|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۲۶]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Kamran }}
| | #تغییر_مسیر [[آستان مقدس امام حسین(ع)]] |
| | |
| | |
| حرم امام حسین، مرقد و محل دفن پیکر [[امام حسین(ع)]] و یارانش در کربلا است که از زیارتگاه¬های مهم شیعیان است.
| |
| | |
| ==تاریخچه حرم امام حسین==
| |
| ===خاکسپاری شهدای کربلا===
| |
| بنابر گزارشی، پس از آنكه لشكر عمر سعد به كوفه بازگشتند، گروهى از قبيله [[بنىاسد]] كه در منطقه «غاضريه» اقامت داشتند، به محل جنگ آمدند و بر امام حسين (ع) و ياران ايشان، نماز خواندند و پیکر آنها را دفن كردند. آنها امام حسين (ع) را در محل قبر كنونى ايشان و فرزندش [[على اكبر]] را پايين پاى آن حضرت، به خاك سپردند. ساير شهداى [[كربلا]] را نيز در يكجا، كنار يكديگر در امتداد پايين پاى امام (ع)، دفن كردند. [[حضرت عباس (ع)]] را نيز در محل شهادت وى، در مسير غاضريه، جايى كه امروزه بارگاه ايشان قرار دارد، به خاك سپردند.
| |
| === نخستین بنا بر قبر شهدا===
| |
| برخى گفته اند قبيله بنى اسد كه امام حسين (ع) و ساير شهيدان را به خاك سپردند، نخستين كسانى بودند كه بر قبور آنان، تربتى ساختند. اما به نوشته برخى ديگر، مختار ثقفى، نخستين كسى بود كه به ساخت وساز بر قبر مطهر اقدام نمود. گرچه هيچيك از اين اقوال، مستند نيست، اما وجود سقيفه (سايبان) يا گنبد كوچكى روى قبر شريف امام (ع)، در قرن دوم هجرى، دور از ذهن نيست؛<ref>زیارتگاه‌های عراق، ص 160</ref> زيرا در روايتى از امام صادق (ع) درباره چگونگى زيارت امام حسين (ع) آمده است: «اگر از سمت ورودى رو به مشرق آمدى، پس در ورودى بايست و بگو ...».<ref>« اذا اتيت الباب الذي يلي الشرق فقف على الباب وقل: ...». اعيان الشيعه به نقل از كامل الزيارات، ابنقولويه. در متن چاپ موجودِ كامل الزيارات، عبارت ايستادن بر درِ شرقى، به چشم نمىخورد.</ref> همچنين در ادامه، پس از بيان زيارتنامه امام (ع) و حضرت علی اكبر، آمده است كه «از سقيفه خارج مىشوى و مقابل قبور شهدا مىايستى».<ref>« ثم تخرج من السقيفة وتقف بإزاء قبور الشهداء». اعيان الشيعه به نقل از كامل الزيارات، ص 256.</ref> از اين عبارات، چنين نتيجه گيرى شده است كه بناى بارگاه امام حسين (ع) در آن زمان، شامل سقيفه اى بوده كه يك درِ آن، سمت شرق قرار داشته است. اما به هر حال، در يا درهاى ديگرى نيز وجود داشته است.<ref> اعيان الشيعة، سيدمحسن امين عاملى، ج 1، ص 627.</ref> همچنين از اين زيارتنامه،چنين استنباط مىشود كه قبر حضرت علىاكبر (ع) نيز داخل سقيفه قرار داشته است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج1، ص 161</ref>
| |
| در روايت ديگرى از امام صادق (ع)، از ايستادن بيرون از «گنبد»، پيش از ورود به روضه شريف امام حسين (ع)، سخن به ميان آمده است<ref> المزار الكبير، ص 429.</ref> و اين روايت، بر وجود گنبدى بر قبر شريف دلالت دارد.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج1، ص 161</ref>
| |
| ===تخريب قبر در دوره متوكل===
| |
