محمدرضا توسلی محلاتی

محمدرضا توسلی

مشخصات فردی
نام کامل	محمدرضا توسلی محلاتی
زادروز	سال 1309ش.
زادگاه	ایران، محلات
دین	اسلام
مذهب	شیعه
منصب	عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه و مجلس خبرگان، ریاست دفتر امام خمینی، عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سرپرست حجاج ایرانی
تاریخ درگذشت	سال ۱۳۸۶ش.
محل درگذشت	ایران
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتید	حسین بروجردی، شهاب‌الدین مرعشی نجفی، مرتضی حائری، امام خمینی و حسینعلی منتظری

محمدرضا توسلی محلاتی، از نمایندگان امام خمینی در حج 1400ق./ 1359 ش. و 1401 ق./1360 ش. بود.

توسلی در شهر محلات به دنیا آمده و تحصیلات حوزوی را در قم نزد اساتید و آیات عظام زمان خود فراگرفته است. وی در نهضت انقلاب اسلامی ایران نقش پررنگی داشته است و بعد از پیروزی انقلاب مسئولیت‌های خطیری از جانب امام خمینی به ایشان واگذار گردیده است که از جمله آنها، عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مسؤول تنظیم ملاقات‌های امام و وکیل مالی ایشان و پاسخگوی مسائل شرعی، عضویت شورای مرکزی دبیرخانه ائمه جمعه، عضویت هیئت مؤسس جامعة الزهرا و هیئت تدوین متمم قانون اساسی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، و صدور اجازه‌نامه وکالت در امور حسبیه و شرعیه از سوی امام خمینی می‌باشد.

او در سال 1359ش. از سوی امام خمینی به عنوان نخستین سرپرست حجاج ایرانی منصوب شد و کارهای بزرگی در این دوران به انجام رسانید.

توسلی محلاتی بعد از عمری تلاش و مجاهدت در سال ۱۳۸۶ش. بر اثر سکته قلبی حین سخنرانی درگذشت.

معرفی اجمالی

محمدرضا توسلی محلاتی به سال 1309ش. در شهر محلات زاده شد. پس از تحصیلات ابتدایی، در سال 1324ش. برای تحصیل دروس حوزوی به قم رفت و از محضر اساتیدی مانند آیات عظام حسین بروجردی، شهاب‌الدین مرعشی نجفی، مرتضی حائری، امام خمینی و حسینعلی منتظری بهره برد.

مبارزات

با آغاز نهضت امام خمینی به سال 1341ش. در مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در قیام خونین پانزده خرداد شرکت نمود و در طول انقلاب، در پخش اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و نامه‌های امام خمینی تلاش فراوان کرد.

مسؤلیت‌ها

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درآمد و با هجرت امام خمینی به تهران آمد. وی در سه دهه پایانی عمر خود، از اعضای ارشد دفتر امام خمینی در تهران بود و به عنوان مسؤول تنظیم ملاقات‌های امام و وکیل مالی ایشان و پاسخگوی مسائل شرعی فعالیت می‌کرد. با احتساب سال‌های حضور وی در بیت امام در قم، دوره این فعالیت به 50 سال می‌رسد.

واگذاری مسؤولیت پاسخگویی به مسائل شرعی به وی در سال 1362ش.، انتصاب به عضویت مجامعی مانند شورای مرکزی دبیرخانه ائمه جمعه در سال 1363ش. و هیئت مؤسس جامعة الزهرا در سال 1368ش. و هیئت تدوین متمم قانون اساسی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، و صدور اجازه‌نامه وکالت در امور حسبیه و شرعیه از سوی امام خمینی به وی که تنها برای چند تن صادر شده، نشانگر اعتماد امام خمینی به او است.

سرپرست حجاج ایرانی

توسلی در سال 1359ش. از سوی امام خمینی به عنوان نخستین سرپرست حجاج ایرانی منصوب شد. امام در این حکم یادآوری کرد که محتوای عظیم انسانی، روحانی، سیاسی، و اجتماعی حج به بهترین وجه در نظر گرفته شود و حجاج عزیز از بعد اجتماع انقلابی سالیانه اسلام آگاه گردند.

به رغم کاهش حاجیان ایرانی به کمتر از ده هزار نفر در سال به دلیل آغاز جنگ تحمیلی و قطع پروازها، با تدابیر وی نخستین برائت در حج برگزار شد و دستاوردهای انقلاب اسلامی به آگاهی حاجیان کشورهای مختلف رسید. در پی برخورد امنیتی دولت عربستان و بازداشت شماری از حجاج، وی با جدیت به آزاد ساختن دستگیرشدگان همت گماشت.

عضو شورای پنج نفره سرپرستی حج

توسلی در سال 1360ش. نیز همراه سیدعلی هاشمی گلپایگانی، سیدعبدالمجید ایروانی، حیدرعلی جلالی و سیدحسن طاهری خرم‌آبادی از سوی امام خمینی به سرپرستی حاجیان ایرانی منصوب گشت. امام خمینی در حکم خود به شورای پنج نفره، انجام باشکوه حج، رساندن پیام انقلاب اسلامی به دیگر مسلمانان، مقابله با تفرقه‌افکنی دشمنان اسلام، و پرهیز از هرگونه رفتار تفرقه‌انگیز را یادآوری کرد.

این شورا با انتخاب 60 نفر از معتمدان برای نظارت و رسیدگی به مشکلات کاروان‌ها، ابلاغ تصمیمات شورا به حجاج، انتقال نظرات حاجیان به نمایندگان امام، و برخورد با حاجیان یا کاروان‌های متخلف، به مدیریت امور حج پرداخت.

مراسم برائت از مشرکان

برای دومین سال، مراسم برائت از مشرکان به فرمان امام خمینی در سال 1360ش. برگزار شد و به رغم مخالفت نیروهای امنیتی و سران عربستان، با تدبیر امیران حاج از جمله توسلی، مراسم برائت و مناسک حج بدون مشکل انجام گشت.

واگذاری مدیریت مسجد نبوی به ایران

در این سال، میان برخی حاجیان ایرانی و ماموران امنیتی درگیری رخ داد و برخورد سریع و قاطع مسؤولان حج ایرانی با حاجیان متخلف، موجب واگذاری مدیریت مسجد نبوی به ایران گشت. نمایندگان امام خمینی همچنین مسجد نبوی را به صورت منظم اداره کردند که تحسین حاجیان دیگر کشورها را برانگیخت و زائران بدون دغدغه به زیارت و اعمال مستحب در مسجدالنبی پرداختند. برخی وهابی‌ها با این کار بی سابقه مخالف بودند؛ اما مسؤولان و دولت عربستان این کار را برای جلب رضایت نظام اسلامی ایران و امام خمینی اعلام کردند.

وفات

پس از رحلت امام خمینی نیز وی از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. به سال 1386ش. بر اثر سکته قلبی حین سخنرانی در همین مجمع درگذشت.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل محمدرضا توسلی محلاتی.

• صحيفه نور: امام خميني (ره)، وزارت فرهنگ و ارشاد، 1361ش.

• اسناد موجود در دانشنامه.