آیه ۲۰۳ سوره بقره: تفاوت میان نسخه‌ها
(←محتوا) |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
=== روزهای معین === | === روزهای معین === | ||
{{همچنین ببینید|ایام تشریق}} | {{همچنین ببینید|ایام تشریق|مناسک ایام تشریق}} | ||
در این آیه، تعبیر به {{آیه|أَيّٰامٍ مَعْدُودٰات}} شده؛ ولی در [[آیه ۲۸ سوره حج]] تعبیر به {{آیه|أَيّٰامٍ مَعْلُومٰات}}شده است. | در این آیه، تعبیر به {{آیه|أَيّٰامٍ مَعْدُودٰات}} شده؛ ولی در [[آیه ۲۸ سوره حج]] تعبیر به {{آیه|أَيّٰامٍ مَعْلُومٰات}}شده است. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
برخى ديگر از مفسران عقيده دارند كه اين دو «ايام» يكى است، و منظور از هر دو، ايام تشريق است.<ref>الجامع لاحكام القرآن، ج٣، ص١؛ المنار، ج٢، ص٢۴١؛ الميزان، ج٢، ص٨٢، و ج١۴، ص٣٧٠؛ تفسير نمونه، ج١۴، ص٧۴.</ref> روایتی از امام صادق(ع) نیز، تأیید‌کننده این دیدگاه است.<ref>وسايل الشيع، ج١٠، ص٢١٩.</ref> | برخى ديگر از مفسران عقيده دارند كه اين دو «ايام» يكى است، و منظور از هر دو، ايام تشريق است.<ref>الجامع لاحكام القرآن، ج٣، ص١؛ المنار، ج٢، ص٢۴١؛ الميزان، ج٢، ص٨٢، و ج١۴، ص٣٧٠؛ تفسير نمونه، ج١۴، ص٧۴.</ref> روایتی از امام صادق(ع) نیز، تأیید‌کننده این دیدگاه است.<ref>وسايل الشيع، ج١٠، ص٢١٩.</ref> | ||
=== بیتوته در منا === | |||
{{همچنین ببینید|بیتوته}}عبارت {{آیه|أَيّٰامٍ مَعْدُودٰات}} به [[بیتوته]] در حج اشاره دارد که حاجی باید در شب‌های یازدهم و دوازدهم [[ذی‌حجه]] در [[منا]] حضور داشته باشد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۷.</ref> | |||
=== کوچ از منا === | |||
جمله {{آیه|فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقىٰ}} يعنى حج‌گزار پس از آن‌كه شب‌هاى يازدهم و دوازدهم ذی‌حجه در منا [[بيتوته]] کرد، مى‌تواند روز دوازدهم از منى كوچ كرده و به [[مكه]] برود، و مى‌تواند شب سيزدهم نيز بيتوته كند و روز سيزدهم به مكه برود.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.</ref> | |||
درباره اینکه {{آیه|لِمَنِ اتَّقىٰ}} متعلق به کدام بخش از آیه است اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند متعلق به «تعجیل فی یومین» است. در این صورت، معنای آیه اینگونه خواهد شد که اگر کسی در حج رعایت صيد کرده باشد، مى‌تواند روز دوازدهم ذی‌حجه از منا كوچ كند، و گرنه بايد تا روز سيزدهم در منا بماند.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩.</ref> این دیدگاه را با سیاق آیات سازگارتر دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.</ref> زيرا برخى افراد مى‌پنداشتند كه كوچ روز دوازدهم گناه است، و برخى ديگر بر اين باور بودند كه كوچ روز سيزدهم گناه است، و آنها يكديگر را متهم می‌کردند. اين آيه هر دو ديدگاه را ردّ و كوچ در هر دو روز را روا دانسته است.<ref>درسنامه تفسر آیات حج، ص۲۰۸.</ref> | |||
