محمد حرزالدین

محمد حرزالدین

مشخصات فردی
نام کامل	محمد بن علی حرزالدین نجفی
نسب	بنومسلم
زادروز	۱۲۷۳ ق
زادگاه	عراق، نجف
محل زندگی	نجف
دین	اسلام
مذهب	شیعه
تاریخ درگذشت	۱۳۶۵ق
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتید	ابراهیم غراوی، محمد ایروانی، آخوند خراسانی
تالیفات	معارف الرجال، مراقد المعارف

شیخ محمد حرزالدین (۱۲۷۳ق-۱۳۶۵ق)، اهل نجف، از عالمان شیعه و دارای تألیفات زیاد در رشته‌های مختلف حوزوی است. مهمترین اثر او معارف الرجال است که زندگی‌نامه عالمان هم عصر اوست و در آن به خدمت عالمان نجف در آستان علوی نیز پرداخته است. کتاب دیگر او، مراقد المعارف به مزار پیامبران، امامزادگان، سادات و دیگر بزرگان پرداخته است.

حرزالدین، بیش از ۵۰ بار پای پیاده از نجف به کربلا برای زیارت حرم امام حسین(ع) رفت.

زندگی‌نامه

شیخ محمد بن علی حرزالدین نجفی، از قبیله بنومسلم، در سال ۱۲۷۳ق، در شهر نجف به دنیا آمد. وی پدرش را در ۴ سالگی از دست داده، سرپرستی‌اش را برادرانش عبدالحسین و حسن به عهده گرفتند. او در اول یا دوم جمادی‌الاولی سال ۱۳۶۵ق درگذشت.

سیره زیارتی

برای حرزالدین، ویژگی‌های صبر، تقوا، صداقت، آزاداندیشی و زهد برشمرده‌اند. او بیش از ۵۰ بار پای پیاده از نجف به کربلا برای زیارت حرم امام حسین(ع) رفت. عده‌ای از عالمان و فاضلان، او را در این پیاده‌روی‌ها همراهی می‌کردند.

استادان

محمد حرزالدین، در علوم مختلف حوزوی تحصیل کرد و از اساتید فراوانی بهره برد. از جمله:

• ابراهیم غراوی
• محمد ایروانی
• محمدحسین کاظمی
• سید محمد بن سید هاشم شرموطی
• میرزا حبیب‌الله گیلانی
• حسن مامقانی
• محمد طه نجف
• میرزا حسین خلیلی
• لطف‌الله مازندرانی
• آخوند خراسانی
• سید محمدکاظم طباطبایی یزدی
• هادی تهرانی
• آقارضا همدانی

آثار

وی نزدیک به ۷۰ اثر در علوم ادبیات عرب، فقه، اصول، قرآن، تاریخ، عقاید، فلسفه، و طب نوشت. برخی از آن‌ها به این شرحند:

• معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء
• الاحتجاج فی علم الکلام
• کتاب الغیبة
• کتاب النوادر
• الفوائد الرجالیة
• مراقد المعارف
• وفیات الائمة(ع)

معارف الرجال

کتاب معارف الرجال، با نام کامل معارف الرجال فی العلماء و الادباء، مهمترین اثر حرزالدین است. این کتاب پیرامون زندگی عالمان و ادیبان بوده و در آن، شرح حال ۵۴۶ نفر از عالمان هم عصر حرزالدین بیان شده است. بیان حکایاتی از عالمان، که در هیچ منبع دیگری نیامده و نویسنده شفاهاً شنیده و نگاشته، از ویژگی‌های این کتاب است. این کتاب، در خلال شرح حال عالمان، به نقش عالمان علیه استعمار انگلیس، نقش آن‌ها در مقابله با هجوم وهابیون، خدمت عالمان نجف در آستان علوی، و اهتمام آن‌ها به شعر و ادب پرداخته است.

مراقد المعارف

حرزالدین در کتاب مراقد المعارف به مزار پیامبران، امامزادگان، سادات، شاعران و دیگر بزرگان پرداخته است. در این کتاب، موقعیت جغرافیایی مزار، تصویری از آن و زندگی‌نامه‌ای کوتاه از صاحب مزار آمده است. مزار حضرت ابراهیم(ع)، محمد نفس زکیه، باباطاهر و ابراهیم بن مالک اشتر نمونه‌هایی از موارد ذکر شده در مراقد المعارف هستند.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله سیمای نجف در نگاه شیخ محمد حرزالدین، محمدجعفر طبسی، ترجمه محسن سلامی، فصلنامه فرهنگ زیارت، جلد ۵، ص۷۲، ۱۳۸۸ است.

• آرامگاه امامزادگان در مراقد المعارف، فصلنامه میراث جاویدان، سال چهاردهم، شماره۵۳.
• مراقد المعارف، حرز الدین، محمد، حاشیه نویس: حرزالدین، محمدحسین، منشورات سعید بن جبیر، بی‌جا، الطبعة الاولی، ۱۳۷۱ش.
• معارف الرجال، حرزالدین، محمد، مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، مطبعة الولایة، قم، ۱۴۰۵ق.