ایجاد کند.
+=== نیابت شرف‌الملک ===
+شمس‌الدین براوستانی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] (حک: 465-485ق.) نیابت شرف‌الملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به او مستوفی هم می‌گفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref> مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref>او از مخالفان خواجه نظام‌الملک بود و گفته شده در بدبین کردن شاه نسبت به خواجه دست داشت.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> پس از کشته شدن خواجه نظام‌الملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشه‌گیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref>
-از خدمات او ساخت بقعه امامان معصوم، [[چهار طاق عثمان بن مظعون]]، بقعه عبدالعظیم حسنی، بازسازی حرم کاظمین و دیگر آثار را می‌توان نام برد.
+در 490ق.  [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) فخرالملک (پسر خواجه نظام‌الملک) را برکنار کرد و مجدالملک را وزارت داد و او تا 492ق. به همراه زبیده خاتون (مادر شاه) بر امور کشور مستولی بود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص37.</ref>
-==نسب==
+=== کشته شدن ===
+مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت شد. این اتهام در دشمنی‌های مؤیّدالملک (یکی از پسران خواجه نظام‌الملک) ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکم‌هایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref>مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> در [[زنجان]]<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به سال 492 قمری در 51 سالگی قطعه قطعه شد<ref>الکامل، ج10، ص289؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299؛ تاریخ ادبیات ایران، ج3، ص5.</ref> و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آن‌جا دفن کردند.<ref>الکامل، ج10، ص282.</ref>
-شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، وزیر شیعی<ref>الکامل، ج10، ص289-290.</ref> [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی،<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> اردستانی،<ref>بقیع الغرقد، ص295.</ref> بلاسانی<ref>الکامل، ج10، ص361.</ref> و شکل‌های دیگر<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص134-135؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص482.</ref> آمده است.
-==نیابت شرف‌الملک==
-شمس‌الدین براوستانی قمی در دوران ملکشاه سلجوقی (حک: 465-485ق.) نیابت شرف‌الملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> از آن‌جا که حسابدار خزانه سلجوقی بود، به او مستوفی هم می‌گفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref>
-مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref>
-او در اوج قدرت خواجه نظام‌الملک شافعی (وزیر اعظم)، نزد سلطان ملکشاه سلجوقی مقامی والا داشت. هنگامی که نوه نظام‌الملک، حاکم [[مرو]]، با نماینده سلطان اختلاف پیدا کرد و زندانی شد، سلطان، مجدالملک را نزد نظام الملک فرستاد و رفتار نوه‌اش را به او یادآور شد و تهدیدش نمود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص220.</ref>
-==وزارت‌ سلطان==
-مجدالملک از حمایت زبیده، همسر سلطان سلجوقی، که از مخالفان نظام‌الملک بود، بهره داشت.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص282.</ref>
-بر پایه گزارشی، مجدالملک همراه برخی از صاحب منصبان آن عصر، در مخالفت با خواجه نظام‌الملک، شاه را به او بدبین کرد.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref>
-مجدالملک پس از کشته شدن خواجه نظام‌الملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او از جمله عزالملک (487ق.) و فخرالملک و مؤیدالملک، تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشه‌گیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref> آن‌گاه که فخرالملک به وزارت رسید، به دلیل ناتوانی و ناشایستگی وی، همه امور به دست مجدالملک که ریاست استیفای برکیارق را داشت، اداره می‌شد.
-در 490ق. برکیارق فخرالملک را برکنار کرد و مجدالملک را وزارت داد و او تا 492ق. به همراه زبیده خاتون بر امور کشور مستولی بود<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص37.</ref> و قدرتمندی‌اش رشک مخالفان را برانگیخت.
-==علت و نحوه کشته‌شدن==
-مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت بود. این اتهام در دشمنی‌های مؤیّدالملک ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکم‌هایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref>
-مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان برای نجات وی،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> در [[زنجان]]<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به سال 492ق. در 51 سالگی قطعه قطعه شد<ref>الکامل، ج10، ص289؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299؛ تاریخ ادبیات ایران، ج3، ص5.</ref> و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آن‌جا دفن کردند.<ref>الکامل، ج10، ص282.</ref>
-==محل دفن==
+=== محل دفن ===
 در گزارش‌ها آورده‌اند که وی همیشه کفنی حاوی [[تربت]] امام حسین(ع)<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> را که از [[مکه]] برایش آورده بودند،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2609.</ref> همراه داشت.<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> بعدها پیکر او را به کربلا بردند و کنار مرقد حسینی به خاک سپردند.<ref>الکامل، ج10، ص299؛ مجالس المؤمنین، ج2، ص460؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref>
-==خصوصیات==
+==مذهب ==
-مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی،<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> انجام‌دهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شب‌بیداری دانسته‌اند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص265.</ref> او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان بسیار یاری می‌نمود و در عین حال، [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] را به نیکی یاد می‏کرد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref>
+مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی،<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> انجام‌دهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شب‌بیداری دانسته‌<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص265.</ref> و به فضل و کاردانی ستوده‌اند.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref>
-او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار می‌رفت و در حفظ قانون، اداره دیوان‌ها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش می‏‌کرد<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> و شاعران هم او را مدح گفته‌‏اند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref>
+او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار می‌رفت و در حفظ قانون، اداره دیوان‌ها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش می‏‌کرد و شاعران هم او را مدح گفته‌‏اند.
