مصلای پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

مصلی رسول‌الله
اطلاعات اوليه
مکان	مناخه در غرب مسجدالنبی در شهر مدینه
	مسیریابی در حال بارگیری نقشه...

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۱۳ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۲۵

مصلای پیامبر(ص) مکان باز و بدون ساختمانی در غرب مسجدالنبی بود که رسول‌الله نمازهای عید را در آنجا برپا می‌کرد. این مکان که محل بارانداز شتران کاروان‌ها و بازار مدینه بود، مناخه نام داشت که بعدها به آن میدان مصلی هم می‌گفتند.

در این مکان سه مسجد ساخته شد: مسجد غمامه (یا مسجد مصلی)، مسجد علی بن ابیطالب و مسجد ابوبکر. گزارش شده که پیامبر(ص) نمازهای عید قربان و عید فطر و نماز باران و نیز برخی نمازهای دیگر را از جمله نماز میت بر نجاشی پادشاه حبشه در مصلی برپا کرد.

مکان مصلی

مصلای پیامبر(ص) در مدینه، زمین باز و بدون ساختمانی بود در غرب مسجدالنبی.^[۱] به این منطقه مناخه می‌گفتند که بارانداز شتران و محل برگزاری بازار مدینه بود. به این زمین همچنین میدان مصلی گفته شده است.^[۲]

نمازگاه‌های پیامبر در مناخه

در منابع به مکان‌هایی در مناخه اشاره شده است که پیامبر در آن‌ها نماز عید برپا کرده است. باید در نظر داشت که مکان‌هایی که در این روایات محل نماز پیامبر بر اساس آنها نشانه‌گذاری شده است در زمان پیامبر وجود نداشته‌اند و بعدا ساخته‌ شده‌اند.^[۳] بنابر روایاتی که که ابن شبه نقل کرده است، پیامبر در نقاط زیر (که همگی در مناخه است) نماز عید برپا کرد: ^[۴]

نزدیکی دارالشفاء
در حارة الدوس
در خانه حکیم بن عداء
در سکونتگاه آل درة
در خانه کثیر بن الصلت
در کنار سنگهایی که عند الحناطین
در قلعه بنی زریق

مسجدهای مصلی در مناخه

مسجدهای مصلی در مناخه در زمان رسول الله و خلفا ساخته نشده بود. نخستین بار این مسجدها در عهد امارت عمر بن عبدالعزیز (حاکم مدینه) ساخته شد.^[۵] در زمان او بسیاری از نمازگاه‌های پیامبر تبدیل به مسجد شد. مسجدهای کهنی که در منطقه مصلا ساخته‌ شدند شامل سه مسجد غمامه، مسجد علی بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر اند.^[۶] در قرن نهم همچنین در همان محدوده مسجدی به نام عمر بن خطاب نیز ساخته شد. و در سده پانزدهم قمری نیز یک مسجد دیگر در مصلی به نام مسجد عثمان ساخته شد.^[۷]برخی پژوهشگران مسجد قشله^[۸] و مسجد بلال در مناخه^[۹] را نیز از مسجدهای مصلای پیامبر در مناخه دانسته اند.

مسجد غمامه

مسجد مصلی یا غمامه در جایی ساخته شده است که پیامبر(ص) در سال‌های آخر حیاتش در آنجا نماز می‌خواند.^[۷]

مسجد ابوبکر

ابوبکر در زمان خلافتش در جایی از مناخه نماز عید خواند و بعدا در جای آن مسجد ابوبکر ساخته شد.^[۱۰]

مسجد علی بن ابیطالب(ع)

علی بن ابی‌طالب(ع) نیز در محلی از این مصلی نماز عید برپا کرد که به بعدا در جایش مسجدی به نام آن حضرت ساخته شد.^[۱۱]

