کوه نور (مکه): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۱۰

کوه نور (در عربی: جبل النور) کوهی است در مکه که غار حراء در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی حضرت محمد(ص) پیش از بعثت بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است.

موقعیت جغرافیایی

جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول گرامی اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء »، « جبل الاسلام » و «جبل القرآن » نیز شناخته می‌شود.^[۱] این کوه با ارتفاع 634 متر،^[۲] در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر مِنا به عرفات قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.^[۳]

شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.^[۴] منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.^[۵] صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.^[۶] هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.

تاریخ و فضیلت

به نقلی حضرت آدم(ع)^[۷] و به روایتی حضرت ابراهیم(ع) ، کعبه مقدسه را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛ جبل النور (کوه حِراء ) است.^[۸] نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت. نگا: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.^[۹] همچنین از رسولخدا ( ص) روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی (ع ) برطور سیناء تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها برسه کوه مکه از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر ثَبیر و ثَور فرود آمد و ... .^[۱۰]

غارحراء

شهرت این کوه در تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا (ص) در آنجا به رسالت مبعوث شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از عام الفیل ( برابر با ۶۱۰ میلادی )، جبرئیل با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این ؛ آن حضرت، هر ساله مدتی را به ویژه در ماه رمضان در غار حِراء به اعتکاف و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز؛ جدِّ وی عبدالمطلب این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.^[۱۱]

معجزات

روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد (شق‌ القمر)، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .^[۱۲] گفته اند : از معجزات پیامبر(ص) نیز آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص) که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.^[۱۳]

در ادبیات و تک‌نگاری‌ها

ابوطالب عموی پیامبر (ص) در شعری از این کوه یاد کرده است .^[۱۴] همچنین این کوه در دوران جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص از آن یاد شده است.^[۱۵] نام این کوه و وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی ،مولوی و جامی برخی از شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.^[۱۶].

کتاب‌هایی با عنوان « جزءٌ فی جبل حرا ء » از عبدالصمد بن عبدالوهاب دمشقی (م 686 ق) ^[۱۷] و « الاِبانه بما وَرَدَ فی جبل النور » از ابن فهد هاشمی مکی ( م 871 ق) در باره این کوه به رشته تحریر در آمده است.^[۱۸]

پانویس

↑ - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189
↑ - التاریخ القویم، 1/ 408.
↑ - تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.
↑ - همان ، ص 107.
↑ - الرحلات المغربیه، ص 313.
↑ مرآة الحرمین، ج۱، ص58
↑ - الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.
↑ - التبیان فی تفسیر القرآن ، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537.
↑ - الطبقات الکبری، همان ؛ الکامل ، همان .
↑ - وفاء الوفاء، 1 / 97.
↑ - صفوه الصحیح من سیره النبی ، ص 83 و 84.
↑ - صحیح البخاری، 3 / 1404؛
↑ - مسند احمد،1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.
↑ - نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.
↑ - نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.
↑ - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.
↑ - الاعلام، 4 / 11.
↑ - تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.

منابع

آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان رسول، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰.
الاَعلام، زرکلی خیرالدین(م ۱۳۹۶ ق)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹.
التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم، کردی محمد طاهر( م 1400 ق)، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰.
تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه (1344 ق)، السباعی احمد، تهران، نشر مشعر، 1385.
تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قائدان اصغر، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶.
التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی (م 460 ق)، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۰۹.
تحفه الکرام فی تاریخ مکه و بیت الله الحرام، بحرالعلوم سید محمد مهدی (م 1212 ق )، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۵ .
حج در آینه شعر فارسی، شجاعی محمد، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ ش.
الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، شهید اول (م 786 ق)، قم ، تحقیق و نشر مؤسسه نشر اسلامی ، 1417.
ذخیره المعاد، محقق سبزواری (م 1090 ق)، بی جا، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بی تا.
الرحلات المغربیه و الاندلسیه ، نواب عواطف بنت محمد، ریاض، بی نا، 1417.
الروض الاُنُف، سهیلی عبد الرحمان بن عبدالله (م 581 ق)، بی جا، بی نا ، بی تا.
شفاء الغِرام فی اخبار البلد الحرام، فاسی محمد بن احمد ( م 832 ق)، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، 1428.
صحیح البخاری، بخاری محمد بن اسماعیل ( م 256 ق)، تحقیق مصطفی دیب البغا، بیروت – یمامه، دار ابن کثیر، 1407.
صفوه الصحیح من سیره النبی الاعظم، مرتضی عاملی سید جعفر (م 1441 ق)، تهران، نشر مشعر، بی تا.
الطبقات الکبری، ابن سعد محمد ( م 230ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410.
الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر (م 630 ق)، بیروت، دار صادر - دار بیروت، 1965.
مسند احمد، احمد بن حنبل (م 241ق)، قاهره، مؤسسه قرطبه، بی تا.
نزهه القلوب، حمد الله مستوفی ( م 750 ق)، تحقیق محمد دبیر سیاقی، قزوین، نشر حدیث امروز، 1381 ش.
نهج البلاغه امام علی علیه السلام، ترجمه استاد دشتی، تهران، مبین اندیشه، 1396 ش.
وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، سمهودی علی بن عبدالله ( م 911 ق)، بیروت دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶.

[1] - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189

[2] - التاریخ القویم، 1/ 408.

[3] - تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.

[4] - همان ، ص 107.

[5] - الرحلات المغربیه، ص 313.

[6] مرآة الحرمین، ج۱، ص58

[7] - الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.

[8] - التبیان فی تفسیر القرآن ، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537.

[9] - الطبقات الکبری، همان ؛ الکامل ، همان .

[10] - وفاء الوفاء، 1 / 97.

[11] - صفوه الصحیح من سیره النبی ، ص 83 و 84.

[12] - صحیح البخاری، 3 / 1404؛

[13] - مسند احمد،1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.

[14] - نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.

[15] - نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.

[16] - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.

[17] - الاعلام، 4 / 11.

[18] - تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''کوه نور''' کوهی است در [[مکه]] که [[غار حراء]] در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] پیش از [[بعثت]] بود. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است.
+'''کوه نور''' (در عربی: جبل النور) کوهی است در [[مکه]] که [[غار حراء]] در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] پیش از [[بعثت]] بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است.
 ==موقعیت جغرافیایی ==
-جبل النور یا کوه نور؛  مهبط جبرئیل امین و محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول گرامی اسلام؛ که با نام‌های: «کوه حِراء »، « جبل الاسلام » و «جبل القرآن » نیز شناخته می‌شود<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref>، با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر مِنا به عرفات قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>
+جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول گرامی اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء »، « جبل الاسلام » و «جبل القرآن » نیز شناخته می‌شود.<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref> این کوه با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر [[منا|مِنا]] به [[عرفات]] قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>
 شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.<ref>- همان ، ص 107.</ref> منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.<ref>- الرحلات المغربیه، ص 313.</ref> صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص58</ref> هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.