پرش به محتوا

مسجد بنوحرام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
Heidar (بحث | مشارکت‌ها)
Automoderated users
۱٬۷۴۷ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Kamran (بحث | مشارکت‌ها)
Automoderated users، دیوان‌سالاران، checkuser، csmoderator، developer، Moderators، مدیران
۱۱٬۳۶۸ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۹: خط ۲۹:
| طول جغرافیایی = 39.597253
| طول جغرافیایی = 39.597253
| توضیح نقشه =  
| توضیح نقشه =  
}}'''مسجد بنی حَرام'''، یکی از مساجد قدیمی [[شهر مدینه]] است که پیشینه آن به عصر نبوی بازمیگردد، در یک نقل تاریخی آمده است که شماری از طایفه بنی‌حرام از محل سکونت خود نزد [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] شکایت کردند و پس از آن با راهنمایی ایشان به محدوده فعلی مسجد منتقل شدند.  
}}'''مسجد بنی حَرام'''، از مساجد قدیمی [[شهر مدینه]] است که پیشینه آن به عصر نبوی بازمی‌گردد. مسجد در غرب [[کوه سلع]] و در قسمت راست جاده‌ای است که به سمت [[مساجد فتح]] می‌رود. این مسجد یک گنبد و یک مناره در ضلع شمال غربی دارد. طول آن 16 متر و عرضش 13 متر است.
 
مسجد در غرب [[کوه سلع]] و در قسمت راست جاده‌ای است که به سمت [[مساجد فتح]] می‌رود. مسجد یک گنبد و یک مناره در ضلع شمال غربی دارد. طول آن 16 متر و عرضش 13 متر می‌باشد. همچین در ضلع شمال شرقی دارای امکاناتی برای وضوی نمازگزاران است.


این مسجد، که تا قبل از سال ١٣٨٨ قمری به علت مجهول بودن مکان دقیق آن، به شکل ویرانه‌ درآمده بود، با تلاش یکی از محققان شهر مدینه، شناسایی و بازسازی شده و پس از آن دو بار دیگر بازسازی شده است.
این مسجد، که تا قبل از سال ١٣٨٨ قمری به علت مجهول بودن مکان دقیق آن، به شکل ویرانه‌ درآمده بود، با تلاش یکی از محققان شهر مدینه، شناسایی و بازسازی شده و پس از آن دو بار دیگر بازسازی شده است.
خط ۳۸: خط ۳۶:
'''مسجد بنی حَرام''' به خاطر واقع شدن در میان خانه‌های قبلیه بنی‌حرام، به این اسم نامگذاری شده است. این قبیله از زیر مجموعه‌های [[اوس|قبیله اصلی خزرج]] می‌باشند.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=44 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص44.]</ref>
'''مسجد بنی حَرام''' به خاطر واقع شدن در میان خانه‌های قبلیه بنی‌حرام، به این اسم نامگذاری شده است. این قبیله از زیر مجموعه‌های [[اوس|قبیله اصلی خزرج]] می‌باشند.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=44 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص44.]</ref>


در برخی کتب به آن «مسجد بنو حرام صغیر» نیز گفته شده<ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص223.</ref> و گزارش سکونت گزینی [[قبیله بنی حرام]] در محدوده این مسجد نقل شده است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=214 وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص214.]</ref> مسجد امروزه به مسجد العماری نیز معروف است.<ref name=":2">معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص224.</ref>
در برخی منابع به آن «مسجد بنو حرام صغیر» نیز گفته شده<ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص223.</ref> و گزارش سکونت گزینی [[قبیله بنی حرام]] در محدوده این مسجد نقل شده است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=214 وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص214.]</ref> مسجد امروزه به مسجد العماری نیز معروف است.<ref name=":2">معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص224.</ref>