نمازهای پیامبر در مصلی

روایت شده که رسول الله در روز عید فطر و روز عید قربان به مصلی می‌رفت و نخست نماز می‌خواند و سپس در برابر مردم می‌ایستاد و در حالی که مردم در صف نماز نشسته بودند برای آنان سخن می‌گفت. در گزارشی چنین آمده که پیامبر یک بار نماز صبح را در مسجد خود خواند سپس به مصلی رفت و در آنجا نشست و با مردم سخن گفت و بعد از بالا آمدن آفتاب نماز خواند و سپس سخنرانی کرد. گزارش شده که پیامبر نخستین بار در سال دوم در مصلی نماز خواند.^[۱۲]

نیزه‌

همچنین روایت شده در روز عید پیشاپیش پیامبر عصایی بلند (نیزه) حمل می‌کردند و در هنگام نماز این عصا را در زمین فرو می‌کردند و پیامبر رو به این عصا نماز می‌خواند.^[۱۳]گفته شده که این نیزه را نجاشی به پیامبر اهدا کرده بود. ^[۱۴]

راه رفت و آمد پیامبر به مصلی

در مجموعه‌ای از روایاتی که ابن شبه در کتابش نقل کرده تاکید شده که پیامبر در روز عید از راهی به مصلی می‌رفت و از راهی دیگر باز می‌گشت.^[۱۵]

نماز باران

روایت شده که یک بار پیامبر در مکانی به نام زوراء، که در میدان مصلی (مناخه) قرار داشت، نماز طلب باران (استسقاء) برپا کرد.^[۱۶]

نماز بر نجاشی

گزارش شده که بعد از درگذشت نجاشی، پادشاه حبشه، پیامبر از دور برایش در مصلی نماز خواند.

دعا

همچنین روایت شده که وقتی پیامبر از سفر می‌آمد و از مصلی می‌گذشت در مصلی رو به قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.^[۱۷]

منبر مصلی

مصلای پیامبر(ص) در زمان آن حضرت و تا زمان مروان بن حکم منبری نداشت. گزارش شده که پیامبر بعد از برپایی نماز مقابل نمازگزاران می‌ایستاد و برایشان سخنرانی می‌کرد.^[۱۸] اما در زمان مروان بن حکم منبری در مکان مصلی گذاشتند و مروان پیش از آنکه نماز بخواند خطبه خواند چون برآن بود که بعد از نماز کسی برای شنیدن سخنانش نخواهد نشست.^[۱۹]برخی روایات نیز استفاده از منبر و خواندن خطبه پیش از نماز را به عثمان بن عفان منسوب کرده اند.^[۲۰]

پانویس

↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 122
↑ مساجد الاثریه، ص۲۲۳
↑ مساجد الاثریه، ص 224-225
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ۱۳۳-135
↑ وفاء‌ الوفاء، ج۳، ص۱۲۲
↑ وفاء‌الوفاء، ج۳، ۱۲۲-۱۲۳
↑ ^۷٫۰ ^۷٫۱ مساجد الاثریه، ص 223
↑ تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148
↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148
↑ مساجد الاثریه، ص ۲۲۳
↑ مساجد الاثریه، ص ۲۲۳
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۴
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص۱۴۱-۱۳۹
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۹
↑ تاریخ مدینه ابن شبهُ ج۱، ص136 -137
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ص ۱۳۵
↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ ص ۱۳۸
↑ وفاء‌الوفاء، ج3، ص 125
↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 126
↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 127-128

منابع

تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، احمد یاسین الخیاری، ریاض، الامانه العامه للاحتفال بمرور مائه عام علی تأسیس المملکه، 1419ق.
تاریخ مدینه المنوره، ابن شبه
المساجد الاثریه فی المدینه النبویه، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ناشر: مولف
وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان،۲۰۰۱م.

