استطاعت: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
{{اصلی|حج نیابتی}} | {{اصلی|حج نیابتی}} | ||
=== استطاعت طریقی و امنیتی === | ===استطاعت طریقی و امنیتی=== | ||
بخش ديگر استطاعت، طريقي و امنيتي<ref>المغني، ج3، ص163؛ مواهب الجليل، ج3، ص447؛ مستند الشيعه، ج11، ص60.</ref> يعني باز بودن راه و نبود مانع از رسيدن حج‌گزار به ميقات يا کامل کردن اعمال حج<ref>العروة الوثقي، ج4، ص432؛ مستمسک العروه، ج10، ص170.</ref> و نيز هراس نداشتن او از درندگان يا دشمنان درباره جان، مال و آبروي خود<ref>مغني المحتاج، ج1، ص465؛ نک: مستند الشيعه، ج11، ص62؛ اعانة الطالبين، ج2، ص320.</ref> است. برخي از فقيهان اهل سنت، اين‌گونه استطاعت را شرط وجوب حج نمي‌دانند و بر آنند که اين، شرط لزوم تلاش براي حج‌گزاران است. از اين رو، در صورت نبود اين شرط نيز حج واجب است و پس از مرگ مکلف هم بر عهده او مستقر مي‌شود.<ref>المغني، ج3، ص161.</ref> | |||
فقيهان در زمينه استطاعت طريقي، چند مسئله را مطرح کرده‌اند: | |||
'''رفتن به حج از مسير دور و نامتعارف''': برخي از فقيهان شيعه بر آنند که در صورت مسدود بودن يا امنيت نداشتن راه متعارف، رفتن به سفر حج از طريق دور و نامتعارف واجب نيست؛ زيرا عرفاً شرط استطاعت تحقق نيافته است.<ref>مستند الشيعه، ج11، ص61؛ مستمسک العروه، ج10، ص171.</ref>برخي از اهل سنت نيز در اين صورت، سفر حج را واجب ندانسته‌اند.<ref>المغني، ج3، ص167-168.</ref> در برابر، برخي از فقيهان امامي<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص79.</ref> و عموم فقيهان اهل سنت<ref>المغني، ج3، ص167؛ فتح العزيز، ج7، ص17؛ مواهب الجليل، ج3، ص450.</ref> بر آنند که در صورت توانايي براي پرداخت هزينه حج از طريق نامتعارف، استطاعت تحقق مي‌يابد و حج واجب مي‌شود. | |||
'''پرداخت هزينه اضافي''': برخي از فقيهان در هنگام امکان حج‌گزاردن با پرداخت هزينه اضافي به دشمن يا ستمکاران، استطاعت طريقي را مفقود شمرده و حج را بر مکلف واجب ندانسته‌اند<ref>المبسوط، طوسي، ج1، ص301؛ المجموع، ج7، ص79؛ کشاف القناع، ج1، ص232.</ref> به ويژه با اين استدلال که کمک به دشمنان و ستم‌پيشگان، ياري به ظلم<ref>الحدائق، ج14، ص140-141.</ref> و مصداق رشوه<ref>المغني، ج3، ص168، 376؛ کشاف القناع، ج2، ص455.</ref>و موجب زيان ديگران است.<ref>کشاف القناع، ج1، ص232؛ مغني المحتاج، ج1، ص465.</ref> اما شماري از فقيهان امامي و اهل سنت، به ويژه فقيهان متأخر شيعي بر اين باورند که در اين صورت حج واجب مي‌شود؛ زيرا استطاعت طريقي حاصل است.<ref>نک: شرائع الاسلام، ج1، ص166؛ الحدائق، ج14، ص142؛ المغني، ج3، ص169.</ref> بر اين اساس، برخي گفته‌اند: اگر کسي با خريد فيش حج با مبلغي بيش از معمول بتواند پيش از نوبت خود حج بگزارد، اين کار بر او واجب است.<ref>احکام و آداب حج، ص68.</ref>بر پايه ديدگاه ديگر، اگر بذل مال اضافي موجب زيان ديدن حج‌گزار شود، حج از عهده او برداشته مي‌شود.<ref>المعتبر، ج2، ص755؛ تحرير الاحکام، ج1، ص554.</ref> | |||
'''استطاعت زماني''': استطاعت زماني يعني داشتن فرصت کافي براي پيمودن راه و گزاردن کامل مناسک حج.<ref>روضة الطالبين، ج2، ص287؛ مستند الشيعه، ج11، ص64-65؛ کشاف القناع، ج2، ص455.</ref> به باور شماري از فقيهان شيعه و اهل سنت، داشتن اين فرصت از شاخه‌هاي استطاعت و شرايط وجوب حج است.<ref>العروة الوثقي، ج4، ص362؛ مناسک الحج، گلپايگاني، ص29.</ref>از اين رو، در صورت تنگي وقت براي رسيدن به اعمال حج يا مشقت‌بار بودن پيمودن راه با سرعت<ref>مستند الشيعه، ج11، ص64-65.</ref>، حج از عهده مکلف برداشته مي‌شود.<ref>روضة الطالبين، ج2، ص287؛ مستند الشيعه، ج11، ص65.</ref> مالکيان، شافعيان و بيشتر فقيهان حنفي، استطاعت زماني را شرط وجوب حج دانسته و در صورت نبود زمان کافي، وجوب حج را ساقط شمرده‌اند.<ref>مواهب الجليل، ج3، ص448-449.</ref> اما حنبليان و شماري از فقيهان حنفي آن را شرط گزاردن حج دانسته‌اند، نه شرط وجوب آن. ايشان بر آنند که در صورت کافي نبودن زمان حج، وجوب حج مستقر مي‌شود و با مرگ چنين شخصي، بايد کسي به نيابت از وي حج بگزارد.<ref>المغني، ج3، ص163-164؛ مواهب الجليل، ج3، ص448.</ref>در صورت نبود استطاعت زماني، فقيهان امامي در اين زمينه اختلاف ديدگاه دارند که آيا مکلف بايد جنبه‌هاي ديگر استطاعت خود، به ويژه استطاعت مالي، را تا سال آينده حفظ نمايد يا چنين کاري بر او واجب نيست.<ref>نک: العروة الوثقي، ج4، ص416؛ کتاب الحج، خوئي، ج1، ص212-213.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||