==موقعیت جغرافیایی==
==موقعیت جغرافیایی==
مسجد بنی‌حرام که برخی آن را جزو [[مساجد خندق|مساجد هفتگانه خندق]] شمرده‌اند<ref name=":2" />، در سمت غرب [[کوه سلع]]، دست راست کسی است که از خیابان سیح به سمت [[مساجد فتح]] می‌رود.<ref name=":0" /> مسجد بنی حرام ۱.۶۸ کیلومتر با مسجد النبی فاصله دارد.<ref name=":4">[https://iqna.ir/fa/news/4183824/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A8%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87 خبرگزاری ایکنا]، کد خبر: ۴۱۸۳۸۲۴</ref>   
مسجد بنی‌حرام که برخی آن را جزو [[مساجد خندق|مساجد هفتگانه خندق]] شمرده‌اند<ref name=":2" />، در سمت غرب [[کوه سلع]]، دست راست کسی است که از خیابان سیح به سمت [[مساجد فتح]] می‌رود.<ref name=":0" /> مسجد بنی حرام ۱.۶۸ کیلومتر با [[مسجد النبی]] فاصله دارد.<ref name=":4">[https://iqna.ir/fa/news/4183824/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A8%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87 خبرگزاری ایکنا]، کد خبر: ۴۱۸۳۸۲۴</ref>   


== بنای مسجد ==
== بنای مسجد ==
مسجد دارای یک قبه و یک مناره زیبا در ضلع شمال غربی است. طول مسجد 16 متر و عرضش 13 متر و در ضلع شمال شرقی دارای امکاناتی برای وضو نمازگزاران است.<ref name=":0" /> مساحت کل آن قبل از بازسازی و مرمت در سال 2024میلادی، ۲۲۶.۴۲ متر مربع بود و بعد از بازسازی ۲۳۶.۴۲ متر شده است. ظرفیت این مسجد ۱۷۲ نمازگزار است.<ref name=":4" />
مسجد دارای یک گنبد و یک مناره زیبا در ضلع شمال غربی است. طول مسجد 16 متر و عرضش 13 متر و در ضلع شمال شرقی دارای امکاناتی برای وضو نمازگزاران است.<ref name=":0" /> مساحت کل آن قبل از بازسازی و مرمت در سال 2024میلادی، ۲۲۶.۴۲ متر مربع بود و بعد از بازسازی ۲۳۶.۴۲ متر شده است. ظرفیت این مسجد ۱۷۲ نمازگزار است.<ref name=":4" />
== پیشینه ==
== ساخت مسجد ==
'''مسجد بنی حَرام'''، یکی از مساجد قدیمی [[شهر مدینه]] است که پیشینه آن به عصر نبوی بازمی‌گردد، [[بنی‌حرام]] یکی از طوایف [[انصار]] است که در [[مدینه]] سکونت داشتند و مسجد آنان که در میان منازل مسکونی‌شان بوده، تا به امروز برجای مانده است.<ref name=":0" />
بنابر روایاتی در صدر اسلام شماری از طایفه بنی‌حرام و [[بنی‌سلمه]] از محل سکونت خود نزد [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] شکایت کردند. حضرت آنان را به سکونت در بخش غربی [[کوه سلع]] راهنمایی کرد و آنان نیز چنین کردند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=78 تاریخ المدینه المنوره، ابن شبّه، ص78.]</ref> پس از انتقال به این بخش، قبیله بنی‌حرام این مسجد را ساختند، مسجدی که بعدها [[عمر بن عبدالعزیز]] آن را بازسازی کرد.<ref name=":3">معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص232-234</ref><ref name=":0" /> بنابرگزارش‌هایی پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است.<ref name=":1" /><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%87.pdf&page=146 اخبار المدینه، ابن زباله، ص146.]</ref><ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص226.</ref> اما برخی نقل مکان این قبیله و در نتیجه ساخت مسجد را در زمان خلافت [[عمر بن خطاب]] می‌دانند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=45 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص45.]</ref>
 
