مزار زینب کبری (س): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
«اخبار‌الزینبیات» نوشته عبیدلی نسب‌شناس (م.۲۷۷ق.) تنها کتاب کهن است که از سفر حضرت زینب به مصر و وفات آن حضرت در آنجا خبر داده است. از این کتاب اطلاعی در دست نبوده تا اینکه در سال ۱۳۳۳ قمری به دست یک نویسنده مصری بر اساس نسخه‌ای که در [[حلب]] یافته شده به چاپ رسیده است. برخی از نویسندگان معاصر بر اساس اطلاعات این کتاب، برآنند که قبر حضرت زینب(س) در قاهره مصر است.<ref>حیاة السیدة‌زینب بنت امیر المومنین علی بن ابی طالب، ص ۱۳۸-۱۴۲؛ زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص ۶۱۰-۶۱۸</ref> | «اخبار‌الزینبیات» نوشته عبیدلی نسب‌شناس (م.۲۷۷ق.) تنها کتاب کهن است که از سفر حضرت زینب به مصر و وفات آن حضرت در آنجا خبر داده است. از این کتاب اطلاعی در دست نبوده تا اینکه در سال ۱۳۳۳ قمری به دست یک نویسنده مصری بر اساس نسخه‌ای که در [[حلب]] یافته شده به چاپ رسیده است. برخی از نویسندگان معاصر بر اساس اطلاعات این کتاب، برآنند که قبر حضرت زینب(س) در قاهره مصر است.<ref>حیاة السیدة‌زینب بنت امیر المومنین علی بن ابی طالب، ص ۱۳۸-۱۴۲؛ زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص ۶۱۰-۶۱۸</ref> | ||
انتقاداتی به صحت این گزارش وارد شده است. از جمله اینکه درباره صحت انتساب و اصالت کتاب اخبار الزینبیات تردیدهایی ابراز شده است چرا که این کتاب تا دوران معاصر شناخته شده نبوده است و اشکالاتی در | انتقاداتی به صحت این گزارش وارد شده است. از جمله اینکه درباره صحت انتساب و اصالت کتاب اخبار الزینبیات تردیدهایی ابراز شده است چرا که این کتاب تا دوران معاصر شناخته شده نبوده است و اشکالاتی در راویان و نیز محتواهای تاریخی آن وجود دارد.<ref>بررسی اعتبار کتاب اخبار الزینبات، ص۶۳-۷۵.</ref> | ||
همچنین در نقد این گزارش گفته شده که در کتاب‌های متعددی که در تاریخ مصر نوشته شده از مزار زینب کبری در مصر سخنی به میان نیامده و حتی جهانگردان و سفرنامه نویسان هم اشاره‌ای به وجود آن در قاهره نکرده اند.<ref> | همچنین در نقد این گزارش گفته شده که در کتاب‌های متعددی که در تاریخ مصر نوشته شده از مزار زینب کبری در مصر سخنی به میان نیامده و حتی جهانگردان و سفرنامه نویسان هم اشاره‌ای به وجود آن در قاهره نکرده اند.<ref>مرقد العقیله زینب، ص۲۹-۴۴.</ref> | ||
با این وجود اشاره به آرامگاه موجود در قناطر السباع، در کتاب «مصباح الدیاجی و غوث الراجی» نوشته مجد الدین ابن ناسخ (م.۸۰۰ق.) آمده است. او این مزار را السیده زینب نامیده که لزوما به معنای دختر امام علی(ع) نیست.<ref>المرقد العقیله زینب، ص ۳۸-۳۹</ref>اما عبدالوهاب شعرانی(م.۹۷۳ق.) که از صوفیان معروف مصر است بر اساس کشفیات استاد خود، این مقبره را آرامگاه زینب کبری(س) دانسته است.<ref>المنن الکبری، ص۴۷۷. | |||
</ref> | </ref> | ||
=== دمشق === | === دمشق === | ||