| برخی از نویسندگان معاصر، از تخریب بارگاه امام(ع) به دستور هارون الرشید، سخن گفته‌اند. اما در منابع تاریخی، اشارهای به این موضوع نشده است و با توجه به اهتمام هارون به احداث گنبد و بارگاهی بر قبر امام علی(ع) در نجف، چنین اقدامی از وی، بعید مینماید.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۱۶۱</ref>
| |
| | |
| بنابر بیشتر منابع تاریخی، متوکل عباسی که به تصریح منابع معتبر تاریخی، دشمنی و کینه‌اش به اهلبیت پیامبر (علیهم السلام) شناخته شده بود، در سال ۲۳۶ق، دستور داد قبر امام حسین(ع) را خراب کنند و محل آن را شخم بزنند، بذرپاشی کنند و آب بر آن ببندند. همچنین از آمدن مردم به آنجا جلوگیری نمایند و با زائران قبر آن حضرت، برخورد کنند. <ref>تاريخ الطبرى، ج 9، ص 185؛ الكامل فى التاريخ، ج 7، ص 55؛ وفيات الاعيان، ج 3، ص 365. در تاريخ طبرى در اينباره آمده است:« وفيها امر المتوكل بهدم قبر الحسين بن علي وهدم ما حوله من المنازل والدور وان يحرَث ويبذَر ويسقى موضع قبره وان يمنع الناس من اتيانه فذكر ان عامل صاحب الشرطة نادى في الناحية: من وجدناه عند قبره بعد ثلاثة بعثنا به إلى المطبَق فهرب الناس وامتنعوا من المصير اليه وحُرِث ذلك الموضع وزُرِع ما حواليه».</ref>
| |
| | |
| شيخ طوسى در گزارشی با اندکی تفاوت در کتاب امالى خود، چنين نقل كرده است كه در سال 237 ه. ق، متوكل يكى از فرماندهان خود را با عده زيادى از لشكريان فرستاد تا قبر امام حسين (ع) را خراب كنند و مردم را از زيارت و اجتماع در آنجا منع كنند. او نيز به كربلا رفت و طبق دستور متوكل، عمل كرد.<ref>در برخى نسخههاى امالى، بهجاى خراب كردن، عبارت پراكندن از قبر امام حسين( ع) آمده و علامه مجلسى در بحار الانوار، عبارت دوم را از نسخههاى مصحّح، نقل كرده است. بنابراين معلوم نيست متوكل در سال 237 ه. ق قبر را خراب كرده باشد. ر. ك: آينه پژوهش،« لغزشها در تاريخ بارگاه سيدالشهداء( ع)»، سيد حسن فاطمى، ص 10.</ref> سپس متوكل در سال 247 ه. ق متوجه شد كه مردم كوفه و سواد آن، همچنان به زيارت قبر امام حسين (ع) میروند. ازاينرو فرمانده ديگرى را با تعدادى از لشكريان خود به كربلا فرستاد تا اين بار قبر شريف را نبش كنند و زمين آن را شخم بزنند.<ref> الامالى، صص 328 و 329.</ref>
| |
| | |
| ===تاریخچه حرم در سده سوم تا هشتم===
| |
| گفته میشود پس از تخريب قبر امام حسين (ع) به دستور متوكل، فرزندش منتصر، بارگاه امام حسين (ع) را بازسازى كرد و زائران قبر شريف آن حضرت را براى زيارت، آزاد گذاشت. در اين دوره، تعدادى از سادات و علويان و در رأس آنان، ابراهيم مجاب، فرزند محمد عابد، فرزند امام موسى كاظم(ع)، به كربلا مهاجرت كردند و اطراف حرم امام (ع) سكونت گزيدند. همچنين گفته میشود در دوره معتضد عباسى (حك: 279- 289 ه. ق)، محمد بن زيد علوى، از داعيان زيدى طبرستان، به زيارت دو حرم امام على (ع) در نجف و امام حسين (ع) در كربلا آمد و به بازسازى بناى حرم امام حسين(ع) اقدام نمود.<ref>تاريخ مرقد الحسين والعباس( عليهم السلام)، ص 78-79 به نقل از مدينة الحسين.</ref> در منابع تاريخى كهن، به این دو بازسازى، اشاره نشده است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج1، ص162</ref>
| |
| | |