دیدگاه دیگر اين است که منظور، كسى است كه در حج رعايت تقوا كرده، و حجّى مبرور و پوشاننده گناهان به‌جا آورده است، برای وی، تفاوتى نمى‌كند كه در روز دوازدهم يا سيزدهم ذی‌حجه از منا كوچ كند.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩.</ref> این دیدگاه را مطابق با روایات دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.</ref> زیرا در روایات کسی که در حال احرامش صید و یا [[آمیزش]] از او سر نزده باشد می‌تواند روز دوازدهم کوچ کند، و گرنه باید روز سیزدهم نیز بماند.<ref>وسايل الشيع، ج١٠، ص٢٢۵.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۱۲ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۵۱
آیه ۲۰۳ سوره بقره، آیه‌ای از قرآن، که
متن و ترجمه
| ﴿ | وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ و خدا را در روزهای معلوم و معینی [که یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه ذوالحجه ایام وقوف در منی است] یاد کنید. پس هر که در دو روز [واجبات منی را انجام دهد و به کوچ کردن از آن] شتاب ورزد، گناهی بر او نیست، و هر که [تا روز سوم] تأخیر کند، بر او هم گناهی نیست، [اختیار کردن وقوف در منی چه در دو روز، چه در سه روز] برای کسی است که [از محرمات احرام] پرهیز کرده است. و از خدا پروا کنید و بدانید که یقیناً همه شما به سوی او محشور خواهید شد. |
﴾ |
شرح واژگان
«اثم» در اصل به معناى تأخير و کندی است، چنانكه گفته مى‌شود «ناق آثم»، يعنى «شترى كه از قافله عقب مانده است». اثم به معناى ذنب و وزر نيز از همين معنا گرفته شده است؛ زيرا گناهكار از خير و ثواب عقب مى‌ماند.[۱] به باور برخی،[۲] این واژه در آیاتی از قرآن نيز، به همين معنا به كار رفته است؛ مانند آیه ﴿وَ إِذٰا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللّٰهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ ﴾[۳] آنها ترجمه این آیه را «به دلیل عزتِ موهوم خود، در مقابل تقوا کُند هستند» دانسته‌اند.[۲] البته واژه اثم، به معناى ذنب، وزر و معصيت با تفاوت‌هايى كه با واژگان هم‌نوا دارد، به‌كار رفته است.[۴]
محتوا
در آیه ۲۰۳ سوره بقره، به چهار مطلب کلی اشاره شده است، كه عبارت است از: ذكر خدا، بيتوته در منى، كوچ از منى، و رعايت تقوا؛ سه عمل نخست آن مربوط به حج است و عمل چهارم شامل غیر حج نیز می‌شود.[۵]
ذکر
مراد از ذکر در عبارت ﴿وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَات ﴾ نام خدا، یا ذكر قلبى، و یا تکبیر‌هایی است كه پس از نماز ظهر روز عيد قربان تا نماز صبح روز سيزدهم ذی‌حجه گفته مى‌شود.[۶] طبرسى، مفسر شیعه، ذكرى كه به آن امر شده را اینگونه دانسته است: «الله أكبر الله أكبر، لا إله إلاّ الله و الله أكبر، الله أكبر و لله الحمد، الله أكبر على ما هدانا، الحمد لله على ما أولانا، الله أكبر على ما رزقناه من بهيمة الأنعام». به گفته او، نخستین تكبير بايد پس از نماز ظهر روز عيد قربان، و آخرين آن پس از نماز صبح روز سيزدهم باشد.[۷]
روزهای معین
در این آیه، تعبیر به ﴿أَيّٰامٍ مَعْدُودٰات﴾ شده؛ ولی در آیه ۲۸ سوره حج تعبیر به ﴿أَيّٰامٍ مَعْلُومٰات﴾شده است.