ابوبکر موصلی از صوفیان دمشق در قرن هشتم هجری قمری، نخستین فردی است که از درگذشت حضرت زینب در غوطه [[دمشق]] در روستای راویه خبر داده است.<ref>مرقد العقیله زینب، | ابوبکر موصلی از صوفیان دمشق در قرن هشتم هجری قمری، نخستین فردی است که از درگذشت حضرت زینب در غوطه [[دمشق]] در روستای راویه خبر داده است.<ref>مرقد العقیله زینب، ص۶۷.</ref> داستان مسافرت حضرت زینب با همسرش عبدالله بن جعفر طیار به شام نیز مبنایی در منابع تاریخی معتبر ندارد و مورد نقد قرار گرفته است.<ref>اعیان الشیعه، ج۷ ص ۱۴۰-۱۴۱</ref> با این حال بسیاری از علمای شیعه این مکان را به عنوان حرم حضرت زینب (س) را پذیرفته‌اند<ref>مرقد العقیله زینب، ص ۱۸۳</ref> و گویا این انتساب از قرن هشتم وجود داشته است.<ref>مرقد العقیقه زینب، ص ۱۴۵-۱۵۰</ref> | ||
==== قبر ام کلثوم یا زینب کبری؟ ==== | ==== قبر ام کلثوم یا زینب کبری؟ ==== | ||
نسخهٔ ۱۷ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۰۶
مزار زینب کبری، یا حرم حضرت زینب (س) زیارتگاهی است در هفت کیلومتری جنوب شهر دمشق که منسوب به حضرت زینب کبری(س) دختر گرامی امام علی(ع) است. زینب کبری خواهر امام حسین(ع) به دلیل حضور حماسی در واقعه عاشورا و وقایع پس از آن شهرت و محبوبیت زیادی نزد شیعیان دارد و قبر منسوب به وی از مهم‌ترین زیارتگاههای شیعیان به حساب می‌آید.
از وجود زیارتگاهی در این مکان گزارش‌های تاریخی در منابع قرن ششم و هفتم وجود دارد اما مکان محل دفن زینب صغری، فرزند دیگر علی(ع) و فاطمه(س) معروف به ام‌کلثوم دانسته شده است. اما بعدها این مکان به عنوان حرم حضرت زینب کبری(س) مشهور شده و امروزه بین شیعیان نیز به همین عنوان شناخته شده و بسیار مورد احترام است. گزارش‌هایی از قرن هشتم از بازسازی‌های مسجد موجود بر قبر و توسعه آن در سیزدهم و چهاردهم هجری قمری در دست است.
زینب کبری
زینب کبری، دختر علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا است. ایشان همراه برادرشان حسین بن علی در روز عاشورا در کربلا حضور داشت و پس از واقعه عاشورا همراه با اسرای کربلا به شام رفت و در دربار یزید بن معاویه سخنان مهمی در دفاع از قیام امام حسین(ع) بیان فرمود.[۱] حضرت سجاد(ع) در وصف ایشان فرموده‌اند که «شکر خدا تو انسان عالمی هستی که معلم نداشته و زن فهمیده ای هستی که کسی چیزی را به او نفهمانده است».[۲]
مقبره حضرت زینب کجاست؟
درباره محل وفات و مدفن ایشان سه قول وجود دارد: قاهره، دمشق و مدینه. در ادامه هر یک از این قول‌ها به اختصار بررسی می‌شود.
قاهره
در منطقه‌ای به نام قناطر السباع در شهر قاهره مزاری منسوب به حضرت زینب کبری(س) وجود دارد است.
«اخبار‌الزینبیات» نوشته عبیدلی نسب‌شناس (م.۲۷۷ق.) تنها کتاب کهن است که از سفر حضرت زینب به مصر و وفات آن حضرت در آنجا خبر داده است. از این کتاب اطلاعی در دست نبوده تا اینکه در سال ۱۳۳۳ قمری به دست یک نویسنده مصری بر اساس نسخه‌ای که در حلب یافته شده به چاپ رسیده است. برخی از نویسندگان معاصر بر اساس اطلاعات این کتاب، برآنند که قبر حضرت زینب(س) در قاهره مصر است.[۳]
انتقاداتی به صحت این گزارش وارد شده است. از جمله اینکه درباره صحت انتساب و اصالت کتاب اخبار الزینبیات تردیدهایی ابراز شده است چرا که این کتاب تا دوران معاصر شناخته شده نبوده است و اشکالاتی در راویان و نیز محتواهای تاریخی آن وجود دارد.[۴]
همچنین در نقد این گزارش گفته شده که در کتاب‌های متعددی که در تاریخ مصر نوشته شده از مزار زینب کبری در مصر سخنی به میان نیامده و حتی جهانگردان و سفرنامه نویسان هم اشاره‌ای به وجود آن در قاهره نکرده اند.[۵]