| بارگاه امام حسين (ع) به دستور [[عضدالدوله]] ديلمى، از امراى [[آل بويه]]، در سال 369 ق. بازسازی شد.<ref> الكامل فى التاريخ، ج 8، ص 705؛ نزهة القلوب، ص 32.</ref> او همچنين در سال 371 ه. ق، به زيارت قبر مطهر امام حسين (ع) مشرف شد و به سادات علوى و مردم ساكن مجاور بارگاه مقدس، كمكهاى مالى و غيرمالى فراوانى كرد.<ref>فرحة الغري في تعيين قبر اميرالمؤمنين على( ع)، صص 292 و 293.</ref>
| |
| | |
| در دوره‌های بعد نیز برخی خلفاى عباسى و پادشاهان، به زيارت قبر امام حسين (ع) اهتمام داشتند. از جمله در سال 436 ه. ق، سلطان ابوكاليجار مرزبان بن سلطانالدوله بويهى (متوفاى 440 ه. ق)،<ref> الكامل فى التاريخ، ج 9، ص 525.</ref> در سال 479 ه. ق، سلطان ملكشاه سلجوقى به همراه وزيرش نظامالملك،<ref>مرآة الزمان في تواريخ الاعيان، يوسف بن قزاوغلي( سبط ابن الجوزى)، ج 19، ص 407.</ref> در سال 553 ه. ق المقتفى لامرالله <ref>المنتظم، ج 18، ص 125.</ref> و در سال 696 ه. ق، سلطان غازان، پادشاه ايلخانى، اين بارگاه مقدس را زيارت كردند.<ref> الحوادث الجامعة، ابن الفوطي، ص 333.</ref> بازديدهاى پادشاهان معمولا همراه با اقدامات خیر و بازسازى اماکن بود؛ براى مثال، ملكشاه در زيارت خود در سال 479 ه. ق دستور بازسازى ديوار حرم را صادر كرد. <ref>المنتظم، ج 16، ص 259؛ مرآة الزمان في تواريخ الاعيان، ج 19، ص 407.</ref>
| |
| | |
| به گزارش ابن شهرآشوب، در نيمه اول قرن ششم هجرى، المسترشد بالله، خليفه عباسى، به اين بهانه كه «قبر، نيازى به خزانه ندارد»، اموال حرم حسينى و كربلا و نجف را غارت كرد و آن را ميان لشكريان خود تقسيم كرد. اما طولى نكشيد كه او و پسرش در سال 529، به قتل رسيدند.<ref>در چاپ جديد مناقب آل ابىطالب، ج 2، ص 387؛ تنها كربلا و حائر حسينى ذكر شده است. اما در چاپ قديمى، ج 2، ص 171، شهر نجف نيز افزوده شده است و با توجه به اينكه ابن شهرآشوب، اين حادثه را در باب معجزات امام على( ع) آورده است، غارت اموال نجف نيز تأييد مىشود.</ref>
| |
| | |
| ابن بطوطه، جهانگرد مسلمان كه در سال 727 ق از كربلا بازديد نمود، در توصيف اين شهر و ساختمان آستان مقدس امام حسين (ع) مینويسد:
| |
| كربلا شهر كوچكى است كه نخلستانها، اطراف آن را گرفتهاند و از رودخانه فرات، آبيارى میشود. روضه مقدسه امام حسين، داخل شهر واقع شده است و مدرسهاى بزرگ و زاويهاى دارد كه در آن، به مسافران طعام میدهند. خادمان و حاجبان بر در روضه امام ايستادهاند و ورود به حرم، بدون اجازه آنان ميسر نيست. هنگام ورود، بايد عتبه شريفه را كه از نقره است، بوسيد. روى قبر، قنديلهاى زرين و سيمين گذاشته شده و از درهاى آن، پردههاى حرير، آويختهاند<ref>سفرنامه ابن بطوطه، ج 1، صص 272 و 273.</ref>
| |
| | |
| ===بازسازی حرم به دست شاهان جلایری===
| |
| در سال 767 ه. ق، امينالدين مرجان بن عبدالله كه سلطان اويس، پادشاه آلجلاير، او را والى بغداد، نموده بود، به كربلا آمد و در مجاورت آستان امام حسين (ع) مسجد و منارهاى ساخت و املاك خود در بغداد، كربلا و عين التمر را وقف آن نمود. مناره اين مسجد كه به نام «مناره عبد» شناخته میشد و از منارههاى تاريخى ارزشمند عراق به شمار می‌آمد، در دوره اخير، توسط شهردارى كربلا، از بين رفت.