== تاریخچه بنا ==
در یک نقل تاریخی آمده است که شماری از طایفه بنی‌حرام و [[بنی‌سلمه]] از محل سکونت خود نزد [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] شکایت کردند. حضرت آنان را به سکونت در بخش غربی [[کوه سلع]] راهنمایی کرد و آنان نیز چنین کردند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=78 تاریخ المدینه المنوره، ابن شبّه، ص78.]</ref>  
در منبعی از قرن سوم از این مسجد یاد شده است. این مسجد در سده نهم ویران شده بود و به گزارش علی بن عبدالله سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، جز پایه‌های مسجد و برخی ستون‌هایش چیزی باقی نمانده بود،<ref>وفاء الوفا،</ref> هر چند شمس‌الدین سخاوی (م.906ق.)، تاریخ‌نگار مدینه، در همین سده از بازسازی این مسجد خبر داده است.<ref>التحفه الطیفه،</ref> ابو سالم عیاشی در سفرنامه‌اش از سفرش به سال 1073 قمری از این مسجد یاد کرده اما آن را مسجدی ویران توصیف می‌کند.<ref>سفرنامه عیاشی</ref>
 
پس از انتقال آنها به این بخش، قبیله بنی‌حرام این مسجد را ساختند، مسجدی که بعدها [[عمر بن عبدالعزیز]] آن را بازسازی کرد. به طور معمول در زمان او، این بازسازی‌ها نسبت به مساجدی انجام می‌شد که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده بود.<ref name=":3">معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص232-234</ref>  
 
==اختلاف در نماز پیامبر در مسجد==
در این باره که آیا این مسجد محلی است که [[رسول خدا(ص)]] در آن نماز خوانده یا نه، اختلاف است. دلیلش این است که درباره زمان انتقال آنان به این محل، که شِعبی در کنار کوه سلع است، اختلاف شده که در زمان حیات رسول خدا(ص) به آن محل آمده‌اند یا بعد از آن.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=45 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص45.]</ref>
 
اما سمهودی از [[اخبار المدینه (ابن زباله)|ابن زباله]] (درگذشت حدود۲۰۰ق) روایتی نقل کرده<ref name=":1" /> که پیامبر (ص) در این مسجد نماز خوانده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%87.pdf&page=146 اخبار المدینه، ابن زباله، ص146.]</ref> همچنین کعکی که مدینه شناس معاصر است، نماز خواندن پیامبر در این مسجد را قطعی تلقی کرده است.<ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص226.</ref>
 
== تاریخچه ==
تاریخچه اولین ساختمان این مسجد به عهد نبوی بازمیگردد که بنایی ساده از چوب و شاخه درخت خرما داشته.<ref name=":3" /> در طول قرنهای بعدی ساختمان مسجد بارها تا مرز فرسوده شدن و فراموشی رفته و البته به دفعات و به اشکال متنوعی مورد بازسازی و احیا نیز قرار گرفته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=46 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص46-49.]</ref>
 
مسجد یاد شده، چندی پیش از سال ١٣٨٨ هجری، مخروبه شد و کسی آن را نمی‌شناخت. در این سال، یکی از محققان و نویسندگان شهر مدینه، با تطبیق آثار مکتوب درباره آن، آن را یافته و سبب احیاء آن شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=48 المساجد الاثریه، ص48.]</ref>در 1400 هجری/1979میلادی نیز بازسازی دیگری توسط سعودی صورت گرفته است.<ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص235-239.</ref>


در سال 1410ه/1990م وزارت حج و اوقاف سعودی بعد از تخریب بنای قدیمی، اقدام به احیای بنای مسجد و همچنین ایجاد گل‌دسته (مَأذَنِه)، سرویس بهداشتی و محل شرب آب کرد و همچنین برای مسجد فرش، امام جماعت، موذن و دیگر امکانات و مسئولان مربوطه را تهیه و تعیین کرد.<ref name=":3" />
به گفته ابراهیم عیاشی (م.1388ق.) با راهنمایی او یکی از نیکوکاران مدینه این مسجد را بازسازی کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=48 المساجد الاثریه، ص48.]</ref> در سال 1400 ق./1979م. نیز بازسازی دیگری توسط دولت سعودی صورت گرفته است.<ref>معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص235-239.</ref> در سال 1410ه/1990م وزارت حج و اوقاف سعودی بعد از تخریب بنای قدیمی، این مسجد را به طور کامل بازسازی کرد. در این بازسازی مسجد دارای گلدسته شد.<ref name=":3" />