-===بزرگ‌‌داشت دانشوران اهل‌سنت===
+او از شاعران<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref> و علما<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> حمایت می‌کرد. از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) و  ابوالحسن طبری عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> <ref>الکامل، ج10، ص291.</ref>
-وی دانشوران اهل‌سنت را گرامی می‌داشت و با آن‌ها رابطه‌ای نیکو داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> همچنین [[ابوالحسن طبری]] معروف به هراس، فقیه شافعی و از اصحاب امام الحرمین [[جوینی]]، از التفات مجدالملک بهره می‌برد.<ref>الکامل، ج10، ص291.</ref>
 ===ایجاد سازگاری بین شیعه و سنی===
-مجدالملک با سیاست و کیاست توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> کتمان نمی‌توان کرد که در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref>
+مجدالملک تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان بسیار یاری می‌نمود و در عین حال، [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] را به نیکی یاد می‏کرد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref>او توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> گفته شده در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref>
-==آثار مجدالملک در حرمین==
-[[عبدالجلیل رازی]] در پاسخ نویسنده سنی کتاب [[بعض فضائح الروافض]] که مجدالملک را به اعتقاد نادرست متهم کرده، به دفاع از وی پرداخته و کارهای نیک او را در [[حرمین]] یادآور شده و به تصریح آورده که هنوز آثار خیر مجدالملک در حرمین مکه و [[مدینه]] و مشاهد امامان معصوم، آشکار و باقی است.<ref>نک: النقض، ص82-84.</ref>
-===بقعه امامان معصوم===
-از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref>
-آورده‌اند که پیشتر یکی از معماران فرستاده مجدالملک، به دست امیر مدینه، [[منظور بن عماره حسینی]]، به سال 495ق. کشته شد.<ref>الکامل، ج10، ص352؛ تاریخ امراء المدینه، ص241.</ref>
-بر پایه گزارش برخی منابع معاصر، این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آل‌سعود]] و وهابیان است.<ref>مدینه‌شناسی، ص341.</ref>
-===چهار طاق عثمان===
-[[چهار طاق عثمان بن مظعون]] را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] می‌پندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref>
-===بقعه عبدالعظیم===
-از دیگر خدمات وی، ساخت بقعه عبدالعظیم حسنی در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref>
-===بازسازی حرم کاظمین===
+==آثار مجدالملک==
-نیز در 490ق. حرم کاظمین را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref>
+مجدالملک براوستانی بانی برخی بناهای مذهبی در [[حرمین]] و سرزمین‌های دیگر بود. <ref>نک: النقض، ص82-84.</ref>نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آورده‌اند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشته‌اند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref>
-===بقعه علی بن باقر===
+===در بقیع===
-همچنین وی بنیان‌گذار بقعه علی بن باقر(ع) در مشهد اردهال است.<ref>نور باقر، ص103.</ref>
+از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref>  برخی برآنند که این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آل‌سعود]] و وهابیان است.<ref>مدینه‌شناسی، ص341.</ref>
-===مساجد بیهق===
+چهار طاق عثمان بن مظعون را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] می‌پندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref>
-پس از زمین لرزه‌ای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آن‌ها برجا بود. نظام‌الملک دستور بنای آن‌ها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آن‌ها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref>
+===در دیگر سرزمین‌ها===
-نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آورده‌اند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشته‌اند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref>
+از دیگر خدمات وی، ساخت [[بارگاه عبد العظیم حسنی|بقعه عبدالعظیم حسنی]] در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref> نیز در 490ق. [[آستان مقدس کاظمین|حرم کاظمین]] را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref> همچنین وی بنیان‌گذار بقعه علی بن باقر(ع) در [[مشهد اردهال]] است.<ref>نور باقر، ص103.</ref>
-==پیوند به بیرون==
+==== مساجد بیهق ====
+پس از زمین لرزه‌ای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آن‌ها برجا بود. نظام‌الملک دستور بنای آن‌ها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آن‌ها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref>
-[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1274727/مجدالملک-قمی-وزیر-شیعی-سلجوقیان-و-نقش-او-در-خدمت‌رسانی-به-شیعه?= مجدالملک قمی وزیر شیعی سلجوقیان و نقش او در خدمت‌رسانی به شیعه، قریشی کرین، سیدحسن، مجله شیعه شناسی، پاییز 1395 - شماره 55 علمی-پژوهشی/ISC (20 صفحه - از 7 تا 26)]
+== جستارهای وابسته ==
-[http://lib.eshia.ir/23022/11/4694 مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله براوستانى‌.]
+* [[بارگاه امامان در بقیع]]
+* [[سلجوقیان]]
 ==پانویس==