| |
| در همان سال، سلطان اويس، نيز به بازسازى و توسعه بناى آستان مقدس اقدام نمود و پس از وى، فرزندانش به نامهاى سلطان حسن و سلطان حسين، كار تكميل بنا و توسعه را ادامه دادند. تاريخ اين توسعه بناى آستان، در كتيبهاى در محلى كه امروزه در حرم امام حسين (ع) به نام «نخله مريم» شناخته مىشود، ثبت شده بود. اما در سال 1216 ه. ق، عثمانی‌ها آن را از محل خود برداشتند و اثرى از آن، باقى نگذاشتند. عبدالجواد كليددار معتقد است كه ساختمان كنونى آستان امام حسين (ع)، مربوط به توسعه بناى آن در دوره سلطان اويس است. اما پس از آن، بارها دولتمردان شيعه و عثمانى، در آن بازسازى و تغييراتى ايجاد كردهاند. در نتيجه، بهصورت اوليه خود، باقى نمانده است. <ref> تاريخ كربلا و حائر حسينى، عبدالجواد كليددار، صص 244 و 247.</ref>
| |
| | |
| ===بازسازی حرم به دست شاهان صفوی===
| |
| در سال 914 ه. ق، شاه اسماعيل اول صفوى، پس از فتح بغداد و زیارت قبر امام حسین(ع) هدایایی به حرم هدیه کرد.<ref>تاريخ حبيب السير، خواند مير، ج 4، ص 494.</ref> او در سال 920 ه. ق، دستور داد شش صندوقچه چوبى خاتم و منبتكارى نفيس برای نصب بر قبور امامان مدفون در عراق ساخته شود. صندوقچه قبر امام حسين (ع)، پس از وفات شاه اسماعيل در سال 932 ه. ق، روى قبر مطهر نصب شد.<ref>دائرةالمعارف الحسينية، تاريخ المراقد، محمدصادق كرباسى، ج 2، صص 75 و 79.</ref>
| |
| | |
| در سال 980 ه. ق، شاه طهماسب صفوى دستور بازسازى آستان مقدس و مسجد واقع در شمال حرم و توسعه رواق حرم و صحن از سمت شمال را صادر كرد. در همين سال، حسن بغدادى تبريزى، از نزديكان شاه طهماسب، گنبد حرم را طلاكارى كرد و در سال 982 ه. ق، بازسازى مناره عبد، به دستور شاه طهماسب، به پايان رسيد.<ref> دائرةالمعارف الحسينية، تاريخ المراقد، صص 75 و 79.</ref>
| |
| | |
| در سال 1032 ه. ق، شاه عباس كبير صفوى، وارد عراق شد و پس از زيارت قبر اميرمؤمنان (ع)، به زيارت قبر امام حسين (ع) رفت. سپس دستور داد تا براى نخستين بار، ضريح مشبكى از جنس مس، تهيه و روى قبر نصب گردد. اين ضريح تا سال 1357 ه. ق، در محل خود باقى بود. همچنين به دستور وى، گنبد مطهر، كاشىكارى گرديد و ساختمان حرم و صحن و رواقها، بازسازى شد. <ref>شهر حسين، صص 314 و 316.</ref>
| |
| | |
| در سال 1048 ه. ق، شاه صفى اول صفوى، به زيارت امام حسين (ع) آمد و اموالى را براى بازسازى حرم مطهر، اختصاص داد. به دستور وى، مسجد پشت سر را بازسازى كردند و ديوار صحن را از سمت شمال، خراب كردند و مساحت صحن را توسعه دادند و رواق شمالى را ساختند.<ref>شهر حسين، صص 314 و 316.</ref>
| |
| | |
| در سال 1153 ه. ق، گوهرشاد بيگم، دختر شاه سلطان حسين صفوى و همسر نادرشاه افشار، به تعمير و تزيين و كاشىكارى حرم، اقدام كرد. او كف حرم را با كفپوش نفيس، فرش نمود و براى كليه درهاى حرم، پردههاى نفيسى نصب كرد و بالاى ضريح نيز چراغى از طلاى خالص قرار داد.<ref>شهر حسين، ص 318</ref>
| |
| | |
| ===حمله وهابیان به کربلا===
| |
| در سال 1416 قمری وهابیان به كربلا و بارگاه مطهر امام حسين (ع) حمله کردند که به ويرانى و آتشسوزى بارگاه مطهر و غارت و كشتار مردم را به دنبال داشت. اين حادثه، در دوره حكومت عبدالعزيز بن سعود، از حاكمان دولت اول آل سعود در منطقه نجد عربستان، اتفاق افتاد. <ref>تاريخ كربلا و حائر حسينى، ص 310.</ref> بنابر برخی گزارش‌ها وهابیان در این حمله روضه مقدسه را تخریب کردند و تمام آرایه‌های معماری، نظير قضيب معدنى، كتيبههاى چوبى از جنس ساج و آيينههاى بزرگ را از جا كندند و هداياى نفيس و نذورات گرانبها، اعم از پيشكشهاى صاحبمنصبان و زمامداران و سلاطين و شاهان فارس را غارت نمودند و بسیاری از اهل کربلا در این حمله کشته شدند.<ref>تاريخ كربلا و حائر حسينى، ص 310.</ref>