بر اساس تصاویر به نظر میرسد در این میان، (بین بازسازی سال 1990میلادی و بازسازی سال 2024 میلادی) پیش از شروع پروژه عظیم تغییر شکل کلی مسجد در 2024 میلادی، بازسازی های جزئی ای نیز به اجرا در آمده که در کتب مربوطه منعکس نشده است، این بازسازی ها از جمله تغییر شمایل درب ورودی مسجد و یا تجدید رنگ دیوارهای داخلی و خارجی و همچنین تغییر چندباره رنگ گنبد بین سفید و سبز میباشد.<ref>[https://www.google.com/maps/place/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF+%D8%A8%D9%86%DB%8C+%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%AD/@24.4732044,39.5972429,3a,75y,90t/data=!3m8!1e2!3m6!1sAF1QipMDMYF4oEhu3qJXrVQHSeZItsteVOfFO1SzGLGy!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMDMYF4oEhu3qJXrVQHSeZItsteVOfFO1SzGLGy%3Dw203-h152-k-no!7i4032!8i3024!4m12!1m2!2m1!1z2YXYs9is2K8g2YLYqNmE2KrbjNmG!3m8!1s0x15bdbf1c5a0ffe81:0x924f98d4755089c8!8m2!3d24.4732044!4d39.5972429!10e5!14m1!1BCgIgAQ!16s%2Fg%2F12mb3c8px?hl=fa&entry=ttu&g_ep=EgoyMDI0MDkxMS4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D گوگل مپ، تصاویر اختصاصی مسجد بنی حرام]</ref>
بر اساس تصاویر به نظر میرسد در این میان، (بین بازسازی سال 1990میلادی و بازسازی سال 2024 میلادی) پیش از شروع پروژه عظیم تغییر شکل کلی مسجد در 2024 میلادی، بازسازی های جزئی ای نیز به اجرا در آمده که در کتب مربوطه منعکس نشده است، این بازسازی ها از جمله تغییر شمایل درب ورودی مسجد و یا تجدید رنگ دیوارهای داخلی و خارجی و همچنین تغییر چندباره رنگ گنبد بین سفید و سبز میباشد.<ref>[https://www.google.com/maps/place/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF+%D8%A8%D9%86%DB%8C+%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%AD/@24.4732044,39.5972429,3a,75y,90t/data=!3m8!1e2!3m6!1sAF1QipMDMYF4oEhu3qJXrVQHSeZItsteVOfFO1SzGLGy!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMDMYF4oEhu3qJXrVQHSeZItsteVOfFO1SzGLGy%3Dw203-h152-k-no!7i4032!8i3024!4m12!1m2!2m1!1z2YXYs9is2K8g2YLYqNmE2KrbjNmG!3m8!1s0x15bdbf1c5a0ffe81:0x924f98d4755089c8!8m2!3d24.4732044!4d39.5972429!10e5!14m1!1BCgIgAQ!16s%2Fg%2F12mb3c8px?hl=fa&entry=ttu&g_ep=EgoyMDI0MDkxMS4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D گوگل مپ، تصاویر اختصاصی مسجد بنی حرام]</ref>

نسخهٔ ‏۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۳۸

مسجد بنی حرام
اطلاعات اوليه
نام‌های دیگرمسجد بنی حرام الصغیر - مسجد العماری
مکانعربستان * مدینه * در غرب کوه سلع
کاربریمسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزدمسلمانان
وابسته به دین/مذهباسلام
تاریخ بنا
ویژگی‌های تاریخینماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد
وضعیت فعلی
وضعیت بناموجود
بخش‌های بنادیوارهای جانبی - محراب - مأذنه

مسیریابی

در حال بارگیری نقشه...