[1] وفاء الوفاء، ج3، ص 122

[2] مساجد الاثریه، ص۲۲۳

[3] مساجد الاثریه، ص 224-225

[4] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ۱۳۳-135

[5] وفاء‌ الوفاء، ج۳، ص۱۲۲

[6] وفاء‌الوفاء، ج۳، ۱۲۲-۱۲۳

[:0-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ مساجد الاثریه، ص 223

[8] تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148

[9] تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148

[10] مساجد الاثریه، ص ۲۲۳

[11] مساجد الاثریه، ص ۲۲۳

[12] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۴

[13] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص۱۴۱-۱۳۹

[14] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۹

[15] تاریخ مدینه ابن شبهُ ج۱، ص136 -137

[16] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ص ۱۳۵

[17] تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ ص ۱۳۸

[18] وفاء‌الوفاء، ج3، ص 125

[19] وفاء الوفاء، ج3، ص 126

[20] وفاء الوفاء، ج3، ص 127-128

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{جعبه اطلاعات بنا
   | عنوان = مصلی رسول‌الله
-  | تصویر =
+  | تصویر = مسجدهای مصلا.png
-  | اندازه تصویر =
+  | اندازه تصویر = مسجدهای مصلی
   | پیوند تصویر =
   | توضیح تصویر =
@@ خط ۶۲: / خط ۶۲: @@
 === نمازگاه‌های پیامبر در مناخه ===
-در منابع به مکان‌هایی در مناخه اشاره شده است که پیامبر در آن‌ها نماز عید برپا کرده است. باید در نظر داشت که مکان‌هایی که در این روایات محل نماز پیامبر بر اساس آنها نشانه‌گذاری شده است در زمان پیامبر وجود نداشته‌اند و بعدا ساخته‌ شده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=224 مساجد الاثریه، ص 224-225]</ref>
+در منابع به مکان‌هایی در مناخه اشاره شده است که پیامبر در آن‌ها نماز عید برپا کرده است. باید در نظر داشت که مکان‌هایی که در این روایات محل نماز پیامبر بر اساس آنها نشانه‌گذاری شده است در زمان پیامبر وجود نداشته‌اند و بعدا ساخته‌ شده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=224 مساجد الاثریه، ص 224-225]</ref>
-بنابر روایاتی که که ابن شبه نقل کرده است، پیامبر در نقاط زیر (که همگی در مناخه است) نماز عید برپا کرد: <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=134 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ۱۳۳-]135</ref>
+بنابر روایاتی که که ابن شبه نقل کرده است، پیامبر در نقاط زیر (که همگی در مناخه است) نماز عید برپا کرد: <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=134 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ۱۳۳-]135</ref>
 * نزدیکی دارالشفاء
 * در حارة الدوس
@@ خط ۷۲: / خط ۷۲: @@
 * در قلعه بنی زریق
 ==مسجدهای مصلی در مناخه==
-[[پرونده:مسجدهای مصلا.png|300px|thumb|left|مسجدهای مصلی]]
 [[پرونده:نقشه مسجدهای مصلا.png|چپ|thumb|نقشه موقعیت مسجدهای مصلی|300px|جایگزین=مسجدهای مصلا در مناخه]]
 مسجدهای مصلی در مناخه در زمان [[حضرت محمد (ص)|رسول الله]] و خلفا ساخته نشده بود. نخستین بار این مسجدها در عهد امارت [[عمر بن عبدالعزیز]] (حاکم مدینه) ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء‌ الوفاء، ج۳، ص۱۲۲]</ref> در زمان او بسیاری از نمازگاه‌های پیامبر تبدیل به مسجد شد. مسجدهای کهنی که در منطقه مصلا ساخته‌ شدند شامل سه [[مسجد غمامه]]، [[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]] اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء‌الوفاء، ج۳، ۱۲۲-۱۲۳]</ref> در قرن نهم همچنین در همان محدوده مسجدی به نام [[مسجد عمر بن خطاب (مدینه)|عمر بن خطاب]] نیز ساخته شد. و در سده پانزدهم قمری نیز یک مسجد دیگر در مصلی به نام [[مسجد عثمان (مدینه)|مسجد عثمان]] ساخته شد.<ref name=":0" />برخی پژوهشگران مسجد [[مسجد قشله|قشله]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_معالم_المدینه_المنوره_قدیما_و_حدیثا.pdf&page=148 تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148]</ref> و مسجد بلال در مناخه<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_معالم_المدینه_المنوره_قدیما_و_حدیثا.pdf&page=148 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، 148]</ref> را نیز از مسجدهای مصلای پیامبر در مناخه دانسته اند.
@@ خط ۸۹: / خط ۸۹: @@
 == نمازهای پیامبر در مصلی ==
-روایت شده که [[رسول الله]] در روز [[عید فطر]] و روز [[عید قربان]] به مصلی می‌رفت و نخست نماز می‌خواند و سپس در برابر مردم می‌ایستاد و در حالی که مردم در صف نماز نشسته بودند برای آنان سخن می‌گفت. در گزارشی چنین آمده که پیامبر یک بار نماز صبح را در مسجد خود خواند سپس به مصلی رفت و در آنجا نشست و با مردم سخن گفت و بعد از بالا آمدن آفتاب نماز خواند و سپس سخنرانی کرد. گزارش شده که پیامبر نخستین بار در سال دوم در مصلی نماز خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=134https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=134 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۴]</ref>