| |
| | |
| ===بازسای‌های حرم در دوره قاجار===
| |
| پس از روى كارآمدن قاجار، آقا محمدشاه قاجار دستور داد تا گنبد حرم امام حسين (ع) بازسازى و سپس به طور كامل، طلاكارى شود. برخى تاريخ اين كار را 1206ق و برخى نيز 1207 ق، بيان كردهاند.<ref>شهر حسين، ص 345.</ref> اما در كتاب «تاريخ محمدى» كه تأليف آن در سال 1211 ه. ق پايان يافته است، سال 1205 ه. ق ذكر شده است.<ref> آينه پژوهش،« لغزشها در تاريخ بارگاه سيدالشهداء( ع)»، ص 12.</ref>
| |
| | |
| در سال 1220 ه. ق، محمدعلى ميرزاى قاجار (م 1237 ه. ق) اموال فراوانى را براى بازسازى ويرانىهاى به جا مانده از حمله وهابیها اختصاص داد.<ref>تاريخ كربلا و حائر حسينى، ص 351.</ref> در سال 1232 ه. ق نيز، به دستور يكى از زنان فتحعلى شاه قاجار، ايوان روضه مقدسه، طلاكارى گرديد.<ref>شهر حسين، صص 400 و 401.</ref>
| |
| | |
| در سال 1276 ه. ق [[ناصرالدين شاه]] قاجار، دستور داد تا پوشش طلاى گنبد بارگاه امام حسين (ع) با طلاهاى جديد عوض شود. او اجراى اين كار را به شيخ عبدالحسين طهرانى، كه به دستور وى براى اجراى خدمات عمرانى در عتبات عاليات، به عراق آمده بود، واگذار كرد. طلاهاى قديمى گنبد امام حسين (ع) نيز به آستان [[كاظمين]] انتقال يافت و بر گنبد اين آستان، نصب گرديد. بر كتيبههاى موجود بر گردن گنبد حرم امام حسين (ع)، به طلاكارى آن در دوره ناصرالدين شاه، اشاره شده و تاريخ آن، 1273 ه. ق، ثبت شده است.<ref>شهر حسين، ص 346</ref> دکه بزرگ واقع در نمای جنوبی حرم، ساخت ایوان ناصری، ساخت مسجد ناصری، ساخت مدرسه زینبیه و ساخت مدرسه صدر از دیگر اقدامات عبدالحسین طهرانی بود. <ref> دائرة المعارف الحسينية، تاريخ المراقد، ج 2، صص 163 و 164.</ref> در سال 1279 ه. ق، ساخت طبقه دوم حجره ها و ايوانچه ها، گرداگرد صحن شريف امام حسين (ع) اجرا شد و سپس نماى آن، كاشی‌كارى گرديد.<ref>مدينة الحسين، ج 1، ص 34</ref> همچنين در دوره ناصرالدين شاه، گنبد حرم امام حسين (ع) از داخل آينه كارى و تزيين گرديد و كتيبه هايى حاوى آيات قرآن و اشعار محتشم كاشانى، بر آن قرار داده شد. سپس سقف و بخش فوقانى ديوار رواقهاى گرداگرد حرم، آينه كارى و تزيين گرديد كه در يكى از كتيبه هاى موجود در حرم، تاريخ پايان تزيينات، سال 1295 ه. ق و تاريخ پايان آينه كارى، سال 1301 ه. ق، ثبت شده است.<ref>شهر حسین، ص 408 و 423</ref>
| |
| | |
| در سال 1287 ه. ق، ناصرالدين شاه كه از سوى پادشاه عثمانى، رسماً براى زيارت عتبات عاليات عراق دعوت شده بود، وارد كربلا شد و با توجه به خدمات عمرانى وى در آستان حسينى، مورد استقبال مردم، علما و بزرگان كربلا قرار گرفت.<ref>دائرة المعارف الحسينية، تاريخ المراقد، ج 2، صص 173 و 174.</ref>
| |
| | |
| در سال 1296 ه. ق، نماى بيرونى غربى روضه مطهره و ايوان بالاسر به دست معمار ايرانى، استاد احمد شيرازى به شكل زيبايى كاشىكارى و با مقرنسكارى تزيين گرديد.<ref> بغية النبلاء في تاريخ كربلاء، عبدالحسين الكليددار آل طعمة، ص 79.</ref>
| |
| | |
| ==یادداشت==
| |
| {{یادداشت}}
| |
| | |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
| [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| |
|
| |
|
| [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