مسجد بنی حَرام، از مساجد قدیمی شهر مدینه است که پیشینه آن به عصر نبوی بازمی‌گردد. مسجد در غرب کوه سلع و در قسمت راست جاده‌ای است که به سمت مساجد فتح می‌رود. این مسجد یک گنبد و یک مناره در ضلع شمال غربی دارد. طول آن 16 متر و عرضش 13 متر است.

این مسجد، که تا قبل از سال ١٣٨٨ قمری به علت مجهول بودن مکان دقیق آن، به شکل ویرانه‌ درآمده بود، با تلاش یکی از محققان شهر مدینه، شناسایی و بازسازی شده و پس از آن دو بار دیگر بازسازی شده است.

نام قبیله بر روی مسجد

مسجد بنی حَرام به خاطر واقع شدن در میان خانه‌های قبلیه بنی‌حرام، به این اسم نامگذاری شده است. این قبیله از زیر مجموعه‌های قبیله اصلی خزرج می‌باشند.[۱]

در برخی منابع به آن «مسجد بنو حرام صغیر» نیز گفته شده[۲] و گزارش سکونت گزینی قبیله بنی حرام در محدوده این مسجد نقل شده است.[۳] مسجد امروزه به مسجد العماری نیز معروف است.[۴]

موقعیت جغرافیایی

مسجد بنی‌حرام که برخی آن را جزو مساجد هفتگانه خندق شمرده‌اند[۴]، در سمت غرب کوه سلع، دست راست کسی است که از خیابان سیح به سمت مساجد فتح می‌رود.[۱] مسجد بنی حرام ۱.۶۸ کیلومتر با مسجد النبی فاصله دارد.[۵]

بنای مسجد

مسجد دارای یک گنبد و یک مناره زیبا در ضلع شمال غربی است. طول مسجد 16 متر و عرضش 13 متر و در ضلع شمال شرقی دارای امکاناتی برای وضو نمازگزاران است.[۱] مساحت کل آن قبل از بازسازی و مرمت در سال 2024میلادی، ۲۲۶.۴۲ متر مربع بود و بعد از بازسازی ۲۳۶.۴۲ متر شده است. ظرفیت این مسجد ۱۷۲ نمازگزار است.[۵]

ساخت مسجد

بنابر روایاتی در صدر اسلام شماری از طایفه بنی‌حرام و بنی‌سلمه از محل سکونت خود نزد پیامبر اسلام(ص) شکایت کردند. حضرت آنان را به سکونت در بخش غربی کوه سلع راهنمایی کرد و آنان نیز چنین کردند.[۶] پس از انتقال به این بخش، قبیله بنی‌حرام این مسجد را ساختند، مسجدی که بعدها عمر بن عبدالعزیز آن را بازسازی کرد.[۷][۱] بنابرگزارش‌هایی پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است.[۳][۸][۹] اما برخی نقل مکان این قبیله و در نتیجه ساخت مسجد را در زمان خلافت عمر بن خطاب می‌دانند.[۱۰]

تاریخچه بنا

در منبعی از قرن سوم از این مسجد یاد شده است. این مسجد در سده نهم ویران شده بود و به گزارش علی بن عبدالله سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، جز پایه‌های مسجد و برخی ستون‌هایش چیزی باقی نمانده بود،[۱۱] هر چند شمس‌الدین سخاوی (م.906ق.)، تاریخ‌نگار مدینه، در همین سده از بازسازی این مسجد خبر داده است.[۱۲] ابو سالم عیاشی در سفرنامه‌اش از سفرش به سال 1073 قمری از این مسجد یاد کرده اما آن را مسجدی ویران توصیف می‌کند.[۱۳]

به گفته ابراهیم عیاشی (م.1388ق.) با راهنمایی او یکی از نیکوکاران مدینه این مسجد را بازسازی کرد.[۱۴] در سال 1400 ق./1979م. نیز بازسازی دیگری توسط دولت سعودی صورت گرفته است.[۱۵] در سال 1410ه/1990م وزارت حج و اوقاف سعودی بعد از تخریب بنای قدیمی، این مسجد را به طور کامل بازسازی کرد. در این بازسازی مسجد دارای گلدسته شد.[۷]