+روایت شده که [[رسول الله]] در روز [[عید فطر]] و روز [[عید قربان]] به مصلی می‌رفت و نخست نماز می‌خواند و سپس در برابر مردم می‌ایستاد و در حالی که مردم در صف نماز نشسته بودند برای آنان سخن می‌گفت. در گزارشی چنین آمده که پیامبر یک بار نماز صبح را در مسجد خود خواند سپس به مصلی رفت و در آنجا نشست و با مردم سخن گفت و بعد از بالا آمدن آفتاب نماز خواند و سپس سخنرانی کرد. گزارش شده که پیامبر نخستین بار در سال دوم در مصلی نماز خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=134https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=134 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۴]</ref>
 === نیزه‌ ===
-همچنین روایت شده در روز عید پیشاپیش پیامبر عصایی بلند (نیزه) حمل می‌کردند و در هنگام نماز این عصا را در زمین فرو می‌کردند و پیامبر رو به این عصا نماز می‌خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=139 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص۱۴۱-۱۳۹]</ref>گفته شده که این نیزه را نجاشی به پیامبر اهدا کرده بود. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=139 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۹]</ref>
+همچنین روایت شده در روز عید پیشاپیش پیامبر عصایی بلند (نیزه) حمل می‌کردند و در هنگام نماز این عصا را در زمین فرو می‌کردند و پیامبر رو به این عصا نماز می‌خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=139 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص۱۴۱-۱۳۹]</ref>گفته شده که این نیزه را نجاشی به پیامبر اهدا کرده بود. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=139 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱، ص ۱۳۹]</ref>
 === راه رفت و آمد پیامبر به مصلی ===
-در مجموعه‌ای از روایاتی که ابن شبه در کتابش نقل کرده تاکید شده که پیامبر در روز عید از راهی به مصلی می‌رفت و از راهی دیگر باز می‌گشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=136 تاریخ مدینه ابن شبهُ ج۱، ص136 -137]</ref>
+در مجموعه‌ای از روایاتی که ابن شبه در کتابش نقل کرده تاکید شده که پیامبر در روز عید از راهی به مصلی می‌رفت و از راهی دیگر باز می‌گشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=136 تاریخ مدینه ابن شبهُ ج۱، ص136 -137]</ref>
 === نماز باران ===
-روایت شده که یک بار پیامبر در مکانی به نام زوراء، که در میدان مصلی (مناخه) قرار داشت، نماز طلب باران (استسقاء) برپا کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=135 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ص ۱۳۵]</ref>
+روایت شده که یک بار پیامبر در مکانی به نام زوراء، که در میدان مصلی (مناخه) قرار داشت، نماز طلب باران (استسقاء) برپا کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=135 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ص ۱۳۵]</ref>
 === نماز بر نجاشی ===
@@ خط ۱۰۴: / خط ۱۰۴: @@
 === دعا ===
-همچنین روایت شده که وقتی پیامبر از سفر می‌آمد و از مصلی می‌گذشت در مصلی رو به قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=138 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ ص ۱۳۸]</ref>
+همچنین روایت شده که وقتی پیامبر از سفر می‌آمد و از مصلی می‌گذشت در مصلی رو به قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=138 تاریخ مدینه ابن شبه، ج۱،‌ ص ۱۳۸]</ref>
 == منبر مصلی ==
-مصلای پیامبر(ص) در زمان آن حضرت و تا زمان [[مروان بن حکم]] منبری نداشت. گزارش شده که پیامبر بعد از برپایی نماز مقابل نمازگزاران می‌ایستاد و برایشان سخنرانی می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=125 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 125]</ref> اما در زمان مروان بن حکم منبری در مکان مصلی گذاشتند و مروان پیش از آنکه نماز بخواند خطبه خواند چون برآن بود که بعد از نماز کسی برای شنیدن سخنانش نخواهد نشست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=126 وفاء الوفاء، ج3، ص 126]</ref>برخی روایات نیز استفاده از منبر و خواندن خطبه پیش از نماز را به [[عثمان بن عفان]] منسوب کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=127 وفاء الوفاء، ج3، ص 127-128]</ref>
+مصلای پیامبر(ص) در زمان آن حضرت و تا زمان [[مروان بن حکم]] منبری نداشت. گزارش شده که پیامبر بعد از برپایی نماز مقابل نمازگزاران می‌ایستاد و برایشان سخنرانی می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=125 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 125]</ref> اما در زمان مروان بن حکم منبری در مکان مصلی گذاشتند و مروان پیش از آنکه نماز بخواند خطبه خواند چون برآن بود که بعد از نماز کسی برای شنیدن سخنانش نخواهد نشست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=126 وفاء الوفاء، ج3، ص 126]</ref>برخی روایات نیز استفاده از منبر و خواندن خطبه پیش از نماز را به [[عثمان بن عفان]] منسوب کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=127 وفاء الوفاء، ج3، ص 127-128]</ref>
 == پانویس ==