برخی از مفسران این دو «ایام» را متفاوت از هم دانسته‌اند. به نظر آنها «ایام معلومات» که در آیه ۲۰۳ سوره بقره آمده، دهه اول ذی‌حجه است، و مراد از «ایام معدودات» که در آیه ۲۸ سوره حج آمده، ایام تشریق است.[۸] زیرا به باور آنان، در ادامه آیهٔ ۲۸ سوره حج به قربانی اشاره شده و عمل قربانی پس از گذشت دهه اول ذی‌حجه انجام می‌شود.[۹]
برخی از مفسران نیز، دو «ایام» را متفاوت از هم دانسته‌اند؛ ولی به عکس دیدگاه پیشین، معتقدند مراد از «ایام معلومات» ایام تشریق و منظور از «ایام معدودات» دهه اول ذی‌حجه است.[۱۰]
برخى ديگر از مفسران عقيده دارند كه اين دو «ايام» يكى است، و منظور از هر دو، ايام تشريق است.[۱۱] روایتی از امام صادق(ع) نیز، تأیید‌کننده این دیدگاه است.[۱۲]
بیتوته در منا
عبارت ﴿أَيّٰامٍ مَعْدُودٰات﴾ به بیتوته در حج اشاره دارد که حاجی باید در شب‌های یازدهم و دوازدهم ذی‌حجه در منا حضور داشته باشد.[۱۳]
کوچ از منا
جمله ﴿فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقىٰ﴾ يعنى حج‌گزار پس از آن‌كه شب‌هاى يازدهم و دوازدهم ذی‌حجه در منا بيتوته کرد، مى‌تواند روز دوازدهم از منى كوچ كرده و به مكه برود، و مى‌تواند شب سيزدهم نيز بيتوته كند و روز سيزدهم به مكه برود.[۱۴]
درباره اینکه ﴿لِمَنِ اتَّقىٰ﴾ متعلق به کدام بخش از آیه است اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند متعلق به «تعجیل فی یومین» است. در این صورت، معنای آیه اینگونه خواهد شد که اگر کسی در حج رعایت صيد کرده باشد، مى‌تواند روز دوازدهم ذی‌حجه از منا كوچ كند، و گرنه بايد تا روز سيزدهم در منا بماند.[۱۵] این دیدگاه را با سیاق آیات سازگارتر دانسته‌اند.[۱۶] زيرا برخى افراد مى‌پنداشتند كه كوچ روز دوازدهم گناه است، و برخى ديگر بر اين باور بودند كه كوچ روز سيزدهم گناه است، و آنها يكديگر را متهم می‌کردند. اين آيه هر دو ديدگاه را ردّ و كوچ در هر دو روز را روا دانسته است.[۱۷]
دیدگاه دیگر اين است که منظور، كسى است كه در حج رعايت تقوا كرده، و حجّى مبرور و پوشاننده گناهان به‌جا آورده است، برای وی، تفاوتى نمى‌كند كه در روز دوازدهم يا سيزدهم ذی‌حجه از منا كوچ كند.[۱۸] این دیدگاه را مطابق با روایات دانسته‌اند.[۱۹] زیرا در روایات کسی که در حال احرامش صید و یا آمیزش از او سر نزده باشد می‌تواند روز دوازدهم کوچ کند، و گرنه باید روز سیزدهم نیز بماند.[۲۰]
پانویس
- ↑ مقاییس اللغه، ذیل واژه اثم؛ مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه اثم.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ٢٠۶.
- ↑ صحاح اللغه، ذیل واژه اثم؛ تاج‌العروس، ذیل واژه اثم.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۳ و ۲۰۴.
- ↑ وسايل الشيع، ج١٠، ص٢١٩.
- ↑ مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩؛ الجامع لاحكام القرآن، ج٣، ص۴.
- ↑ تفسير كبير، ج۵، ص٢١٠؛ مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۵.
- ↑ الجامع‌لاحكام القرآن،ج٣،ص١، به نقل از مفسران اهل سنت.
- ↑ الجامع لاحكام القرآن، ج٣، ص١؛ المنار، ج٢، ص٢۴١؛ الميزان، ج٢، ص٨٢، و ج١۴، ص٣٧٠؛ تفسير نمونه، ج١۴، ص٧۴.
- ↑ وسايل الشيع، ج١٠، ص٢١٩.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۷.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.
- ↑ مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.
- ↑ درسنامه تفسر آیات حج، ص۲۰۸.
- ↑ مجمع البيان، ج١، ص٢٩٩.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۰۸.
- ↑ وسايل الشيع، ج١٠، ص٢٢۵.
منابع
الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.
معجم مقاييس اللغة، احمد بن فارس، تحقيق عبد السلام محمد هارون، قم، مكتب الإعلام الاسلامى، ١۴٠۴ق.