با این وجود اشاره به آرامگاه موجود در قناطر السباع، در کتاب «مصباح الدیاجی و غوث الراجی» نوشته مجد الدین ابن ناسخ (م.۸۰۰ق.) آمده است. او این مزار را السیده زینب نامیده که لزوما به معنای دختر امام علی(ع) نیست.[۶]اما عبدالوهاب شعرانی(م.۹۷۳ق.) که از صوفیان معروف مصر است بر اساس کشفیات استاد خود، این مقبره را آرامگاه زینب کبری(س) دانسته است.[۷]
دمشق
ابوبکر موصلی از صوفیان دمشق در قرن هشتم هجری قمری، نخستین فردی است که از درگذشت حضرت زینب در غوطه دمشق در روستای راویه خبر داده است.[۸] داستان مسافرت حضرت زینب با همسرش عبدالله بن جعفر طیار به شام نیز مبنایی در منابع تاریخی معتبر ندارد و مورد نقد قرار گرفته است.[۹] با این حال بسیاری از علمای شیعه این مکان را به عنوان حرم حضرت زینب (س) را پذیرفته‌اند[۱۰] و گویا این انتساب از قرن هشتم وجود داشته است.[۱۱]
قبر ام کلثوم یا زینب کبری؟
در منابع تاریخی مختلف از قرن ششم به بعد، به این زیارتگاه اشاره کرده‌اند اما آن را قبر ام کلثوم دانسته اند. [۱۲] همچنین وجود سنگ نوشته کهنی بر این قبر که از قرن پنجم با ششم باقی مانده است و تصویر آن در سفرنامه علی خان امین الدوله منتشر شده است این گزارش‌ها را تایید می‌کند. بر روی این سنگ نوشته حک شده که این قبر از آن زینب الصغری مکنا به ام کلثوم دختر علی بن ابی طالب و فاطمه البتول است.[۱۳] ام کلثوم دختر دوم امام علی از فاطمه زهرا است که بنابر برخی روایات در کربلا هم حضور داشته است.
مدینه
نظریه سوم درباره مکان وفات و قبر حضرت زینب کبری، این مکان را شهر مدینه می‌داند. محسن امین که چنین باوری دارد استدلال می‌کند که از نظر تاریخی ثابت نشده که حضرت زینب بعد از واقعه عاشورا و بازگشت به مدینه از این شهر خارج شده باشد.[۱۴]
مزار زینب کبری در دمشق
مزاری که به حرم حضرت زینب شهرت دارد، در سوریه در شهرکی به نام السیده زینب واقع شده است که در اصل روستایی به نام راویه بود. بعدا این روستا به قبر الست مشهور شد و مدتی است السیده زینب نامیده می‌شود. این شهرک را ایرانی‌ها زینبیه می‌خوانند.
مزار زینب کبری در قاهره
در کشور مصر، شهر قاهره در محله‌ای به نام سیدة زینب، مسجد بزرگ و مشهوری به نام مسجد سیدة زینب وجود دارد که در آن قبری منسوب به زینب کبری و ضریحی بر آن قرار گرفته است. این همان مزاری است که در منابع قدیم‌تر به وجود آن در محوطه‌ای به نام قنطرة السباع در قاهره اشاره شده است.
پانویس
- ↑ اسد الغابة، ابن اثیر، ج5، ص470.
- ↑ الاحتجاج، احمد بن علی طبرسی، ج2، ص32.
- ↑ حیاة السیدة‌زینب بنت امیر المومنین علی بن ابی طالب، ص ۱۳۸-۱۴۲؛ زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص ۶۱۰-۶۱۸
- ↑ بررسی اعتبار کتاب اخبار الزینبات، ص۶۳-۷۵.
- ↑ مرقد العقیله زینب، ص۲۹-۴۴.
- ↑ المرقد العقیله زینب، ص ۳۸-۳۹
- ↑ المنن الکبری، ص۴۷۷.
- ↑ مرقد العقیله زینب، ص۶۷.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۷ ص ۱۴۰-۱۴۱
- ↑ مرقد العقیله زینب، ص ۱۸۳
- ↑ مرقد العقیقه زینب، ص ۱۴۵-۱۵۰
- ↑ تاریخ مدینه دمشق، ج۲، ص ۳۰۹؛ الاشارات الی معرفه الزیارات، ص ۱۲؛ معجم البلدان،ج۳، ص ۲۰
- ↑ سفرنامه امین الدوله، ص ۳۴۱ و ۳۴۷
- ↑ اعیان الشیعه، ج۷، ص ۱۴۰