ن ب و مکان‌های زیارتی و تاریخی مدینه
کوه‌ها	کوه ثور • کوه احد • کوه سلع • کوه رماة • کوه سلیع • کوه عینین
چاه‌ها و چشمه‌ها	بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه اعواف • چاه ابی‌عنبه • چاه بصه • چاه اریس • چاه اهاب • چاه روحاء • چاه جاسوم • چاه انا • چاه رومه • چاه انس بن مالک • بغیبغه
قبرستان‌ها	قبرستان بقیع • مقبره شهدای احد • مقبره شهدای بدر
مسجدها	مسجدالنبی • مسجد قبا • مسجد غمامه • مسجد عنبریه • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مصلای پیامبر(ص) • مسجد بنی مازن • مسجد سبق • مسجد ابوبکر(خندق) • مسجد ابوبکر(مناخه) • مسجد ابی بن کعب • مسجد الاجابه • مسجد الدرع • مسجد الرایه (مدینه) • مسجد العصبة • مسجد امام علی (مناخه) • مسجد امام علی در خندق • مسجد بنوحرام • مسجد بنی خداره • مسجد بنی زریق • مسجد بنی ساعده (خارج بیوت مدینه) • مسجد بنی ساعده (داخل مدینه) • مسجد بنی ظفر • مسجد بنی عبدالاشهل • مسجد بنی‌انیف • مسجد ثنایا • مسجد ثنیة الوداع • مسجد جمعه • مسجد دارالنابغه • مسجد راتج • مسجد سجده • مسجد سعد بن خیثمه • مسجد سقیا • مسجد سلمان فارسی • مسجد شجره (مدینه) • مسجد عتبان بن مالک • مسجد عثمان (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب در خندق • مسجد غار بنی حرام • مسجد فاطمه زهرا (س) • مسجد فسح • مسجد فضیخ • مسجد قبلتین • مسجد مغیسله • مسجد بنی حارثه • مسجد منارتین • مسجد فتح (مدینه) • مسجد مشربه ام ابراهیم • مسجد معرس
نقاط مهم داخل شهر مدینه	بیت‌ الاحزان
نقاط مهم خارج شهر مدینه	جرف • بیداء • ثنیة الوداع
سایر	بیت المدارس • باغ مرجان