بر اساس تصاویر به نظر میرسد در این میان، (بین بازسازی سال 1990میلادی و بازسازی سال 2024 میلادی) پیش از شروع پروژه عظیم تغییر شکل کلی مسجد در 2024 میلادی، بازسازی های جزئی ای نیز به اجرا در آمده که در کتب مربوطه منعکس نشده است، این بازسازی ها از جمله تغییر شمایل درب ورودی مسجد و یا تجدید رنگ دیوارهای داخلی و خارجی و همچنین تغییر چندباره رنگ گنبد بین سفید و سبز میباشد.[۱۶]

مسجد برای کارهای بازسازی و توسعه در سال 2024میلادی بسته شده است و براساس تصاویر جدید، از حالت نمای گچی به سنگی تغییر شکل داده است. در بازسازی جدید یک گنبد و یک ماذنه مسجد حفظ شده و باقی مانده است.[۱۷]

هدف از اجرای طرح جدید بازسازی و نوسازی مساجد تاریخی در مدینه، حفظ هویت میراث شهری و تقویت زیبایی شناسی معماری محلی است. به همین دلیل ۱۳۰ مسجد عربستان با قدمت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی در فهرست طرح بازسازی و نوسازی قرار دارند. در بازسازی این مسجد که ساخت آن به دوران پیامبر اکرم(ص) برمی‌گردد، تلاش شده که به شکل طبیعی‌اش در ۱۴ قرن پیش بازگردانده شود.[۵]

تصاویر بعد از بازسازی سال 1400ه/1979م

  • تصویر از بیرون مسجد
    تصویر از بیرون مسجد
  • محدوده مصلی مسحذ
    محدوده مصلی مسحذ
  • محراب
    محراب
  • حیات و ماذنه مسجد
    حیات و ماذنه مسجد
  • ماذنه کوتاه و گنبدی شکل مسجد
    ماذنه کوتاه و گنبدی شکل مسجد

تصاویر بازسازی سال 1410ه/1990م و بعد از آن

  • درب ورودی مسجد
    درب ورودی مسجد
  • مصلی مسجد
    مصلی مسجد
  • محدوده جنوبی داخل مسجد
    محدوده جنوبی داخل مسجد
  • محراب مسجد
    محراب مسجد

تصاویر پیش از شروع پروژه سال 2024 میلادی(دو دهه بین دو بازسازی)

تصاویر مربوط به سال 2024 میلادی

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص44.
  2. ↑ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص223.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص214.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص224.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ خبرگزاری ایکنا، کد خبر: ۴۱۸۳۸۲۴
  6. ↑ تاریخ المدینه المنوره، ابن شبّه، ص78.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص232-234
  8. ↑ اخبار المدینه، ابن زباله، ص146.
  9. ↑ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص226.
  10. ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص45.
  11. ↑ وفاء الوفا،
  12. ↑ التحفه الطیفه،
  13. ↑ سفرنامه عیاشی
  14. ↑ المساجد الاثریه، ص48.
  15. ↑ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد رابع، ص235-239.
  16. ↑ گوگل مپ، تصاویر اختصاصی مسجد بنی حرام
  17. ↑ وبسایت «اکتشف المدینه»، خبر با عنوان: مسجد بني حرام - Bani Haram Mosque

منابع

  • المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ،‌ عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی،‌ جزء الرابع، بیروت، 2011
  • وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
  • تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
  • المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، 1998.
  • اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله(متوفی199ه)، المملکه العربیه السعودیه، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنورة، الطبعة الاولی، 1424ه.
  • خبرگزاری ایکنا، نسخه فارسی.
  • وبسایت اکتشف المدینه.
  • گوگل مپ، نقشه جهان نما.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=مسجد_بنوحرام&oldid=60766»